Misterija  Kahokija

KADA pomislite na istorijske gradove, koji vam padaju na pamet? Rim, London, Pariz? Šta je s gradom Kahoki? ’Kahoki?‘, možda se pitate. Da, Kahoki — koji se nalazi u Ilinoisu, 13 kilometara istočno od Sent Luisa u Misuriju (SAD). a Ovaj veliki, visokorazvijeni i dobro projektovani grad spada među istaknute indijanske gradove već 500 godina. Na vrhuncu svog postojanja, oko 1150. n. e., Kahoki je bio veći i od Londona i od Rima u to vreme.

Zauzimajući preko 13 kvadratnih kilometara, prema jednom izvoru, Kahoki „je bez pogovora bio najveći preistorijski grad severno od Meksika“ (Encyclopedia of North American Indians). Osim toga, duž cele doline reke Misisipi i danas postoje ostaci zemljanih nasipa — nemih podsetnika da je ovde nekada postojala jedna napredna civilizacija. U stvari, sam Sent Luis je bio poznat kao grad nasipa pre nego što je gradskom ekspanzijom uništeno 26 nasipa na njegovoj teritoriji.

Zaštićeno istorijsko mesto

Neki američki starosedeoci smatraju da je Kahoki početna tačka odakle mnoga plemena vode svoje poreklo. Knjiga The Native Americans navodi da su „od potomaka graditelja nasipa iz Misisipija postale Čikase, Seminole i Čokte“. Jedan drugi izvor kaže da su oni bili preci Krika, Čirokija, Načiza i drugih.

Prvobitno je Kahoki imao 120 zemljanih nasipa. Ali sada, nakon dugogodišnjeg bavljenja zemljoradnjom i gradske ekspanzije na ovom području, ostalo je svega 80. Od njih se 68 nalazi unutar granica sadašnjeg područja koje se prostire na 890 hektara.

Kahoki je od 1925. zaštićen kao istorijsko mesto države Ilinois. A 1982, Organizacija Ujedinjenih nacija za obrazovanje, nauku i kulturu proglasila je nasipe Kahokija delom svetske kulturne baštine zbog njihove važnosti u razumevanju rane istorije Severne Amerike.

Zašto ovde?

Još 700. n. e., područje oko Kahokija su naseljavali Indijanci kasne šumske kulture. Međutim, nasipi su podignuti tek oko 200 godina kasnije. Zašto je Kahoki izgrađen baš tu? Iz istog razloga iz kog je Sent Luis sagrađen u blizini. Ovaj predeo se nalazi nedaleko od mesta gde se ukrštaju tri glavne reke — Misisipi, Misuri i Ilinois — na plodnom zemljištu pored reke koje geolozi nazivaju američko dno.

Ove reke i njihove pritoke su vrvele od riba i barskih ptica selica. Šumsko okruženje je obezbeđivalo ne samo drvnu građu već i divljač za lov, naročito belorepog jelena — što je bio glavni izvor mesa. Druga bogatstva, kao što su bazalt, crveni oker, galenit i granit, nalazila su se u obližnjoj visoravni Ozark. Na susednim prerijama bujalo je obilje visoke trave koja se koristila za gradnju kuća i drugih objekata za možda čak i 20 000 ili više stanovnika. Na zemljištu pored reke uspevale su mnoge kulture, kao što su kukuruz, štir, bundeva, tikva i suncokret. Stanovnici Kahokija su mogli da sakupljaju i plodove hikorija, bele orahe, kupine i divlje šljive. Osim toga, reke su im omogućavale obimno trgovanje u svim pravcima. U Kahokiju su pronađene morske školjke iz Meksičkog zaliva, bakar iz severnoameričkih Velikih jezera i liskun sa Apalačkih planina.

Život i verovanja stanovnika Kahokija

U centru za posetioce ovog mesta, nalazi se jedna slika u prirodnoj veličini koja opisuje svakodnevne poslove u Kahokiju, uključujući i skidanje kože jelena i mlevenje kukuruza. Znanje o uzgajanju kukuruza, zajedno s korišćenjem drugih prirodnih bogatstava, bili su temelj kahokijske civilizacije.

Jedan arheolog opisuje Kahoki kao „severnoamerički Jerusalim“, jer izgleda da je religija prožimala svaki aspekt njihovog društva. Jedan drugi izvor kaže da je „na svom vrhuncu (1000-1150 n. e.) Kahoki bio središte visokocentralizovane teokratije“. Iskopine koje su ovde pronađene  ukazuju da su stanovnici Kahokija smatrali da su religija i društvo nerazdvojivi. Prema knjizi Cahokia — City of the Sun, „njihov svet je bio ispunjen suprotnostima — mrakom i svetlošću, redom i haosom, dobrom koje se nagrađivalo i zlom koje se kažnjavalo“.

Stanovnici Kahokija su verovali u zagrobni život. Zato su mrtve sahranjivali uz počasti i često uz složene rituale, naročito kada se radilo o plemstvu. Neki od njihovih nasipa bile su grobnice i možda su imale ulogu sličnu onoj koju su imale piramide egipatskih faraona.

Obilazak nasipa

Hajde da izbliza pogledamo nasipe. Iako su različiti po veličini i obliku, svi nasipi su napravljeni od zemlje koja se do mesta gradnje prenosila u korpama. Procenjuje se da je u tu svrhu preneto ukupno oko 1,5 miliona kubika zemlje!

Postoje tri tipa nasipa: linijski krovnati nasipi koji su možda služili za obeležavanje položaja, iako se u nekima nalaze grobovi; kupasti nasipi koji su se možda koristili takođe za sahranjivanje; i nasipi platforme koji su bili visoki od oko metra do trideset metara i služili  su kao temelj za gradnju zgrada. Na vrhu takvih nasipa obično su bili hramovi, savetničke lože ili plemićke kuće.

Naša prva stanica, nasip pod brojem 72, izgrađen je na vrhovima tri manja grobna nasipa. Dugačak je 43, širok 22 i visok skoro 2 metra. S obzirom na to koliki su drugi nasipi, on i nije puno velik, ali sadrži neverovatnu riznicu vrednih predmeta koji bacaju svetlo na Kahoki. U ovom nasipu se nalazi grobnica jednog čoveka koji je možda bio neki istaknuti vođa, sudeći po skoro 20 000 bisera iz Meksičkog zaliva koji su bili rasuti ispod njegovog tela. Osim toga, zajedno s njim su sahranjeni i darovi — 800 vrhova strela, 15 izdubljenih kamenova koji su se koristili za igranje indijanskih igara, velika gomila liskuna i jedan bakreni svitak. Ovde je sahranjeno i oko 300 drugih osoba, uglavnom mladih žena — mnoge verovatno kao ljudske žrtve.

 Kaluđerski nasip — zašto tako poseban?

Krenimo sada severno preko centralnog trga Kahokija prema kaluđerskom nasipu, nazvanom po kaluđerima trapistima koji su početkom 1800-ih živeli u blizini i bavili se baštovanstvom na tom nasipu. To je najveći nasip u Kahokiju i ima oblik zarubljene piramide s četiri terase na različitim nivoima. Građen je u otprilike 14 faza i pretpostavlja se da je gradnja tekla u periodu između 900. i 1200. n. e. Podnožje ovog nasipa zauzima preko 6 hektara, što je „veća površina od bilo koje piramide u Egiptu i Meksiku“. Ovaj nasip je visok 30 metara i dugačak preko 300 metara, tako da je najveća zemljana građevina na zapadnoj polulopti iz vremena pre dolaska Kolumba u Ameriku. Na južnoj strani kaluđerskog nasipa nalazi se dugačka kosina koja vodi do ravnih terasa. Iskopine svedoče da su na ovoj kosini nekada postojale stepenice.

Nijednom običnom čoveku ne bi bilo dozvoljeno da se popne na vrh ovih stepenica. Na vrhu se nalazila jedna palata — prebivalište vladara Kahokija, poglavice poznatog po imenu Veliko Sunce. „Tu su poglavica i njegovi sveštenici verovatno obavljali religiozne obrede i vladalačke dužnosti, odatle su razgledali svoje područje i pozdravljali izaslanike iz unutrašnjosti“, navodi se u knjizi Cahokia — City of the Sun. S tog povoljnog položaja, poglavica je mogao da drži na oku i razne građevine koje su se nalazile dole, kao što su savetničke lože, ambari, skladišta hrane, saune, grobnice i kuće lokalnog stanovništva.

Poglavica je mogao da nadgleda i odbrambenu ogradu koja je okruživala grad, s njenim brojnim osmatračnicama. Preko tri kilometra dugačka ograda od stubova triput je rekonstruisana, a za svaku ponovnu gradnju bilo je potrebno i do 20 000 debala. Neki arheolozi veruju da je služila kao barijera između različitih staleža. Ali verovatno je građena i radi odbrane. Međutim, nije poznato ko su mogli da budu neprijatelji stanovnika Kahokija.

Šta se desilo sa stanovnicima Kahokija?

Ostala je još jedna misterija. Do 1500. n. e., Kahoki je opusteo. Šta se desilo? Postoje mnoge pretpostavke. Dosadašnje iskopine ne otkrivaju nikakve znake epidemije, osvajanja ili prirodne katastrofe. Možda je više faktora zajedno, uključujući klimatske promene i obešumljavanje, dovelo do suše, gladi i socijalnih nereda.

Neki naučnici veruju da je Kahoki možda stradao od istih društvenih bolesti koje muče današnje gradove — od zagađenja, prenaseljenosti, neadekvatnog odlaganja otpadaka i možda čak i građanskih sukoba. Ali, pošto nijedan stanovnik Kahokija nije živ da bi opisao njihov način života, ostale su mnoge nerazjašnjene misterije.

[Fusnota]

[Okvir/Slike na stranama 14,15]

KAKO JE NASTAO KAHOKI?

Postoji puno teorija o poreklu kahokijske civilizacije i istraživači se razilaze u mišljenju. Fransis Dženings, univerzitetski profesor u penziji i direktor Njuberijeve biblioteke za istoriju Indijanaca, uveren je da su rani kolonisti iz Mezo-Amerike doneli kukuruz i svoju arhitekturu u dolinu Misisipija. On beleži: „Ovi kolonisti su očigledno uspostavili trgovačku prevlast nad domorodačkim plemenima u dolini Misisipija u tom obimu da područje njihovog uticaja izgleda na karti kao carstvo. Oni su iz Mezo-Amerike doneli običaj gradnje zarubljenih piramida i postavljanja hramova i državnih institucija na vrhu nasipa.“

Međutim, Dženings priznaje da je mnogo toga i dalje nepoznato. „Arheolozi raspravljaju o tome da li su stanovnici Misisipija uopšte bili kolonisti iz Meksika i zbog brojnih dilema oko tog pitanja ne nude uverljiv odgovor.“

Džordž Stjuart, u svojoj knjizi Ancient Pioneers — The First Americans, kaže: „Za mnoge arheologe i istoričare umetnosti, pažljivo uređene platforme na nasipima oko trgova“ i neka grnčarija „otkrivaju, možda indirektne, ali jasne mezoameričke uticaje — kao i vrste kukuruza i pasulja koje postoje na ovim terenima“. Međutim, seme sumnje seju njegove reči da „nijedna iskopina neosporno mezoameričke proizvodnje nikada nije pronađena na jugoistoku“. Zato i dalje ostaje misterija — pod čijim su uticajem bili stanovnici Kahokija? Da li su to bili kolonisti iz Mezo-Amerike? Možda će jednog dana vreme i arheologija dati odgovor.

[Slike]

Vrhovi strela i kamenje iz nasipa broj 72

[Okvir/Slike na stranama 16, 17]

Sve slike: Cahokia Mounds State Historic Site

ASTRONOMSKI CENTAR U KAHOKIJU

Još jedna jedinstvena odlika Kahokija jeste jedan niz „savršenih krugova odakle su se nekada s ravne površine nasipa izdizali masivni, ravnomerno raspoređeni stubovi“ (časopis National Geographic, decembar 1972). Oni su nazvani vudhendži zbog sličnosti s drevnim kamenim solarnim kalendarom Stounhendž u Engleskoj.

Jedan vudhendž je restauriran. To je krug prečnika od 125 metara sa 48 ogromnih stubova od crvenog kedra, a neki smatraju da je služio kao sunčani opservatorijum. Stubovi su „poređani kao podeoci na kompasu i tako podešeni da je 49. stub van kruga omogućavao posmatraču u krugu da vidi izlazak sunca na ekvinocije i solsticije u 1000. godini n. e.“.

Arheolozi su utvrdili svrhu samo tri stuba. Jedan stub obeležava ekvinocije, prvi dan proleća i jeseni, kada sunce izlazi na istom mestu. Druga dva stuba označavaju prvi izlazak sunca na zimski i letnji solsticij. Svrha ostalih stubova još nije poznata.

[Slika]

Vudhendž

[Izvor]

Nasipi u Kahokiju, istorijsko mesto pod zaštitom države

[Slike]

Pozdravljanje sunca koje izlazi

Pijaca u Kahokiju

Društvene aktivnosti

[Izvor]

Tri slike u sredini: Cahokia Mounds State Historic Site/Michael Hampshire

[Slika]

Umetnička zamisao Kahokija, onako kako je možda izgledao oko 1200. godine n. e. Na svom vrhuncu, grad je imao oko 20 000 stanovnika

1. Kaluđerski nasip

2. Centralni trg

3. Dvojni nasipi

4. Ograda

[Izvor]

Cahokia Mounds State Historic Site/William R. Iseminger

[Mape na 14. strani]

(Za kompletan tekst, vidi publikaciju)

Uvećano područje

Reka Ilinois

Reka Misisipi

Reka Misuri

Sent Luis

Nasipi u Kahokiju

[Izvor]

Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Slika na 15. strani]

Ploča s kahokijskim ptičarom

[Slika na 17. strani]

Linearni krovni nasip

[Slika na 17. strani]

Kupasti nasip

[Slika na 17. strani]

Nasip platforma

[Slike na 18. strani]

Centar za posetioce nasipa u Kahokiju

Kaluđerski nasip

[Izvor]

Slike gore i dole: Cahokia Mounds State Historic Site

[Izvor slike na 15. strani]

All photos: Cahokia Mounds State Historic Site