Belizeja

NË GADISHULLIN e Jukatanit, e rrethuar nga Meksika, Guatemala dhe deti i Karaibeve, ndodhet një xhevahir tropikal që quhet Belize. Në këtë vend të vogël, që më parë quhej Hondurasi Britanik, janë përzier një sërë kulturash, gjuhësh, zakonesh, ushqimesh dhe fesh.

Në krahasim me pjesën tjetër të Amerikës Qendrore, Belizeja ka popullsi të rrallë, me rreth 300.000 banorë. Në xhunglat e saj të harlisura tropikale ka zogj të bukur dhe kafshë mahnitëse, ndër të cilat edhe jaguari i pakapshëm. Atje gjenden edhe shumë rrënoja të lashta të fisit maja dhe male madhështore, zbukuruar me palma të larta e ujëvara të rrëmbyeshme. Një tipar magjepsës i vendit është rrjeti i stërmadh i shpellave, disa prej të cilave lidhen me njëra-tjetrën me anë të lumenjve të kristaltë e gjarpërues. Barriera Koralore e Belizesë, e cila shtrihet përgjatë gjithë bregdetit, ka një larmi koralesh marramendëse dhe ishuj të vegjël e të ulët plot me plazhe me rërë të bardhë e me palma kokosi.

HISTORIA E LASHTË

Që herët, në Belize u shpërngulën fise arauake dhe karibe, që emigruan nga Amerika e Jugut. Shekuj para se evropianët të vinin në Botën e Re, siç e quajtën ata, mendohet se Belizeja ka qenë vatra e qytetërimit maja, me qendra fetare lulëzuese dhe tempuj madhështorë.

Përpjekjet e hershme të evropianëve për të kolonizuar Belizenë nuk janë dokumentuar mirë. Por dihet  se orvatjet e Spanjës për të nënshtruar majat, dështuan. Në vitin 1638, në brigjet e Belizesë u vendosën me banim disa piratë britanikë. Nga mesi i shekullit të 17-të, ishin ngritur stabilimente për shfrytëzimin e drurit të bakëmit (nga i cili nxirrej një bojë e kushtueshme).

Britanikët sollën në Belize skllevër që i kishin blerë në Xhamajkë dhe Shtetet e Bashkuara, si dhe drejtpërdrejt nga Afrika, për prerjen e drurit të bakëmit e të moganit. Ndonëse mbikëqyrësit e skllevërve me kamxhikë në dorë nuk ishin të përhapur në industrinë e drurit sa gjetkë në kontinentet amerikane, kushtet e jetesës ishin të mjerueshme dhe keqtrajtimi ishte në rend të ditës. Shumë skllevër ngritën krye, u vetëvranë ose u arratisën dhe themeluan bashkësi të pavarura brenda Belizesë. Në vitin 1862, Belizeja u shpall koloni britanike dhe në vitin 1981 fitoi pavarësinë. *

FARËRAT E SË VËRTETËS ZËNË RRËNJË

Një nga Dëshmitarët e parë (të quajtur në atë kohë Studentët Ndërkombëtarë të Biblës) që erdhën në Belize, ishte Xhejms Gordoni, i pagëzuar në Xhamajkë në vitin 1918. Në vitin 1923, ky burrë trupvogël e që fliste shtruar, u largua nga Xhamajka që të jetonte në Belize. U vendos me banim në një fshat të largët maja që quhej Bomba, ku u martua dhe u bë me fëmijë. Ndonëse ishte larg vëllezërve të tij të krishterë, ai u fliste për lajmin e mirë miqve dhe fqinjëve.

Si shkoi lajmi i mirë për Mbretërinë në pjesën tjetër të kësaj kolonie britanike? Në vitin 1931, Frida  Xhonsoni, një grua trupvogël në fund të të 50-ave që vinte nga Shtetet e Bashkuara, nisi të predikonte në disa pjesë të Amerikës Qendrore. Ajo udhëtonte e vetme, disa herë me kalë, dhe predikonte në qytete, fshatra dhe plantacione bananeje përgjatë bregut të Karaibeve.

Si mbërriti në qytetin e Belizesë, më 1933, Frida mori me qira një dhomë të vogël te zonja Biks. Çdo mëngjes ajo e dëgjonte Fridën tek lexonte Biblën dhe këndonte një këngë fetare para se të dilte. Shumë veta s’kishin si të mos e vinin re zellin e pashtershëm të Fridës, si për shembull, që nuk pushonte në mesditë, siç bënin zakonisht shumë të tjerë në tropik. Ato gjashtë muaj që ndenji atje, i zgjoi interesin një bukëpjekësi xhamajkan që quhej Tadeus Hoxhson. Edhe pse u përqendrua në qytetin e Belizesë, Frida vizitoi edhe disa zona të largëta, si Bombën, ku takoi edhe Xhejms Gordonin. Falë punës së shkëlqyer të Fridës, ata që kishin të njëjtat bindje mundën të njiheshin me njëri-tjetrin e të nisnin të mblidheshin bashkë.

NDIHMOHEN TË TJERË TË MARRIN TË VËRTETËN

Ndonëse në atë kohë komunikimi ishte shumë i vështirë, Xhejmsi dhe Tadeusi i mbajtën lidhjet ndërsa vazhdonin veprën e predikimit secili në zonën e vet. Që në vitin 1934, Tadeusi i shkroi selisë botërore në Bruklin dhe i kërkoi një gramafon e fjalime biblike të incizuara.

Të shtunave në mbrëmje, Tadeusi vinte fjalimet e incizuara përballë ndërtesës së Gjykatës së Lartë, në një park të vogël që më parë e kishte përdorur si shesh stërvitjeje garnizoni ushtarak. I njohur si «Sheshi i betejës», ky park u bë pikërisht i tillë. Në njërën  anë, Tadeusi vinte fjalimet e vëlla Radhërfordit dhe në anën tjetër luante banda e Ushtrisë së Shpëtimit, e shoqëruar nga një daulle e madhe së cilës i binte Bomont Bomani. Mirëpo, s’kaloi shumë e Bomonti pranoi mesazhin e Mbretërisë dhe u bashkua me Tadeusin, në anën e tij të sheshit të betejës. Bomonti tha: «Falënderoj Perëndinë tim, Jehovain, që më bëri ta ul atë daulle!»

Një vend tjetër i mirë për predikimin publik ishte një zonë e vogël përballë tregut të lirë, e njohur si Parku i Mushkave, ku kishte një vend qëndrimi për qerret e tërhequra nga mushkat, që transportonin mallra në qytet e përreth tij. Atje dëgjohej shpesh zëri i Tadeusit, i cili ishte i gjatë, i zeshkët dhe i pashëm, i njohur edhe si një orator energjik. Ndonëse kishat e krishterimit i mbanin fort nën darën e tyre njerëzit që e donin Biblën në Belize, shumë veta me zemër të sinqertë, si Xhejms Hajëti dhe Artur Randalli, që të dy nga Xhamajka, e pranuan lajmin e mirë.

Në anën veriore të qytetit të Belizesë, Tadeusi nisi të mbante mbledhje në furrën e tij të bukës. Për të bërë këtë, duhej të shtynte në një anë banakun e dyqanit dhe të vinte dërrasa mbi karrige, për të krijuar ca si stola. Në anën jugore të qytetit, mbledhjet mbaheshin në shtëpinë e Kora Braunit. Gjithashtu, Nora Fajadit i kujtohej se kur ishte e vogël, ata pak Dëshmitarë në zonën e saj mblidheshin në oborrin e Artur Randallit, ngjitur me shtëpinë e saj.

PREDIKIMI I ZELLSHËM JEP FRYT

Tipari dallues i shumicës së atyre Dëshmitarëve të hershëm, ishte predikimi i palodhur. Për shembull, Xhejms (Xhimsi) Xhenkinsi, ndonëse i verbër, i binte kryq e tërthor qytetit të Belizesë, duke e gjetur rrugën  me shkop. Moli Tileti thotë se e dëgjonte teksa ai predikonte në treg, edhe kur ishte dy lagje më tutje. Xhejmsi mbahet mend edhe për vëmendjen me të cilën i ndiqte mbledhjet, ku ulej duke e shtyrë trupin pak përpara e duke u mbajtur te shkopi, për të kapur çdo fjalë. Mësoi përmendësh shumë shkrime biblike, që i përdorte në predikim.

Ndërkohë, Xhejms Gordoni u bë i njohur në fshatrat përreth Bombës, sepse i predikonte kujtdo që takonte, duke mbajtur në njërën dorë një kuti portative prej mogani me literaturë dhe në dorën tjetër një gramafon. Çdo të diel, pa u gdhirë mirë, ai voziste nëpër lumë me kanoen e tij prej druri të gdhendur e pastaj ecte për shumë kilometra në territor gjatë gjithë ditës. Në mbrëmje, e shihnin tek kthehej me hap të rëndë nëpër shtegun që të sillte nga lumi, ndërsa errësohej. Pas darke, Xhejmsi drejtonte studim biblik me gjashtë fëmijët e tij derisa lodhej e nuk e mbante dot më librin.

Në atë kohë, e shoqja e vëlla Gordonit s’ishte ende Dëshmitare. Madje, një ditë, kur ai s’ishte në shtëpi, ajo i dogji pothuajse gjithë literaturën biblike. Kur Xhejmsi u kthye dhe pa ç’kishte bërë ajo, ruajti qetësinë. Me zë të vendosur, i tha vetëm: «Mos provo ta bësh përsëri!» Fëmijëve të tij u bëri përshtypje ky vetëkontroll, sepse e dinin se ajo i kishte shkaktuar një humbje të madhe.

I TËRHEQ FRYMA E JEHOVAIT

Një të diel në mëngjes, Xhejmsi i predikoi Darina Lajtbërnit, një anglikane e flaktë, e cila pranoi librin Harpa e Perëndisë. Nuk arrinte të dëgjonte gjithçka që i thoshte ai burrë me zërin e shtruar, por pyeste veten për çfarë po fliste ai. Më vonë, kur ajo ishte te tezja, Alfonsina Robatoja, në qytetin e Belizesë,  një burrë ndaloi te porta e jashtme dhe kërkoi leje që të hynte në oborr.

Darina i tha tezes: «Duket tamam si ai burri që më dha librin e bukur për të cilin të fola.»

Megjithatë, burri nuk ishte Xhejms Gordoni, por Xhejms Hajëti. Ai vuri gramafonin që ta dëgjonin dy gratë dhe i la Alfonsinës librin Harpa e Perëndisë. Ndonëse ishin shumë të përfshira në politikë, Alfonsina dhe e motra, Oktabela Flauersi, e kishin kërkuar prej kohësh të vërtetën. Gjërat që dëgjoi atë ditë, e shtynë Alfonsinën t’i thoshte e gëzuar Oktabelës: «E di kush na erdhi sot? Një burrë që po fliste për Mbretërinë e Perëndisë. Mendoj se është ajo që po kërkonim!» Oktabela vendosi të ishte e pranishme kur të kthehej sërish vëllai. Të tria gratë, Alfonsina, Oktabela dhe Darina, e pranuan të vërtetën dhe u pagëzuan në vitin 1941.

Mamaja e Alfonsinës dhe Oktabelës s’kishte shumë që kishte vdekur dhe motra e tyre e vogël, Emibela Aleni, i lutej Perëndisë që të vdiste edhe ajo e të shkonte në qiell me mamanë. Oktabela e ftoi Emibelën të dëgjonte fjalimin: «Ku janë të vdekurit?» Emibela e pranoi ftesën dhe, që atëherë, nuk humbi kurrë asnjë mbledhje.

 Olga Najti, e bija e Darinës, thotë: «Fryma e Jehovait i tërhoqi ata thjesht duke lexuar botimet e duke shkuar në mbledhje. Ishin kaq entuziastë për të vërtetën, saqë shpejt nisën t’u flitnin të tjerëve për atë që kishin mësuar.»

Për shembull, babai i Olgës, Herman Lajtbërni, e pranoi të vërtetën pasi lexoi librin Fëmijët, ndërsa ishte shtruar në spital. Ishte kaq entuziast për atë që po mësonte, saqë çdo të premte merrte me qira një kamion dhe i çonte ata pak lajmëtarë që të predikonin në fshatrat përreth. Gjithashtu, predikoi gjerë e gjatë edhe në zonën e largët Bllek-Krik, ku kishte një fermë.

Olga kujton: «Prindërit predikonin përgjatë lumit Belize dhe njerëzit vinin në mbrëmje me fenerë në duar që të dëgjonin. Çdo mëngjes kur ishim me pushime në fermë, prindërit e mi, unë, teze Emibela dhe vajza e saj, Moli Tileti, hipnim në kuajt që kishte babai dhe në rresht për një ecnim nëpër shtigje derisa arrinim në Krukëd-Tri. Atje, ndërsa i linim kuajt të kullotnin, studionim Biblën me njerëzit e interesuar. Si rezultat, disa familje pranuan të vërtetën.»

 Në vitin 1941 u pagëzua grupi i parë i lajmëtarëve të rinj, në ujërat e Karaibeve, në qytetin e Belizesë. Në këtë grup ishte edhe Xhorxh Longsuorthi, i cili shërbeu si pionier që nga ai vit e derisa vdiq në moshën 87-vjeçare, më 1967. Kryesisht predikonte në brendësi të vendit, ku hapi territore të reja duke udhëtuar me kalë për kilometra të tëra midis qyteteve dhe fshatrave. Zelli i pashuar i Xhorxhit për shërbimin dhe prania e rregullt në mbledhje, inkurajonin shumë sidomos të rinjtë në të vërtetën. Jehovai po i përdorte në mënyrë të fuqishme këta shërbëtorë të zellshëm e besnikë që të tërhiqte në organizatën e tij njerëzit me zemër të sinqertë.

MBËRRIJNË MISIONARËT E PARË

Më 5 tetor 1945, mbërritën Elmer Ajrigu dhe Çarls Hejeni, të diplomuar nga klasa e parë e Galaadit. Mirëpo, një ditë më parë, kishte goditur një uragan rreth 160 kilometra në jug të qytetit të Belizesë. Rruga prej 16 kilometrash nga aeroporti në qytet ishte zhytur nën ujë, prandaj dy misionarët i transportuan me kamionë  të mëdhenj ushtrie. Tadeus Hoxhsoni vuri blloqe çimentoje dhe kuti dërrase në oborrin e mbushur me ujë para shtëpisë së tij, që kur të mbërrinin misionarët, të mos u lageshin këmbët.

Vëllezërit në Belize mezi po e pritnin ardhjen e misionarëve të parë. Për të takuar dy misionarët, Xhejms Gordoni, Leon Rekenja dhe Rafael Medina ishin gati të udhëtonin nga veriu i vendit deri në qytetin e Belizesë, që në atë kohë ishte një sfidë e madhe. Ismael Medina, nipi i Rafaelit, shpjegon: «Nuk kishte rrugë që lidhte veriun e vendit me qytetin e Belizesë. Kishte vetëm pikados, domethënë shtigje të rrahura nga qerret me mushka. Gjatë rrugës s’kishte shtëpi, prandaj flinin ku t’i zinte nata, pavarësisht nga gjarpërinjtë. Si i takuan misionarët dhe morën udhëzime e literaturë, tre vëllezërit bënë sërish në këmbë gjithë rrugën e kthimit. Iu deshën ditë të tëra!»

Misionarët u prezantuan me publikun në Parkun e Mushkave, në një mënyrë krejt të pazakontë. Xhejms Hajëti e nisi programin me një sulm të ashpër ndaj klerikëve për mësimet e tyre të rreme, gjë që provokoi një shpërthim të sharash nga disa kalimtarë. Në fund të fjalimit, papritur ai tregoi nga dy misionarët e rinj dhe tha: «Po ju dorëzoj këta të dy!» Me këto pak fjalë, dy misionarët iu prezantuan publikut.

S’kishte dyshim se ata vëllezër të hershëm kishin një dashuri të jashtëzakonshme për Jehovain e për të vërtetën biblike, si dhe një urrejtje të thellë për mësimet e rreme fetare. Gjithashtu, ishte më se e qartë se misionarët mund t’u jepnin lajmëtarëve të zellshëm përvojë të vlefshme, që të bëheshin predikues më të efektshëm.

 Dy misionarët e nisën veprën në qytetin e Belizesë, që në atë kohë kishte rreth 26.700 banorë. Qyteti ishte ndërtuar mbi materiale inerte që e ngrinin vetëm 30 centimetra mbi nivelin e detit, dhe kishte sistem të keq kanalesh kullimi. Veç kësaj, klima ishte e nxehtë dhe e lagësht. Nëpër shtëpi nuk kishte furnizim me ujë, por pothuajse në çdo oborr kishte një vozë të madhe druri që mblidhte ujin e shiut, gjatë stinës së shirave. Mirëpo, nganjëherë shiu vinte me furi, si në vitin 1931, kur një uragan e rrafshoi qytetin dhe vrau mbi 2.000 veta.

PËRPARIM PAVARËSISHT NGA KUFIZIMET

Ndonëse aktivitetet e Dëshmitarëve të Jehovait në Belize nuk u ndaluan kurrë, qeveria i ndaloi për njëfarë kohe botimet tona gjatë Luftës II Botërore. Gjithsesi, pak para se të vinin misionarët, këto kufizime ishin hequr.

Megjithatë, ndërsa raportonte për veprimtarinë e dy misionarëve në Belize, Kulla e Rojës e 15 korrikut 1946 thoshte: «Në brendësi të vendit, një prift katolik ende po përpiqet ta mbajë në fuqi ndalimin për literaturën që vjen me postë. Kleri i Kishës Katolike nuk e duron dot praninë e këtyre dy misionarëve dëshmitarë të Jehovait; një prift irlandezo-amerikan . . . u indinjua që qeveria koloniale britanike i lejoi të hynin në vend. . . . Dy [misionarët] i kujtuan priftit se ai vetë pretendonte se ishte amerikan dhe e bënë të ikte me të shpejtë e tërë siklet kur i treguan nga statistikat e burgjeve amerikane se sistemi katolik nuk ishte vërtet ruajtës i moralit të popullit të Shteteve të Bashkuara.»

Dokumentimi i parë i saktë i lajmëtarëve në Belize ishte në vitin 1944, kur raportuan shtatë lajmëtarë. Për të dhënë dëshmi më të efektshme, lajmëtarët  nisën të përdornin kartat e dëshmisë në shërbimin shtëpi më shtëpi. Brenda një viti nga mbërritja e misionarëve, numri i lajmëtarëve u rrit në 16.

Në vitin 1946, vendin e vizituan Nejthën H. Nori dhe Frederik U. Franci, nga selia botërore, të cilët hapën aty një zyrë dege. Vëlla Nori mbajti një fjalim për organizimin, ku shpjegoi nevojën për ta raportuar shërbimin në formularët e siguruar për këtë punë. Vëlla Franci e nxiti kongregacionin t’u tregonte mëshirë të tjerëve duke vazhduar të predikonin mesazhin e Mbretërisë. Më vonë po atë javë, para një auditori me 102 veta, ndër të cilët kishte shumë të interesuar, vëlla Nori shpjegoi pse ata të interesuar duhej të ndiheshin të lumtur që ishin me popullin e Jehovait. I ftoi ta studionin rregullisht Biblën me Dëshmitarët.

Po atë vit, mbërritën Çarls e Eni-Ruth Parishi dhe Kordis e Mildred Soreli. Pas tyre, më 1948, mbërritën Truman Brubejkëri dhe Çarls e Florens Homolka. Ishin më se të mirëpritur, pasi kishte shumë punë për të bërë.

SHUMË PUNË PËR TË BËRË

Elmer Ajrigu shkroi: «Në atë kohë kishte vetëm një kongregacion të vogël, kurse në krahinat e tjera nuk kishte kongregacione. Zakonisht unë shkoja atje dhe kaloja nja dy javë çdo herë, duke mbjellë fara me anë të librave, duke marrë pajtime e  duke mbajtur fjalime.» Gjatë atij viti të parë, Çarls Hejeni udhëtoi me kamion deri në Orinxh-Uok, ku predikoi në territor dhe i nxiti vëllezërit të mbanin rregullisht mbledhje.

E vetmja lidhje me qytetet në jug, ishte me anije. Kështu, Elmeri dhe Çarlsi udhëtuan me anijen «Heron H» për në qytetet bregdetare Stan-Krik (tani Dangrigë) dhe Punta-Gorda, dy vendbanime të fisit garifuna, me synimin që të nisnin veprën e predikimit atje. Në atë kohë, në Punta-Gorda mund të shkoje vetëm duke udhëtuar 30 orë me anije nga qyteti i Belizesë. Elmeri e bëri këtë udhëtim dhe mbajti një fjalim publik para rreth 20 vetave në hollin e hotelit ku po qëndronte.

Olga Najti mban mend se Elmeri shkoi bashkë me familjen e saj në fshatin e largët Krukëd-Tri, ku babai i saj drejtonte mbledhjet përgjatë lumit me pemë anash. Vëllezërit vendës e vlerësonin punën e palodhur dhe qëndrimin e përulur të misionarëve.

Në vitin 1948, ishte arritur një mesatare prej 38 lajmëtarësh, dhe ishin formuar katër kongregacione të reja jashtë qytetit të Belizesë. Këto kongregacione të vogla përbëheshin nga një grusht lajmëtarësh në zonat rurale, si familja Lajtbërn në Bllek-Krik, familja  Gordon në Bombë, familjet Humz dhe Aldana në Santanë dhe vëllezërit Rekenja e Medina në Orinxh-Uok. Misionarët dhe pionierët specialë po i përqendronin përpjekjet në qytetin e Belizesë, siç ishin inkurajuar. Jehovai i bekoi përpjekjet e tyre të zellshme dhe gjithnjë e më shumë njerëz të sinqertë po bëheshin shërbëtorë të tij.

Vizita vijuese e vëlla Norit në dhjetorin e vitit 1949, ishte në kohën e duhur dhe mjaft inkurajuese. Ai kaloi një mbrëmje në shtëpinë misionare, duke folur për sfidat e veprës misionare. Shumë lajmëtarë të rinj donin t’i shërbenin Jehovait, por nuk e kuptonin se duhej t’ia kushtonin atij jetën e ta simbolizonin këtë me pagëzim. Vëlla Nori u kujtoi misionarëve se u duhej durim, qëndrueshmëri dhe dashuri për njerëzit. Gjithashtu, u kujtoi se kishin pasur rezultate të mira.

NUK LEJOHEN MË MISIONARË

Në vitin 1957, vëllezërit e ndien se qeveria po i kontrollonte nga afër aktivitetet e Dëshmitarëve të Jehovait në Belize. Për shembull, ndërsa po shfaqej një nga filmat e Shoqatës në Orinxh-Uok, një polic i pyeti vëllezërit e degës kur kishin ardhur në fshat dhe kur do të largoheshin. U tha se i duhej orari që t’ia raportonte shefit të policisë dhe tregoi se një polic i veshur civil kishte qenë i pranishëm në një asamble të kohëve të fundit për të bërë një raport të ngjashëm.

Mes viteve 1951 dhe 1957, u ishte dhënë leje që të hynin në vend edhe dhjetë misionarëve të tjerë. Papritur, në qershor të vitit 1957, vëllezërit morën një letër nga policia e nga zyra e emigracionit, që thoshte: «Qeveria e Hondurasit Britanik [tani Belize] ka vendosur që, tani e tutje, nuk do të lejohen misionarë të tjerë të  Shoqatës suaj të hyjnë në Hondurasin Britanik nga jashtë shtetit.» U bë një kërkesë për t’u takuar me guvernatorin, që të merrnin vesh arsyen e këtij vendimi, por kërkesa u refuzua.

Edhe pse disa grupe të tjera fetare nuk u lejuan të sillnin misionarë të rinj, i lanë të zëvendësonin misionarët që iknin. Nuk ndodhi e njëjta gjë me Dëshmitarët e Jehovait, që kishin nevojë të zëvendësonin dy misionarë. Në vitin 1960, vëllezërit u shkruan autoriteteve në Belize, si edhe në Londër, duke theksuar se nuk po bënin kërkesë për misionarë të rinj, por po kërkonin zëvendësime.

Përgjigjja e prerë ishte: «Guvernatori ka marrë vendim të prerë që të mos lejojë në Hondurasin Britanik hyrjen e asnjë misionari tjetër nga Watch Tower Bible and Tract Society.»

Kur vëllezërit kërkuan një intervistë, iu tha: «Guvernatori ka marrë një vendim të prerë në vitin 1957 që të mos lejojë në Hondurasin Britanik hyrjen e asnjë misionari tjetër të Shoqatës suaj; në këto rrethana, Shkëlqesia e tij nuk mendon se do të ndryshonte diçka po t’ju takonte për këtë çështje.» Dukej sikur vëllezërit kishin mbërritur përballë një muri.

Më në fund, pasi kishin bërë vazhdimisht kërkesa për afro pesë vjet, në tetor të vitit 1961 dega mori një letër nga sekretariati i Belizesë, ku thuhej: «Duhet t’ju informoj se kërkesat tuaja më të fundit janë shqyrtuar nga qeveria e Hondurasit Britanik, e cila ka vendosur që tani për tani të lejojë të hyjnë në vend misionarë të tjerë të huaj si zëvendësues të misionarëve të huaj që tashmë janë në vend.» Si rezultat, në vitin 1962, Martin dhe Alisa Tomsoni nga Xhamajka u lejuan të hynin në vend si misionarë.

 VEPRA NUK U NDAL

Ishte më se e qartë se kundërshtarët fetarë ishin përpjekur ta ngadalësonin veprën tonë, por, a ia kishin dalë? Raporti për vitin e shërbimit 1957 tregoi një maksimum prej 176 lajmëtarësh në shtatë kongregacione. Në atë kohë Belizeja kishte një popullsi prej 75.000 banorësh, që do të thotë se raporti ishte rreth 1 lajmëtar për 400 banorë. Raporti i vitit të shërbimit 1961 tregoi 236 lajmëtarë, një rritje me 34 për qind, kështu që raporti tani ishte 1 lajmëtar për 383 banorë. Doli i vërtetë premtimi që i bëri Jehovai popullit të tij: «Asnjë armë e sajuar kundër teje nuk do të ketë sukses dhe çdo gjuhë që ngrihet kundër teje për të të gjykuar, ti do ta dënosh.» (Isa. 54:17) Vepra e predikimit vazhdoi pa u ndalur.

Shumë çifte që po studionin Biblën, bashkëjetonin pa qenë të martuar ligjërisht dhe disa shkonin sa nga një partner te tjetri. Por, sapo mësuan normat e larta të Jehovait, shumë prej tyre bënë përpjekje e shpenzime të mëdha që të martoheshin siç duhet. Disa prej tyre ishin 80-vjeçarë a më tepër!

NEVOJITET NJË SALLË MBRETËRIE E RE

Në dhjetor të vitit 1949, vëllezërit dhanë kapar për të përdorur Sallën e Lirisë në qytetin e Belizesë për një seri prej katër fjalimesh speciale që do të mbaheshin në janar të vitit 1950. Një ditë para fjalimit të fundit, në radio u dha njoftimi se të nesërmen salla do të përdorej për funeralin e një njeriu të shquar. Edhe pse vëllezërit u bënë një sërë kërkesash pronarëve të sallës, fjalimi special u ndërpre nga një grup njerëzish që hynë brenda dhe tërë zhurmë nisën të bënin përgatitjet për funeralin. Së fundi, vëllezërve iu desh të  kërkonin ndërhyrjen e policisë. Ishte e qartë se atyre u duhej një Sallë Mbretërie e tyrja. Sallat ekzistuese përdoreshin që të gjitha si klube e salla vallëzimi, dhe qiraja ishte e lartë.

Donald Snajderi, që atëherë shërbente si mbikëqyrës i degës, tregonte: «Të dielën e kaluar, për Studimin e Kullës së Rojës kishte 174 të pranishëm. Salla nuk mban dot kaq shumë veta, prandaj mjaft prej tyre duhet të rrinë në këmbë. Ngaqë është shumë ngjeshur, bën më vapë se kurrë.» Zyra e degës dhe shtëpia misionare u transferuan disa herë në disa vende të marra me qira.

Në shtator të vitit 1958, nisi ndërtimi i një strukture dykatëshe. Në katin e parë ishte një zyrë dege e vogël dhe shtëpi misionare, kurse i gjithë kati i dytë ishte një sallë. Ndërtimi mbaroi në vitin 1959 dhe më në fund kongregacioni i qytetit të Belizesë kishte Sallën e vet të Mbretërisë!

RRITJA NË FUSHËN SPANJOLLE

Një rritje të jashtëzakonshme të popullit të Jehovait në Belize ka pasur ndër njerëzit që flasin spanjisht. Në vitin 1949, kishte vende ku flitej spanjisht, por asnjë nga misionarët nuk e fliste atë gjuhë. Gjithsesi, më vonë u dërguan disa që flitnin spanjisht. Një prej tyre ishte Lesli Piçeri, i cili mbërriti në vitin 1955. Ai u caktua të predikonte në Benke-Vjeho, një qytet me popullsi spanjishtfolëse që ndodhej në pjesën perëndimore të Belizesë, pranë kufirit me Guatemalën. Kur mbërriti, tashmë po e prisnin disa banorë vendës. Përse?

Rreth një vit më parë, më në perëndim, në qytetin e San-Benitos në Guatemalë, Natalja Kontrerasi  kishte mësuar të vërtetën dhe ishte pagëzuar. Më pas kaloi kufirin dhe hyri në Belize që t’u dëshmonte të afërmve që banonin në Benke-Vjeho. Një prej tyre, Serviljano Kontrerasi, i kushtoi shumë vëmendje shpjegimit biblik të Nataljas për adhurimin e idhujve dhe pranoi të vërtetën. Ai mbeti Dëshmitar besnik derisa vdiq në vitin 1998, në moshën 101 vjeç. Shumë nga fëmijët dhe nipërit e tij janë Dëshmitarë. Ato ditë të hershme, territori i grupit të vogël të lajmëtarëve në Benke-Vjeho shtrihej gjatë gjithë kufirit guatemalas deri në qytetin Melçor-de-Menkos, ku drejtonin mbledhjet. Pas disa kohësh, në Melçor-de-Menkos u formua një kongregacion. Po kështu, kongregacioni në Benke-Vjeho ende njihet për frymën e zellshme.

Që në vitin 1956, disa pjesë të programit në asambletë qarkore dhe kongreset krahinore mbaheshin në spanjisht. Megjithatë, vetëm në shkurt të vitit 1968 u mbajt një asamble qarkore e tëra në spanjisht, në Sallën e Mbretërisë në Orinxh-Uok. Kishte 85 të pranishëm dhe u pagëzuan 4 veta.

 Marselo Domingesi dhe Rafael Medina, dy vëllezër spanjishtfolës, si dhe Dëshmitarë të tjerë spanjishtfolës, si Dionisjo e Katalina Teku, i ndiqnin me besnikëri mbledhjet e asambletë në anglisht, edhe pse kuptonin pak nga ajo gjuhë. Vetëm në tetor të vitit 1964 u formua një kongregacion i gjuhës spanjolle në Orinxh-Uok, me 20 lajmëtarë, të cilët deri atëherë shoqëroheshin me kongregacionin anglez.

Gjatë viteve 80 të shekullit të kaluar, aty pranë, në Salvador e Guatemalë, kishte luftëra civile që i detyruan shumë njerëz të shkonin në Belize. Ndër ta kishte disa familje Dëshmitarësh spanjishtfolës me pleq kongregacioni, shërbëtorë ndihmës dhe pionierë. Këta i dhanë shtysë zgjerimit në fushën spanjolle, njësoj si edhe disa misionarë që flitnin dy gjuhë, nga vende të tjera spanjishtfolëse.

«TË KRISHTERËT E VËRTETË PREDIKOJNË SHTËPI MË SHTËPI»

Një ditë, dy të panjohura trokitën në derën e Margarita Salazarit, në Orinxh-Uok, dhe e pyetën: «Mos njeh një Dëshmitare të Jehovait që quhet Margarita Salazar?» Këto gra, 23-vjeçarja Teófila Maji me nënën e vet, ishin nga Ogëst-Pajn-Rixh, një fshat 34 kilometra në jugperëndim të Orinxh-Uokut. Pse e kërkonin Margaritën?

Teófila shpjegon: «Rreth një vit më parë, m’u sëmur rëndë djali nëntëmuajsh. E çova në fshatin Botes që t’ia paraqitja një shenjtoreje virgjëreshë që njihej si shën Klara, për ta shëruar. Po udhëtoja në ndenjësen e parme të një kamioni dhe shoferi, i cili jetonte në zonën tonë, nisi të më predikonte. Pasi më pyeti pse po e çoja foshnjën në Botes, më tha se Bibla nuk e miraton adhurimin e idhujve. Kjo më ngjalli shumë interes.  Me kalimin e kohës, ky shofer më tregoi shumë të vërteta biblike, të cilat i kishte mësuar nga Dëshmitarët e Jehovait.

Në një nga udhëtimet,—vazhdon ajo,—shoferi më tha se të krishterët e vërtetë predikojnë shtëpi më shtëpi. Më shpjegoi se Dëshmitarët e Jehovait e bënin këtë dhe u lexonin njerëzve shkrime si Sofonia 1:14 dhe 2:2, 3. Edhe unë, me djalin e vogël për  dore dhe foshnjën në krahë, dola shtëpi më shtëpi në Ogëst-Pajn-Rixh, duke u lexuar fqinjëve këto shkrime. Më vonë, shoferi më tha se, nëse doja të dija të vërtetën, duhej të studioja Biblën me Dëshmitarët e Jehovait. Më tregoi për familjen Salazar dhe më tha ku t’i gjeja në Orinxh-Uok. S’kisha qenë kurrë më parë në Orinxh-Uok, prandaj mora mamanë dhe dolëm t’i kërkonim.»

Margaritës i kujtohet ai mëngjes kur i shkuan për vizitë Teófila me të ëmën. «Më bënë shumë pyetje biblike dhe biseduam gjerë e gjatë,—kujton ajo.—Donin të dinin a ishte e vërtetë se Dëshmitarët e Jehovait i ndihmojnë njerëzit të kuptojnë Biblën, pavarësisht se sa u duhet të udhëtojnë që t’i mësojnë. E sigurova se ishte e vërtetë dhe i premtova se do të shkonim në fshatin e tyre çdo dy javë që të studionim Biblën bashkë.»

Kur Margarita dhe i shoqi, Ramoni, mbërritën në Ogëst-Pajn-Rixh, Teófila kishte mbledhur gjashtë familjarë të rritur që të studionin Biblën. Më vonë, edhe pionierë të tjerë nga Orinxh-Uoku udhëtonin rregullisht bashkë me familjen Salazar nëpër rrugën e ngushtë, të pashtruar e gjithë gropa, 34 kilometra të gjatë, që të predikonin në fshat ndërsa Teófila dhe familja e saj bënin studimin e Biblës. Shpesh, Emibela Aleni e kalonte natën në fshat, që të drejtonte studime biblike atje. Teófila u pagëzua në vitin 1972, pesë muaj pasi kishte nisur studimin e Biblës. Në vitin 1980, në Ogëst-Pajn-Rixh u formua një kongregacion dhe, gjatë viteve, 37 pjesëtarë të familjes së Teófilës kanë pranuar të vërtetën.

 UDHËTIMET NË XHUNGËL JAPIN FRYT

Edhe pse qyteti i Belizesë dhe qytetet më të mëdha të vendit po predikoheshin plotësisht, territori rural nuk po predikohej rregullisht. Misionarët e hershëm kishin bërë udhëtime me varkë në qytetet jugore, por më vonë, u ndërtua një rrugë që lidhte krahinat jugore të Stan-Krikut e të Toledos me pjesën tjetër të vendit. Pastaj, në fillim të vitit 1971, dega organizoi fushata predikimi vjetore, të quajtura udhëtime në xhungël, që t’u çonte mesazhin e Mbretërisë fiseve mopane dhe kekçi, në pjesë të largëta të pyllit të shiut të Belizesë.

Me makina të marra me qira dhe me kanoe, vëllezërit e motrat shkonin në fshatra e qytete që nga Dangriga deri në Punta-Gorda e poshtë në jug, në Barranko, pranë kufirit me Guatemalën. Disa udhëtime i bëri një grup me furgon, i shoqëruar nga dy deri në katër motoçiklistë. Çdo natë ndalonin në një fshat dhe, gjatë ditës, ndërsa grupi i madh predikonte në fshat, motoçiklistët shkonin dy nga dy nëpër shtigjet që të çonin në ferma të izoluara.

Në zonën e Punta-Gordës, vëllezërit udhëtuan në këmbë me çanta shpine nga njëri fshat në tjetrin. Shpesh, para se t’u predikonin fshatarëve të tjerë, duhej të flitnin me alkalden (kryetarin) në kabildo, vendi ku mblidhen pleqtë e fshatit.

Misionari Rejner Tomson tregon: «Në një fshat, vëllezërit mbërritën kur burrat ishin në një mbledhje brenda në kabildo dhe po diskutonin si do ta korrnin misrin. Pas mbledhjes, burrat u kërkuan vëllezërve t’u këndonin një këngë Mbretërie. Vëllezërit ishin të lodhur, të uritur dhe s’kishin libër kënge me vete.» Vëlla Tomsoni shton: «Ata kënduan me gjithë zemër, dhe burrat u kënaqën shumë.» Me kalimin e kohës,  u formuan kongregacione në Mango-Krik e më vonë në San-Antonio, një nga fshatrat më të mëdha maja.

Santiago Sosa shpjegon: «Nganjëherë, që t’i përmbaheshim programit, ecnim nga njëri fshat në tjetrin natën. Mësuam të ecnim në rresht për një në mes të rrugës, jo anës, sepse në shkurret anës rrugës me siguri kishte gjarpërinj. Mësuam të shuanim etjen me kungullujës kur na mbaronte uji.»

Nganjëherë, grupi ndahej në dyshe ose katërshe që të predikonin në pjesë të ndryshme të fshatit. Pastaj takoheshin sërish në mbrëmje. Dy veta qëndronin në kamp që të gatuanin. «Gatimi mund të ishte katastrofë,—kujton me të qeshur Santiagoja,—sepse disa prej nesh nuk dinin të gatuanin. Mbaj mend një herë që ia ngula sytë gjellës dhe pyeta: ‘Çfarë është?’ Ai që kishte gatuar, tha: ‘Nuk e di, por ushqim është.’ Meqë as ai vetë nuk e dinte ç’ushqim ishte, menduam që më mirë ta provonim një herë te një qen endacak kockë e lëkurë. Mirëpo, as qeni i uritur nuk e hëngri!»

KEKÇIT PRANOJNË TË VËRTETËN

Rodolfo Kokomi me të shoqen, Ofelian, u transferuan nga Korosali në një fshat të largët kekçi në jug, që quhej Krike-Sarko. Ofelia ishte rritur në atë fshat, të cilin Dëshmitarët e vizitonin vetëm gjatë udhëtimeve vjetore në xhungël. Kur ishte rreth 14 vjeçe, Ofelia gjeti nën një pemë portokalli librin E vërteta që të çon në jetën e përjetshme dhe nisi ta lexonte. Donte të dinte më tepër, por vetëm pasi u martua dhe u vendos me banim në Korosal, ajo dhe i shoqi, Rodolfoja, studiuan Biblën me dy pionierë specialë, Marsial dhe Manuela Kejin.

Në vitin 1981, kur u transferua në Krike-Sarko, çifti Kokom donte të lidhej përsëri me Dëshmitarët, kështu  që Rodolfoja shkoi t’i kërkonte në Punta-Gorda, një udhëtim që zgjaste të paktën gjashtë orë në këmbë dhe me varkë, në lumë e në det. Në Punta-Gorda takoi Donald Nibruxhin, një pionier, i cili mori masa të studionte me çiftin me anë të letrave. Mirëpo, kishte një problem. Në Krike-Sarko nuk kishte zyrë poste.

Donaldi shpjegon: «Në postën e Punta-Gordës, pyeta si mund të dërgoja letra në Krike-Sarko dhe më thanë se prifti shkonte atje një herë në javë.» Kështu, për afro gjashtë muaj, prifti çonte e merrte korrespondencën për studimin e Biblës, pa e kuptuar se po shërbente si korrier për Dëshmitarët e Jehovait.

Donaldi thotë: «Kur e mori vesh se çfarë çonte lart e poshtë, prifti u mërzit shumë dhe nuk pranoi të na i çonte më letrat.»

Gjatë atyre muajve, Donaldi bëri disa udhëtime në Krike-Sarko që të studionte me çiftin Kokom. Herën tjetër kur u bë udhëtimi në xhungël, Rodolfoja doli për herë të parë në shërbim. Donaldi vazhdon: «E morëm me vete për katër ditë, duke predikuar në fshatra të ndryshme, dhe shoqëria me vëllezërit në atë udhëtim e ndihmoi shumë që të përparonte.»

 Rodolfoja shpjegon: «Bashkë me Ofelian, dilnim në predikim në fshatin tonë, vetëm ne të dy, duke u folur të tjerëve për atë që kishim mësuar. Njerëzit me të cilët studioja, hasnin më shumë kundërshtim se ne. Disave nuk u jepnin ilaçet, ndihmat në ushqime dhe rrobat që i dhuroheshin fshatit. Edhe vjehrra ime na kundërshtonte me forcë për atë që po bënim. Si unë, si Ofelia, e kuptuam se në Krike-Sarko nuk do të përparonim dot frymësisht. Duhej të ndiqnim mbledhjet. Kështu, u transferuam në Punta-Gorda që të vazhdonim studimin. Atje përparuam frymësisht dhe u pagëzuam në vitin 1985.» Sot, çifti Kokom shoqërohet me kongregacionin e Lejdivilit, ku Rodolfoja shërben si shërbëtor ndihmës.

ZËNË «PESHQ» NË UDHËTIMET NË DET

Çdo vit organizoheshin udhëtime në det për t’u predikuar njerëzve në ishujt e vegjël dhe fshatrat përgjatë bregut. Në atë kohë, në fshatra si Hopkinsi, Sejn-Bajti, Plasensia dhe Punta-Negra, si dhe Manki-Rivër-Tauni, nuk shkoje dot me rrugë tokësore. Jashtë sezonit të peshkimit, Polito Bevensi merrte anijen e tij për peshkimin  e karavidheve dhe bashkë me dy pionierë e dy misionarë bënin një udhëtim dyjavor nga veriu në jug, duke ndaluar në çdo vend përgjatë rrugës.

Donald Nibruxhi, i cili merrte pjesë shpesh në udhëtimet vjetore në xhungël e në det, kujton me nostalgji kohën kur morën me qira anijen e Ambronsjo Hernandezit për një udhëtim. Si pasojë, Ambronsjo, që me përzemërsi e thërritnin Boço, nisi të studionte Biblën.

Donaldi kujton: «Një vit më vonë, katër prej nesh planifikuan një udhëtim dyjavor përgjatë gjithë bregdetit, por ndërkohë Boçoja e kishte shitur anijen. Na rekomandoi një peshkatar tjetër, i cili ishte i gatshëm të na shoqëronte, bashkë me ortakun e vet dhe me Boçon. Kështu u nisëm, dy çifte pionierësh specialë dhe këta tre peshkatarë. Gjatë atij udhëtimi, Boçoja filloi si lajmëtar. Kur mbërritëm në portin e Plasensias, aty ishin ankoruar shumë jahte, kështu që predikuam nga jahti në jaht. Dy peshkatarët që s’ishin Dëshmitarë, na ndihmuan shumë ato dy javë. Një ditë, kur u kthyem pasi kishim predikuar gjithë ditën në një fshat, ata kishin blerë pula dhe na kishin gatuar darkën në një furnelë të vogël me vajguri.» Udhëtimin tjetër që bëmë në det, një vit më pas, Boçoja ishte pagëzuar. Ai ka 18 vjet që shërben si plak në qytetin e Belizesë.

TERRITORI I PACAKTUAR JEP FRYTE TË MIRA

Krahina e Toledos, në jug të Belizesë, është një zonë me kodra të vogla dhe pyje shiu të harlisura, në të cilën ka aty-këtu fshatra mopane dhe kekçi, me shtëpi me çati kashte dhe dysheme prej dheu. Kryesisht, fshatarët bëjnë një jetë të vështirë duke punuar tokën me shata të thjeshtë. Kur ka thatësirë, duhet ta transportojnë me krahë ujin në ara për të vaditur  misrin, bathët e kakaon. Shumë gra bëjnë qëndisje tradicionale kekçi dhe kosha për dyqanet e suvenirëve në mbarë vendin. Gjithnjë e më shumë të rinj po ikin nga fshatrat që të studiojnë ose të punojnë në qendrat më të populluara të vendit.

Në vitin 1995, Frenk dhe Alisa Kardoza u ftuan të shërbenin si pionierë specialë të përkohshëm gjatë prillit dhe majit, për të shpërndarë në krahinën e Toledos fletushkën Lajmërim i Mbretërisë Nr. 34, me temë: «Përse jeta është plot me probleme?» Frenku kujton: «Kisha qenë në një nga udhëtimet vjetore në xhungël në atë zonë dhe kisha parë se, nëse dikush transferohej atje, mund ta ndihmonte më shumë popullsinë maja që të mësonte lajmin e mirë. Dega rekomandoi që të merrja me qira një vend ku të rrija, të formoja një grup për studimin e Biblës dhe të mbaja fjalimin special në San-Antonio. Duhej ta shpërndanim fletushkën Lajmërim i Mbretërisë atje dhe në tetë fshatra të tjera.»

Çifti Kardoza drejtonte një grup studimi çdo javë në dhomën-bodrum që kishin marrë me qira dhe, brenda disa javësh, tre-katër familje nisën të ndiqnin studimin. Gjithashtu, këta të interesuar shoqëronin çiftin Kardoza në udhëtimin njëorësh me një kamion të vjetër në një rrugë tërë pluhur e të prishur, deri në Punta-Gorda, për Shkollën e Shërbimit Teokratik dhe për Mbledhjen e Shërbimit. Muajin e parë, Frenku mbajti fjalimin special në San-Antonio. Hesús Içi, një nga ata që ndiqnin mbledhjen për herë të parë, ishte gjithë sy e veshë. Si pjesëtar i Kishës Nazarene, atij i bëri përshtypje sidomos kur mori vesh se mësimi i ferrit i ka rrënjët në paganizëm dhe se sipas Biblës ferri është varri i gjithë njerëzimit. Pas mbledhjes, ai e mori mënjanë Frenkun dhe e bombardoi me pyetje të tjera  për këtë temë. Si rrjedhojë, nisi të studionte Biblën dhe një vit më vonë u pagëzua.

Në fund të caktimit dymujor si pionierë specialë të përkohshëm, çifti Kardoza duhej të merrte një vendim të rëndësishëm. Frenku kujton: «Kishim nisur shumë studime, më tepër se ç’mund të mbanim. Zemra dhe ndërgjegjja nuk na linte të ktheheshim në shtëpinë tonë të rehatshme në Lejdivil. Po të vendosnim të qëndronim në San-Antonio, mund të kishim kushte më të mira jetese duke marrë me qira katin e sipërm të shtëpisë ku ishim, jo bodrumin. Mund të instaloja një lavaman të vogël, një ulluk për të mbledhur ujin e shiut dhe, me kalimin e kohës, ndoshta një WC me shkarkues dhe energjinë elektrike. Iu lutëm Jehovait për këtë, të sigurt se me bekimin e tij, në këtë zonë mund të formohej një kongregacion. Pastaj i shkruam degës, duke e informuar se dëshironim të qëndronim në San-Antonio si pionierë të rregullt.»

Shpejt u bë e dukshme se vendimi i çiftit Kardoza kishte bekimin e Jehovait. Vetëm pas gjashtë muajsh, në nëntor, mbajtën Mbledhjen e parë Publike në shtëpinë që kishin marrë me qira. Pastaj, në prill të vitit pasues, nisën të mbanin në San-Antonio Shkollën e Shërbimit Teokratik dhe Mbledhjen e Shërbimit. Sa u lehtësua grupi i vogël që nuk i duhej më të bënte çdo javë 60 kilometra vajtje-ardhje deri në Punta-Gorda për mbledhjet!

«KËRCËNIMET E TIJ NUK MË NDALONIN DOT»

Shpejt, grupi i studentëve biblikë të sinqertë në San-Antonio nisi të përparonte, dhe dashuria që kishin për të vërtetën ishte mjaft prekëse. Frenku shpjegon: «Në këto fshatra, sidomos gratë janë shumë të ndrojtura dhe tradicionalisht janë të nënshtruara  ndaj etërve dhe burrave. Nuk e kanë zakon t’u flasin të panjohurve. Prandaj, e kishin shumë të vështirë të merrnin pjesë në predikimin shtëpi më shtëpi.»

Prisiljana Shou, e cila atëherë ishte 20 vjeçe, ishte lajmëtare e papagëzuar dhe dëshironte shumë t’u predikonte fqinjëve në zonën e saj. Në një rast, ajo po bënte disa rivizita bashkë me nusen e vëllait, Amalia Shoun, kur papritur hasën një vështirësi.

Prisiljana kujton: «S’i kisha thënë babait se dilja në predikim, ngaqë ai ma kishte ndaluar dhe e kisha frikë. Atë të diel në mëngjes, kur kishim dalë të predikonim, papritur e pamë përballë kishës baptiste ku shkonte. Fillimisht, u fshehëm pas shkurreve, sepse nuk donim të na shihte. Por, pastaj thashë: ‘Amalia, ti e di se Jehovai po na sheh. Nuk është e drejtë të kemi frikë nga im atë. Vetëm Jehovain duhet të kemi frikë.’»

I ati i Prisiljanës u tërbua, por nuk mbaroi me kaq. Ai e kundërshtonte dhunshëm sepse nuk donte që ajo të bëhej Dëshmitare e Jehovait. Pasi u lut për këtë çështje deri ditën para asamblesë ku do të pagëzohej, më në fund Prisiljana mori guximin t’ia thoshte të atit.

—Nesër do të shkoj në Belize,—i tha të atit.

—Për çfarë do të shkosh?—e pyeti ai.

—Do të pagëzohem,—u përgjigj Prisiljana.—Do të bëj atë që Jehovai kërkon nga unë. Ti e di që të dua shumë, por duhet të dua edhe Jehovain.

—Vërtet do ta bësh këtë?—ia ktheu ai i zemëruar.

—Po,—u përgjigj Prisiljana.—Te Veprat 5:29 thuhet se duhet t’i bindem Perëndisë dhe jo njerëzve.

 I ati i Prisiljanës doli jashtë me furi. Ajo kujton: «U ndjeva e sigurt vetëm kur hipa në kamion, gati për të ikur në asamble. Nuk e dija as ç’do të bënte kur të kthehesha në shtëpi pas asamblesë. Por e dija se tashmë do të isha pagëzuar, kështu që, edhe po të më vriste, kisha bërë atë që ishte e drejtë.»

Ndonëse babai nuk i bëri gjë Prisiljanës kur u kthye në shtëpi, më vonë e kërcënoi se do ta vriste. «Mirëpo,—thotë ajo,—e pa se kërcënimet e tij nuk më ndalonin dot dhe, që nga ajo kohë, është zbutur.»

NJË KUNDËRSHTAR MERR ANËN E JEHOVAIT

Grupi i sapoformuar me lajmëtarë të zellshëm në San-Antonio po përparonte frymësisht, kur çiftin Kardoza e lajmëruan papritur me një letër nga këshilli i fshatit se duhej të largohej nga San-Antonio. Më parë, kur kishte paguar një taksë aplikimi, Frenku kishte marrë leje nga këshilli që të qëndronte në fshat. Tani, një njeri i shquar në fshat donte me çdo kusht që çifti Kardoza të dëbohej. Në një nga mbledhjet e këshillit, tre studentë biblikë të Frenkut i dolën në mbrojtje. Pastaj foli i zoti i shtëpisë së Frenkut, duke e paralajmëruar këshillin se po ta dëbonin çiftin Kardoza, duhej t’i paguanin qiranë që i paguante çifti. Pastaj, vetë Frenku paraqiti një letër nga Seksioni i Trojeve ku thuhej se, dikujt që kishte marrë me qira pronë private, nuk mund t’i kërkonin të largohej. Në fund, këshilli e lejoi çiftin Kardoza të qëndronte.

Burri që kishte dashur të dëbohej çifti Kardoza ishte Basiljo Ahu, një ish-alkalde (kryetar) që ishte ende njeri me pozitë në politikë. Basiljo përdori ndikimin e tij për t’iu kundërvënë në çdo mënyrë të mundshme Dëshmitarëve të Jehovait në San-Antonio. Kur grupi i vogël donte një pronë që të ndërtonte një Sallë Mbretërie,  ai i paralajmëroi: «Në këtë fshat s’keni për të ndërtuar kurrë një Sallë Mbretërie!» Pavarësisht nga kjo, vëllezërit blenë një pronë dhe ndërtuan një Sallë Mbretërie modeste e të këndshme. Për çudi, një nga të pranishmit në kushtimin e Sallës së Mbretërisë në dhjetor të vitit 1998, ishte Basiljo. Ç’kishte ndodhur?

Dy nga djemtë e martuar të Basiljos kishin pasur probleme familjare. Dy herë, Basiljo i kishte kërkuar kishës së tij t’ia ndihmonte djemtë, por që të dyja herët s’kishte marrë përgjigje. Pastaj, djemtë e tij nisën të studionin Biblën me Dëshmitarët e Jehovait. E shoqja e Basiljos, Maria, nisi të vërente se djemtë po ndryshonin për mirë dhe se jeta e tyre familjare po përmirësohej. Kështu, edhe ajo kërkoi të studionte Biblën me Dëshmitarët.

«Doja vërtet ta njihja Perëndinë Jehova,—thotë Maria,—dhe i thashë tim shoqi se duhej të shkonim në Sallën e Mbretërisë që të mësonim më shumë për Perëndinë.» Ndonëse Basiljo nuk i ndryshonte kollaj ndjenjat që kishte kundër Dëshmitarëve të Jehovait dhe Frenk Kardozës, të cilin e quante «ai i huaji», i bënë përshtypje ndryshimet për mirë që po bënin djemtë e tij ndërsa zbatonin në jetë të vërtetat e Biblës. Basiljo vendosi t’i hetonte vetë Dëshmitarët e Jehovait dhe, pas disa bisedash, filloi një studim biblik. Po me kë pranoi ta bënte studimin? Pikërisht me ‘atë të huajin’, Frenk Kardozën!

Basiljo shpjegon: «Ajo që lexova në Bibël, më  bëri të ndryshoja mendje. Kisha qenë katolik për 60 vjet e kisha ndezur temjan para idhujve në kishë. Tani, ajo që po mësoja për Jehovain, ishte në librin e tij, në Bibël. Më vjen turp kur mendoj si u solla me Frenk Kardozën, të cilin tani e kam vëlla. S’kam frikë të them se e kisha gabim. Isha i zellshëm për gjërat që mendoja se ishin të drejta për fshatin tim dhe për fenë time. Por, e ndërpreva mbajtjen e traditave maja që kanë të bëjnë me shërimet spiritiste, të zakonshme në fshatin tonë. Hoqa dorë edhe nga lëvizjet politike maja.» Sot, Basiljo dhe Maria Ahu i shërbejnë të lumtur Jehovait si lajmëtarë të pagëzuar.

Shërbëtorët e Jehovait njihen për frymën e tyre të dashur, të gëzuar e të zellshme. Në krahinat e largëta të Belizesë, shumë lajmëtarë ecin tre a më shumë orë lart e poshtë kodrave të thepisura për të predikuar, dhe nuk u pëlqen të humbasin mbledhjet. Për shembull, një mbrëmje, Andrea Içi ishte caktuar si ndihmëse në një fjalim në Shkollën e Shërbimit Teokratik. Atë ditë, kishte ecur 3 deri në 5 kilometra nëpër xhungël që të mblidhte avokado bashkë me të bijtë. Gjatë asaj kohe, e kishin pickuar 23 bletë. Gjithsesi, shkoi në shtëpi, i bëri për të ngrënë familjes, shkoi në mbledhje dhe mbajti pjesën që kishte në program. Fytyrën e kishte të ënjtur nga pickimet, por të qeshur. Gjithnjë të ngrohet zemra kur sheh se, ndonëse vëllezërit e motrat e dashur maja mund të kenë udhëtuar një ditë të tërë me kamion ose autobus për të ndjekur asambletë e kongreset, kënaqen që janë të bashkuar në adhurimin e Perëndisë së vërtetë, Jehovait.

MOTI I ASHPËR SHKRETON BELIZENË

Në 115 vitet e kaluara, Belizeja është goditur nga 51 uragane dhe stuhi tropikale. Që nga viti 1930,  ka pasur 12 uragane që ose e kanë goditur drejtpërdrejt Belizenë, ose i kanë kaluar aq pranë sa të shkaktonin dëme të mëdha dhe të merrnin jetë njerëzish. Një nga më të këqijtë, uragani Hati, goditi në mëngjes herët, më 31 tetor 1961, me erëra që arrinin deri në 300 kilometra në orë dhe një dallgë gjigante që shkaktoi qindra të vdekur. Qyteti i Belizesë, që është vetëm 30 centimetra mbi nivelin e detit, u zhyt 30 centimetra në baltë. Një raport nga dega thoshte: «Edhe pse shumicës së vëllezërve [në qytetin e Belizesë] u janë dëmtuar rëndë ose shkatërruar krejt shtëpitë, ata vetë nuk kanë pësuar dëmtime serioze. Kanë humbur rrobat ose ua ka prishur uji.

Buldozerët po pastrojnë rrugët dhe zjarre të mëdha po konsumojnë ç’ka mbetur nga shtëpitë e shkatërruara. Këtu në shtëpinë [misionare], patëm rreth 60 centimetra ujë, që shkaktoi shumë dëme. Jashtë, uji arrinte deri në 3 metra, . . . po shyqyr që shtëpia misionare ishte ndërtuar mbi nivelin e rrugës. . . . Mund të blejmë shumë pak ushqime . . . dhe njerëzit ende po gërmojnë për të gjetur trupa.»

Dhjetë ditë më vonë, dega raportoi: «Kushtet [në Dangrigë] janë më keq se këtu [në qytetin e Belizesë]. Njerëzit janë detyruar të punojnë tetë orë në ditë që të marrin kupona për të blerë ndonjë gjë. Ushtria kontrollon çdo gjë dhe asgjë s’mund të blihet me para.» Dy djem vdiqën dhe babait të tyre iu thyen këmbët kur u shemb shtëpia. Të dy djemtë ishin lajmëtarë dhe 12-vjeçari ishte shumë i njohur ngaqë u predikonte mësuesve në shkollë.

Syri i uraganit kaloi midis qytetit të Belizesë dhe Dangrigës, ku shumica e vëllezërve humbën një pjesë  ose të gjithë shtëpinë dhe zotërimet. Në ditët pas uraganit, guvernatori shpalli gjendjen e jashtëzakonshme, vendosi shtetrrethimin dhe thirri ushtrinë britanike që t’i zbatonte këto masa e të qëllonte plaçkitësit. Burra, gra e fëmijë që kapeshin pasi kishte filluar shtetrrethimi, i futnin nëpër qeli për të kaluar natën.

Pavarësisht nga kushtet kaotike, sa më shpejt që mundën, vëllezërit rifilluan mbledhjet e rregullta të kongregacionit dhe shërbimin. Kjo ishte e vështirë, pasi shumë njerëz jetonin në strehime dhe kopshtet e shtëpive ishin zhytur në ujë e baltë. Por njerëzit kishin nevojë për mesazhin ngushëllues të lajmit të mirë për Mbretërinë dhe Dëshmitarët e Jehovait ishin gati të bënin sakrifica për t’ua dhënë këtë mesazh.

Kushtet e jetesës ishin shumë të vështira, por dashuria dhe bujaria e Dëshmitarëve të Jehovait nga jashtë shtetit, ua çoi shpirtin peshë vëllezërve në Belize. Nga degët e tjera erdhën 25 kuti me rroba e sende të tjera dhe iu shpërndanë Dëshmitarëve, si dhe shumë fqinjëve që s’ishin Dëshmitarë. Zyra e degës dhe Salla e Mbretërisë ishin nga ndërtesat e pakta që i qëndruan batërdisë së uraganit. Për pasojë, kur qeveria kërkoi që Salla e Mbretërisë të përdorej si strehë nga uragani për popullsinë, vëllezërit pranuan menjëherë. *

«A DO TË LUTENI PËR NE, ZONJA PRAT?»

Për tri ditë, në tetor të vitit 2000, banorët e San-Pedros në ishullin Ambergris-Kej u goditën nga erërat me shpejtësi 205 kilometra në orë dhe shirat e  rrëmbyer të uraganit Kit. Lejdivili, 16 kilometra në veri të qytetit të Belizesë, u përmbyt nga rreth 80 centimetra reshje shiu brenda tri ditësh. Dyzet e dy vëllezër shkuan të strehoheshin në Sallën e Asambleve në Lejdivil. Pothuajse të gjitha shtëpitë në ishullin Kej-Koker u shkatërruan. Të 57 lajmëtarët në Ambergris-Kej dhe Kej-Koker humbën pothuajse të gjitha zotërimet dhe, për disa javë, të dy ishujt mbetën pa energji elektrike, ujë e linjë telefonike. Kryeministri i shpalli zona katastrofe krahinat e Belizesë, Orinxh-Uokut dhe Korosalit, si dhe Ambergris-Kejin e Kej-Kokerin. Në gjithë zonën e prekur u vendos shtetrrethimi i detyruar, për të ndaluar plaçkitjet.

Sesilja Prati, një pioniere speciale në Kej-Koker, i dëgjoi paralajmërimet për uraganin dhe përgatiti një çantë në rast se do t’i duhej të kërkonte strehim kur të godiste uragani. Atë ditë, sapo kishte mbledhur raportet e shërbimit të 12 motrave dhe kishte ndër mend të nisej pasdite me anije nga ishulli që t’i dorëzonte në degë. Me kujdes, Sesilja i paketoi raportet e shërbimit në një qese plastike dhe i vuri në çantën që kishte përgatitur. Ashtu siç pritej, gjatë natës, Sesiljas dhe disa motrave iu desh të strehoheshin në ndërtesën prej betoni të një shkolle, kurse motrat e tjera gjetën strehë në qendrën kulturore.

 Sesilja tregon: «Era shkuli nga vendi çatinë prej llamarine të klasës ku ishim strehuar. Të gjithëve na u desh të merrnim plaçkat e të vraponim në një klasë tjetër. Dukej sikur e gjithë ndërtesa dridhej nga era, ndonëse ishte prej betoni. Kur hodhëm një sy përjashta, na u duk sikur na kishte rrethuar deti, pasi toka ishte zhdukur. Grupi ynë i vogël qëndroi bashkë dhe u lutëm me zjarr. Të 40 vetat që ishin në klasë, të gjithë nga fe të ndryshme, ishin të tmerruar. Disa thoshin: ‘Kjo është dora e Perëndisë.’ Një predikues katolik m’u afrua e më tha: ‘A do të lutesh për ne, zonja Prat?’ Iu përgjigja: ‘Nuk mundem. Jam grua dhe s’kam kapelë me vete.’ Burri u përgjigj: ‘Epo, merr kapelën time.’ S’isha e sigurt nëse mund të lutesha për të gjithë, por doja t’u tregoja se nuk po ua sillte Jehovai uraganin. Kështu, u luta me grupin tonë të vogël, me aq zë sa ta dëgjonin të gjithë. Sapo mbarova lutjen dhe të gjithë në klasë thanë ‘Amin’, era ra. Në atë pikë, syri i uraganit po kalonte sipër nesh. Predikuesi katolik tha: ‘Ishte një lutje e mirë. Perëndia juaj është Perëndia i vërtetë.’ Pas kësaj, nuk donin që ne pesë Dëshmitaret të iknim nga ndërtesa dhe për tri ditë na dhanë ushqim e kafe.

Mirëpo, unë isha e shqetësuar për lajmëtaret e tjera. Mëngjesin vijues, kur era kishte pushuar, dola nga strehimi që t’i kërkoja. Kudo kishte shkatërrim dhe pemë të rrëzuara. Disa shtëpi ishin zhvendosur 10-15 metra nga era. Fillimisht pashë në qendrën kulturore dhe gjeta dy motra me fëmijët e tyre. Shtëpia e një motre tjetër s’ishte më, por ajo ishte gjallë.»

Në kaosin e krijuar pas uraganit, dega e kishte të vështirë të mblidhte raportet e shërbimit nga kongregacionet e prekura nga stuhia. Por, raportet nga Kej-Kokeri ishin të parat që mbërritën. Sesilja i kishte ruajtur në  çantën e saj dhe ua kishte dhënë në dorë vëllezërve nga dega që kishin shkuar për të parë si ishin.

Në javët që pasuan, vëllezërit në ishujt e shkretuar morën ndihma. Gjithashtu, vullnetarët i ndihmuan të pastronin e riparonin shtëpitë dhe Sallën e Mbretërisë në Ambergris-Kej.

Mërl Riçërti, i cili punoi me skuadrën në Kej-Koker, thotë: «Në fillim përgatitëm disa vende për strehim dhe morëm masa për të shpërndarë ndihmat. Të nesërmen nisëm t’u riparonim shtëpitë lajmëtarëve. Të dielën paradite, të gjithë dolëm në shërbim. Pastaj përgatitëm një vend për mbledhjet në oborrin e shtëpisë së një motre, bëmë stola për auditorin dhe sajuam një podium nga cungu i vjetër i një palme kokosi. E përshtatëm orarin e mbledhjes, meqë shtetrrethimi fillonte në orën 20.00, dhe patëm 43 të pranishëm për fjalimin publik dhe Studimin e Kullës së Rojës.»

MBLIDHEN QË TË MËSOHEN NGA JEHOVAI

Në fund të viteve 60, vëllezërit përdornin një tendë për të mbajtur asamble në pjesë të ndryshme të vendit. Mirëpo, duheshin ditë pune të palodhur për ta montuar tendën e madhe. Santiago Sosa shpjegon: «E nisnim punën në fillim të javës, duke ngritur tendën, duke sjellë stola nga Salla e Mbretërisë e duke marrë hua karrige. Në ato kohë, në asamble shërbehej edhe ushqim, prandaj merrnim me qira tenxhere e tiganë dhe shpesh rrinim zgjuar gjithë natën që të gatuanim e të mbaronim punën. Disa herë, arrinim të bënim gati çdo gjë, mirëpo, gjatë natës na i prishte ndonjë shtrëngatë e fortë. Të nesërmen, thjesht duhej t’ia nisnim nga e para. Por asnjëri nuk ankohej.»

 Xhini Tomsoni kujton një kongres që u mbajt në një zonë rurale, mes qytetit të Belizesë dhe Orinxh-Uokut. Vëllezërit duhej të pritnin shkurret pranë Sallës së Mbretërisë, që të ngrinin tendën dhe të vinin stolat. Xhini thotë: «Si përfundim ra shi gjatë gjithë kongresit krahinor dhe poshtë tendës u mbush plot me ujë. Kështu, ne rrinim ulur duke i mbështetur këmbët në stolin para nesh. S’e dinim se zona ishte plot me gjarpërinj koral. Falë shiut, u detyruam të qëndronim në tendë dhe pranë Sallës së Mbretërisë. Do të kishte qenë e rrezikshme po të ishim sorollatur nëpër pyll.»

Në vitet 70, vëllezërit mundën të përdornin për asambletë Bërdz-Ajlin, një ishull të vogël tropikal rreth 120 metra larg skajit juglindor të qytetit të Belizesë. Pronari kishte ndërtuar një strukturë  me çati kashte, me energji elektrike, ujë dhe banja, që ta përdorte si vend zbavitjesh. Vëllezërit ndërtuan një urë druri deri te ishulli, kështu që mund të shkonin pa problem në këtë vend të qetë e paqësor për shumë asamble.

Në mars të vitit 1983, qeveria la me koncesion një truall për të ndërtuar një Sallë Asamblesh në Lejdivil. Fillimisht, vëllezërit ndërtuan një strukturë të përkohshme për asambletë qarkore, rastet e veçanta dhe kongreset krahinore. Pastaj, në vitin 1988, u ble në Guatemalë një strukturë prej çeliku që mund të përdorej si Sallë Asamblesh e përhershme në pronën e Lejdivilit.

PËRPARIM NË FUSHËN KINEZE

Që nga vitet 20, në Belize janë vendosur me banim emigrantë kinezë, shumë prej të cilëve kanë qejf t’i lexojnë botimet tona në gjuhën e tyre. Për shembull, Roberta Gonzalesi tregon: «Doja t’i jepja dëshmi një zonje miqësore nga Tajvani që kishte një furrë pjekjeje, por e dija se nuk ishte fetare dhe ishte gjithnjë shumë e zënë. Dija edhe se kishte dy fëmijë adoleshentë, prandaj një ditë, kur isha te furra, i dhashë një libër Të rinjtë pyesin në gjuhën kineze dhe i thashë se do të më pëlqente të dija ç’mendonte për të. Pas disa ditësh, ndërsa kaloja pranë furrës, e pashë tek ma bënte me dorë me sa i hante krahu. Kur ndalova, më tha tërë  entuziazëm se, që kur i kisha lënë librin, më kishte pritur. Tha se shumica e adoleshentëve në familjet tajvaneze kishin probleme që kur kishin emigruar në Belize. Mendonte se të gjithë duhej ta lexonin librin Të rinjtë pyesin. I kishte thënë të birit të numëronte sa familje tajvaneze me fëmijë adoleshentë kishte në qytet e pastaj më kërkoi 16 libra, sepse donte t’i jepte secilit nga një libër si dhuratë.»

Në tetor të vitit 2000, dega mori masa që të bëhej një kurs tremujor i gjuhës mandarine për pionierët e lajmëtarët që dëshironin të kujdeseshin për komunitetet kineze në territorin e tyre. Cilat ishin rezultatet? U formua një grup kinez me disa pionierë, që me kalimin e kohës u bë kongregacion. Me gjithë kundërshtimin e ashpër, disa i janë përgjigjur lajmit të mirë dhe dashurisë që u është treguar në kongregacion.

Për shembull, Monje Çeni pranoi një studim biblik  në vitin 2006. Në fillim, familja e tij bashkëpunonte, por shpejt nisën ta tallnin e t’i kundërviheshin. Papritur, familja shiti çdo pronë, bashkë me dyqanin që administronte Monjeja, e i dha një orë kohë të hiqte dorë nga feja e tij e re dhe të transferohej me ta në një vend tjetër. Ai nuk pranoi t’i mohonte bindjet e tij, kështu që familja iku, duke e lënë pa gjë fare. Monjeja shkoi të banonte te një vëlla dhe vazhdoi ta studionte Biblën e t’i ndiqte rregullisht mbledhjet. Ai thotë: «Krijova një marrëdhënie të ngushtë me Jehovain dhe ai u kujdes për mua. Më ka ndihmuar shumë studimi i Biblës, meditimi rreth saj dhe inkurajimi i vëllezërve.»

Monjeja u pagëzua në nëntor të vitit 2008. Familja e tij ndryshoi qëndrim, kur pa sa ishte përmirësuar në sjellje e në të folur. Monjeja shton: «Nuk u bëra i varfër ngaqë iu binda Jehovait, dhe sigurisht që kjo bindje më bëri të lumtur. Jehovai nuk më braktisi, por më dha mundësi të jetoja mes një vëllazërie të bashkuar e të dashur.»

 DEGA E MEKSIKËS MBIKËQYR VEPRËN NË BELIZE

Pasi shqyrtoi me kujdes nevojat e veprës së Mbretërisë me Komitetet e Degëve në Belize e Meksikë, Trupi Udhëheqës vendosi që vepra në Belize t’i kalonte nën mbikëqyrje degës së Meksikës. Kjo hyri në fuqi më 1 janar 2001, dhe u ka sjellë dobi e lumturi vëllezërve tanë në këtë pjesë të botës.

Që nga ajo kohë, dega e Meksikës ka ndihmuar për mbikëqyrjen e ndërtimit të një sërë Sallash të Mbretërisë në Belize. Më 16 mars 2002, në qytetin e Belizesë u kushtua një ndërtesë modeste me dy Salla Mbretërie. Një ditë më pas, u mbajt programi i kushtimit për shtëpinë misionare të re e të bukur dhe Sallën e Asambleve që u rinovua në Lejdivil. Ndër ata që dëgjuan fjalimin e kushtimit, të cilin e mbajti Gerrit Lëshi nga Trupi Udhëheqës, kishte shumë që i kishin shërbyer Jehovait me besnikëri prej pesë a gjashtë dekadash. Është bërë mjaft përparim që nga formimi i Grupit të Ndërtimit të Sallave të Mbretërisë, që ka ndihmuar për ndërtimin e 20 Sallave të Mbretërisë në gjithë vendin.

 Në vitin 2007, nga Meksika shkuan në Belize 325 pionierë që të ndihmonin për predikimin e territoreve të punuara rrallë. Vizita e tyre ishte një nxitje e mrekullueshme për frymën e ungjillëzimit në Belize. Si rrjedhojë, numri i pionierëve atje u rrit jashtëzakonisht.

Ndryshe nga krerët e kishave që çdo vit luten që Belizeja të mbrohet nga uraganet, para stinës së uraganeve për vitin 2007 Dëshmitarët e Jehovait morën udhëzime praktike për procedurat e emergjencës. Sa mirënjohës ishin ata për këto udhëzime, kur goditi në gusht uragani Din i kategorisë 5! Të gjithë vëllezërit e rrezikuar u evakuan dhe u strehuan te vëllezërit në zonat më të sigurta. Pasi kaloi uragani, Dëshmitarë nga i gjithë vendi ndihmuan për riparimin e shtëpive dhe Sallave të Mbretërisë. Kjo e bëri një stacion radiofonik lokal t’i lavdëronte Dëshmitarët e Jehovait si një shembull që ia vlen të imitohet.

BASHKON NJERËZ NGA ÇDO KOMB

Me bekimin e Jehovait, tani në Belize ka mbi 1.800 lajmëtarë, një raport 1 lajmëtar për 149 banorë. Gjithashtu, duke pasur parasysh se në vitin 2009 Përkujtimin e ndoqën 1 në 39 banorë të Belizesë, potenciali për rritje është vërtet i madh.

Vepra e bërjes së dishepujve në Belize për 80 vitet e kaluara ka krijuar një mozaik njerëzish të bukur e frymorë, të bashkuar nga ‘gjuha e kulluar’, domethënë e vërteta për Perëndinë dhe qëllimet e tij. «Sup më sup» me vëllezërit e motrat anembanë tokës, Dëshmitarët e Jehovait në Belize po e përdorin më së miri gjuhën e kulluar për të dhënë një dëshmi që i sjell nder Jehovait, Perëndisë tonë të dashur.—Sof. 3:9.

[Shënimet]

[Diçitura në faqen 224]

«Shoferi më tha se të krishterët e vërtetë predikojnë shtëpi më shtëpi»

[Diçitura në faqen 234]

«Nuk është e drejtë të kemi frikë nga im atë. Vetëm Jehovain duhet të kemi frikë»

 [Kutia në faqen 208]

Pamje e përgjithshme e Belizesë

Vendi:

Një rrafshinë e ulët bregdetare vjen duke u ngritur deri në malet Maja, në jug. Në pyje ka jaguarë, puma, majmunë të zinj ulëritës, derra të egër, iguana të gjelbra dhe krokodilë, si dhe deri në 60 lloje gjarpërinjsh, ndër të cilët një lloj nepërke shumë helmuese e quajtur maja e shtizës (Bothrops atrox). Ka pothuajse 600 lloje zogjsh, ndër të cilët papagalli i kuq që është në zhdukje dhe tukani i bukur sqep-përmbys. Larmia e jetës detare përfshin koralet, sfungjerët dhe peshqit-papagaj, si dhe lopët e detit, barrakudat dhe peshkaqenët-balenë.

Popullsia:

Popullsia përbëhet nga majat (kekçi, mopan dhe jukatek), kreolët (me prejardhje të përzier afrikane dhe evropiane), metisët (spanjollë të përzier me maja), garinagët (afrikanë të përzier me karibë), indianët lindorë, libanezët, kinezët dhe evropianët, ndër të cilët menonitët gjermanë e holandezë.

Gjuha:

Gjuha zyrtare është anglishtja, por flitet edhe gjuha kreole e Belizesë, spanjolle, garifune, kekçi, maja, gjermane e mandarine.

Jetesa:

Pjesa më e madhe e popullsisë është punësuar për kultivimin dhe eksportimin e kallamsheqerit dhe frutave tropikale. Shumë veta, të ardhurat i nxjerrin nga peshkimi dhe turizmi.

Ushqimi:

Kulturat e shumta të vendit ndikojnë që ai të ketë një kuzhinë të larmishme e të shijshme. E preferuar është pjata tradicionale me oriz e bishtaja, gatuar në qumësht arre kokosi, që shpesh shërbehet me pulë të pjekur a të zier, me biftek ose me peshk dhe banane parajse të fërguara. Me bollëk dhe shumë të pëlqyera janë edhe frutat e detit të shijshme.

Klima:

Meqë ndodhet në bregun e Karaibeve, pranë Amerikës Qendrore, Belizeja ka klimë të nxehtë e të lagësht subtropikale dhe preket shumë nga uraganet.

 [Kutia dhe figura në faqen 215]

Garinagët pranojnë të vërtetën

BEVERLI-AN FLORESI

LINDUR: 1961

PAGËZUAR: 1993

TË DHËNA: Një garifune që pranoi të vërtetën dhe tani ndihmon njerëzit e saj të mësojnë për Jehovain.

▪ GARINAGËT (shumësi i garifune) e kanë prejardhjen që në fillim të shekullit të 17-të, kur skllevërit lidhën martesa me karibët vendës. Gjuha garifune është një gjuhë arauake me elementë të frëngjishtes dhe suahilit.

Feja e garinagëve është një përzierje e traditave të afrikanëve dhe të indianëve të Amerikës, me ndikime të forta katolike. Për shembull, dugu është një ceremoni e ndërlikuar për të qetësuar të parët e vdekur, duke u ofruar ushqim e pije. Beverli thotë: «Mamaja ime nuk e besonte ceremoninë dugu. Nuk arrinte ta kuptonte si mund të miratonte Perëndia që të groposej gjithë ai ushqim. Thoshte: ‘Ushqimi është bërë që ta hanë njerëzit. Nëse të vdekurit janë njerëzit tanë të dashur, si mund të kthehen e të na dëmtojnë?’»

Beverli shpjegon më tej ç’ndodhi kur mësoi të vërtetën. «Meqë isha garifune, u nxita të shkoja në Dangrigë që t’u predikoja njerëzve të mi. E dija se në përgjithësi garinagët do të reagonin më mirë me një prej tyre. Kur flas në gjuhën garifune, shumë veta ndalojnë e dëgjojnë dhe disa kanë nisur të shoqërohen me kongregacionin. E kanë parë se mund të shkëputen nga traditat jobiblike e të mos vriten nga frymërat e liga.»

 [Kutia dhe figura në faqen 218]

«Jehovai u kujdes gjithnjë për ne»

LILI MILERI

LINDUR: 1928

PAGËZUAR: 1960

TË DHËNA: Rriti e vetme gjashtë fëmijë dhe ka 47 vjet në shërbim të plotkohor.

▪ LILI, një grua me zë të shtruar, kujton: «Në vitin 1959, Emibela Aleni më foli për Biblën. Në kishë na kishin paralajmëruar për këta ‘profetë të rremë’ që shkonin shtëpi më shtëpi. Rashë dakord të studioja duke përdorur vetëm Biblën, pranova të vërtetën dhe një vit më vonë u pagëzova.

Në fillim e kisha të vështirë të predikoja. Duart më dridheshin aq shumë, sa mezi e mbaja Biblën. Por dëshira që t’ua thosha të tjerëve atë që po mësoja, ishte ‘si një zjarr përvëlues i mbyllur në kockat e mia’, siç tha Jeremia, dhe duhej të flitja, më dëgjonin apo jo njerëzit.»—Jer. 20:9.

Si arriti Lili të rriste e vetme gjashtë fëmijë dhe të shërbente si pioniere? Ajo thotë: «Iu luta Jehovait dhe ai e bëri të mundur. Tri ditë në javë, ngrihesha në orën 3.30 të mëngjesit që të bëja biskota. Bashkë me vajzat, i piqnim në furrë me dru dhe njerëzit zinin radhën që t’i blinin të ngrohta. Pasi shiteshin të gjitha biskotat, fëmijët iknin në shkollë, kurse unë dilja në shërbim. Jehovai u kujdes gjithnjë për ne.»

Që nga viti 1969, Lili ka shërbyer si pioniere në Korosal. Djali i madh dhe dy nga vajzat janë në shërbim të plotkohor dhe ajo ka ndihmuar 69 veta deri në pagëzim.

 [Kutia dhe figura në faqet 227, 228]

Udhëtimet në xhungël​—Predikimi në pyllin e shiut

Marta Simonsi kujton: «Në mars të vitit 1991, një grup me 23 vëllezër e motra nga i gjithë vendi u mblodh në Punta-Gorda për një aventurë dhjetëditore predikimi në thellësi të pyllit të shiut. Bashkë me rrobat, batanijet e shtretërit që varen, kishim literaturë në anglisht, spanjisht dhe kekçi. Gjithashtu, morëm me vete ushqim, ndër të cilat 200 biskota.

Mëngjesin e së nesërmes u nisëm në det të trazuar me një kanoe të gdhendur nga një pemë e lartë seiba (pambuku). Në fshatin Krike-Sarko, shkarkuam gjithçka dhe ngritëm kampin. Ndërsa vëllezërit vinin shtretërit e varur, motrat gatuan një nga gjellët tona të preferuara: bisht derri të zier, që bëhet me kasava, jams, banane të parajsës, arra kokosi, vezë të ziera e, natyrisht, një bisht derri. Sa u hap fjala se kishim mbërritur, grupe fshatarësh kekçi erdhën gjatë gjithë mbrëmjes të na përshëndetnin. Kështu arritëm t’i dëshmonim gjithë fshatit për dy orë. Atë natë, vëllezërit fjetën në shtretër të varur poshtë rajonit të policisë, i cili ishte ngritur mbi shtylla druri, kurse motrat fjetën në një kabildo me çati kashte, që është vendi i mbledhjes për pleqtë e fshatit.

Të nesërmen, e ngarkuam përsëri kanoen dhe u ngjitëm më lart përroit, i cili në disa vende ishte mbuluar me rrënjë mangrove, që e bënin ujin të errët e të mistershëm. Nja gjysmë ore më vonë, dolëm në breg dhe ecëm në këmbë një orë e gjysmë përmes pyllit, deri në fshatin Sandejud. Banorët e atij fshati ishin trupvegjël, me lëkurë ngjyrë ulliri dhe flokë të zinj e të drejtë. Shumica ishin zbathur dhe gratë ishin veshur me funde vendëse e me rruaza në  qafë. Shtëpitë me çati kashte kishin dysheme prej dheu dhe ishin pa ndarje të brendshme e pa mobilie përveç shtretërve të varur. Në njërën anë të shtëpive ishte një vatër e përbashkët për gatim.

Njerëzit ishin shumë miqësorë dhe mjaft të interesuar. U habitën sidomos kur panë se kishim literaturë në gjuhën kekçi dhe u lexonim shkrime nga Bibla jonë kekçi.

Mëngjesin vijues na zgjuan gjelat, zogjtë e pyllit dhe majmunët ulëritës. Pasi hëngrëm mirë mëngjes, u bëmë rivizita të gjithë atyre që kishin treguar interes një ditë më parë. Nisëm disa studime biblike dhe i nxitëm të gjithë të studionin vetë, derisa të ktheheshim që të studionim me ta, vitin tjetër. Edhe ditët e tjera ndoqëm të njëjtin model ndërsa hymë brenda pyllit të shiut, për të shkuar në fshatrat e thella.

Pas dhjetë ditësh të bukura në pyll, kaluam me mendje gjithë atë rrugë që kishim bërë, fshatrat e shumtë ku kishim shkuar dhe gjithë njerëzit që kishim takuar. U lutëm që Jehovai t’i mbronte farërat e së vërtetës që kishim mbjellë, derisa të ktheheshim një vit më vonë. Këmbët na dhembnin dhe ishim të lodhur, por zemrat na gufonin nga mirënjohja ndaj Jehovait që na dha kënaqësinë të merrnim pjesë në udhëtimin në xhungël të atij viti.»

 [Kutia dhe figurat në faqet 235, 236]

Maja që e duan Jehovain

HORHE DHE NIKOLAS SHOU (ME MOTRËN E TYRE, PRISILJANËN)

LINDUR: 1969 dhe 1971

PAGËZUAR: 1997

PREJARDHJA: Në traditën maja, i jepet shumë rëndësi respektit dhe bindjes së plotë ndaj prindërve, edhe kur fëmijët janë të rritur e të martuar.

▪ KUR Nikolasi dhe Horheja filluan ta njihnin dhe ta donin Jehovain, i ati iu kundërvu me forcë aktiviteteve të tyre të krishtere.

Nikolasi thotë: «I shpjegova babait se gjërat që po mësoja, ishin të mira, por ai ishte anëtar i kishës baptiste dhe nuk ishte entuziast si unë. E lashë disa herë studimin e Biblës, ngaqë nuk doja ta lëndoja. Por, e dija edhe se duke u dehur me tim atë, nuk po lija një shembull të mirë për fëmijët e mi. Gruaja dhe fëmijët ishin aq të palumtur, sa kurrë nuk buzëqeshnin.

 Pasi nisa të studioja Biblën e t’i ndiqja rregullisht mbledhjet e krishtere, e vërteta më ndihmoi të çlirohesha nga sjellja e keqe. Punoja fort për familjen dhe tani ata mund të përfitonin plotësisht nga të ardhurat që merrja. Tani, si familje jemi të zënë në shërbim të Jehovait dhe shtëpia jonë është e mbushur me lumturi e të qeshura.»

Edhe situata e Horhes ishte pak a shumë e njëjtë. Ngaqë dehej e shante, i hapte probleme familjes, dhe kurrë nuk ishte në shtëpi fundjavëve. Por, kur studioi Biblën, e përmirësoi ndjeshëm sjelljen.

Horheja tregon: «Ndërsa përparoja, babai m’u kundërvu edhe më tepër. Na quante profetë të rremë. Na kërcënoi me hanxhar më shumë se një herë. Vëlla Kardoza, me të cilin studioja Biblën, ishte përpjekur të na përgatiste për këtë shumë më herët. ‘Ta zëmë se babai ju thotë të ikni nga prona e familjes?’—na pyeti. ‘Babai më do dhe nuk do ta bënte kurrë këtë’,—i shpjegova unë. Por, mjerisht, ai bëri pikërisht këtë.

Gjithsesi,—vazhdon Horheja,—më pëlqente shumë ajo që po mësoja dhe jeta ime po përmirësohej. Familja po nxirrte dobi nga personaliteti im i ri i krishterë. E respektonim njëri-tjetrin dhe ishim të lumtur bashkë. Sot, vepra e predikimit më sjell shumë gëzim dhe, falë Jehovait, jam pionier i rregullt.»

[Figura]

Frenk Kardoza i predikoi Horhes

 [Kutia dhe figurat në faqet 238, 239]

Shërbejnë me gëzim ku ka më shumë nevojë

Të shkosh në një vend ku ka nevojë për më shumë lajmëtarë, është hap i madh. Por të qëndrosh në një vend të huaj vit pas viti, shpesh kërkon mjaft përpjekje e vetëmohim. Shumë nga vëllezërit e motrat tona i kanë përballuar këto sfida me qëndrueshmëri e guxim.

Për shembull, Artur e Roberta Gonzalesi, nga Shtetet e Bashkuara, shkuan të shërbenin në Belize bashkë me djalin trevjeçar, Daltonin, në vitin 1989. Roberta pranon: «Sfida më e madhe ishte të lije një punë të sigurt e me pagë të mirë dhe të jetoje në një vend ku ka shumë njerëz pa punë.»

«Vërtet,—pohon Arturi,—duhet t’i besosh Jehovait. Kur lexoj në Bibël për Abrahamin, mahnitem se si iku nga shtëpia, familja dhe gjithçka që njihte. Por Jehovai u kujdes mirë për të. Një vështirësi që hasëm, ishte të mësonim veshin me gjuhën kreole të Belizesë. Mirëpo u mbështetëm te Jehovai dhe ai u kujdes për ne.»

Frenk e Alisa Kardoza nga Kalifornia shkuan në Belize në vitin 1991 si pionierë. Frenku thotë: «Kur lexoja librin e Veprave, më vinte dëshira të isha misionar. Por kemi katër fëmijë, prandaj e dija se nuk do të kualifikohesha kurrë për Shkollën e Galaadit. Kështu, kur vajza e vogël mbaroi shkollën, shqyrtuam mundësinë që të transferoheshim në një vend tjetër. Kur lexuam në Kullën e Rojës për Belizenë, e vendosëm.»

 Alisa thotë: «Pranova ta provonim për tre vjet. Tani kemi 18 vjet që jemi këtu dhe më pëlqen jashtë mase.»

«I duam njerëzit dhe na pëlqen të punojmë,—shton Frenku,—prandaj e kemi të lehtë t’u afrohemi atyre që e duan Jehovain. Kemi filluar më shumë studime nga sa mund të mbajmë dhe kemi parë njerëz që i janë përgjigjur së vërtetës. Gjëra të tilla na i kanë bërë këto vite më të bukurat e jetës sonë. Nuk do ta këmbenim këtë privilegj as me paratë e gjithë botës.»

Karl e Marta Simonsi u transferuan nga Teksasi në Belize në vitin 1988. Marta thotë: «Kur u transferuam, dy fëmijët tanë ishin dhjetë dhe tetë vjeç. Në Belize kalonim ditë të tëra duke predikuar bashkë me kongregacionin nëpër fshatra, në xhungël. Gjithashtu, punuam bashkë për ndërtimin e Sallës së Asambleve dhe e kishim shtëpinë gjithnjë plot vëllezër e motra që rrinin te ne gjatë asambleve. Jemi mirënjohës që i rritëm fëmijët këtu, sepse ata shoqëroheshin me pionierë specialë e misionarë. Vërtet, kishte momente kur na vinte t’i hipnim avionit e të iknim, si për shembull kur s’kishte drita, ujë të rrjedhshëm, bateri e telefona. Por, nëse do të duhej ta bënim përsëri, me gjithë të përpjetat e të tatëpjetat, do ta bënim. Jeta jonë është pasuruar ngaqë kemi shërbyer ku ka më shumë nevojë.»

[Figurat]

Nga e majta në të djathtë: Daltoni, Roberta, Arturi dhe mamaja e tij, Marta Gonzalesi

Alisa dhe Frenk Kardoza

Karl dhe Marta Simonsi

 [Kutia në faqen 250]

«Për ne kujdeset dikush»

ALEHANDRO DHE REBEKA (BEKI) LAKAJO

LINDUR: 1950 dhe 1949

PAGËZUAR: 1966 dhe 1959

TË DHËNA: Pasi u diplomuan në Galaad në vitin 1972, shërbyen si misionarë në Salvador, Belize, Nikaragua, Meksikë dhe Honduras. Tani shërbejnë në veprën qarkore në Shtetet e Bashkuara, po kurrë s’e kanë harruar kohën kur ndihmuan në rast katastrofash në Belize.

▪ «JEMI në mes të uraganit Kit!—shkroi Beki të hënën, më 2 tetor 2000.—Ka rreth dy ditë e gjysmë që bie shi pa pushim.»

Të nesërmen, pasi u fashitën era e shiu, Alehandro dhe pionieri special Donald Nibruxh mundën të çonin disa furnizime në Ambergris-Kej. Ata dhe dy pleq vendës shkuan te çdo lajmëtar në të dyja kongregacionet, që të merrnin vesh si ishin.

«Të mërkurën,—kujton Beki,—vëllezër nga pjesë të ndryshme të vendit sollën në zyrën e degës ushqime, ujë e rroba për vëllezërit në ishuj. Pas pak, recepsioni dhe biblioteka ishin mbushur me furnizime.»

Ndërkohë, Alehandro dhe tre të tjerë çuan furnizime në Kej-Koker, dhanë inkurajim në kohën e duhur dhe u lutën me grupin. Si ata që ishin Dëshmitarë, ashtu edhe ata që s’ishin, u prekën thellë nga dashuria e meraku i vëllezërve. Një grua u qa: «Kam vite që i jap dhurata kishës sime, por askush nga kisha s’ka ardhur të më pyesë si jam.»

Një motër tha me lot gëzimi në sy: «Shikoji njerëzit e tjerë dhe shiko si jemi ne! Për ne kujdeset dikush.»

 [Tabela dhe grafiku në faqet 244, 245]

KRONOLOGJIA​—Belizeja

1923: Xhejms Gordoni predikon në Bombë.

1039

1933: Frida Xhonsoni predikon në qytetin e Belizesë.

1934: Tadeus Hoxhsoni drejton mbledhje në dyqanin e tij.

1940

1941: Pagëzohen lajmëtarët e parë në qytetin e Belizesë.

1945: Vijnë misionarët e parë.

1946: Hapet zyra e degës.

1950

1957: Nuk lejohen më misionarë.

1959: Ndërtohen zyra e degës, shtëpia misionare dhe Salla e Mbretërisë.

1960

1961: Lejohen sërish misionarë.

 1961: Uragani Hati shkreton Belizenë.

1971: Ishulli Bërdz-Ajl përdoret për herë të parë për asamble.

1980

1988: Ndërtohet një Sallë Asamblesh në Lejdivil.

2000

2000: Uragani Kit godet Belizenë.

2001: Zyra e Meksikës caktohet të mbikëqyrë Belizenë.

2002: Kushtohen një ndërtesë me dy Salla Mbretërie (majtas), një shtëpi misionare dhe Salla e Asambleve e rinovuar.

2010

[Grafiku]

(Shih botimin)

Gjithsej lajmëtarë

Gjithsej pionierë

1.800

1.200

400

1930 1940 1950 1960 1980 1990 2000 2010

[Figura]

Një anije plot me vëllezër duke shkuar në asamble

 [Hartat në faqen 209]

MEKSIKË

GUATEMALË

Melçor-de-Menkos

DETI I KARAIBEVE

BELIZE

Ambergris-Kej

San-Pedro

Kej-Koker

KRAHINA E KOROSALIT

Korosal

KRAHINA E ORINXH-UOKUT

Orinxh-Uok

Ogëst-Pajn-Rixh

KRAHINA E BELIZESË

Bombë

Santanë

Krukëd-Tri

Bllek-Krik

Lejdivil

Belize

KRAHINA E KAJOS

BELMOPAN

Benke-Vjeho

KRAHINA E STAN-KRIKUT

Lugina Stan-Krik

Dangrigë

Hopkins

Sejn-Bajt

KRAHINA E TOLEDOS

Mango-Krik

Plasensia

Manki-Rivër-Taun

Punta-Negra

San-Antonio

Punta-Gorda

Sandejud

Barranko

Krike-Sarko

Lumi Belize

M. MAJA

 [Figura që zë gjithë faqen 200]

[Figura në faqen 206]

Alfonsina Robatoja dhe Emibela Aleni, me tre pionierë specialë

[Figura në faqen 207]

Herman dhe Darina Lajtbërni me djalin, Stivenin

[Figura në faqen 210]

Një grup Dëshmitarësh me karrocën me altoparlant, në qytetin e Belizesë, vitet 40; (1) Tadeus Hoxhsoni, (2) Xhorxh Longsuorthi

[Figura në faqen 213]

Elmer Ajrigu e zgjeroi shërbimin duke shkuar në krahinat e tjera

[Figura në faqen 214]

Çarls Hejeni i nxiti vëllezërit të mbanin rregullisht mbledhje

[Figura në faqen 221]

Zyra e degës, shtëpia misionare dhe Salla e Mbretërisë në qytetin e Belizesë

[Figura në faqen 223]

Asambleja e parë qarkore e plotë në spanjisht, në Sallën e Mbretërisë në Orinxh-Uok, më 1968

[Figura në faqen 229]

Pionierët specialë, Marsial dhe Manuela Keji

[Figura në faqen 230]

Fshat tipik maja në krahinën e Toledos

[Figura në faqen 240]

Maria dhe Basiljo Ahu

[Figura në faqen 246]

Sesilja Prati

[Figura në faqen 249]

Ulur nën një tendë në një asamble qarkore në Punta-Gorda, vitet 60

[Figura në faqen 251]

Beki dhe Alehandro Lakajo

[Figurat në faqet 252, 253]

Struktura prej çeliku, poshtë, tani shërben si Sallë Asamblesh (djathtas)

Salla e Asambleve e rinovuar

[Figura në faqen 254]

Vëllezër e motra në kantierin e ndërtesës me dy Salla Mbretërie në qytetin e Belizesë