Të pimë çaj sipas mënyrës kineze

SI TË pëlqen çaji? Në vendlindjen time, në Britani, çaji pihej me qumësht dhe nganjëherë edhe me sheqer dhe ishte me një shije të fortë e me aromë që të kënaqte. Në fakt qeshnim me mamanë dhe i thoshim se ajo e bënte çajin kaq «të fortë», saqë nuk zhytej dot luga. Çaji i zi që përdorte ajo quhej çaj indian, meqë vinte nga India ose Sri-Lanka. Në shtëpinë tonë kishte gjithmonë edhe një kutizë me çaj kinez, edhe ai i zi, por me një shije dhe aromë të ndryshme. Mua vetë nuk më pëlqente fare çaji, i asnjë lloji, edhe pse mamaja më hidhte gjithnjë një pikë çaj në gotën e qumështit.

Kur u rrita, provova një lloj çaji shumë të veçantë. Një mik japonez më ftoi për çaj. Ai më shërbeu një çaj të gjelbërt të zbehtë në filxhanë të vegjël pa bisht, por ai nuk kishte shijen e çajit që njihja. Ky çaj më pëlqeu vërtet! Por një mikesha ime e shtangu të zotin e shtëpisë kur i kërkoi të hidhte në çaj qumësht dhe sheqer. Ky i shpjegoi asaj se çaji japonez nuk pihet në këtë mënyrë. Më vonë, kur banoja në Japoni, u kënaqa kur mora vesh se japonezët i qerasnin gjithnjë miqtë dhe vizitorët me sasi të mëdha çaji.

Më pas, shkova në Tajvan. Pyetja veten nëse çaji që bënte mamaja do të ishte pija e zgjedhur e shumicës së kinezëve të Tajvanit. U gëzova që çaji i gjelbër pihej edhe në Tajvan, ndonëse ka shije paksa ndryshe nga ai në Japoni. Por është edhe çaji ulong, edhe ky i ndryshëm dhe shumë i përdorshëm. Ndoshta po pyetni veten se si prodhohen këto tri çajra dhe pse kanë shije kaq të ndryshme.

 Nga vjen çaji?

Çaji kinez, i njohur me emrin Camellia sinensis, rritet në gjendje të egër në Kinë e në Japoni, dhe pema arrin një lartësi 9 metra. Shkurrja e bukur e kamelias që përdoret për zbukurime (Camellia japonicus), e cila ka gjethe të gjelbërta të errëta, me shkëlqim, dhe lule të këndshme rozë, të bardha ose të kuqe, është një e afërme shumë e ngushtë e çajit. Në fakt emri kinez i kamelias është ça hua, që do të thotë «lule çaji».

Por, nga vjen çaji? Sipas Encyclopedia Americana, çaji kinez përmendet për herë të parë në biografinë e një zyrtari kinez që vdiq më 273 të e.s., ndonëse një bimë që përmendet në një vepër të Konfucit, i cili jetoi nga viti 591 deri më 479 p.e.s., mendohet të jetë çaji. Çaji përmendet për herë të parë në literaturën evropiane në vitin 1559 nga Xh. B. Ramuzio, një autor i njohur venecian. Kompania Holandeze e Indisë Lindore solli ngarkesën e parë me çaj në Evropë më 1610.

Lloje të kultivuara të çajit rriten në shumë vise të botës. Holandezët e çuan çajin në ishullin Java më 1826 dhe britanikët, që janë të famshëm si dashurues të çajit, e çuan çajin në Indi rreth vitit 1836. Më pas, në vitet 70 të shekullit të 19-të, kur një lloj kërpudhe shkatërroi pemët e kafesë në Sri-Lankë, në vend të tyre u mbollën shkurre çaji.

Rritja e çajit në Tajvan

Ishulli i Tajvanit, edhe pse nuk është i madh, tani është bërë një prodhues i rëndësishëm i çajit. Zona malore përreth Nantusë është sidomos e famshme, meqë në lartësi më të mëdha prodhohet çaj me cilësi më të mirë. Ejani me ne të vizitojmë një nga zonat ku rritet çaji në këto male të bukura e të gjelbërta!

Po vizitojmë Kooperativën e Bujkut në Lugu (Lugina e Drerit), ku ndodhet një muze i çajit. Habitemi shumë kur marrim vesh se çaji ulong dhe çaji i gjelbër mbështillen rrotull përpara procesit të tharjes. Në të kaluarën kjo bëhej duke e lidhur dhe duke e futur çajin në një torbë të cilën e rrotullonin me këmbë. Në ditët tona kjo punë natyrisht bëhet nga një makineri. Tani mund të kuptojmë pse një sasi e vogël çaji kinez në një çajnik çmbështillet dhe mbush gjithë çajnikun kur i hidhet ujë i nxehtë. Sa habitemi kur marrim vesh se çaji i cilësisë së lartë është shumë i shtrenjtë! Na servirin një çaj të këndshëm ulong që shitet rreth 58 euro kilogrami. Një çaj më i shtrenjtë mund të kushtojë 75 euro ose një çaj që ka fituar çmim në një garë mund të shitet rreth 1890 euro kilogrami.

Lloje çaji

Për shumicën e perëndimorëve, lloji më i njohur i çajit është ende çaji i zi. Pirësit e çajit në lindje e quajnë çaji i kuq për shkak të ngjyrës së pijes. Ky çaj prodhohet duke i lënë gjethet të fermentojnë plotësisht pasi janë kryer proceset e fishkjes dhe të mbështjelljes, e më pas gjethet thahen.

Në rastin e çajit jashtëzakonisht të përhapur ulong, fermentimi lejohet të ndodhë në mënyrë natyrale pasi çaji është mbledhur dhe është vënë në shporta të mëdha pothuajse të sheshta. Kur është arritur niveli i dëshiruar i fermentimit, gjethet trazohen në tiganë në temperaturën rreth 120 gradë celsius. Kjo e ndalon procesin e fermentimit. Çaji i këndshëm që del, shërbehet pa shtuar sheqer, qumësht ose limon.

Çaji që fermentohet më pak është çaji i gjelbër. Në Japoni, Indi dhe Sri-Lankë gjethet sterilizohen mbi avull që të fermentohen sa më pak, kurse kinezët përdorin nxehtësinë e thatë për të njëjtin qëllim. Çaji i gjelbër pihet siç del nga çajniku, pra nuk i shtohet asgjë tjetër.

 Si e pinë çajin kinezët?

Jemi ftuar për çaj në familjen Çai. Tryeza e madhe në të vërtetë është bërë me një fetë trungu peme të bukur, që është lëmuar dhe i është dhënë shumë shkëlqim. Përballë të zotit të shtëpisë, Çai Sheng Shanit, ndodhet një tabaka mbi të cilën është një furnelë elektrike me një çajnik. ‘Sa e çuditshme,​—mendojmë.​—Çajniku nuk është më i lartë se tetë centimetra dhe ka dy lloje filxhanësh të vegjël gati për t’u përdorur.’ Pyesim veten përse duhen, por shpejt e zbulojmë. Uji i nxehtë derdhet në çajnik dhe te filxhanët e vegjël dhe përhapet nëpër vrimat e tabakasë së brendshme mbi të cilën qëndrojnë. Më pas sasia e duhur e çajit, aq sa mjafton për të mbuluar fundin e çajnikut, hidhet në të dhe mbi gjethet e çajit hidhet ujë i nxehtë. Pastaj ky ujë i nxehtë derdhet. E gjithë kjo, na thotë i zoti i shtëpisë, bëhet që të lahen gjethet e çajit dhe «të dalë» shija.

Tani në çajnik hidhet më shumë ujë i nxehtë dhe pasi miku ynë e ka lënë çajin në ujë për rreth një minutë, ai mbush një ibrik të vogël me gjithë përmbajtjen e çajnikut. Me këtë ibrik ai mbush me çaj valë të nxehtë disa filxhanë të lartë cilindrikë me diametër 2,5 centimetra, filxhanët e «aromës». Më pas këtë çaj e derdh te filxhanët e pirjes duke i vënë këta mbi filxhanët e aromës dhe duke i përmbysur mbi njëri-tjetrin. Atëherë ai na fton të marrim tani filxhanët e zbrazur të aromës dhe të nuhasim aromën. Themi të kënaqur: «Aromë e mrekullueshme!»

Me kujdes e kapim filxhanin e pirjes nga buza​—filxhanët janë pa bisht dhe të nxehtë​—dhe pimë një gllënjkë. «Uau sa i mirë!»​—themi gjithë kënaqësi. Tani e kuptojmë se për kinezët duhen shijuar si aroma, ashtu edhe shija. Sapo kemi pirë sasinë e vogël të çajit në filxhanë, na i mbushin përsëri e pastaj përsëri. Shija bëhet më e dobët pas herës së gjashtë ose të shtatë, dhe i zoti i shtëpisë i hedh gjethet e çajit. «A dëshironi të provoni një lloj tjetër çaji?»​—pyet ai. Është pothuajse ora për të fjetur, prandaj me mirësjellje i themi se nuk mund të pimë më çaj. Meqë çaji përmban kafeinë, ai mund të jetë një stimulues dhe mund ta kemi të vështirë të na zërë gjumi pasi kemi pirë disa filxhanë me këtë çaj ulong të cilësisë së lartë.

Çaj në lokalin e çajit

Nuk kemi qenë kurrë në një lokal çaji ose në një dyqan çaji, prandaj vendosim të shtojmë edhe këtë përvojë në aventurën tonë të çajit. Disa lokale çaji kanë një kopsht tërheqës për klientët që ta soditin teksa pijnë çaj. Lokale të tjera ku shërbehet çaj ndodhen në një mjedis malor dhe peizazhi i këndshëm i shtohet kënaqësisë së pirjes së çajit.

Vendosim të shkojmë me makinë në një nga malet përreth Tajpeit e të pimë çaj në një lokal të këtillë mes një atmosfere vërtet kineze. Në katin e dytë gjarpërojnë nëpër dysheme kanale me ujë të mbushur me peshq të artë. Në këto kanale ka gurë ku duhet të kalojmë për të hyrë në dhomën e vogël si çadër ku do të pimë çaj. Për të shoqëruar çajin mund të zgjedhim kek me fasule të ëmbla (fasule të kuqe ose të bardha të shtypura si pure dhe me sheqer), fara shalqiri, djathë soje, kek me oriz ose fruta turshi a të thara. Vendosim të marrim fara shalqiri, mango të thatë dhe kumbulla të vëna turshi me gjethe çaji. Ëmbëlsia e këtyre ushqimeve harmonizohet me shijen e çajit. Teksa na hedhin çajin, mund të imagjinojmë sikur jemi në Kinën e lashtë.

Dobitë e pirjes së çajit

Sipas shumë kinezëve, të pish çaj gjatë ose pas një vakti të ndihmon për ta tretur më shpejt ushqimin. Thuhet që kjo, në njëfarë mase mund të ndihmojë për të mos u shtuar në peshë. Në qoftë se është kështu, atëherë është vërtet një dobi e shkëlqyer. Kohët e fundit studiuesit kanë pohuar gjithashtu se çaji i gjelbër mund të pakësojë rreziqet e kancerit. Një dobi tjetër që nxjerrim kur pimë çaj ulong dhe çaj të gjelbër është se ata të lënë pas një shije që është e këndshme.

Atëherë ngrihet përsëri pyetja: «Si të pëlqen çaji?» Tani që keni mësuar më shumë për të, përgjigjja mund të mos jetë e lehtë. Pse të mos provoni diçka të ndryshme dhe të zbuloni vetë se si e pinë çajin kinezët?!​—Nga një bashkëpunëtor.

[Figura në faqen 21]

Çaji ulong

[Figura në faqen 21]

Gra që po mbledhin çaj

[Burimi]

Zyra e Turizmit e Tajvanit