Muzeji zašto ih vredi posetiti?

VAŠINGTON, glavni grad Sjedinjenih Država, pravi je magnet za turiste. a Šta ih to privlači? Jedna od najvećih atrakcija je Bela kuća, zvanična rezidencija američkog predsednika, koja se nalazi u Aveniji Pensilvanija 1600. Svake godine je poseti više od milion i po turista. Tokom obilaska, dozvoljeno im je da razgledaju određene prostorije koje nose pečat različitih istorijskih epoha. U njima se nalazi dragocen starinski nameštaj, kao i kineski porcelan i srebrni pribor za jelo.

Još jedno impresivno zdanje je Kapitol, u kom se nalazi sedište Kongresa ove zemlje koja ima skoro trista miliona stanovnika. Dok se šetate njegovim dvoranama i hodnicima, videćete statue čuvenih državnika iz prošlosti. Ako imate dobru moć zapažanja, možda ćete u prolazu videti nekog od poznatih senatora ili kongresmena. Međutim, ova zdanja nisu zanimljiva svim turistima. Mnogima su privlačniji kulturni centri ovog grada — muzeji i umetničke galerije.

U Vašingtonu ima toliko muzeja i galerija da ih ovde ne možemo sve opisati. Ukoliko biste želeli da ih sve posetite, morali biste da ostanete prilično dugo u ovom gradu. Hajde da vidimo koliko se toga može obići za samo nekoliko dana.

Muzej nad muzejima

U središtu pažnje posetilaca je bez sumnje Smitsonijski institut. Zašto? Zato što nije u pitanju samo jedan muzej — u okviru ove institucije nalazi se više muzeja i naučnoistraživačkih centara. Građevinu poznatu kao Smitsonijski zamak lako možete prepoznati dok se šetate kilometar i po dugačkim Nacionalnim šetalištem, na čijem se jednom kraju nalazi Kapitol, a na drugom spomenik Džordžu Vašingtonu. Zamak je živopisno zdanje od crvenog peščara koje se uzdiže na levoj strani poznatog  šetališta, ukoliko ste okrenuti ka spomeniku u vidu obeliska, podignutom u čast Džordža Vašingtona.

Koji je najpopularniji muzej u ovom kompleksu? U našem dobu nauke i tehnike, to je Nacionalni muzej vazduhoplovstva i kosmonautike, koji je prema jednom turističkom priručniku, „najposećeniji muzej na svetu“. Zbog čega je toliko popularan? U okviru ovog muzeja nalaze se 23 velike hale u kojima možete pratiti uzbudljivu istoriju letenja dok posmatrate izložene eksponate od kojih mnogi vise s tavanice. U delu Galerije letova nazvanom Prekretnice, nalazi se čak i čuveni Flyer, avion kojim je Orvil Rajt 1903. izveo svoj istorijski let u Kiti Hoku u Severnoj Karolini. Nedaleko od njega nalazi se Spirit of St. Louis, koji je na zahtev Čarlsa Lindberga bio posebno konstruisan i kojim je on osvojio nagradu za prvi solo let preko Atlantskog okeana 1927. godine. Naravno, tu su i moderni eksponati svemirskih letelica koje su ušle u istoriju, kao i komadi stena doneti sa Meseca.

Da li vas privlači novac?

Južno od šetališta, nedaleko od Vašingtonovog spomenika, nalazi se zgrada koja privlači hiljade radoznalih građana. Oni u džepovima verovatno nose proizvode koji su nastali na ovom mestu — novčanice! To je Zavod za izradu novčanica. Tokom 40-minutnog obilaska možete videti kako izgleda proces graviranja i štampanja novčanica koje ljudi svakodnevno koriste kao sredstvo plaćanja. Na ovom mestu se godišnje odštampa novac u vrednosti od preko 140 milijardi američkih dolara! Da li je specijalni papir koji se pri tom koristi u domenu državne tajne? Koliko dugo se novčanice koriste pre nego što se povuku iz opticaja? Koji se koraci preduzimaju da bi se sprečilo falsifikovanje? Tokom obilaska, dobićete odgovore na ova i na mnoga druga pitanja.

U neposrednoj blizini Zavoda, nalazi se jedinstvena građevina koja ostavlja snažan utisak na posetioce iz celog sveta. To je Memorijalni muzej holokausta, otvoren 1993.

Sećanje na masovno ubijanje i na preživele

Naziv holokaust izveden je iz grčke reči koja se koristi u Bibliji i označava žrtvu paljenicu (Jevrejima 10:6). Međutim, kada se  radi o ovom muzeju, „holokaust se odnosi na sistematsko proganjanje i istrebljenje evropskih Jevreja koje su pod okriljem države sprovodili nemački nacisti i njihovi saradnici između 1933. i 1945. godine“. Glavne žrtve bili su Jevreji, ali nacistička država je nameravala da istrebi i Rome, hendikepirane osobe, zatim Poljake, ruske ratne zarobljenike, homoseksualce, Jehovine svedoke i sve političke neistomišljenike.

Prvi utisak koji stičete dok ulazite u ovu zgradu daleko je od srdačne dobrodošlice. Nacistički koncentracioni logori projektovani su s namerom da ulivaju strah. Muzej živo dočarava taj utisak. Kada pogledate oko sebe, vidite neobično visoku, hladnu i bezličnu građevinu od čelika i cigle, koja podseća na neku fabriku. Iz Dvorane svedočanstva koja se nalazi na prvom spratu, možete videti krov od čelika i stakla koji pokriva treći sprat. Prema jednoj zvaničnoj brošuri, pogled na svetlarnik stvara utisak nečeg ’iskrivljenog i izobličenog‘, budući da se svetlost prelama na neobičan način. Arhitekta je želeo da stvori atmosferu u kojoj posetilac oseća da „nešto nije u redu“.

Muzej ima pet spratova, ali glavni deo koji je otvoren za javnost prostire se od četvrtog do drugog sprata. Preporuka je da razgledanje počnete od četvrtog sprata. U obilazak idete sami, i to može potrajati od dva do tri sata. Pošto se u okviru izložbe nalaze veoma realistični prikazi mučenja i ubijanja žrtava, ne preporučuje se da deca mlađa od 11 godina razgledaju stalnu postavku. Posebna izložba namenjena deci, pod nazivom Danijelova priča, nalazi se na prvom spratu. U njoj je predstavljena istorija holokausta iz ugla deteta koje je živelo u nacističkoj Nemačkoj.

 Liftovi koji vode do četvrtog sprata podsećaju na hladne i sumorne čelične sanduke. Istorijat počinje na ovom spratu, a tema je „Nacistički napad“ — od 1933. do 1939. Ovde saznajete kako su nacisti svojom propagandom stekli kontrolu nad stanovništvom Nemačke i usadili strah i užas u srca ljudi, pre svega miliona nemačkih Jevreja. Šta se može videti na trećem spratu?

Tema postavke na ovom spratu deluje zloslutno: „Konačno rešenje“ — od 1940. do 1945. Ovde su opisani „život u getima, deportacije, prinudni rad i koncentracioni logori, kao i izvršenje ’Konačnog rešenja‘ [istrebljenja Jevreja i drugih] putem sredstava za uništenje kao što su leteći odredi smrti i logori smrti“, navodi se u vodiču za posetioce.

Tema izložbe na drugom spratu zvuči nešto pozitivnije. Njen naziv je „Završno poglavlje“ i govori o „spasavanju, čvrstini i oslobođenju preživelih, kao i o njihovim naporima da ponovo izgrade svoj život“. Jedan deo ovog sprata zauzima Veksnerov obrazovni centar, u okviru kog se nalazi nešto što je posebno zanimljivo za mnoge Jehovine svedoke. Tu se posetioci pomoću kompjuterskih prezentacija mogu upoznati s pričama o Svedocima koji su bili progonjeni i od kojih su neki izgubili život.

Primera radi, možete pratiti herojsku priču o Helene Gothold iz Dortmunda (Nemačka). Ova majka dvoje dece, redovno je išla na hrišćanske sastanke uprkos nacističkoj zabrani. Pogubljena je na giljotini, u decembru 1944. Možete saznati o mnogim drugim žrtvama iz vremena koncentracionih logora.

Na ovom spratu se nalazi i neobična Kula života (poznata i kao Kula lica), koja se uzdiže do trećeg sprata. To je zbirka više stotina fotografija Jevreja, stanovnika Ejšišoka, malog grada u današnjoj Litvaniji, koji se sada zove Ejšiškes. Fotografije su snimljene u periodu od 1890. do 1941. godine. U tom gradu se 900 godina nalazila napredna jevrejska zajednica. Onda su 1941. godine esesovci iz letećeg odreda smrti (Einsatzkommando), za samo dva dana masakrirali celokupno jevrejsko stanovništvo! Prema zvaničnim nacističkim izveštajima, ubijeno je 3 446 Jevreja — 989 muškaraca, 1 636 žena i 821 dete. Nacisti su bili temeljni u svakom pogledu.

Na drugom spratu nalazi se i Dvorana sećanja, na čijim su mermernim zidovima ispisani stihovi iz Biblije, kao što su Ponovljeni zakoni 30:19 i Postanje 4:9, 10. Izloženo je više dokaza o progonstvu Jehovinih svedoka, kao što je ljubičasti trougao koji su morali da nose kao znak raspoznavanja. Dok ste u obilasku, budite pažljivi kako biste mogli da ih zapazite. U muzeju se nalazi još mnogo toga što vredi videti,  uključujući i veliki istraživački centar na petom spratu.

Kada izađete iz muzeja i ponovo kročite na ulicu, osetićete veliko olakšanje. Krenimo sada prema najnovijem vašingtonskom muzeju koji se bavi drugačijom istorijom i takođe govori o jednom pokušaju genocida.

Pravi američki muzej

Ovaj muzej koji je poslednji u okviru Smitsonijskog kompleksa, podignut je u znak sećanja na prve stanovnike američkog kontinenta — na više od 500 indijanskih plemena koja su naseljavala ovo područje pre dolaska Evropljana i Afrikanaca. To je Nacionalni muzej Indijanaca, smešten na Nacionalnom šetalištu, odmah pored Muzeja vazduhoplovstva i kosmonautike. Svečano je otvoren 21. septembra 2004. Ovaj muzej se lako može prepoznati po jedinstvenoj arhitekturi koju odlikuju zakrivljene linije. Zidovi ove zgrade koja ima 23 000 kvadratnih metara obloženi su kasota krečnjakom iz Minesote, što joj daje izgled „slojevite kamene gromade koju su oblikovali vetar i voda“.

Šta sve možete videti ovde? Pet najznačajnijih uvodnih postavki „obuhvata blizu 7 000 eksponata iz čuvene kolekcije Nacionalnog muzeja Indijanaca koja se sastoji od oko 800 000 etnografskih i arheoloških predmeta“ (iz Smitsonijskog biltena Insight). Među njima se nalaze korpe, grnčarija, ukrasi s perlicama i druge rukotvorine iz različitih, međusobno udaljenih plemena kao što su Mapuča iz Čilea, Kečua iz  Perua, Lakota iz Sjedinjenih Država i Čipeva iz Kanade.

Prema rečima direktora muzeja, Voltera Ričarda Vesta ml., koji potiče iz plemena Južni Čejeni, svrha ove institucije jeste da se „svim ljudima — i Indijancima i ostalima — pomogne da isprave pogrešne predstave i da steknu bolje razumevanje života i kulture starosedelaca američkog kontinenta“. Za razgledanje Indijanske zbirke potrebno je oko dva sata. Koja je naša sledeća stanica u brzom obilasku mnogobrojnih izložbenih prostora u Vašingtonu?

Umetnost iz različitih epoha

Krenimo preko šetališta, do velelepne Nacionalne umetničke galerije, koja je otvorena 1941. godine. U njoj su izložena umetnička dela nastala u periodu od osam vekova. Ako ste ljubitelj umetnosti, preporučujemo vam da počnete obilazak sledećeg jutra, pošto će vam, u zavisnosti od toga koji umetnički pravac najviše volite, biti potrebno više sati hodanja, razgledanja i razmišljanja ukoliko želite da dobro upoznate prekrasnu kolekciju koja se ovde nalazi. Na sreću, na raspolaganju je mnogo mesta za sedenje, bilo da želite da posmatrate neko posebno umetničko delo ili da se samo malo odmorite.

Pošto je između 13. i 15. veka glavni pokrovitelj umetnika bila Katolička crkva, na većini slika iz tog perioda prikazani su religiozni motivi. Ovde je izložena Đotova slika „Madona i dete“, i dela Leonarda da Vinčija. Među eksponatima iz 16. veka nalazi se Rafaelova „Madona od Albe“ (1508), kao i dela Tintoreta, Ticijana i drugih. Onima koji proučavaju Bibliju biće zanimljiva Tintoretova slika „Hrist na Galilejskom moru“ (oko 1575/1580), na kojoj su prikazani Hristovi učenici na ribarskom brodu u oluji. Još jedan biblijski motiv nalazi se na El Grekovoj slici „Hrist isteruje trgovce iz hrama“. Obratite pažnju na veliku razliku u stilovima ovih umetnika — zapazite kako je El Grekova slika bogata bojama i dinamikom.

U zbirku iz 17. veka uključena su, između ostalih, dela Rubensa i Rembranta. I tu se nalazi nešto što će očarati istraživače Biblije — Rubensova slika „Danilo u jami s lavovima“, završena oko 1615. Zapazite spokojstvo koje se ocrtava na Danilovom licu dok zahvaljuje Bogu što mu je sačuvao život. Krenimo sada dalje kroz vreme, do 19. veka i francuskih impresionista.

U ovom muzeju nalazi se jedna od najboljih impresionističkih zbirki izvan Pariza. Ukoliko ste godinama imali priliku da posmatrate samo reprodukcije, saznaćete kako je izuzetan osećaj kada se nađete pred originalom. Čuvena dela Sezana, Manea, Renoara, Degaâ i Monea, oduzeće vam dah dok budete posmatrali njihov stil i način na koji su prikazali svetlost. Izložena su i neka izvanredna dela američkih umetnika kao što su Meri Kasat („Deca se igraju na plaži“), Džejms Abot Maknil Visler („Bela devojka“) i Vinslou Homer („Nošeni vetrom“).

Postoji još jedna izložba koju ćete možda poželeti da posetite. To je zbirka dela savremene umetnosti, koja se nalazi u Istočnoj zgradi. U dvorištu su izložene ogromne skulpture Aleksandra Koldera, Henrija Mura i drugih. Videćete i tapiseriju koju je izradio katalonski umetnik Huan Miro.

Kao što vidite, obilazak Nacionalne galerije može potrajati satima, ili barem dok imate snage za to. Naravno, u Vašingtonu ima i drugih izložbenih prostora koje vredi posetiti, kao što je Umetnička galerija Korkoran, u kojoj se nalazi lepa zbirka dela evropskih i američkih umetnika, uključujući i impresioniste kao što su Mone i Renoar. U njoj se nalazi i najveća zbirka dela Žan-Batista Kamija Koroa izvan Francuske. Koliko vremena i energije imate na raspolaganju? Od toga zavisi koliko ćete još galerija posetiti.

Iz Vašingtona ćete se sigurno vratiti s još većim cenjenjem za kulturu. I možda ćete bolje razumeti reči francuskog pisca Detuša: „Lako je kritikovati, teško je stvarati.“ Nakon ove posete možda ćete poželeti da obiđete muzeje i galerije koji se nalaze u vašem kraju. Posetite ih i ispitajte do koje su mere religija i Biblija uticale na umetnike čija su dela izložena u njima.

[Fusnota]

[Slika na 14. strani]

Smitsonijski zamak

[Izvor]

Smithsonian photo by Eric Long

[Slike na stranama 14, 15]

U Nacionalnom muzeju vazduhoplovstva i kosmonautike izloženi su avioni „Flyer“ iz 1903. (desno) i Lindbergov „Spirit of Saint Louis“ (dole)

[Slike na 15. strani]

Zavod za izradu novčanica privlači brojne posetioce

[Slika na 16. strani]

Kula života uzdiže se do trećeg sprata

[Slika na 16. strani]

Uniforma iz koncentracionog logora koju je nosio neki Jehovin svedok

[Slika na 17. strani]

Memorijalni muzej holokausta

[Slika na 17. strani]

Helene Gothold

[Izvor]

USHMM, courtesy of Martin Tillmans

[Slika na 18. strani]

Nacionalni muzej Indijanaca lako se može prepoznati po jedinstvenoj arhitekturi koju odlikuju zakrivljene linije

[Izvor]

Photo by Robert C. Lautman

[Slika na 18. strani]

Ručno izrađena staklena vaza, delo savremenog indijanskog umetnika

[Izvor]

Photo by Ernest Amoroso, © Smithsonian Institution/National Museum of the American Indian

[Slika na 18. strani]

Slika Vinslou Homera „Nošeni vetrom“, izložena u Nacionalnoj umetničkoj galeriji

[Izvor]

Winslow Homer, Breezing Up (A Fair Wind), Gift of the W. L. and May T. Mellon Foundation, Image © Board of Trustees, National Gallery of Art, Washington

[Izvori slika na 15. strani]

Gore: Pozadina: Smithsonian photo by Dane Penland; avion: © Mark Polott/Index Stock Imagery; obilazak: Photo by Carolyn Russo/NASM; donje tri fotografije: Courtesy of the Department of the Treasury, Bureau of Engraving and Printing