Evropska delta izuzetne raznolikosti

Od dopisnika Probudite se! iz Rumunije

 Reka Dunav izvire u Švarcvaldu, u Nemačkoj. Kao tek nastala rečica, brza i puna života, on teče na istok kroz Austriju i duž granice sa Slovačkom. Tu već postaje snažan vodeni tok koji nastavlja svoj put prema jugu, najpre kroz Mađarsku, a zatim duž granice između Hrvatske i Srbije i Crne Gore. Zatim usporava i širi se dok vijuga duž bugarske granice, pre nego što krene opet na sever kroz Rumuniju. Na kraju prolazi pored granice sa Ukrajinom.

Pun mulja i nabujao od vode koju dobija od oko 300 pritoka, Dunav na obalama Crnog mora formira predivnu deltu. Nedaleko od grada Tulča u jugoistočnoj Rumuniji, ova moćna reka se račva u tri rukavca. To su Kilija, Sulina i Sveti Đorđe, koji se ulivaju u Crno more.

Dok lagano teku kroz deltu, ova tri rukavca se dele u mnogo manjih vodenih tokova koji natapaju brojne močvare i jezera. Od rečnog taloga i morskog peska nastaju veliki peščani sprudovi i ostrva. Neke dine, poput onih kod spruda Karaorman, visoke su oko šest metara i daju predelu pustinjski izgled.

Međutim, delta Dunava je mnogo više od krajolika u kom se smenjuju pesak i mulj. Ona pokriva područje od oko 4 300 kvadratnih kilometara i predstavlja najveće močvarno stanište u Evropi. Pored toga, tu se nalaze verovatno najveća prostranstva trščanih polja na svetu,  koja prekrivaju oko 1 700 kvadratnih kilometara!

Na mnogim peščanim sprudovima u delti bujaju veličanstvene šume bresta, hrasta i jove. Prava mreža od divlje loze, bršljana, lijana i druge vegetacije drži drveće u čvrstom zagrljaju, u večitoj borbi za sunčevu svetlost. Ova delta je neka vrsta ogromnog organskog filtera koji služi kao najveći sistem za pročišćavanje vode u Evropi.

Raj za životinjski svet

Jata koja broje milione ptica stiču se u ovaj ptičji raj. Ovde ima više od 300 vrsta ptica. U delti Dunava se gnezdi otprilike polovina svih belih pelikana i više od 60 posto svih malih kormorana. Takođe, ovde provode zimu skoro sve crvenovrate guske, koje su ugrožena vrsta. U martu, pelikani prave gnezda i polažu jaja na izolovanim plutajućim ostrvcima od trske. Kad stigne jesen, oni kreću na put ka delti Nila, Grčkoj i prema azijskoj obali, čak do Indije.

Delta Dunava nije raj za ptice samo zbog idealnog staništa, već i zbog izobilja ribe — u njenim kanalima se može naći više od 90 vrsta. U stvari, polovina sve slatkovodne ribe koja se potroši u Rumuniji potiče sa ovog područja. Jedna od najpoznatijih riba u delti je jesetra, koja u sezoni parenja pliva uzvodno do svog mrestilišta. Njena jaja, poznata kao kavijar, veoma su cenjen i skup delikates.

Ovde ima malo kopna — svega 13 posto područja delte nalazi se iznad vode. Tu žive vukovi, lisice, zečevi i bizamski pacovi. Među stanovnicima delte su i ugrožene vrste kao što su vidra i evropska vidrica (nerc), životinja čije su krzno nekad posebno cenile otmene dame. Uz to, više od 1 800 vrsta insekata zuje i gmižu kroz ovu vodenu zemlju čuda.

Dragocena biosfera

Delta Dunava je 1991. godine pridodata listi Svetske kulturne i prirodne baštine. Sledeće godine je međunarodno priznata kao rezervat biosfere. Uprava ovog rezervata o kom se vodi velika briga nalazi se u gradu Tulča. Vlasti ograničavaju ribarenje, mada je ilegalni ribolov stalan problem.

Pored svih mera koje se preduzimaju, zdravlje delte ostaje prepušteno na milost i nemilost gradova i industrijskih centara koji izlivaju otpadne vode u Dunav, duž njegovog 2 850 kilometara dugog putovanja do mora. Pre ulaska u deltu, vode Dunava su dugi niz godina pročišćavane prolaskom kroz čitav splet močvarnih područja obraslih travom. Sada je skoro četiri petine tih područja nestalo.

Delta se danas širi brzinom od čak 30 metara godišnje. A Dunav, kao što to čini već hiljadama godina, nastavlja da gradi, prepravlja i obnavlja ovo područje izuzetne raznolikosti.

[Mape na 24. strani]

(Za kompletan tekst, vidi publikaciju)

UKRAJINA

MOLDAVIJA

RUMUNIJA

Bukurešt

Delta Dunava

CRNO MORE

Dunav

BUGARSKA

[Slika na 24. strani]

Trščana polja u delti, koja su među najvećima na svetu, pružaju utočište različitim vrstama životinja

[Slika na 24. strani]

Bizamski pacov

[Slike na 25. strani]

Ovde se gnezdi oko polovine svih belih pelikana

[Slika na 26. strani]

Delta je pravi raj za više od 300 vrsta ptica, među kojima su i vodomari

[Slike na 26. strani]

U delti Dunava živi preko 1800 vrsta insekata

[Izvor slike na 24. strani]

Sve fotografije: Silviu Matei

[Izvor slike na 25. strani]

Sve fotografije: Silviu Matei

[Izvor slike na 26. strani]

Sve fotografije: Silviu Matei