Tamo gde reka teče uzvodno

OD DOPISNIKA PROBUDITE SE! IZ KAMBODŽE

DA LI ste ikada videli reku koja teče uzvodno? A šumu koja je skoro šest meseci pod vodom? Da li znate da neki ljudi žive u kućama na splavovima i da se, kako voda opada, i oni sele? Možda mislite: ’To je nemoguće‘? Ako je tako, možda ćete promeniti svoje mišljenje kada upoznate Kambodžu tokom monsuna, to jest kišnog perioda.

Svakog dana, od sredine maja do oktobra, vedro jutarnje nebo postaje tamno i u toku popodneva ono ispušta ogromnu količinu kiše. Voda se preliva preko nekada suvog i prašnjavog tla, a reke se izlivaju iz svojih korita.

Zašto uzvodno?

Pogledajte sada propratnu kartu. Zapazite mesto gde se reka Tonle Sap uliva u moćnu reku Mekong. Ona nastavlja svoj tok i od nje se malo dalje odvaja reka Hau, koja zajedno s njom teče ka jugu kroz Vijetnam, obrazujući ogromnu deltu Mekonga.

Ubrzo nakon što započne kišna sezona, niža područja oko delte bivaju potopljena. Nabujale vode slivaju se u pritoke koje su tokom sušnog perioda bezvodne. Dok sezona monsuna traje, reka Tonle Sap zbog nagomilane količine vode ne može da teče svojim uobičajenim tokom na jug, već kreće na sever. Tako ova nabujala reka teče uzvodno, sve do svog ulivanja u jezero Tonle Sap.

Ovo jezero je smešteno u jednoj ravnici, oko 100 kilometara od Pnom Pena, prestonice Kambodže. Tokom sušne sezone, njegova površina iznosi oko 3 000 kvadratnih kilometara. Međutim, zbog nabujale vode tokom kišne sezone površina jezera se poveća četiri do pet puta, tako da ono postaje najveće slatkovodno jezero u jugoistočnoj Aziji.

Pirinčana polja, putevi, drveće i sela sada su potopljeni. Ribari, čiji su čamci plovili po vodi dubine jedan metar, sada plove iznad vrhova potopljenog drveća, visine 10 metara! Na drugim mestima, poplava takvih razmera obično se smatra katastrofom. Međutim, stanovnici Kambodže uglavnom je smatraju blagoslovom. Zašto?

Kada je poplava blagoslov

Uzvodni tok reke Tonle Sap dovodi do taloženja rečnog nanosa u basenu Tonle Sap. Nadalje, veliki broj riba iz reke Mekong pliva u jezero i mresti se u toj sredini bogatoj hranljivim materijama. U stvari, za jezero Tonle Sap može se reći da spada među najveće izvore slatkovodne ribe u svetu. Nakon kišne sezone, voda iz jezera se tako brzo povuče da su ribari ponekad skupljali ribe s drveća!

Ova poplava, do koje dolazi jednom godišnje, stvara jedan dinamičan ekosistem. Drveće i druge biljke unutar ovog područja imaju drugačiji ciklus rasta nego rastinje u područjima gde ne dolazi do poplave. Obično, tropsko drveće sporije raste, ostaje bez lišća tokom sušne sezone, a zatim tokom kišne sezone pušta nove izdanke. Nasuprot tome, drveće u području Tonle Sap ne ostaje bez lišća sve dok ne bude potopljeno. Tokom kišne sezone, rast se usporava umesto da se ubrzava. Nakon što se vode povuku i započne sušni period, grane puštaju izdanke i lišće brzo raste. Kada se jezero isprazni, zemljište je prekriveno slojem lišća koje truli i time hrani drveće i druge biljke tokom sušne sezone koja sledi.

Život na drvenim stubovima i splavovima

A kako je s ljudima? Neki stanovnici jezera grade svoje skromne domove na drvenim  stubovima. Tokom sušne sezone, ove kuće su šest metara iznad zemlje. Međutim, kada poplava dostigne vrhunac, nivo vode je toliko visok da ribarski čamci i velike metalne kade kojima se ponekad prevoze deca pristaju tik uz kućni prag.

Drugi stanovnici jezera žive u kućama na vodi koje se grade na splavovima. Kako se porodica uvećava tako se dodaju splavovi čime se njihova kuća proširuje. Procenjuje se da na jezeru postoji 170 plutajućih sela.

Tokom dana, na jezeru mladi i stari pecaju pomoću mreže i na druge načine. U zavisnosti od toga da li nivo jezera raste ili opada, neki splavovi pa i čitava sela plove kilometrima kako bi ostali blizu obale ili područja koja su bogatija ribom.

Dugački kanui postaju prodavnice ili pijace na vodi, snabdevajući stanovništvo svakodnevnim namirnicama, čak služeći kao „autobusi“. Školarci odlaze u škole na vodi. Sve, od biljaka do ljudi, prati otkucaje ove reke koja teče uzvodno.

[Mapa na 23. strani]

(Za kompletan tekst, vidi publikaciju)

Sušna sezona

Kišna sezona

KAMBODŽA

Jezero Tonle Sap

Reka Tonle Sap

Reka Mekong

PNOM PEN

Reka Hau

Delta Mekonga

VIJETNAM

[Slika na 23. strani]

Dečak koji vesla na reci Tonle Sap

[Slike na 23. strani]

Fotografije jednog sela — tokom sušne i tokom kišne sezone

[Izvori slika na 23. strani]

Karta: Based on NASA/Visible Earth imagery; fotografije sela: FAO/Gordon Sharpless