Ç’thotë Bibla për Perëndinë dhe për Jezuin?

NËSE njerëzit do ta lexonin Biblën nga fillimi deri në fund pa ndonjë paragjykim mbi Trinitetin, a do të arrinin vetë në përfundimin se ekziston një Trinitet? Aspak.

Ajo që zbulohet qartë në sytë e një lexuesi të paanshëm është, se vetëm Perëndia është i Plotfuqishëm, Krijues, i ndarë dhe i dallueshëm nga kushdo tjetër, se Jezui edhe në ekzistencën e tij paranjerëzore, është po ashtu i ndarë dhe i dallueshëm, një qenie e krijuar për t’iu nënshtruar Perëndisë.

Perëndia është një e jo tre

MËSIMI biblik se Perëndia është një, është quajtur monoteizëm. Ndërsa L. L. Pen, profesor i historisë kishtare, tregon se monoteizmi në formën e tij më të pastër, nuk lë vend për një Trinitet: «Besëlidhja e Vjetër është rreptësisht monoteiste. Perëndia është një qenie më vete, një person i vetëm. Ideja që në të mund të gjendet një trinitet . . . është krejtësisht pa bazë.»

A pati ndonjë ndryshim të monoteizmit pas ardhjes së Jezuit në tokë? Pen përgjigjet: «Në këtë aspekt nuk ka asnjë ndryshim midis Besëlidhjes së Vjetër dhe asaj të Re. Tradita monoteiste vazhdon. Jezui ishte hebre, i edukuar nga prindër hebrenj sipas shkrimeve në Besëlidhjen e Vjetër. Mësimi i tij në thelb ishte hebre; vërtet një ungjill i ri, por jo një teologji e re. . . . Dhe ai e pranonte si besimin e tij vargun kyç të fesë monoteiste hebreje: ‘Dëgjo Izrael, Zoti Perëndia ynë është një i vetëm.’»

 Këto fjalë gjenden në Ligjin e përtërirë 6:4. Një përkthim katolik i Biblës (NJB) për këtë varg thotë: «Dëgjo o Izrael: Jahve është Perëndia ynë, Jahve është një i vetëm.» * (New Jerusalem Bible) Sipas gramatikës së këtij vargu, fjala «një» nuk ka modifikime në shumës që të sugjerojnë se ajo nënkupton diçka më shumë se një individ.

Edhe pas ardhjes së Jezuit në tokë, apostulli i krishterë Pavël nuk foli për ndonjë ndryshim në natyrën e Perëndisë. Ai shkroi: «Hyji është një i vetëm.»​—Galatasve 3:20, DSF; shiko edhe 1. Korintasve 8:4-6.

Mijëra herë në të gjithë Biblën, për Perëndinë flitet si për një person të vetëm. Kur ai flet, flet si një individ i pandashëm. Për këtë Bibla s’ka si të jetë më e qartë. Sikurse Perëndia deklaron: «Unë jam Jehova. Ky është emri im; e nuk do t’ia jap lavdinë time askujt tjetër.» (Isaia 42:8, BR) «Unë jam Jahve, Perëndia yt . . .Nuk do të kesh perëndi të tjerë përveç meje.» (Kursivi është yni.)​—Dalja 20:2, 3, JB.

Përse të gjithë shkrimtarët e Biblës, të frymëzuar nga Perëndia do të flisnin për të si për një person, nëse ai në të vërtetë do të përbëhej prej tre personash? Cilit qëllim do t’i shërbente kjo gjë, veçse atij për të çorientuar njerëzit? Sigurisht, nëse Perëndia do të përbëhej nga tre persona, do ta kishte bërë krejtësisht të qartë këtë me anë të shkrimtarëve të tij biblikë, kështu që mbi të nuk do të mund të kishte asnjë dyshim. Të paktën shkrimtarët e shkrimeve të krishtere greke, që patën kontakt personal me vetë Birin e Perëndisë do ta kishin bërë këtë. Por nuk e bënë.

Në vend të kësaj, ajo që shkrimtarët e Biblës bënë mëse të qartë është se Perëndia është një Person i vetëm, një Qenie unike, i pandashëm, që nuk ka asnjë të barabartë me veten: «Unë jam Jehova e nuk ka asnjë tjetër. Nuk ka asnjë Perëndi veç meje.» (Isaia 45:5, BR) «Ti, emri i të cilit është Jehova, je i vetmi Më i Lartë në të gjithë tokën.»​—Psalmi 83:18, BR.

Jo një Perëndi prej shumë personash

JEZUI e quajti Perëndinë ‘i vetmi Perëndi i vërtetë’. (Gjoni 17:3) Ai kurrë nuk foli për Perëndinë si për një hyjni prej shumë personash. Ja përse asgjëkundi në Bibël nuk është quajtur ndonjë tjetër i Plotfuqishëm përveç Jehovait. Përndryshe, kjo do ta humbte kuptimin e fjalës «i plotfuqishëm». As Jezui dhe as fryma e shenjtë nuk janë quajtur ndonjëherë si të tillë, sepse vetëm Jehovai është Suprem. Në Zanafillën 17:1 ai deklaron: «Unë jam Perëndia i plotfuqishëm.» Ndërsa Dalja 18:11 thotë: «Jehovai është më i madh se të gjithë perënditë e tjerë.»​—BR.

Në Shkrimet hebreje fjala ʼelohʹah (perëndi) ka dy forma të shumësit, pikërisht ʼelo·himʹ (perëndi) dhe ʼelo·hehʹ (perëndi të). Këto forma të shumësit përgjithësisht i referohen Jehovait dhe në këtë rast janë përkthyer në njëjës si «Perëndi». A tregojnë këto forma të shumësit për një Trinitet? Jo, aspak. Në një fjalor biblik Uilliam Smith thotë: «Ideja e trilluar se [ʼelo·himʹ] i referohet një tresheje personash në natyrën e Hyjnisë, vështirë se gjen sot një mbështetës midis studiuesve. Këtu është fjala për atë që studiuesit e gramatikës e quajnë shumësi i madhështisë, ose tregon plotësinë e forcës hyjnore, tërësinë e fuqisë së shfaqur nga Perëndia.»​—A Dictionary of the Bible.

Për formën ʼelo·himʹ në një revistë amerikane lexojmë: «Ajo është interpretuar në një mënyrë gati të pandryshueshme, me një kallëzues foljor në njëjës dhe merr cilësinë e mbiemrit në njëjës.» (The American Journal of Semitic Languages and Literatures) Për ta ilustruar këtë, titulli ʼelo·himʹ paraqitet 35 herë në tregimin për krijimin dhe në të gjitha rastet, folja e cila përshkruan atë që Perëndia thotë apo bën është në njëjës. (Zanafilla 1:1–2:4) Kështu, ai botim përfundon: «[ʼElo·himʹ] më mirë duhet shpjeguar si një shumës intensiv, që tregon madhështi.»

ʼElo·himʹ nuk do të thotë «persona» por «perëndi». Prandaj, ata që argumentojnë se kjo fjalë nënkupton një Trinitet e bëjnë veten politeistë, adhurues të më shumë se një Perëndie. Përse? Sepse kjo do të nënkuptonte ekzistencën e tre perëndive në Trinitet. Por, pothuaj të gjithë përkrahësit e Trinitetit e mohojnë idenë se Triniteti është formuar nga tri perëndi të ndarë.

Bibla i përdor fjalët ʼelo·himʹ dhe ʼelo·hehʹ edhe kur u referohet një numri perëndish të rremë idhujtarë. (Dalja 12:12; 20:23) Por në raste të tjera, ajo mund t’i referohet thjesht një perëndie të vetme të rreme si p.sh., kur filistejtë e quajtën ‘Dagon perëndinë e tyre [ʼelo·hehʹ]’. (Gjykatësit 16:23, 24) Baali është quajtur «një perëndi [ʼelo·himʹ]». (1. Mbretërve 18:27) Përveç kësaj, ky term është përdorur edhe për njerëzit. (Psalmi 82:1, 6) Moisiut iu tha se duhej të shërbente si  «Perëndi» [ʼelo·himʹ] i Aaronit dhe Faraonit.​—Dalja 4:16; 7:1.

Në mënyrë të dukshme titujt ʼelo·himʹ dhe ʼelo·hehʹ për perënditë e rreme, madje edhe për njerëzit, nuk nënkuptojnë që secili përfaqësonte një shumë perëndish; as përdorimi i ʼelo·himʹ apo ʼelo·hehʹ në lidhje me Jehovain, nuk nënkupton se ai është më tepër se një person, veçanërisht kur shqyrtojmë dëshminë e pjesëve të tjera të Biblës mbi këtë çështje.

Jezui një krijesë më vete

GJATË kohës që jetoi në tokë, Jezui ishte njeri, ndonëse i përsosur, sepse vetë Perëndia e mbarti forcën jetësore të Jezuit në mitrën e Maries. (Mateu 1:18-25) Por fjala nuk është se si erdhi ai në jetë. Ai vetë deklaroi se kishte ‘zbritur nga qielli’. (Gjoni 3:13) Prandaj, ishte mëse normale që t’u thoshte më vonë ithtarëve të tij: «Ç’do të ishte po ta shihnit, pra, Birin e njeriut [Jezuin] duke u ngjitur atje ku ishte më parë?»​—Gjoni 6:62.

Pra, Jezui kishte një ekzistencë në qiell para se të vinte në tokë. Por a ishte ai si një nga personat e një Hyjnie treshe, të plotfuqishme e të përjetshme? Jo, sepse Bibla e tregon qartë se në ekzistencën e tij paranjerëzore, Jezui ishte një qenie e krijuar frymore, ashtu si dhe engjëjt që ishin qenie frymore të krijuara nga Perëndia. As engjëjt dhe as Jezui nuk kishin ekzistuar përpara krijimit të tyre.

Në ekzistencën e tij paranjerëzore, Jezui ishte «i parëlinduri i çdo krijese». (Kolosianëve 1:15) Ishte «fillimi i krijesës së Perëndisë». (Zbulesa 3:14) «Fillimi» [greqisht, ar·kheʹ] me të drejtë nuk mund të interpretohet në kuptimin se Jezui ishte ‘filluesi’ i krijimit të Perëndisë. Në shkrimet e tij biblike, Gjoni përdor më shumë se 20 herë forma të ndryshme të fjalës greke ar·kheʹ dhe gjithmonë në kuptimin e zakonshëm të ‘fillimit’. Po, Jezui u krijua nga Perëndia si fillimi i krijesave të padukshme të Perëndisë.

Vini re se sa ngushtë lidhen këto referime mbi origjinën e Jezuit, me shprehjet e «diturisë» të shprehura në mënyrë figurative në librin biblik të Proverbave: «Zoti më zotëroi në fillim të rrugës së tij, përpara veprave të tij më të lashta. Më prodhuan para se themelet e maleve të ishin përforcuar, para kodrinave, kur nuk kishte sajuar ende as tokën, as fushat dhe as plisat e para të dheut.» (Proverbat 8:12, 22, 25, 26) Ndërsa termi «Dituria» është përdorur për të personifikuar atë që krijoi Perëndia, shumica e studiuesve janë të një mendjeje se në të vërtetë ajo simbolizon Jezuin si një krijesë frymore përpara ekzistencës së tij njerëzore.

Si «Dituria» në ekzistencën e tij paranjerëzore, Jezui vazhdon të thotë se ishte «pranë tij [Perëndisë] si një arkitekt». (Proverbat 8:30) Në harmoni me rolin e tij si një arkitekt, në Kolosianëve 1:16, për Jezuin thuhet se «në Të u krijua çdo gjë në qiell e në dhe».​—DSF.

Pra, ishte përmes këtij kryepunëtori apo bashkëpunëtori të tij që Perëndia i Plotfuqishëm krijoi të gjitha gjërat. Bibla e përmbledh këtë çështje në këtë mënyrë: «Për ne s’ka veçse një Perëndi, Ati, nga i cili janë të gjitha gjërat . . . dhe një Zot, Jezu Krishti, me anë të të cilit janë të gjitha gjërat.» (Kursivi është yni.)​—1. Korintasve 8:6.

S’ka dyshim se ishte ky mjeshtër, të cilit Perëndia i tha: «Ta bëjmë njeriun sipas shëmbëlltyrës sonë.» (Zanafilla 1:26) Disa pohojnë se ‘ta bëjmë’ dhe ‘sonë’, në këtë shprehje tregojnë një Trinitet. Por, nëse t’i thua, ‘le të bëjmë diçka për veten tonë’, normalisht asnjë nuk do të mendonte se brenda teje janë disa persona të bashkuar në një. Thjesht do të mendosh se dy ose më shumë persona do të punojnë së bashku për të bërë diçka. Kështu, edhe Perëndia kur përdori ‘bëjmë’ dhe ‘sonë’, thjesht po i drejtohej një individi tjetër, krijesës së tij të parë frymore, mjeshtrit të tij, Jezuit paranjerëzor.

A mund të tundohet Perëndia?

NË MATEUN 4:1, lexojmë se Jezui ‘u tundua nga Djalli’. Pasi i tregoi Jezuit «të gjitha mbretëritë e botës dhe lavdinë e tyre», Satanai i tha: «Të gjitha këto gjëra do të t’i jap ty nëse bie përmbys dhe më bën një akt adhurimi.» (Mateu 4:8, 9, BR) Satanai u përpoq ta shtynte Jezuin në jobesnikëri ndaj Perëndisë.

Ç’provë besnikërie do të ishte kjo nëse Jezui do të ishte Perëndia? A mund të rebelohet Perëndia kundër vetes? Jo, por engjëjt dhe njerëzit mund të rebelohen kundër Perëndisë, sikurse edhe ndodhi. Tundimi i Jezuit do të kishte kuptim vetëm nëse ai nuk do të ishte Perëndia, por një individ i ndarë, që ka vullnetin e tij të lirë personal, një që mund të  ishte treguar jobesnik nëse do të kishte dashur, si ndonjë engjëll apo njeri.

Nga ana tjetër, është e pakonceptueshme që Perëndia të mëkatojë e të jetë jobesnik ndaj vetvetes. «N’vepra i përsosur . . . Hyj besnik . . . krejt i drejtë e i patëmetë.» (Ligji i përtërirë 32:4, DSF) Prandaj, nëse Jezui do të kishte qenë Perëndia, nuk do të ishte e mundur të tundohej.​—Jakovit 1:13.

Duke mos qenë Perëndia, Jezui mund të ishte treguar jobesnik. Por, ai qëndroi besnik duke thënë: «Shporru, Satan, sepse është shkruar: ‘Adhuro Zotin, Perëndinë tënde, dhe shërbeji vetëm atij.’»​—Mateu 4:10.

Cila ishte vlera e shpërblerjes?

NJË nga arsyet kryesore për të cilat Jezui erdhi në tokë, është e lidhur ngushtë me argumentin e Trinitetit. Bibla deklaron: «Hyji është një i vetëm, një i vetëm është edhe Ndërmjetësi midis Hyjit e njerëzve: Njeriu-Jezu Krishti, i cili e flijoi vetveten si shpërblim për të gjithë njerëzit.»​—1. Timoteut 2:5, 6, DSF.

Jezui, i cili as më shumë e as më pak qe një njeri i përsosur, u bë një shpërblerje që kompesoi saktësisht atë që humbi Adami, të drejtën e jetës së përsosur njerëzore mbi tokë. Prandaj, Jezui me të drejtë mund të quhet «Adami i fundit», sipas apostullit Pavël, i cili në të njëjtin kontekst tha: «Ashtu sikur të gjithë vdesin në Adamin, kështu të gjithë do të ngjallen në Krishtin.» (1. Korintasve 15:22, 45) Jeta e përsosur njerëzore e Jezuit ishte «shpërblimi përkatës» i kërkuar nga drejtësia hyjnore, as më shumë, as më pak. Edhe për drejtësinë njerëzore një parim bazë është se çmimi i paguar duhet të mbulojë të keqen e bërë.

Por, nëse Jezui do të ishte pjesë e një Hyjnie, çmimi i shpërblimit do të qe pafundësisht më i lartë nga ajo që kërkohej në vetë Ligjin e Perëndisë. (Dalja 21:23-25; Levitiku 24:19-21) Nuk ishte Perëndia që mëkatoi në Eden, por vetëm një njeri i përsosur, Adami. Kështu, shpërblerja, për të qenë me të vërtetë në përputhje me drejtësinë e Perëndisë, duhej të ishte një ekuivalent i saktë, një njeri i përsosur, «Adami i fundit». Prandaj, kur Perëndia e dërgoi Jezuin si shpërblerje në tokë, bëri që Jezui të ishte ai që do të plotësonte drejtësinë, nuk e bëri një mishërim, jo një njeri-perëndi, por një njeri të përsosur, «më i ulët se engjëjt». (Hebrenjve 2:9, BR; krahaso Psalmin 8:5, 6.) Si ishte e mundur që ndonjë nga pjesët e një Hyjnie të plotfuqishme; Ati, Biri apo fryma e shenjtë, të bëhej ndonjëherë më e ulët se engjëjt?

«Biri i vetëmlindur», në ç’kuptim?

BIBLA e quan Jezuin «Birin e vetëmlindur» të Perëndisë. (Gjoni 1:14; 3:16, 18; 1. Gjonit 4:9) Trinitarët thonë se pasi Perëndia është i përjetshëm, po ashtu dhe biri i Perëndisë është i përjetshëm. Por, si është e mundur që një person të jetë bir e ndërkohë të ketë të njëjtën moshë me të atin?

Trinitarët pohojnë se në rastin e Jezuit «i vetëmlindur» nuk është e njëjtë me atë që përcaktojnë fjalorët për «lindjen», që është «të ngjizesh nga një baba.» (Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary) Ata thonë se në rastin e Jezuit ka «kuptimin e një marrëdhënieje pa pikënisje», tip i marrëdhënies së një biri të vetëm pa qenë i ngjizur. (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) A të duket e logjikshme kjo? A mund një burrë të jetë ati i një biri pa shkaktuar lindjen e tij?

Veç kësaj, përse atëherë Bibla përdor të njëjtën fjalë greke, për fjalën «i vetëmlindur» (për të cilën Vine nuk jep asnjë shpjegim) për të përshkruar marrëdhënien e Isakut me Abrahamin? Në Hebrenjve 11:17 flitet për Isakun si për birin «e vetëmlindur» të Abrahamit. Në këtë rast, nuk mund të diskutohet se Isaku ishte i vetëmlindur në kuptimin normal, aspak i barabartë në kohë apo në pozitë me atin e tij.

 Fjala greke bazë e përkthyer «i vetëmlindur» e përdorur si në rastin e Jezuit edhe të Isakut, është mo·no·ge·nesʹ, që vjen nga moʹnos, që do të thotë «vetëm» dhe giʹno·mai, një fjalë thelbësore që do të thotë «të lindësh», «të bëhesh (të vish në jetë)». (Strong’s Exhaustive Concordance) Kështu, mo·no·ge·nesʹ përcaktohet si: «I vetëmlindur, d.m.th. bir i vetëm.»​—A Greek and English Lexicon of the New Testament, nga E. Robinson.

Një fjalor thotë: «[Mo·no·ge·nesʹ] do të thotë ‘pasardhës i vetëm’ që nuk ka vëllezër apo motra.» Gjithashtu, ky libër deklaron se në Gjonin 1:18; 3:16, 18; dhe në 1. Gjonit 4:9, «marrëdhënia e Jezuit me Perëndinë nuk është thjesht krahasim i marrëdhënies së një biri të vetëm me atin e tij. Ajo është marrëdhënia e një Biri të vetëmlindur me Atin e tij».​—The Theological Dictionary of the New Testament, botuar nga Gerard Kitëll.

Prandaj, jeta e Jezuit, Birit të vetëmlindur, e pati një fillim. Me të drejtë Perëndia i Plotfuqishëm mund të quhet Ai që i dha jetën apo Ati i tij, në të njëjtin kuptim që një person quhet atë këtu në tokë, sikurse Abrahami që solli në jetë një bir. (Hebrenjve 11:17) Prandaj, kur Bibla flet për Perëndinë si për «Atin» e Jezuit, ka parasysh pikërisht këtë, që ata janë dy individë të ndarë. Perëndia është më i madh, Jezui më i vogël: në kohë, pozitë, fuqi dhe njohuri.

Kur një person shqyrton se Jezui nuk ishte i vetmi bir frymor në qiell i krijuar nga Perëndia, i bëhet e qartë se përse termi «Bir i vetëmlindur» përdoret në rastin e tij. Engjëjt, qeniet e tjera të panumërta frymore të krijuara nga Perëndia, po ashtu quhen «bij të Perëndisë», në po atë kuptim që ishte edhe Adami, sepse forca e tyre jetësore rrodhi nga Perëndia Jehova, Burimi i jetës. (Jobi 38:7; Psalmi 36:9; Luka 3:38) Por këta të gjithë u krijuan përmes «Birit të vetëmlindur», që ishte i vetmi i lindur drejtpërdrejt nga Perëndia.​—Kolosianëve 1:15-17.

A konsiderohej Jezui si Perëndi?

PASI Jezui në Bibël është quajtur shpesh Biri i Perëndisë, askush në shekullin e parë nuk mendoi ndonjëherë se ai ishte Perëndia Bir. Madje edhe demonët që «besojnë se ka vetëm një Perëndi», e dinë nga përvoja e tyre në mbretërinë frymore, se Jezui nuk ishte Perëndi. Prandaj, me të drejtë ata i drejtoheshin Jezuit si «Biri i Perëndisë», duke e veçuar kështu nga Perëndia. (Jakovit 2:19, BR; Mateu 8:29) Kur Jezui vdiq, ushtarët paganë romakë që kishin qenë aty prezent, mundën të thoshin se ajo që kishin dëgjuar nga ithtarët e tij duhej të ishte e vërtetë, pra, jo që Jezui ishte Perëndi, por që «me të vërtetë ky ishte Biri i Perëndisë».​—Mateu 27:54.

Prandaj, fraza «Bir i Perëndisë» i referohet Jezuit si qenie e krijuar më vete, jo si pjesë e një Triniteti. Si Bir i Perëndisë, ai nuk mund të jetë vetë Perëndia, sepse Gjoni 1:18 thotë: «Askush s’e pa Perëndinë kurrë.»

Dishepujt e konsideruan Jezuin si ‘ndërmjetësin e vetëm midis Perëndisë dhe njerëzve’, jo si vetë Perëndinë. (1. Timoteut 2:5) Meqë sipas përcaktimit, ndërmjetës është dikush i ndarë nga ata që duhen ndërmjetësuar, do të ishte kontradiktore që Jezui të ishte njëkohësisht pjesë e njërës prej palëve që po përpiqet të pajtojë. Ky do të ishte pretendim për të qenë diçka që ai nuk është.

Bibla është e qartë dhe e qëndrueshme për sa i përket marrëdhënies së Perëndisë me Jezuin. Perëndia Jehova është i vetmi i Plotfuqishëm. Ai e krijoi drejtpërdrejt Jezuin paranjerëzor. Pra, Jezui e pati një fillim dhe kurrë nuk mund të jetë i barabartë me Perëndinë në fuqi apo përjetësi.

[Shënimi]

[Diçitura në faqen 14]

Duke qenë i krijuar nga Perëndia, Jezui është në një pozitë dytësore për sa i përket kohës, fuqisë dhe njohurisë

[Figura në faqen 15]

Jezui tha se kishte një ekzistencë paranjerëzore, pasi ishte krijuar nga Perëndia si fillimi i krijesave të tij të padukshme