Izraeli në ditët e Davidit dhe të Solomonit

PERËNDIA premtoi se do t’i jepte farës së Abrahamit vendin që shtrihej «nga lumi i Egjiptit deri në . . . lumin Eufrat». (Zn 15:18; Da 23:31; Lp 1:7, 8; 11:24) Pasi Josiu hyri në Kanaan, kaluan rreth 400 vjet para se Toka e Premtuar të merrte këto përmasa.

Mbreti David pushtoi mbretërinë aramaike të Zobahut, që arrinte deri në lumin Eufrat, në veri të Sirisë. * Në jug, fitorja e Davidit kundër filistinëve i dha mundësi atij ta zgjeronte sundimin e tij territorial deri në kufi me Egjiptin.​—2Sa 8:3; 1Kr 18:1-3; 20:4-8; 2Kr 9:26.

Më pas, Solomoni sundoi «nga Lumi [Eufrati] deri në vendin e filistinëve dhe deri në kufirin e Egjiptit», duke paraqitur në mënyrë profetike sundimin paqësor të Mesisë. (1Mb 4:21-25; 8:65; 1Kr 13:5; Ps 72:8; Za 9:10) Sidoqoftë, zona që zinte Izraeli thuhej se shtrihej «nga Dani në Beer-Shebë».​—2Sa 3:10; 2Kr 30:5.

Duke mos iu bindur Perëndisë, mbreti Solomon grumbulloi kuaj dhe karroca lufte. (Lp 17:16; 2Kr 9:25) Ai i çonte ato nëpër një rrjet të gjerë rrugësh. (Js 2:22; 1Mb 11:29; Is 7:3; Mt 8:28) Ne kemi të dhëna të hollësishme vetëm për një numër të vogël prej tyre, si për shembull për ‘rrugën kryesore që ngjitej nga Betheli në Sikem dhe në jug të Lebonahut’.​—Gjy 5:6; 21:19.

Në një libër (The Roads and Highways of Ancient Israel) thuhet: «Vështirësia më e madhe, kur bëhen kërkime për rrjetin rrugor të Izraelit të lashtë, qëndron në faktin se nga rrugët e vendit të periudhës së Besëlidhjes së Vjetër, nuk ka mbijetuar asnjë gjurmë që mund të identifikohet qartësisht, pasi gjatë [asaj periudhe] rrugët nuk ishin të shtruara.» Megjithatë, topografia dhe rrënojat nëpër qytete tregojnë drejtimin e shumë prej këtyre rrugëve.

Rrugët shpesh përcaktonin lëvizjen e trupave nga njëri vend në tjetrin. (1Sa 13:17, 18; 2Mb 3:5-8) Për të sulmuar Izraelin, filistinët marshuan nga Ekroni dhe Gathi deri në zonën «mes Sokohut dhe Azekahut». Ushtria e Saulit u ndesh me ta «në ultësirën e Elahut». Pasi Davidi vrau Goliadin, filistinët ia mbathën për t’u kthyer në Gath dhe Ekron, kurse Davidi shkoi në Jerusalem.​—1Sa 17:1-54.

Lakishi (Ç10), Azekahu (Ç9) dhe Beth-Shemeshi (Ç9) gjendeshin në rrugët që përshkonin mes për mes Shefelahun dhe drejtoheshin për nga kodrat e Judës. Në këtë mënyrë, këto qytete luanin një rol kyç për t’u mbyllur rrugën armiqve që vinin nëpër rrugën Via Maris, që të mos hynin në zemër të Izraelit.​—1Sa 6:9, 12; 2Mb 18:13-17.

[Shënimi]

[Kutia në faqen 16]

LIBRA TË BIBLËS TË ASAJ PERIUDHE

1 dhe 2 i Samuelit

Psalmet (pjesërisht)

Proverbat (pjesërisht)

Kënga e Solomonit

Eklisiastiu

 [Hartat në faqen 17]

(Për tekstin e kompozuar, shiko botimin)

Territori dhe rrugët gjatë monarkisë së bashkuar

Kufijtë (e kohës së Solomonit)

Tifsah

Hamath

Tadmor

Berotah (Kun?)

Sidon

Damask

Tir

Dan

Jerusalem

Gazë

Aroer

Beer-Shebë

Tamar

Ezion-Geber

Elath (Eloth)

[Lumenj dhe përrenj]

Eufrati

L.p. të Egjiptit

Rrugët në kohën e Davidit dhe Solomonit

B10 Gazë

C8 Jopë

C9 Ashdod

C10 Ashkelon

C11 Ziklag

C12 SHKRETËTIRA E PARANIT

Ç5 Dor

Ç6 Hefer

Ç9 Afek

Ç9 Ramah

Ç9 Shalbim

Ç9 Gezer

Ç9 Makaz

Ç9 Ekron

Ç9 Beth-Shemesh

Ç9 Gath

Ç9 Azekah

Ç10 Soko(h)

Ç10 Adulam

Ç10 Kejlah

Ç10 Lakish

Ç11 Jatir

Ç12 Beer-Shebë

D2 Tir

D4 Kabul

D5 Jokneam (Jokmeam?)

D5 Megido

D6 Tanak

D6 Arubot

D7 Piraton

D8 Lebonah

D8 Zeredah

D8 Bethel

D9 Beth-Horoni i Poshtëm

D9 Beth-Horoni i Sipërm

D9 Gebë

D9 Gibeon

D9 Gibeah

D9 Kiriat-Jearim

D9 Nob

D9 Baal-Perazim

D9 Jerusalem

D9 Betlehem

D10 Tekoa

D10 Hebron

D11 Zif

D11 Horesh?

D11 Karmel

D11 Maon

D11 Eshtemoa

DH5 En-Dor

DH5 Shunem

DH5 Jezreel

DH6 Beth-Shean

DH7 Tirzah

DH7 Sikem

DH7 Zaretan

DH8 Shiloh

DH8 Ofrah?

DH9 Jeriko

DH11 En-Gedi

E2 Abel-Beth-Makah

E2 Dan

E3 Hazor

E3 MAKAH

E5 Lo-Debar (Debir)

E5 Rogelim

E6 Abel-Meholah

E7 Sukot

E7 Mahanaim

Ë1 SIRI

Ë4 GESHUR

Ë6 Ramot-Galaad

Ë8 Rabah

Ë9 Medebë

Ë11 Aroer

Ë12 MOAB

F4 Helam?

F9 AMON

[Rrugët kryesore]

C10 Via Maris

Ë6 Rruga e mbretit

[Malet]

DH5 M. Gilboa

[Masa ujore]

C8 Deti Mesdhe (Deti i Madh)

DH10 Deti i Kripur (Deti i Vdekur)

E4 Deti i Galilesë

[Burim ose pus]

D9 En-Rogel

[Figurat në faqen 16]

Djathtas: Lugina e Elahut që në lindje sheh nga kodrat e Judës

Poshtë: Për të shkuar në Tokën e Premtuar kishte një rrjet të gjerë rrugor