E vërteta rreth festimeve të përhapura

SHTRIGA dhe fantazma, kunguj dhe zjarre të mëdhenj, qerasje ose, përndryshe, prapësi. Shenjat karakteristike të jashtme të Hallouinit dallohen me lehtësi. Por, çfarë qëndron pas këtij festimi dhe festimeve të ngjashme si ky? Hallouini është quajtur edhe Mbrëmja e të Gjithë të Shenjtëve [All Hallow Even], vigjilja e Ditës së të Gjithë Shenjtorëve. Megjithatë, ky emër, në dukje i krishterë, fsheh origjina që nuk janë aspak të shenjta. Në të vërtetë, studiuesit thonë se rrënjët e Hallouinit i takojnë një kohe shumë më përpara krishterimit, epokës kur keltët e lashtë popullonin Britaninë dhe Irlandën. Duke përdorur një kalendar hënor, keltët e ndanë vitin në dy stinë—muajt e errët të dimrit dhe muajt me dritë të verës. Në hënën e plotë më afër datës 1 nëntor, keltët kremtonin festën e Samainit, që do të thotë «Fundi i Verës». *

 Kjo festë, e cila shënonte fillimin e vitit të ri kelt, festohej në fund të verës, kur ishin mbledhur të korrat e kur kopetë e tufat kishin zbritur nga kullota në stallë. Keltët besonin se ndërsa dita shkurtohej, ishte e nevojshme të ripërtërihej dielli me anë të riteve dhe flijimeve të ndryshme. Në simbol të vitit të vjetër që po mbaronte, fikeshin të gjitha zjarret dhe inaugurohej viti i ri me zjarre të mëdha e të shenjta, me anë të të cilave të gjithë anëtarët e komunitetit rindiznin vatrat e tyre. Këto zjarre të mëdha, një imitim i të cilave mund të gjendet sot në Natën e Gaj Fouksit në Britani dhe në festimet e qershorit në Brazil mendohej, gjithashtu, se frikësonin e largonin frymërat e liga.

Besohej se gjatë festës së Samainit, perdja që ndante botën njerëzore nga ajo e mbinatyrshmja, hapej dhe frymërat si të mira, ashtu edhe të liga, shëtitnin nëpër tokë. Shpirtrat e të vdekurve mendohej se ktheheshin në shtëpitë e tyre dhe familjet duhej të nxirrnin jashtë ushqim dhe pije për vizitorët-frymëra me shpresë që t’i qetësonin e të mënjanonin fatkeqësitë. Kështu, pra, sot kur fëmijët e veshur si fantazma ose shtriga shkojnë nga shtëpia në shtëpi duke kërkuar një qerasje për Hallouinin ose duke kërcënuar me një rreng keqdashës, ata pa dashje përjetësojnë ritet e lashta të Samainit. Zhan Markali komenton në librin e tij Halloween, historie et traditions (Hallouini: histori e tradita): «Duke marrë diçka ata themelojnë në një nivel simbolik atë që nuk e kuptojnë, një shkëmbim vëllazëror midis botës së dukshme e të padukshme. Ja, pra, përse ceremonitë me maska të Hallouinit . . . janë në të vërtetë ceremoni të shenjta.»

Meqë besonin se ishin rrëzuar pengesat midis mbretërisë fizike dhe mbinatyrore, njerëzit mendonin se ishin në gjendje të kalonin me lehtësi në botën frymore. Për këtë arsye, Samaini ishte një kohë veçanërisht e favorshme për të zbuluar të fshehtat e së ardhmes. Mollët ose lajthitë, duke u parë që të dyja si prodhime të pemëve të shenjta, përdoreshin për informacion hyjnor lidhur me martesën, sëmundjet dhe vdekjen. Për shembull, mollë me shenja që tregonin se kujt i përkitnin, vendoseshin në një legen me ujë. Duke e kapur një mollë vetëm me gojë, një djalë i ri ose vajzë e re mendohej se ishte në gjendje të gjente personin me të cilin do të martohej. Kjo praktikë shortarie ka mbijetuar sot në lojën e Hallouinit për të kapur me dhëmbë mollët që pluskojnë.

Samaini, në të njëtjën mënyrë, karakterizohej nga ahengje të shfrenuara e dehje dhe nga një braktisje e kufizimeve. «Vlerat tradicionale, nëse nuk përçmoheshin, përmbyseshin, —thotë Markali.—Ajo që ishte e ndaluar lejohej dhe ajo që ishte e lejuar ndalohej.» Hallouini pasqyron ende këtë qëndrim të veçantë sot, i cili pa dyshim shpjegon në një shkallë të madhe popullaritetin e tij në rritje. Duke komentuar për këtë, The Encyclopedia of Religion e përshkruan Hallouinin e ditëve të sotme si «një kohë kur edhe të rriturit mund të kapërcejnë kufijtë kulturorë dhe të ndërrojnë lëkurën duke u dhënë pas një mbrëmjeje joserioze ku nuk ka kufizime. Në këtë mënyrë, natyra themelore kelte e festës, si një mbrëmje e arratisjes vjetore prej realiteteve dhe pritjeve normale, ka mbetur deri në shekullin e 20-të».

Rivalitet fetar

Të shtyrë nga zia e patates në shekullin e 19-të, imigrantët irlandezë e çuan Hallouinin dhe zakonet e tij në Shtetet e Bashkuara. Që andej ai është rikthyer në Evropë pak vite më parë. Megjithatë, popullariteti në rritje i Hallouinit nuk shihet me sy të mirë nga të gjithë. Gazeta Le Monde vëren se «Hallouini, i cili përkon me Ditën e të Gjithë Shenjtorëve dhe me Ditën e të Gjithë Shpirtrave (1 dhe 2 nëntorin) e që madje mund t’u zërë vendin atyre, po i bën shitësit të gëzuar dhe po ngjall panik ndër njerëzit e kishës».

Përfaqësuesit e kishës në Francë kanë shprehur shqetësim për rënien e këtyre festave tradicionale katolike në dobi të Hallouinit, duke e parë atë si një shenjë të «paganizimit të shoqërisë». Për Stanislas Lalanin, zëdhënës i Konferencës së Peshkopëve Katolikë të Francës, Hallouini ‘shtrembëron kuptimin e jetës dhe të vdekjes’. Peshkopi i Nicës, Zhan Bonfisi, tha se «kjo festë dhe ritet e saj nuk kanë të bëjnë fare me kulturën tonë mesdhetare dhe të krishterë» dhe i paralajmëroi katolikët ndaj «festës më të rëndësishme të satanistëve në mbarë botën».

Duke komentuar për braktisjen që po u bëjnë francezët traditave katolike për këto festa pagane, Hipolit Simoni, peshkop i qytetit Klermon-Ferran, vëren: «Është njëlloj sikur shoqëria franceze të jetë duke kërkuar një lloj feje për publikun, që të jetë në gjendje të zëvendësojë simbolizmin e krishterimit.» Ai shkruan: «Gjatë Hallouinit imitohen të vdekurit dhe ‘fantazmat’ e tyre rikthehen për të na frikësuar e kërcënuar me vdekjen. Në dallim me këtë gjatë Ditës së të Gjithë Shenjtorëve, ne pohojmë se të vdekurit janë gjallë dhe që na është premtuar të bashkohemi me ta në  Qytetin e Perëndisë.»—Vers une France païenne? (Drejt një France pagane?)

Në të njëjtën linjë mendimi, Karlo Maria Martini, kardinali i Milanos në Itali, i nxiti italianët të mos i braktisin festat katolike, duke shpallur se Hallouini është «i huaj për traditën tonë, e cila ka vlerë të pakrahasueshme dhe duhet të vazhdojë. Dita e të Gjithë Shpirtrave është një festim që i përket historisë sonë. Është çasti në të cilin shpaloset shpresa për jetën e përhershme, një moment në të cilin Zotëria na bën të kuptojmë se ka shumë më tepër jetë sesa ajo mbi tokë». Shumë katolikë të sinqertë, pa dyshim që mendojnë në të njëjtën mënyrë. Megjithatë, a është dallimi midis Hallouinit dhe Ditës së të Gjithë Shpirtrave kaq i qartë sa tregojnë këto komente? Çfarë zbulon një shqyrtim i afërt i rrënjëve të këtyre festave katolike?

Një ceremoni me maska e shenjtëruar

The Catholic Encyclopedia e përcakton Ditën e të Gjithë Shenjtorëve si një festë fetare për të «nderuar të gjithë shenjtorët, të njohur e të panjohur». Në fund të shekullit të dytë, të ashtuquajturit të krishterë filluan të nderonin ata që ishin vrarë për besimin e tyre dhe duke besuar se tashmë ishin me Krishtin në qiell, u luteshin që të ndërhynin në dobi të tyre. Një përkujtim i rregullt filloi kur më 13 maj * të vitit 609 ose të vitit 610 të e.s., Papa Bonifaci IV ia dedikoi Panteonin, tempullin romak të të gjitha perëndive, Marisë dhe të gjithë martirëve. Markali komenton: «Perënditë romake ua lanë vendin e tyre shenjtorëve të fesë fitimtare.»

Ndryshimi i datës për në nëntor u bë në kohën e Papës Gregori III (731-741 të e.s.), i cili u dedikoi një kishëz në Romë të gjithë shenjtorëve dhe urdhëroi që të nderoheshin më 1 nëntor. Arsyeja e saktë përse e bëri ai këtë është e panjohur. Por ajo mund të ketë ndodhur për shkak se një festë e tillë ishte tashmë duke u festuar në këtë datë në Angli. The Encyclopedia of Religion thekson: «Samaini mbeti një festë e përhapur midis popullsisë kelte gjatë gjithë krishtërizimit të Britanisë së Madhe. Kisha Britanike u përpoq ta largonte këtë interes ndaj zakoneve pagane duke shtuar një festë të krishterë në kalendar në të njëjtën datë me Samainin. . . . Përkujtimi mesjetar britanik i Ditës së të Gjithë Shenjtorëve mund të ketë nxitur festimin e përgjithshëm të kësaj feste fetare në të gjithë kishën e krishterë.»

Markali thekson ndikimin në rritje të murgjëve irlandezë në të gjithë Evropën në këtë kohë. New Catholic Encyclopedia vëren, gjithashtu: «Irlandezët, shpesh, ua caktonin ditën e parë të muajit festave të rëndësishme fetare dhe meqë 1 nëntori ishte, gjithashtu, fillimi i dimrit kelt, ai do të kishte qenë një datë e pritshme për një festë të të gjithë shenjtorëve.» Përfundimisht, në vitin 835 të e.s., Papa Gregori IV e ktheu këtë në një festë të përgjithshme.

 Për sa i takon Ditës së të Gjithë Shpirtrave, gjatë së cilës drejtohen lutje me qëllim që të ndihmohen shpritrat që janë në purgator për të arritur lumturinë qiellore, kjo festë ishte caktuar më datën 2 nëntor gjatë shekullit të 11-të nga murgjit e Klunit në Francë. Ndonëse Dita e të Gjithë Shpirtrave është në dukje një festë katolike, është e qartë se në mendjet e njerëzve të thjeshtë ka pasur paqartësi. New Catholic Encyclopedia vëren se «në të gjithë Mesjetën ishte i përhapur besimi se shpirtrat në purgator mund të shfaqeshin gjatë kësaj dite si flakë lugati, shtriga, zhaba etj».

E pazonja që të çrrënjoste besimet pagane nga zemrat e tufës, kisha thjesht i fshehu ato pas një maske «të krishterë». Duke theksuar këtë fakt The Encyclopedia of Religion thotë: «Festa e krishterë, Festa e të Gjithë Shenjtorëve, përkujton shenjtorët e njohur e të panjohur të fesë së krishterë pikërisht si Samaini kishte pranuar dhe u kishte bërë nderime hyjnive kelte.»

Festimet e përhapura dhe ju

Vërtet, sa duhet të shqetësoheni për të kaluarën e errët të Hallouinit dhe të festimeve të ngjashme? Në fund të fundit, në mendjet e shumë njerëzve, Hallouini është thjesht një kohë për t’u veshur në një mënyrë të veçantë dhe për t’u zbavitur. Por, a nuk do të ishit të një mendjeje se është e rëndësishme që prindërit të sigurohen se çfarëdolloj zbavitjeje që ndjekin fëmijët e tyre të jetë e shëndetshme e jo e dëmshme?

Një inspektor shkolle nga Franca, me më shumë se 20 vjet përvojë në mësimdhënie, u pyet rreth ndikimit të Hallouinit te fëmijët e vegjël. Ai komentoi: «Jam i shqetësuar se fëmijët, duke shkuar nga shtëpia në shtëpi e duke kërcënuar të rriturit me qëllim që të marrin ëmbëlsira, mund të kenë pasoja negative e afatgjata. Kjo gjë mund të ushqejë një personalitet egoist e egocentrik. Ata mësojnë se duke ushtruar presion, duke kërkuar me anë të kërcënimeve e duke i frikësuar të tjerët, mund të marrin atë që dëshirojnë.» Prandaj, prindërit duhet të pyesin veten: ‘Çfarë «mësimesh» do të marrin fëmijët e mi nga festimi i kësaj feste?’

Nuk është për t’u çuditur që shumë familje shohin se dorëzimi para kërkesave fëminore për qerasje dhe veshje mund të jetë një ndërmarrje shumë e shtrenjtë. «Hallouini . . . nuk është një festë,—vëren Robert Roshfori, drejtori i përgjithshëm i Qendrës Kërkimore Franceze për Studimin dhe Vëzhgimin e Kushteve të Jetesës,—është organizimi i shitjes së një ngjarjeje.» Hallouini mbush një  boshllëk shitblerjesh para Krishtlindjeve. Me fjalë të tjera, është vetëm një gjë më shumë që i detyron njerëzit të shpenzojnë para, të cilët në shumë raste nuk do t’ia lejonin vetes t’i shpenzonin. A keni me të vërtetë nevojë të ndiqni turmën në këtë fushë?

Megjithatë, edhe më shqetësuese për të krishterët është fakti që Hallouini dhe festimet e ngjashme me të janë të zhytura në paganizëm. Apostulli shkroi: «Nuk dua që të jeni pjesëmarrës me demonët. Ju nuk mund të pini kupën e Zotërisë dhe kupën e demonëve.» (1 Korintasve 10:20-22, New International Version) Ai, gjithashtu, pyeti: «Ç’interes të përbashkët mund të ketë midis së mirës dhe së ligës? Si mund të jetojnë së bashku drita dhe errësira? Si mund të ketë harmoni midis Krishtit dhe djallit? Ç’mund të ketë të përbashkët një besimtar me një jobesimtar?» (2 Korintasve 6:14-16, Phillips) Në këtë mënyrë, Bibla e dënon të gjithë idenë për të vënë një maskë të krishterë mbi një praktikë pagane.

Krahas kësaj, Bibla paralajmëron ndaj praktikës së spiritizmit. (Ligji i përtërirë 18:10-12) Ndërkohë që është e vërtetë se pjesa më e madhe e atyre që e festojnë Hallouinin do të pohonin se nuk i pranojnë praktikat satanike, ne megjithatë duhet të jemi të vetëdijshëm se historikisht kjo festë ka lidhje të forta me okultizmin. Kështu, ajo mund të shërbejë si një derë që të çon në spiritizëm, veçanërisht për të rinjtë që ndikohen lehtë. Ritet dhe traditat pagane të njollosura nga spiritizmi, thjesht, nuk kanë vend në adhurimin e krishterë; ato janë plotësisht të dëmshme.

Përfundimisht e vërteta është se Hallouini, Dita e të Gjithë Shenjtorëve dhe Dita e të Gjithë Shpirtrave, bazohen që të gjitha në bindjet se të vdekurit vuajnë ose që në njëfarë mënyre mund t’i dëmtojnë të gjallët. Megjithatë, Bibla tregon qartë se këto besime nuk janë të vërteta, kur thotë: «Të gjallët në fakt e dinë se kanë për të vdekur, por të vdekurit nuk dinë asgjë.» (Eklisiastiu 9:5) Për këtë arsye, Bibla këshillon: «Tërë ato që dora jote gjen për të bërë, bëji me gjithë forcën tënde, sepse në Sheol [varri i përbashkët i njerëzimit] ku po shkon nuk ka më as punë, as mendim, as njohuri dhe as dituri.» (Eklisiastiu 9:10) Meqë të vdekurit janë të pavetëdijshëm dhe në këtë mënyrë të paaftë të dëmtojnë të tjerët ose që të vuajnë vetë, ne nuk kemi pse të frikësohemi aspak prej tyre. Në të njëjtën kohë, lutjet për t’i ndihmuar ata nuk hyjnë në punë fare. A do të thotë kjo se nuk ka shpresë për të dashurit tanë të vdekur? Jo. Bibla na siguron se «do të ketë një ringjallje të të vdekurve, qoftë të të drejtëve, qoftë të të padrejtëve».—Veprat 24:15. *

Bashkë me njohurinë vjen edhe liria për të zgjedhur. Nuk mund të presim të marrim vendime të mençura, nëse nuk i njohim të gjitha faktet. Pasi keni shqyrtuar faktet që u sollën në këtë seri artikujsh, çfarë vendimi do të merrni?

[Shënimet]

[Diçitura në faqen 6]

Hallouini përjetëson gënjeshtrën që të vdekurit në të vërtetë janë duke jetuar

[Diçitura në faqen 7]

Ritet kelte të shortarisë mbijetuan në lojërat e Hallouinit

[Figura në faqen 6]

Hallouini e ka origjinën e tij në një festë kelte, ndoshta në adhurimin e Lugut, perëndisë së dritës

[Figura në faqen 6]

Varrezë me kryqe të lashta kelte

[Figurat në faqet 6, 7]

Kapja e mollëve që pluskojnë është një nga lojërat që ka origjinë kelte

[Burimi]

Nga revista: The Delineator, tetor 1911

[Figura në faqen 8]

Papa Bonifaci IV ia dedikoi Panteonin pagan romak Marisë dhe të gjithë martirëve të kishës

[Figurat në faqen 9]

Çfarë ndikimi ka Hallouini te fëmijët tuaj?

[Figura në faqen 10]

Të krishterët e vërtetë gëzojnë zbavitje të shëndetshme familjare