«BABA», «XHAXHA». Kështu më kanë thirrur shpesh shumë të rinj në Bethel. Dhe si 89-vjeçar që jam, më pëlqen kjo. I shoh këto shprehje përzemërsie si pjesë e shpërblimit nga Jehovai për 72 vitet në shërbimin e plotkohor. Duke u bazuar te përvojat e mia në shërbim të Perëndisë, mund t’i siguroj me gjithë zemër këta të rinj: «Shërbimi juaj do të shpërblehet​—nëse nuk lejoni t’ju lëshojë zemra.»​—2 Kron. 15:7.

Prindërit e mi emigruan nga Ukraina në Kanada. U vendosën në qytetin e Rosburnit, në provincën e Manitobës. Nëna ime e shtrenjtë solli në jetë 8 djem dhe 8 vajza, asnjë prej tyre binjakë. Unë isha fëmija i katërmbëdhjetë. Babai e donte shumë Biblën dhe na e lexonte të dielave në mëngjes, por fenë e konsideronte si një biznes për të vjelë para dhe shpesh thoshte me shaka: «Po Jezuin xhanëm kush e paguante për predikimin dhe mësimdhënien e tij?»

Me kohë, katër nga vëllezërit dhe katër nga motrat e mia përqafuan të vërtetën. Motra ime Roza shërbeu si pioniere derisa vdiq. Ditët e fundit të jetës inkurajonte këdo që t’i kushtonte vëmendje Fjalës së Perëndisë dhe i thoshte: «Dua të të shoh në botën e re.» Në fillim, një nga vëllezërit e mi më të mëdhenj, Tedi, ishte predikues i ferrit të zjarrtë. Të dielave në mëngjes predikonte në radio dhe u theksonte me forcë dëgjuesve të tij se mëkatarët do të digjeshin përgjithmonë në zjarrin e pashuar të ferrit. Mirëpo, më vonë, u bë një shërbëtor besnik dhe i zellshëm i Jehovait.

Një ditë, në qershor të 1944-s kur u ktheva nga shkolla, gjeta në tavolinën e dhomës së ngrënies një librezë me titull Ripërtëritja e botës që po vjen *. Lexova faqen e parë, pastaj të dytën dhe s’e hiqja dot më nga dora. Pasi mbarova së lexuari gjithë librezën e ndava mendjen: doja t’i shërbeja Jehovait ashtu si Jezui.

Si përfundoi në tavolinën tonë ajo librezë? Vëllai im Stivi tha se në shtëpinë tonë kishin ardhur dy burra që «shisnin» libra e libreza. «Unë bleva këtë meqë kushtonte vetëm pesë centë»,​—tha ai. Burrat u kthyen të dielën tjetër. Na thanë se ishin  Dëshmitarë të Jehovait dhe se u përgjigjeshin me anë të Biblës pyetjeve që mund të kishin njerëzit. Kjo na pëlqeu, sepse prindërit na kishin rritur me respekt për Fjalën e Perëndisë. Dy burrat na thanë edhe se së shpejti Dëshmitarët do të mbanin një kongres në Vinipeg, në qytetin ku banonte motra ime Elsi. Vendosa ta ndiqja kongresin.

Udhëtova me biçikletë për afro 320 kilometra deri në Vinipeg, por rrugës bëra një ndalesë në qytezën e Keludit ku banonin dy Dëshmitarët që na kishin ardhur në shtëpi. Ndërkohë që isha atje ndoqa një mbledhje dhe mësova çfarë ishte një kongregacion. Gjithashtu kuptova se çdo burrë, grua dhe i ri duhet t’i mësojë të tjerët shtëpi më shtëpi, siç bënte Jezui.

Në Vinipeg, takova vëllanë tim Xhekun, i cili kishte udhëtuar për në kongres nga Ontario Veriore. Ditën e parë të kongresit, një vëlla njoftoi se do të bëhej një pagëzim. Unë dhe Xheku vendosëm të pagëzoheshim në atë kongres. Ishim të dy të vendosur të fillonim shërbimin si pionierë sa më shpejt pas pagëzimit. Xheku filloi shërbimin e plotkohor menjëherë pas kongresit. Unë isha 16 vjeç dhe më duhej të vazhdoja shkollën, por vitin tjetër edhe unë u bëra pionier i rregullt.

Unë dhe Sten Nikolsoni nisëm shërbimin si pionierë në Suris, një qytezë në provincën e Manitobës. Shpejt mësova se shërbimi i pionierit nuk është gjithnjë fushë me lule. Të ardhurat na pakësoheshin dita-ditës, por ne ngulmuam në shërbim. Një herë pasi kishim predikuar gjithë ditën, po ktheheshim në shtëpi pa asnjë dysh në xhep dhe shumë të uritur. Sa u habitëm kur gjetëm te dera një qese të madhe me ushqime! Edhe sot e kësaj dite nuk e dimë kush e kishte sjellë. Atë mbrëmje hëngrëm si mbretër. Çfarë shpërblimi i bukur ngaqë nuk lejuam të na lëshonte zemra! Në fakt, në fund të atij muaji peshoja më shumë se kurrë ndonjëherë në jetën time.

Ca muaj më vonë, u caktuam në Gilbert-Pleins, një qytezë rreth 240 kilometra në veri të Surisit. Në atë kohë, çdo kongregacion kishte një tabelë të madhe në podium që tregonte aktivitetin e predikimit të kongregacionit muaj pas muaji. Një muaj, kur aktiviteti i kongregacionit ra, mbajta një fjalim për t’u theksuar vëllezërve e motrave se duhej të bënin më tepër. Pas mbledhjes, një pioniere e moshuar, që nuk e kishte të shoqin në të vërtetën, më tha me lot në sy: «Unë u përpoqa, por vërtet nuk mund të bëja më shumë.» Atëherë edhe mua m’u mbushën sytë me lot dhe i kërkova falje.

Ashtu siç më ndodhi mua, vëllezërit e rinj plot energji fare kollaj mund të bëjnë gafa të tilla dhe pastaj të zhgënjehen me veten. Por kam parë se në vend që të lejosh të të lëshojë zemra, më e mira është të nxjerrësh mësim nga një gabim dhe të mos e harrosh atë mësim ndërsa ecën para. Shërbimi besnik pa u dorëzuar shpërblehet.

Sa privilegj i madh ishte për mua, një djalosh 21-vjeçar, të ndiqja klasën e 14-të të Shkollës së Galaadit e cila u diplomua në shkurt të 1950-s! Gati çereku i klasës u dërgua në provincën frëngjishtfolëse të Kuebekut në Kanada, ku vlonte përndjekja fetare kundër Dëshmitarëve. Unë u caktova në Val d’Or, një qytezë në zonën e minierave të arit. Një ditë, shkuam të predikonim si grup në Val-Senevil, një fshat aty afër. Prifti vendës na kërcënoi se do të përdornin dhunën nëse nuk largoheshim menjëherë nga fshati. Kërcënimi i tij çoi në një proces gjyqësor ku unë isha pala akuzuese. Priftin e gjobitën. *

Ky incident dhe shumë të tjerë të ngjashëm, u bënë pjesë e «Betejës së Kuebekut». Provinca e Kuebekut kishte qenë nën kontrollin e Kishës Katolike për më se 300 vjet. Kleri dhe aleatët e tij politikë i përndiqnin Dëshmitarët e Jehovait. Ishte periudhë e vështirë dhe ne ishim të paktë në numër, ama nuk lejuam të na lëshonte zemra.  Banorët me zemër të sinqertë të Kuebekut e mirëpritën mesazhin e Biblës. Pata privilegjin të studioja me disa që e pranuan të vërtetën. Një nga studimet e mia ishte një familje prej dhjetë vetash. E gjithë ajo familje nisi t’i shërbente Jehovait. Shembulli i tyre i guximshëm nxiti edhe të tjerë të shkëputeshin nga Kisha Katolike. Ne e vazhduam predikimin dhe me kohë e fituam betejën!

Më 1956, më caktuan të shërbeja në Haiti. Shumica e misionarëve të rinj atje e kishin shumë të vështirë ta mësonin frëngjishten, por njerëzit i dëgjonin. Misionari Stenli Bogus tha: «Mrekulloheshim që njerëzit bënin çmos për të na ndihmuar të shpreheshim.» Në fillim, unë e kisha më të lehtë sepse e kisha mësuar frëngjishten në Kuebek. Mirëpo shpejt kuptuam se shumica e vëllezërve vendës flitnin vetëm gjuhën kreole të Haitit. Ndaj, që të ishim të efektshëm si misionarë duhej të mësonim gjuhën e vendit. Kështu bëmë, dhe përpjekjet tona u shpërblyen.

Për t’i ndihmuar më tej vëllezërit, morëm miratimin nga Trupi Udhëheqës për të përkthyer Kullën e Rojës dhe botime të tjera në gjuhën kreole të Haitit. Pjesëmarrja në mbledhje u rrit vrullshëm anekënd vendit. Në vitin 1950 në Haiti ishin 99 lajmëtarë, por më 1960 ai numër arriti në mbi 800 lajmëtarë! Në atë kohë, më caktuan të shërbeja në Bethel. Më 1961, pata kënaqësinë të isha një nga ata që drejtonin Shkollën e Shërbimit të Mbretërisë. Patëm mundësi të stërvitnim 40 mbikëqyrës kongregacioni dhe pionierë specialë. Në kongresin që u mbajt në janar 1962, inkurajuam vëllezër vendës të kualifikuar që të zgjeronin shërbimin, dhe disa prej tyre u emëruan pionierë specialë. Doli se kjo ishte në kohën e duhur, sepse po afroheshin retë e zeza të kundërshtimit.

Më 23 janar 1962, tamam pas kongresit, mua dhe misionarin Endrju D’Amiko na arrestuan në zyrën e degës dhe konfiskuan gjithë revistat Zgjohuni! të 8 janarit 1962 (në frëngjisht). Revista Zgjohuni! citonte disa gazeta franceze që raportonin se në Haiti praktikohej vuduja. Disave nuk u  kishte pëlqyer ajo që thuhej aty dhe pretenduan se artikulli ishte shkruar në degën tonë. Ca javë më vonë, misionarët u dëbuan nga vendi. * Megjithatë vëllezërit vendës të stërvitur e vazhduan veprën për mrekulli. Sot, gëzoj bashkë me ta për qëndrueshmërinë që treguan dhe për përparimin e tyre. Madje tani ata kanë edhe Shkrimet e Shenjta—Përkthimi Bota e Re në gjuhën kreole të Haitit​—diçka që asokohe as nuk e ëndërronim.

Pas Haitit, më caktuan të shërbeja si misionar në Republikën e Afrikës Qendrore. Më vonë, pata privilegjin të shërbeja atje si mbikëqyrës udhëtues e pastaj si mbikëqyrës dege.

Në ato kohë, shumë Salla Mbretërie ishin tepër të thjeshta. Mësova si të mblidhja kashtë në savanë dhe si të bëja çati me të. Për kalimtarët ishte një spektakël i vërtetë të më shihnin tek luftoja për t’ia marrë dorën këtij zanati. Veç kësaj, kjo i nxiti vëllezërit vendës të përfshiheshin më shumë në ndërtimin dhe në mirëmbajtjen e Sallave të Mbretërisë. Udhëheqësit fetarë na tallnin sepse kishat e tyre kishin çati teneqeje, kurse Sallat tona jo. Pa u stepur, vazhduam me Sallat tona të thjeshta me çati kashte. Talljet pushuan kur Bangui, kryeqyteti, u godit nga një stuhi e fortë. Ajo e shkuli çatinë prej teneqeje nga një kishë dhe e vërtiti në rrugën kryesore. Çatitë prej kashte të Sallave tona të Mbretërisë nuk luajtën vendit. Për një mbikëqyrje më të mirë të veprës së Mbretërisë, ndërtuam fiks për pesë muaj një zyrë dege dhe një shtëpi misionare. *

Më 1976, vepra e Mbretërisë në Republikën e Afrikës Qendrore u ndalua dhe mua më caktuan në Ndjamene, kryeqyteti i Çadit fqinj. E mira e kësaj ishte që takova Hepin, një pioniere speciale të zellshme me origjinë nga Kameruni. U martuam më 1 prill 1978. Po atë muaj shpërtheu lufta civile dhe, si shumë të tjerë, ia mbathëm për në jug të vendit. Kur mbaroi lufta u kthyem dhe pamë që shtëpia jonë ishte bërë baza e një grupi të armatosur. Bashkë me literaturën ishin zhdukur edhe fustani i nusërisë së Hepit dhe dhuratat e dasmës. Por nuk lejuam të na lëshonte zemra. Kishim ende njëri-tjetrin dhe dëshironim fort të vazhdonim veprën.

Rreth dy vjet më vonë, në Republikën e Afrikës Qendrore u hoq ndalimi. Ndaj u kthyem atje dhe shërbyem në veprën udhëtuese. Shtëpia jonë ishte një furgon që kishte një krevat portativ, një fuçi që mund të mbante 200 litra ujë, një frigorifer që punonte me gaz dhe një furnelë me gaz. Asokohe ishte e vështirë të udhëtoje. Në një udhëtim të vetëm na ndaluan në 117 postblloqe.

Shpesh temperaturat shkonin deri në 50 gradë celsius. Ndonjëherë në asamble e kongrese ishte e vështirë të gjenim ujë mjaftueshëm për pagëzimin. Prandaj vëllezërit gërmonin në shtratet e lumenjve të tharë dhe pak nga pak grumbullonin mjaft ujë për pagëzimin, që shpesh bëhej në një fuçi.

Më 1980, u transferuam në Nigeri. Atje, për dy vjet e gjysmë ndihmuam në përgatitjet për ndërtimin e degës së re. Vëllezërit kishin blerë një magazinë dykatëshe që duhej çmontuar e pastaj duhej montuar te prona jonë. Një mëngjes, u ngjita goxha lart mbi ndërtesë që të ndihmoja me çmontimin. Aty nga mesdita, nisa të zbritja nga i njëjti vend që kisha hipur. Mirëpo nga çmontimi, ndërtesa kishte ndryshuar, ndaj më ra këmba bosh dhe u rrëzova përdhe. Gjendja ime dukej shumë e rëndë, por pas radiografisë dhe analizave, mjeku i tha Hepit: «Mos u bëj merak. Thjesht i janë dëmtuar disa deje dhe pak a shumë për një javë do ta marrë veten.»

 Më 1986 u transferuam në Bregun e Fildishtë, ku shërbyem në veprën udhëtuese. E ndërsa shërbenim në atë vepër shkuam deri në shtetin fqinj, Burkina-Faso. Kurrë s’do ta kishim imagjinuar se vite më vonë, Burkina-Faso do të bëhej shtëpia jonë për njëfarë kohe.

Isha larguar nga Kanadaja më 1956, por në vitin 2003, pas një mungese 47-vjeçare, u ktheva. Kësaj here isha bashkë me Hepin dhe të dy shërbyem në Bethel. Me dokumente ishim kanadezë, por zemrën e kishim në Afrikë.

Pastaj më 2007, kur isha 79 vjeç, u transferuam përsëri në Afrikë. U caktuam në Burkina-Faso, ku ndihmova duke shërbyer si anëtar i Komitetit të Vendit. Më vonë zyra u bë zyrë rajonale përkthimi nën mbikëqyrjen e degës së Beninit dhe në gusht të 2013-s, ne u caktuam në Bethelin e Beninit.

Pavarësisht nga kufizimet me shëndetin, shërbimi është ende shumë i shtrenjtë për mua. Këto tri vitet e fundit, falë ndihmës së përzemërt të pleqve dhe mbështetjes së dashur të gruas sime, kam pasur kënaqësinë të shoh të pagëzohen dy nga studentët e mi të Biblës, Zhedeoni dhe Frezhisi. Sot ata i shërbejnë me zell Jehovait.

Ndërkohë, unë dhe gruaja u transferuam në degën e Afrikës së Jugut. Këtu familja Bethel kujdeset me dashuri për nevojat e mia shëndetësore. Afrika e Jugut është vendi i shtatë në Afrikë ku kam pasur privilegjin të shërbej. Gjithashtu, në tetor të 2017-s morëm një bekim të jashtëzakonshëm. Patëm mundësi të ishim të pranishëm në kushtimin e selisë botërore në Uoruik, Nju-Jork. Ç’rast i paharrueshëm që ishte!

Libri vjetor 1994 në faqen 255 thotë: «Gjithë atyre që kanë treguar qëndrueshmëri në këtë vepër për vite të tëra i nxitim: ‘Jini guximtarë dhe të mos ju lëshojë zemra, sepse për këtë do të shpërbleheni.’​—2 Kron. 15:7.» Unë dhe Hepi jemi të vendosur t’ia vëmë veshin kësaj nxitjeje e t’i inkurajojmë edhe të tjerët të bëjnë njësoj.