Të krishterët dhe emri

ASKUSH s’mund të thotë saktë me siguri se, kur kanë pushuar hebrenjtë ortodoks të shqiptojnë me zë emrin e Perëndiut dhe të e zëvendësojnë me fjalët hebreje për Perëndi dhe Zotëri sovran. Disa besojnë se emri i Perëndiut është hequr nga përdorimi i përditshëm diç para kohës së Jezuit. Por, ekziston fakti i fuqishëm se kryeprifti e ka shqiptuar me rastin e shërbimit religjioz në tempull–veçanërisht në Ditën e pajtimit–deri me shkatërrimin e vitit 70 të e.s. Prandaj, derisa Jezui ka qenë në Tokë, shqiptimi i emrit të Perëndiut ka qenë i njohur, edhepse ndoshta jo aq i zgjeruar në përdorim.

Përse hebrenjtë kanë pushuar të e përdorin emrin e Perëndiut? Ndoshta, pjesërisht për shkak të të kuptuarit të gabuar të fjalëve nga urdhëri i tretë: ”Mos shqipto më kot emrin e Perëndiut tënd, Jahve“ (Dalja 20:7, Stvarnost). Natyrisht se, ky urdhër nuk ndalon përdorimin e emrit të Perëndiut. Në të kundërtën, përse shërbëtorët e Perëndiut nga koha e vjetër, sikur Davidi, e kanë përdorur aq lirisht dhe pas kësaj kanë gëzuar bekimin e Jehovait? Përse Perëdiu do t’ia shqiptonte Mojsiut dhe t’i thoshte Mojsiut që t’u spjegoj israelitëve se kush e ka dërguar? (Psallmi 18:1-3, 6, 13; Dalja 6:2-8).

Por, në kohën e Jezuit ka ekzistuar tendenca e fuqishme që të pranohen urdhërat e kuptueshëm të Perëndiut dhe të spjegohen në mënyrë jashtëzakonisht të pakuptuar. Për shembull, urdhëri i katërt nga të dhjetët i ka detyruar hebrenjtë që çdo javë të kremtojnë ditën e shtatë, Sabatin, si ditë pushimi (Dalja 20:8-11). Hebrenjtë ortodoks e kanë pranuar këtë urdhër deri në imtësirat qesharake, duke bërë rregulla të panumërta sipas të cilave është drejtuar edhe vepra më e vogël e cila është guxuar apo s’është guxuar të bëhet në Sabat. Pa dyshim, me një frymë të njëjtë urdhërin e kuptuar se emri i Perëndut s’guxon të turpërohet, e kanë pranuar deri në një ekstremitetet aq të pakuptuar, duke thënë se emri s’guxon madje as të shqiptohet. *

Jezui dhe emri

Athua do të e përcillte Jezui një traditë të këtillë jobiblike? Vështirë! Ai në të vërtetë s’është ngurruar që të shërroj në Sabat edhepse kjo ka nënkuptuar shkeljen e rregullave të vëna nga hebrenjtë dhe vënien në rrezik të jetës së vet (Mateu 12:9-14). Në të vërtetë, Jezui i ka gjykuar farisenjtë si hipokritë sepse traditat e veta i kanë vënë para Fjalës së frymëzuar të Perëndiut (Mateu 15:1-9). Për këtë arsye, është e pabesueshme se Jezui është  përmbajtur nga të shqiptuarit e emrit të Perëndiut, veçanërisht duke marrë parasysh faktin se, emri i tij përsonal Jezu do të thotë ”Jehova është shpëtim“.

Me një rast, Jezui është ngritur në sinagogë dhe ka lexuar një pjesë të pergamenit të Isaiut. Pjesa të cilën e ka lexuar është ajo që sot ne e quajmë Isaiu 61:1, 2, ku emri i Perëndiut paraqitet më tepër se një herë (Lluka 4:16-21). A do të refuzonte ai të e theksoj emrin perëndorë në këtë vend, duke e zëvendësuar me ”Zot“ apo ”Perëndi“? Natyrisht, jo. Kjo do të thotë të përcillen traditat jobiblike të udhëheqësve hebrenjë. Në të vërtetë, lexojmë: ”I ka mësuar ata si një përson i cili ka autoritet e jo sikur skribët e tyre“ (Mateu 7:29).

Në të vërtetë, sikur që kemi mësuar më herët, Jezui i ka mësuar nxënësit e vet t’i luten Perëndiut: ”Le të shenjtërohet emri yt“ (Mateu 6:9). Ndërsa, në natën para ekzekutimit i ka thënë të Atit të vet: ”E kam shpallur emrin tënd njerëzve të cilët m’i ke dhënë nga bota . . . Atë i shenjtë,  ruaji ata të cilët m’i ke dhënë për shkak të emrit tënd“ (Gjoni 17:6, 11).

Në lidhje me të përmendurit e emrit të Perëndiut nga ana e Jezuit, në librin Der Name Gottes (Emri i Perëndiut) në faqen 76 spjegohet: ”Ne duhet të e pranojmë faktin e mrekullueshëm se Besëlidhja e vjetër tradicionale konsiderohet si zbulesë e Perëndiut, ndërsa ky është zbulim i emrit të tij i cili paraqitet deri në pjesët përfundimtare të Besëlidhjes së vjetër, po, vijon edhe deri tek pjesët përfundimtare të Besëlidhjes së re, për çfarë për shembull lexojmë në Gjonin 17:6: ”E kam shpallur emrin tënd.“

Po, do të ishte me të vërtetë e pakuptuar që të mendohet se Jezui është ngurruar të e përmend emrin e Perëndiut, veçanërisht sepse e ka cituar nga pjesët gjegjëse të Shkrimeve hebreje.

Të krishterët e hershëm

A kanë përdorur emrin e Perëndiut përcjellësit e Jezuit në shekullin e parë? Jezui u ka urdhëruar që të bëjnë nxënës nga të gjithë popujt (Mateu 28:19, 20). Shumicës së njerëzve të cilëve u është predikuar nuk kanë pasur parafytyrim mbi Perëndiun i cili përsonalisht u është zbuluar israelitëve me emrin Jehova. Si kanë qenë të krishterët në mundësi t’u zbulojnë Perëndiun e vërtetë? A do të ishte e mjaftuar të quhet Perëndi apo Zot? Jo. Popujt kanë perënditë dhe zotërinjtë e vet (1. Korintasve 8:5). Si do të e dallonin të krishterët Perëndiun e vërtetë nga ata të rrejshëm? Vetëm me përdorimin e emrit të vërtetë të Perëndiut.

Kështu, nxënësi Jakob ka vërejtur në takimin e eprorëve në Jerusalem: ”Simoni ka treguar plotësisht se si Perëndiu për herë të parë u ka kushtuar kujdes popujve që prej tyre të nxjerrë popullin për emrin e vet. Me këtë janë në pajtim edhe fjalët e profetit“ (Veprat e apostujve 15:14). Apostulli Pjetër në fjalimin e vet të njohur në Rrëshaja, ka theksuar pjesën e mësimit të krishterë me rëndësi jetësore, duke cituar fjalët e profetit Joel: ”Secili që e fton emrin e Jehovait do të jet i shpëtuar“ (Joeli 2:32; Veprat e apostujve 2:21).

Apostulli Pavël nuk ka lënë dyshim se sa rëndësi për të ka pasur emri i Perëndiut. Në letrën e vet Romakëve ka cituar fjalët e njëjta të profetit Joel dhe me këtë ka dëshiruar t’i inkurajoj bashkë të krishterët që të tregojnë besim në këtë deklarim ashtuqë mbi emrin e Perëndiut t’u flasin të tjerëve, në mënyrë që ndoshta edhe të tjerët të shpëtojnë (Romakëve 10:13-15). Më vonë, në letrën Timoteut ka shkruar: ”Secili që e emëron emrin e Jehovait le të heq dorë nga e padrejta“ (2. Timoteut 2:19). Gjoni ka përdorur emrin perëndorë në letrat e veta. Shprehja ”Alleluja“ e cila do të thotë ”Lavdëroni Jah“, përsëritet në librin e Zbulesës (Zbulesa 19:1, 3, 4, 6).

Mirëpo, Jezui dhe përcjellësit e tij kanë parathënë paraqitjen e renegatëve në kuvendin e krishterë. Apostulli Pjetër ka shkruar: ”Do të ketë edhe mësues të rrejshëm në mesin e juaj“ (2. Pjetrit 2:1; shiqo poashtu Mateu 13:36-43; Veprat e apostujve 20:29, 30; 2. Selanikasve 2:3; 1. Gjonit 2:18, 19.). Këto paralajmërime janë plotësuar. Një nga pasojat ka qenë që emri i Perëndiut është shtyer në prapavijë. Madje është hudhur nga kopjet dhe përkthimet e Biblës! Le të shohim se si ka ndodhur kjo.

[Shënimet]

[Figura në faqen 14]

Kjo fotografi e kryepriftit hebrej, me shenjë në turban, e cila në gjuhën hebreje do të thotë ”Shenjtëria i takon Jehovait“, gjendet në Vatikan

[Figura në faqen 15]

Në këtë përkthim gjerman të Biblës nga viti 1805 përmendet se kur Jezui në sinagogë ka lexuar nga pergameni i Isaiut, ka shqiptuar me zë emrin e Perëndiut (Lluka 4:18, 19)

[Figurat në faqen 16]

Pjetri dhe Pavëli kanë përdorur emrin e Perëndiut kur kanë cituar profetëzimin e Joelit (Veprat e apostujve 2:21; Romakëve 10:13).