A është Bibla me të vërtetë nga Perëndia?
Kapitulli 5
A është Bibla me të vërtetë nga Perëndia?
1. Përse është e arsyeshme të besojmë se Jehovai na ka dhënë informata për veten?
A NA KA DHËNË Perëndia Jehova informata për veten? A na ka treguar se çfarë ka bërë dhe çfarë ka akoma ndër mend të bëjë? Një baba që i do fëmijët e tij flet me ta për shumë gjëra. Dhe nga sa kemi parë, Jehovai është me të vërtetë një baba i dashur.
2. (a) Cila është një mënyrë e mirë për Jehovain që të na flasë për veten? (b) Cilat pyetje ngrihen?
2 Si mund t’u jepte Jehovai informata njerëzve që kanë jetuar në kohë dhe pjesë të ndryshme të botës? Një mënyrë më e mirë për këtë do të ishte që të shkruante një libër dhe pastaj të kujdesej që të bëhej i arritshëm për të gjithë. A është Bibla një libër i tillë nga Perëndia? Si mund ta dimë këtë?
ASNJË LIBËR TJETËR NUK ËSHTË SI BIBLA
3. Cila është një mënyrë që e dallon Biblën si libër?
3 Në qoftë se Bibla është me të vërtetë nga Perëndia, atëherë mund të presim që të jetë libri më i shquar që është shkruar ndonjëherë. A është ashtu? Po, për shumë arsye. Së pari, ai është mjaft i vjetër. Është e kuptueshme, se Fjala e Perëndisë për të gjithë njerëzimin nuk mund të jetë shkruar para një kohe të shkurtër. Shkrimi i saj ka filluar afërsisht para 3.500 vjetësh në gjuhën hebreje. Pastaj, para 2.200 vjetësh filloi përkthimi i saj në gjuhë të tjera. Sot, gati çdo banor në Tokë mund ta lexojë Biblën në gjuhën e vet.
4. Si është numri i Biblave në krahasim me librat e tjerë?
4 Gjithashtu, asnjë libër tjetër nuk i afrohet Biblës, për nga tirazhi i madh i kopjeve të botuara. Libri që botohet vetëm në disa mijëra ekzemplarë konsiderohet «best-seller», ndërsa për çdo vit botohen me miliona Bibla. Gjatë shekujve janë botuar me miliarda ekzemplarë! Është vështirë të gjesh një vend në Tokë, sado i largët që të jetë, ku të mos gjendet një Bibël. A nuk është kjo ajo që ti pret nga libri që rrjedh me të vërtetë nga Perëndia?
5. Çfarë përpjekjesh janë bërë që të shkatërrohet Bibla?
5 Përhapjen e madhe të Biblës e thekson edhe më tepër fakti se armiqtë e saj janë përpjekur që ta shkatërrojnë. A s’duhet pritur që libri nga Perëndia të jetë i sulmuar nga përfaqësuesit e Djallit? Dhe kjo ka ndodhur. Dikur, ka qenë e zakonshme djegia e Biblës dhe ai që kapej duke lexuar Biblën dënohej me vdekje.
6. (a) Cilave pyetje me rëndësi u përgjigjet Bibla? (b) Prej nga thonë shkrimtarët e Biblës, se i morën informatat e tyre?
6 Ti mund të presësh që një libër nga Perëndia, të shqyrtojë tema me rëndësi për të gjithë ne. «Prej nga rrjedh jeta?», «Përse jemi këtu?», «Ç’do të sjellë e ardhmja?» Këto janë vetëm disa nga pyetjet të cilave ajo u përgjigjet. Gjithashtu, tregon qartë, se informatat që ajo përmban rrjedhin nga Perëndia Jehova. Një shkrimtar i Biblës tha: «Fryma e Jehovait foli përmes meje dhe fjala e tij ishte në gjuhën time.» (2. Samuelit 23:2) Një tjetër shkroi: «I gjithë shkrimi është i frymëzuar nga Perëndia.» (2. Timoteut 3:16, St) Pasi vetë Bibla flet aq qartë se është Fjalë e Perëndisë, a nuk do të ishte e mençur që ta shqyrtojmë nëse është?
SI ËSHTË SHKRUAR BIBLA
7. (a) Kush e shkroi Biblën? (b) Si mund të themi atëherë, se ajo është Fjalë e Perëndisë?
7 «Por si mund të rrjedhë Bibla nga Perëndia, kur e kanë shkruar njerëzit?»—mund të pyesësh. Vërtet, afro 40 burra kanë marrë pjesë në shkrimin e Biblës. Këta burra e shkruan vetë Biblën me përjashtim të Dhjetë Urdhrave, që i ka shkruar vetë Perëndia në pllakat e gurit me anë të frymës së shenjtë. (Dalja 31:18) Kjo nuk do të thotë se ajo që ata shkruan nuk është Fjalë e Perëndisë. Bibla shpjegon: «Njerëzit [kanë] folur nga Perëndia, të nxitur nga fryma e shenjtë.» (2. Pjetrit 1:21, St). Pikërisht siç përdori frymën e vet të fuqishme të shenjtë për krijimin e qiellit, tokës dhe të gjitha formave të jetës, po në të njëjtën mënyrë Perëndia e përdori atë për shkrimin e Biblës.
8, 9. Cilët shembuj sot mund të na ndihmojnë që të kuptojmë se si e ka shkruar Perëndia Biblën?
8 Kjo do të thotë, se Bibla ka vetëm një autor, Perëndinë Jehova. Ai përdori njerëz që të shkruajnë informatat, ashtu sikurse një drejtor përdor sekretaren e tij për të shkruar një letër. Letrën e shkruan sekretarja, por ajo përmban mendimet dhe idetë e drejtorit. Pra, ajo është letra e tij, e jo e sekretares së tij. Në mënyrë të ngjashme, Bibla është libër i Perëndisë, e jo libër i njerëzve që e kanë shkruar.
9 Përderisa Perëndia ka krijuar mendjen, nuk e ka të vështirë që të vihet në lidhje me mendimet e shërbëtorëve të tij për t’u dhënë atyre informatat e nevojshme. Madje, sot një njeri mund të rrijë në shtëpinë e tij dhe të marrë lajme nga vende të largëta nëpërmjet radios ose televizorit. Zëri apo figurat udhëtojnë nëpër largësi të mëdha sipas ligjeve fizike të krijuara nga Jehovai. Është e lehtë, pra, për t’u kuptuar se si Jehovai, prej vendit të tij lart në qiej, ka mundur t’i drejtojë njerëzit për të shkruar informatat që ai donte t’ia bënte të njohur familjes njerëzore.
10. (a) Sa libra përmban Bibla dhe brenda cilës periudhë kohore janë shkruar? (b) Cila temë kryesore përshkon gjithë Biblën?
10 Rezultati ka qenë një Libër i mrekullueshëm. Bibla, në të vërtetë, përbëhet nga 66 libreza të vogla. Fjala greke biblia, nga e cila rrjedh fjala «Bibël», do të thotë «librezë». Këto libra, apo letra, janë shkruar në një periudhë kohore prej 1.600 vjetësh, nga 1513 p. e. s. e deri më 98 të e. s. Megjithatë, gjithë këta libra biblikë janë në harmoni të plotë me njëri-tjetrin sepse kanë një autor të vetëm. E gjithë Bibla trajton një temë, përkatësisht atë, se Perëndia Jehova, përmes Mbretërisë së tij do të vendosë sërish kushte të drejta. Libri i parë, Zanafilla, tregon se si ka humbur shtëpia parajsore për shkak të kryengritjes kundër Perëndisë. Ndërsa libri i fundit, Zbulesa, tregon se si Toka nën Mbretërinë e Perëndisë do të bëhet përsëri parajsë.—Zanafilla 3:19, 23; Zbulesa 12:10; 21:3, 4.
11. (a) Në cilat gjuhë është shkruar Bibla? (b) Cilat janë dy pjesët kryesore në të cilat ndahet Bibla; por si tregohet uniteti i tyre?
11 Tridhjetë e nëntë librat e parë janë shkruar kryesisht në gjuhën hebreje dhe një pjesë e vogël në aramaishte. Në greqisht, në gjuhën e popullit gjatë kohës kur Jezui dhe pasuesit e tij të krishterë jetuan në Tokë, janë shkruar 27 librat e fundit. Këto dy pjesë kryesore të Biblës me të drejtë quhen «Shkrimet Hebreje» dhe «Shkrimet Greke». Duke treguar se përputhen me njëra-tjetrën, Shkrimet Greke përmbajnë më tepër se 365 citate nga Shkrimet Hebreje dhe 375 herë u referohen atyre.
SI ËSHTË BËRË BIBLA E ARRITSHME PËR TË GJITHË?
12. Përse Jehovai ka bërë kopje të Biblës?
12 Sikur të ekzistonin sot vetëm Shkrimet origjinale, atëherë si do të mund ta lexonin të gjithë Fjalën e Perëndisë? Kjo nuk do të ishte e mundur. Prandaj, Jehovai është përkujdesur që të bëhen kopje të Shkrimeve origjinale hebreje. (Ligji i përtërirë 17:18) Për shembull, Ezdra është quajtur «kopist i shkathët i ligjit të Mojsiut, të cilin e ka dhënë Jehovai, Perëndia i Izraelit.» (Ezdra 7:8) Gjithashtu, janë bërë me mijëra kopje të Shkrimeve Greke.
13. (a) Ç’ka qenë e nevojshme që shumica e njerëzve të mund ta lexonin Biblën? (b) Kur është bërë përkthimi i parë i Biblës?
13 A di të lexosh hebraisht apo greqisht? Në qoftë se jo, atëherë nuk mund t’i lexosh kopjet e hershme dorëshkrimore të Biblës, disa prej të cilave ekzistojnë ende. Pra, për ta lexuar ti Biblën, është dashur që ndokush ta përkthejë në një gjuhë të njohur prej teje. Ky përkthim nga njëra gjuhë në tjetrën ka bërë të mundur që më shumë njerëz ta lexojnë Fjalën e Perëndisë. Për shembull, 300 vjet para jetës së Jezuit mbi Tokë flitej kryesisht gjuha greke. Kështu që, duke filluar nga viti 280 p. e. s. filloi përkthimi i Shkrimeve Hebreje në greqisht. Ky përkthim i hershëm u quajt «Septuaginta».
14. (a) Përse disa udhëheqës fetarë luftuan për të penguar përkthimin e Biblës? (b) Ç’tregon se ata e humbën luftën?
14 Më vonë, latinishtja bëhet gjuhë e përbashkët e shumë popujve dhe kështu që Bibla përkthehet në gjuhën latine. Por, me kalimin e shekujve, gjithnjë e më pak njerëz flisnin latinisht. Shumica flisnin gjuhë të tjera si arabisht, frëngjisht, spanjisht, portugalisht, italisht, gjermanisht dhe anglisht. Për shumë kohë, krerët e klerit katolik luftuan për të penguar përkthimin e Biblës në gjuhën e popullit të thjeshtë. Madje, njerëzit që kanë pasur Bibël, janë djegur në shtyllë. Bibla zbulonte mësimet e tyre të gënjeshtërta dhe zakonet e tyre të liga. Por, me kohë, këta udhëheqës fetarë e humbën betejën, ndërsa Bibla filloi të përkthehej në shumë gjuhë dhe të shpërndahej në një numër të madh. Sot, Biblën apo disa pjesë të saj mund t’i lexojmë në më tepër se 2.000updated to 2.000 according to dg, 1992, p. 9 gjuhë.
15. Përse është mirë që të kemi përkthime të reja të Biblës?
15 Me kalimin e viteve janë bërë shumë përkthime të ndryshme të Biblës në të njëjtën gjuhë. Për shembull, vetëm në anglisht ekzistojnë me duzina përkthime të Biblës. Përse? A thua, nuk do të ishte i mjaftueshëm vetëm një? Ndër vite një gjuhë mund të ndryshojë ndjeshëm. Po t’i krahasosh përkthimet e vjetra të Biblës me të rejat, do të vëresh ndryshimet gjuhësore. Edhe pse kuptimi është gati gjithmonë i njëjtë, vihet re se përkthimet më të reja janë më të lehta për t’u kuptuar. Sa mirënjohës duhet të jemi për përkthimet e reja të Biblës, sepse ato na e sjellin Fjalën e Perëndisë në gjuhën normale dhe të kuptueshme të ditëve tona.
A KA NDRYSHUAR BIBLA?
16. Përse disa besojnë se Bibla ka ndryshuar?
16 Por, ti mund të pyesësh: «Si mund të jemi të sigurt se Biblat tona përmbajnë sot saktësisht të njëjtat informata që shkrimtarët e Biblës i kanë marrë nga Perëndia?» A thua, nuk janë bërë gabime gjatë kopjimit të njëpasnjëshëm gjatë qindra e mijëra viteve? Po, por ato gabime janë zbuluar dhe përmirësuar në përkthimet moderne të Biblës. Ajo që thuhet sot në Bibël i përgjigjet saktësisht asaj që kanë shkruar shkrimtarët e saj nën udhëheqjen e Perëndisë. Si mund ta vërtetojmë këtë?
17. Çfarë provash kemi se Bibla nuk është ndryshuar?
17 Mes viteve 1947 dhe 1955 janë gjetur të ashtuquajturat Pergamene të Detit të Vdekur. Ato pergamene të vjetra përfshijnë kopje të librave të Shkrimeve Hebreje, të datuara 100 apo 200 vjet para lindjes së Jezuit. Një nga pergamenet është kopja e librit të profetit Isaia. Para këtij zbulimi, ekzemplari më i vjetër i librit të profetit Isaia, në gjuhën hebreje, ishte një kopje e shkruar gati 1.000 vjet pas lindjes së Jezuit. Krahasimi i këtyre kopjeve nxori në pah dallime të parëndësishme, kryesisht ndryshime të vogla ortografike. Kjo do të thotë, se në më tepër se 1.000 vjet kopjimi nuk ka pasur kurrfarë dallimi të rëndësishëm!
18. (a) Si janë korrigjuar gabimet e bëra nga kopistët? (b) Ç’mund të thuhet mbi saktësinë e Shkrimeve Greke?
18 Sot, ekzistojnë më tepër se 1.700 kopje të vjetra të pjesëve të ndryshme të Shkrimeve hebreje. Krahasimi i kujdesshëm i atyre kopjeve mjaft të vjetra, ka bërë të mundur gjetjen dhe korrigjimin e atyre pak gabimeve, të bëra prej kopistëve. Ekzistojnë edhe me mijëra kopje mjaft të vjetra të Shkrimeve Greke, disa prej të cilave datojnë edhe nga koha e Jezuit dhe apostujve të tij. Prandaj, siç ka thënë sir Frederick Kenyon: «Themeli i fundit për çdo lloj dyshimi se a janë ruajtur thellësisht Shkrimet në atë mënyrë që janë shkruar, tashti është zhdukur.»—The Bible and Archaelogy (Bibla dhe Arkeologjia), faqe 288, 289.
19. (a) Si është tentuar në një vend që t’i shtohet diçka Biblës? (b) Si e dimë se ajo që shkruhet në disa përkthime në 1. Gjonit 5:7, nuk i takon Biblës?
19 Kjo nuk do të thotë se nuk është synuar të ndryshohet Fjala e Perëndisë. Përpjekje ka pasur. Një shembull i vlefshëm është ai i 1. Gjonit 5:7. Në përkthimin shqip të Shtypshkronjës «Bashkimi i Kombit», 1910 lexohet: «Sepse tre janë ata që dëshmojënë ndë qiell, Ati, Fjala edhe Frym’ e Shënjtëruarë; edhe këta të tre janë një.» Njësoj është edhe në përkthimin Daniçiq-Karaxhiq. Por, këto fjalë nuk i gjejmë në asnjë nga përkthimet më të hershme të Biblës. Dikush i ka shtuar, duke dashur të përkrahë mësimin mbi trinitetin. Pasi është e qartë se këto nuk janë pjesë të Fjalës së Perëndisë, janë korrigjuar dhe nuk paraqiten në përkthimet më të reja të Biblës.
20. Përse mund të jemi të sigurt se Bibla është ruajtur në formë të pastër?
20 Pra, kushdo që pohon, se Bibla nuk përmban informata të ngjashme me shkrimet origjinale thjesht nuk i njeh faktet. Perëndia Jehova është kujdesur që Fjalën e vet ta mbrojë jo vetëm nga gabimet e kopistëve, por edhe nga përpjekjet e të tjerëve për të shtuar diçka në të. Vetë Bibla përmban premtimin e Perëndisë se Fjala e tij do të ruhet e pastër që të mund ta përdorim edhe ne sot.—Psalmi 12:6, 7; Danieli 12:4; 1. Pjetrit 1:24, 25; Zbulesa 22:18, 19.
A ËSHTË NË REALITET E VËRTETË BIBLA?
21. Si e konsideronte Jezui Fjalën e Perëndisë?
21 Jezu Krishti i tha në lutje Perëndisë: «Fjala jote është e vërteta.» (Gjoni 17:17) A e përkrahin faktet këtë? A do të vërtetojmë se Bibla është realisht e vërtetë, nëse e shqyrtojmë me kujdes? Historianët që kanë studiuar Biblën shpeshherë janë befasuar me saktësinë e saj. Bibla përmban emra të saktë dhe hollësira që mund të vërtetohen. Le të shqyrtojmë disa shembuj.
22-25. Cilët janë disa shembuj që tregojnë se Bibla përmban raporte të vërteta historike?
22 Shiko këto fotografi si dhe mbishkrimin në murin e tempullit në Karnaki, Egjipt. Këto dëshmojnë mbi fitoren e faraonit Sesak para 3.000 vjetësh, mbi Mbretërinë e Judesë gjatë qeverisë së Roboamit, birit të Solomonit. Bibla raporton për të njëjtën ngjarje.—1. Mbretërve 14:25, 26.
23 Shiko edhe Gurin e Moabit. Origjinali mund të shihet në Muzeun e Luvrit në Paris, Francë. Mbishkrimi raporton mbi kryengritjen e mbretit moab Mesa kundër Izraelit. Kjo ngjarje përmendet edhe në Bibël.—2. Mbretërve 1:1; 3:4-27.
24 Në fund të anës së djathtë mund të shohësh Pellgun e Siloamit dhe hyrjen e tunelit ujor të gjatë 533 metra në Jeruzalem. Shumë turistë që vizitojnë Jeruzalemin sot ecin nëpër këtë tunel. Edhe ekzistenca e tij është një fakt i vërtetësisë së Biblës. Përse? Sepse Bibla shpjegon se mbreti Hezekia e ndërtoi këtë tunel para 2.500 vjetësh për të ruajtur furnizimin me ujë, nga sulmi i një ushtrie.—2. Mbretërve 20:20; 2. Kronikat 32:2-4, 30.
25 Në Muzeun Britanik vizitori mund të shohë Kronikën e Nabonidit, kopjen e së cilës mund ta shohësh në fotografi në anën e djathtë. Në të, ashtu si në Bibël, është përshkruar rënia e Babilonisë së vjetër. (Danieli 5:30, 31) Por, Bibla thotë se në atë kohë në Babiloni mbretëronte Baltasari, ndërsa në Kronikën e Nabonidit Baltasari nuk përmendet fare. Në fakt, të gjitha shkrimet e vjetra tregonin se Nabonidi ishte mbreti i fundit i Babilonisë. Prandaj, ata që thoshin se Bibla nuk është e vërtetë pohonin se Baltasari nuk ka ekzistuar kurrë dhe se Bibla gabohej. Por, në vitet e mëvonshme, u gjendën shkrime të vjetra në të cilat Baltasari përmendet si bir i Nabonidit dhe si bashkësundimtar me babanë e tij, në atë kohë në Babiloni! Po, shumë e shumë shembuj provojnë se Bibla në realitet është e vërtetë.
26. Cilat dëshmi tregojnë se Bibla është e saktë shkencërisht?
26 Por Bibla nuk përmban vetëm histori të vërtetë. Gjithçka që ajo thotë është e vërtetë. Edhe atëherë kur prek çështje shkencore, ajo në mënyrë mahnitëse është e saktë. Të japim vetëm dy shembuj: Në kohët antike besohej në përgjithësi se Toka kishte ndonjë mbështetje të dukshme, pra mbahej nga diçka, për shembull nga ndonjë gjigant. Por, në përputhje të plotë me faktet shkencore, Bibla thotë se Perëndia «edhe var dhenë mbi asgjë.» (Jobi 26:7, BK) Dhe në vend që të thotë se Toka është e sheshtë, sikurse ka besuar shumica në të kaluarën, Bibla thotë se «Perëndia banon mbi sferën e tokës.»—Isaia 40:22.
27. (a) Cila është prova më e fortë se Bibla është prej Perëndisë? (b) Çfarë kanë parathënë në të vërtetë Shkrimet Hebreje mbi Birin e Perëndisë?
27 Por prova më e madhe se Bibla është me të vërtetë prej Perëndisë, është aftësia e saj e përsosur për të profetizuar të ardhmen. Asnjë libër me prejardhje njerëzore nuk e raporton në mënyrë aq të saktë historinë para se ajo të ndodhë. Por, Bibla e bën. Është e mbushur me profeci të sakta të historisë së shkruar qysh më parë. Disa nga profecitë më të shquara janë në lidhje me ardhjen e Birit të Perëndisë në Tokë. Shkrimet hebreje, shekuj më parë kanë parathënë, se Mesia i premtuar do të lindte në Betlehem, se do ta lindte një virgjëreshë, se do të tradhëtohej për 30 monedha argjendi, se do të numërohej në mes të mëkatarëve, se nuk do t’i thyhej asnjë kockë nga trupi, se për rrobat e tij do të hidhnin short e shumë e shumë hollësi të tjera.—Mikea 5:2; Mateu 2:3-9; Isaia 7:14; Mateu 1:22, 23; Zaharia 11:12, 13; Mateu 27:3-5; Isaia 53:12; Luka 23:37, 52; 23:32, 33; Psalmi 34:20; Gjoni 19:36; Psalmi 22:18; Mateu 27:35.
28. (a) Përse mund të jemi të sigurt se edhe ato profeci akoma të papërmbushura të Biblës do të plotësohen? (b) Për çfarë do të bindesh nëse do të vazhdosh edhe më tej studimin e Biblës?
28 Siç është përmendur në kapitullin e parë të këtij libri, Bibla parathotë edhe përfundimin e shpejtë të këtij sistemi të vjetër të gjërave, i cili do të zëvendësohet prej një sistemi të ri të drejtë. (Mateu 24:3-14; 2. Pjetrit 3:7, 13) A mund të mbështetemi ende në ato profeci të paplotësuara? Në qoftë se dikush të ka thënë të vërtetën me qindra herë, a do të dyshoje papritur për të, kur ai të tregon diçka të re? Në qoftë se nuk e ke gjetur asnjëherë në gabim, a do të fillosh tani të dyshosh për të? Sa e paarsyeshme do të ishte kjo! Prandaj, nuk kemi arsye të dyshojmë në çdo gjë që Perëndia premton në Bibël. Fjala e tij mund të besohet! (Titi 1:2). Duke vazhduar me studimin e Biblës, faktet do të të bindin edhe më shumë se Bibla është me të vërtetë nga Perëndia.
[Pyetjet]
[Figura në faqen 49]
Perëndia përdori njerëz për të shkruar Biblën, sikurse një drejtor përdor sekretaren për të shkruar një letër
[Figura në faqen 50]
Disa udhëheqës fetarë kanë luftuar për ta mbajtur Biblën larg popullit të thjeshtë, madje i kanë djegur në turrën e druve ata që kapeshin me Bibël.
[Figura në faqet 52, 53]
Pergamena e Isaisë nga Deti i Vdekur
[Figura në faqet 54, 55]
Muri i tempullit në Karnaki, Egjipt
[Figura në faqen 55]
Guri i Moabit
[Figura në faqen 55]
Kronika e Nabonidit
[Figura në faqen 55]
Hyrja në tunelin e Hezekias dhe Pellgu i Siloamit
