Da li su svi putevi vodili u Rim?

OD DOPISNIKA PROBUDITE SE! IZ AUSTRIJE

PUTEVI Rimske imperije povezivali su udaljene provincije sa glavnim gradom. Oni su spajali guste šume Galije sa grčkim gradovima i reku Eufrat sa kanalom Lamanš. Pre svega, oni su omogućili da praktično svaki deo države bude dostupan legijama preko kojih je Rim širio svoj uticaj. Od tih glavnih popločanih puteva, odvajali su se brojni manji putevi po rimskim provincijama. Tako je nastala izreka: „Svi putevi vode u Rim.“

Rimska imperija je napravila mrežu puteva u dužini od preko 80 000 kilometara. Kako bi se danas moglo nešto više saznati o njima i razumeti uticaj koji su oni imali na tadašnji svet? Jedan način je proučavanjem Pojtingerove karte iz 13. veka.

Istoričari smatraju da je Pojtingerova karta kopija karte koja je napravljena u vreme kada je rimska vojska još uvek marširala ovim čuvenim putevima. Konrad Pojtinger, gradski pisar u Augzburgu u južnoj Nemačkoj, 1508. je došao do te ručno pravljene karte, tako da je ona postala poznata pod njegovim imenom. Danas se ona nalazi u austrijskoj Narodnoj biblioteci u Beču, pod latinskim nazivom Tabula Peutingeriana.

Rimski svet u obliku svitka

U današnjim učionicama često se nalaze geografske karte skoro kvadratnog oblika. Međutim, Pojtingerova karta je svitak koji je, kada se odmota, širok 34 centimetra i dug više od 6,75 metara. Prvobitno se sastojala od 12 pergamenata zalepljenih jedan za drugi, sačinjavajući tako jedan niz. Sačuvano ih je 11. Ova karta prikazuje svet u vreme kada je Rimska imperija bila na vrhuncu moći i kada se protezala od Britanije pa  sve do Indije. Bez obzira na to da li vam je ovo područje poznato sa današnjih karti, prvi susret sa Pojtingerovom kartom može delovati zbunjujuće. Zašto?

Pojtingerova karta nije bila namenjena savremenim geografima, već drevnim putnicima. Napravljena u obliku svitka, bila je praktična za putovanja. Ali da bi se na njoj nalazili potrebni detalji, onaj koji ju je sastavio morao je da sabije dimenzije severa i juga imperije i da ih znatno raširi prema istoku i zapadu. Tako je nastala neproporcionalna karta koju je bilo lako otvoriti, čitati, smotati i nositi sa sobom. Putnik je lako mogao uočiti koji je najbolji put do nekog mesta. To mu je bilo važnije nego oblik Italije, veličina Crnog mora ili stvarni pravac u kom se kretao. a

Pojtingerovu kartu karakterišu i boje. Crvene linije predstavljaju puteve, planine su braon, a reke zelene boje. Karta sadrži stotine gradova koji su označeni kućama, zidinama i kulama. Ti simboli izgleda da ukazuju na to da su se te građevine nalazile u tim mestima. Karta pokazuje i međusobnu udaljenost gradova, stajališta i konačišta.

Tu je ucrtano i nekoliko biblijskih mesta uz kratak osvrt na događaje po kojima su poznata. Kod Sinajske gore se nalaze dva natpisa na latinskom. Jedan glasi: „Pustinja u kojoj su, pod Mojsijevim vođstvom, deca Izraelova lutala 40 godina“ (Isus Navin 5:6); a drugi: „Ovde, na Sinajskoj gori, dobili su Zakon“ (Levitska 27:34).

Jerusalim je označen natpisom s drugačijim nazivom grada, Aelia Capitolina, koji je nastao od imena Publius Aelius Hadrianus. To je ime rimskog imperatora, poznatijeg kao Hadrijan, koji je grad nazvao po sebi. Na karti je zabeležen i latinski naziv Maslinske gore (Luka 21:37).

Da li su svi putevi vodili u Rim?

Neki putevi su vodili do Akvileje, grada na severoistoku Italije. Na karti, on je prikazan s jakim zidinama i osmatračnicama. Pošto je kontrolisala važna raskršća i imala izvanrednu luku, Akvileja je bila jedan od najvažnijih gradova Rimske imperije.

Via Egnacija se protezala preko Balkanskog poluostrva od jadranske obale do Konstantinopolja, sada Istanbula. Na Pojtingerovoj karti lokacija tog grada označena je simbolom boginje koja sedi na prestolu spremna za rat. Nekoliko puteva vodili su do sirijske Antiohije, sada turskog grada Antakije. Posle Rima i Aleksandrije, Antiohija je bila najveći grad u imperiji. Tu se na karti nalazi boginja koja sedi i ima oreol.

Pojtingerova karta prikazuje 12 puteva koji vode do Rima. Jedan od njih je Via Apija, to jest Apijev drum. Knjiga Dela apostolska ukazuje da je apostol Pavle išao ovim putem prilikom svog prvog putovanja u Rim. Dok je bio na tom putovanju, grupa hrišćana je krenula iz Rima i izašla mu u susret kod mesta Tri krčme, koje se takođe nalazi na karti (Dela apostolska 28:15).

 Koji simbol je korišćen za označavanje Rima? Grad je predstavljen moćnom vladarkom u purpurnoj odeći kako sedi na prestolu. Zemlja i skiptar u njenim rukama označavaju svetsku dominaciju sa sedištem u glavnom gradu imperije.

Da li se može reći da su svi putevi vodili u Rim? Da, kada se uzme u obzir ogromna mreža sporednih puteva koja se širila od glavnih puteva. Iz Pojtingerove karte može se videti kako su glavni putevi imperije doprineli širenju njene moći, omogućavajući Rimu da vlada nad provincijama skoro 500 godina. Danas još uvek možete obići Rimsku imperiju tim drevnim putevima. Sve što vam je potrebno jeste malo mašte i Pojtingerova karta.

[Fusnota]

[Mapa na stranama 13-15]

(Za kompletan tekst, vidi publikaciju)

Pojtingerova karta — neobična karta puteva

ŠPANIJA

MAROKO

BRITANIJA

FRANCUSKA

NEMAČKA

AUSTRIJA

Akvileja

Rim

Uvećano područje prikazano na 15. strani

ITALIJA

AFRIKA

GRČKA

Istanbul

EGIPAT

TURSKA

Sinajska gora

Jerusalim

SIRIJA

Antakija

Kaspijsko jezero

IRAN

INDIJA

[Mapa na 15. strani]

(Za kompletan tekst, vidi publikaciju)

Detalj sa Pojtingerove karte koji prikazuje Rim sa okolinom

Rim

Akvileja

Istanbul

Jerusalim

Antakija