Kako je hrišćanstvo postalo deo ovog sveta

RIMSKO carstvo, u kome je rano hrišćanstvo počelo, s vremenom je propalo. Mnogi istoričari tvrde da je ta propast takođe bila vreme konačne pobede hrišćanstva nad paganizmom. Izražavajući drugačije gledište, anglikanski biskup E. V. Barns je pisao: „Dok je klasična civilizacija propadala, hrišćanstvo je prestalo da bude plemenita vera Isusa Hrista: ono je postalo religija korisna kao društveni lepak sveta u raspadanju“ (The Rise of Christianity).

Pre toga raspada, tokom drugog, trećeg i četvrtog veka n. e., istorija beleži da su oni koji su tvrdili da slede Isusa na mnoge načine ostajali odvojeni od rimskog sveta. Ali, ona takođe otkriva razvoj otpada u doktrini, ponašanju i organizaciji, baš kao što su Isus i njegovi apostoli prorekli (Matej 13:36-43; Dela apostola 20:29, 30; 2. Solunjanima 2:3-12; 2. Timoteju 2:16-18; 2. Petrova 2:1-3, 10-22). Konačno su se počeli činiti kompromisi s grčko-rimskim svetom, a neki koji su tvrdili da su hrišćani prigrlili su paganizam sveta (kao što su njegovi praznici i obožavanje boginje-majke i trojednog boga), njegovu filozofiju (kao što je verovanje u besmrtnu dušu), i njegovu administrativnu organizaciju (vidljivu u pojavi klase sveštenstva). Upravo je ta pokvarena verzija hrišćanstva privukla paganske mase i postala je sila koju su rimski carevi najpre pokušali da iskorene ali su je kasnije prihvatili i nastojali da upotrebe za svoje vlastite ciljeve.

 Pobeđena od sveta

Crkveni istoričar Avgust Neander pokazao je rizik koji je bio uključen u taj novi odnos između „hrišćanstva“ i sveta. Kad bi hrišćani žrtvovali svoju odvojenost od sveta, „posledica bi bila konfuzija crkve sa svetom... čime bi crkva proigrala svoju čistoću i, dok izgleda da pobeđuje, sama bi bila pobeđena“, pisao je on (General History of the Christian Religion and Church [Opšta istorija hrišćanske religije i crkve], tom 2, strana 161).

To se i dogodilo. Početkom četvrtog veka, rimski car Konstantin pokušao je da upotrebi „hrišćansku“ religiju svog vremena da učvrsti svoje carstvo koje se raspadalo. U tu svrhu, on je onima koji su se izdavali za hrišćane dodelio religioznu slobodu i neke prednosti paganskog sveštenstva preneo je na svešteničku klasu. The New Encyclopædia Britannica navodi: „Konstantin je izveo crkvu iz njene povučenosti od sveta da prihvati specijalnu odgovornost i pomogao je da se pagansko društvo pridobije za crkvu.“

Državna religija

Nakon Konstantina, car Julijan (361-363. n. e.) pokušao je da se usprotivi hrišćanstvu i da obnovi paganizam. Ali, on nije uspeo, a oko 20 godina kasnije, car Teodosije I zabranio je paganizam i nametnuo trinitarijansko „hrišćanstvo“ kao državnu religiju Rimskog carstva. Veštom preciznošću, francuski istoričar Anri Maru (Henri Marrou) je pisao: „Do kraja vladavine Teodosija, hrišćanstvo, ili da budemo precizniji, ortodoksni katolicizam, postao je službena religija celog rimskog sveta.“ Ortodoksni katolicizam je zamenio pravo hrišćanstvo i postao je „od sveta“. Ta državna religija veoma se razlikovala od religije Isusovih ranih sledbenika, kojima je on rekao: „Niste od sveta“ (Jovan 15:19).

Francuski istoričar i filozof Luj Ružije (Louis Rougier) je pisao: „Dok se širilo, hrišćanstvo je pretrpelo čudne mutacije do tačke postajanja neprepoznatljivim... Rana crkva siromašnih, koja je živela po milosrđu, postala je trijumfalna crkva koja je prihvatila postojeće svetovne vlasti kad nije bila u stanju da dominira njima.“

Početkom petog veka n. e., katolički „svetac“ Avgustin napisao je svoje glavno delo O državi božjoj. U njemu je opisao dva grada, „Božji grad i grad sveta“. Da li je to delo naglasilo odvojenost između katolika i sveta? U stvari nije. Profesor Laturet navodi: „Avgustin je iskreno priznao [da su] ta dva grada, zemaljski i nebeski, pomešana.“ Avgustin je naučavao da je „Kraljevstvo Božje već počelo u ovom svetu sa osnivanjem [katoličke] crkve“ (The New Encyclopædia Britannica, Macropædia, tom 4, strana 506). Prema tome, bez obzira kakva je možda bila Avgustinova prvobitna namera, njegove teorije imale su za posledicu uključivanje katoličke crkve dublje u političke stvari ovog sveta.

Podeljeno carstvo

Godine 395. n. e., kad je Tedosije I umro, Rimsko carstvo se službeno podelilo na dva. Istočno, ili Vizantijsko, carstvo imalo je svoj glavni grad u Konstantinopolju (bivši Vizant, danas Istambul), a Zapadno carstvo imalo je svoj glavni grad (nakon 402. n. e.) u Raveni, Italija. Kao rezultat, hrišćanstvo je postalo podeljeno politički a takođe i religiozno. S obzirom na odnose između crkve i države, crkva u Istočnom carstvu sledila je teoriju Eusebija iz Cezareje (savremenik Konstantina Velikog). Zanemarujući hrišćansko načelo odvojenosti od sveta, Eusebije je zaključio da ako car i carstvo postanu  hrišćanski, crkva i država bi postali jedno hrišćansko društvo, s carem koji deluje kao Božji predstavnik na Zemlji. Uopšte, taj odnos između crkve i države istočne pravoslavne crkve sledile su vekovima. U svojoj knjizi The Orthodox Church, Timoti Var (Timothy Ware), pravoslavni episkop, pokazao je rezultat: „Nacionalizam je postao otrov pravoslavlja u zadnjih deset vekova.“

Na Zapadu su napadačka germanska plemena svrgnula poslednjeg rimskog cara godine 476. n. e. To je označilo kraj Zapadnog Rimskog carstva. O političkom vakuumu koji je usledio, The New Encyclopædia Britannica navodi: „Formirana je nova sila: rimska crkva, crkva rimskog biskupa. Ta crkva je verovala da je ona naslednik ugašenog Rimskog carstva.“ Ta enciklopedija nadalje kaže: „Rimske pape... proširile su svetovno pravo vladavine crkve iza granica crkve-države i razvile su takozvanu teoriju dva mača, navodeći da je Hrist dao papi ne samo duhovnu vlast nad crkvom već i svetovnu vlast nad svetskim kraljevstvima.“

Nacionalne protestantske crkve

Kroz celi srednji vek, i pravoslavne i katoličke religije nastavile su da se snažno upliću u politiku, svetske intrige i ratove. Da li je protestantska Reformacija iz 16. veka označila povratak pravom hrišćanstvu, odvojenom od sveta?

Ne. U Novoj Britanskoj enciklopediji čitamo: „Protestantski reformatori  luteranskih, kalvinističkih i anglikanskih tradicija... ostali su čvrsto privrženi gledištima Avgustina, prema čijoj su teologiji osećali posebnu naklonost... Svaka od tri glavne protestantske tradicije Evrope 16. veka... pronašla je podršku od svetovnih vlasti u Saksoniji [centralnoj Nemačkoj], Švajcarskoj i Engleskoj i ostale su u istom položaju vizavi države kao što je bila srednjevekovna crkva.“

Umesto da ostvari povratak istinskom hrišćanstvu, Reformacija je stvorila mnoštvo nacionalnih ili teritorijalnih crkava koje su se ulagivale političkim državama i aktivno ih podupirale u njihovim ratovima. U stvari, i katoličke i protestantske crkve podstrekivale su religiozne ratove. U svojoj knjizi An Historian’s Approach to Religion (Istoričarev pristup religiji), Arnold Tojnbi (Arnold Toynbee) je pisao s obzirom na takve ratove: „Oni su katolike i protestante u Francuskoj, Holandiji, Nemačkoj i Irskoj, i rivalske sekte protestanata u Engleskoj i Škotskoj, javno izložili u brutalnom činu pokušavanja da potisnu jedni druge vojnom silom.“ Današnji sukobi koji razjedinjuju Irsku i bivšu Jugoslaviju pokazuju da su katoličke, pravoslavne i protestantske crkve još uvek duboko upletene u stvari ovog sveta.

Da li to sve znači da pravo hrišćanstvo, odvojeno od sveta, više ne postoji na Zemlji? Sledeći članak odgovoriće na to pitanje.

[Okvir/Slika na stranama 10, 11]

KAKO JE „HRIŠĆANSTVO“ POSTALO DRŽAVNA RELIGIJA

HRIŠĆANSTVO nikad nije trebalo da bude deo ovog sveta (Matej 24:3, 9; Jovan 17:16). Ipak, istorijske knjige nam govore da je u četvrtom veku n. e. „hrišćanstvo“ postalo službena državna religija Rimskog carstva. Kako je došlo do toga?

Od Nerona (54-68. n. e.) pa do duboko u treći vek n. e., svi rimski carevi su ili aktivno progonili hrišćane ili su dozvolili njihovo progonstvo. Galijen (253-268. n. e.) bio je prvi rimski car koji je izdao proglas o toleranciji prema njima. Čak i tada, hrišćanstvo je bilo zabranjena religija širom carstva. Nakon Galijena, progonstvo se nastavilo, a pod Dioklecijanom (284-305. n. e.) i njegovim neposrednim naslednicima, čak se pojačalo.

Prekretnica je nastupila početkom četvrtog veka takozvanim obraćenjem cara Konstantina I na hrišćanstvo. S obzirom na to „obraćenje“, francusko delo Théo—Nouvelle encyclopédie catholique (Théo — Nova katolička enciklopedija) navodi: „Konstantin je tvrdio da je hrišćanski car. U stvarnosti, on se krstio tek na svojoj samrti.“ Međutim, godine 313. n. e., Konstantin i njegov sucar, Licinije, izdali su edikt koji je hrišćanima kao i paganima dodelio slobodu obožavanja. New Catholic Encyclopedia navodi: „Konstantinovo proširivanje slobode obožavanja na hrišćane, koje je označilo da je hrišćanstvo službeno priznato kao religio licita [zakonska religija] pored paganizma, bio je revolucionaran čin.“

Međutim, The New Encyclopædia Britannica objašnjava: „On [Konstantin] nije hrišćanstvo učinio religijom carstva.“ Fransucski istoričar Žan Remi Palank (Jean-Rémy Palanque), član Francuskog instituta, piše: „Rimska država... ostala je, međutim, službeno paganska. A Konstantin, kad je pristao uz Hristovu religiju, nije okončao tu situaciju.“ U delu Legacy of Rome, profesor Ernest Barker (Ernest Barker) je izjavio: „[Konstantinova pobeda] nije dovela do neposrednog uspostavljanja hrišćanstva kao državne religije. Konstantin je bio zadovoljan da prizna hrišćanstvo kao jedno od javnih obožavanja carstva. Kroz narednih sedamdeset godina stari paganski obredi službeno su se vršili u Rimu.“

Tako je u tom trenutku „hrišćanstvo“ bilo zakonska religija u Rimskom carstvu. Kada je ono, u najpotpunijem smislu tog izraza, postalo službena državna religija? U New Catholic Encyclopedii čitamo: „[Konstantinovu] politiku nastavili su njegovi naslednici sa izuzetkom Julijana [361-363. n. e.], čije je progonstvo hrišćanstva dovedeno naglom kraju njegovom smrću. Konačno, u zadnjoj četvrtini 4. veka, Teodosije Veliki [379-395. n. e.] učinio je hrišćanstvo službenom religijom Carstva i zabranio je javno pagansko obožavanje.“

Potvrđujući to i otkrivajući kakva je u stvari bila ta nova državna religija, izučavatelj Biblije i istoričar F. Dž. Foks Džekson (F. J. Foakes Jackson) je pisao: „Pod Konstantinom su se hrišćanstvo i Rimsko carstvo povezali. Pod Teodosijem su se ujedinili... Od tada je naziv katolik trebalo da bude rezervisan za one koji su obožavali Oca, Sina i Sveti Duh s jednakim poštovanjem. Cela religiozna politika tog cara bila je usmerena u tom pravcu, a dovelo je do toga da katolička vera postane jedina zakonska religija Rimljana.“

Žan Remi Palank je pisao: „Teodosije je, dok se borio protiv paganizma, takođe izlazio u susret ortodoksnoj [katoličkoj] crkvi; njegov edikt iz 380. n. e. naredio je svim njegovim podanicima da ispovedaju veru pape Damasa i [trinitarijanskog] aleksandrijskog biskupa i lišio je otpadnike slobode obožavanja. Veliki sabor u Konstantinopolju (381) ponovo je osudio sve jeresi, a car se pobrinuo da ih ne podupire nijedan biskup. Nikejsko [trinitarijansko] hrišćanstvo je potpuno i zaista postalo državna religija... Crkva se tesno ujedinila s državom i uživala je njenu isključivu podršku.“

Dakle, državna religija Rimskog carstva nije postalo čisto hrišćanstvo apostolskog vremena. Bio je to trinitarijanski katolicizam četvrtog veka, nametnut silom od strane cara Teodosija I i praktikovan od strane katoličke crkve, koja je onda bila kao što je i sada zaista deo ovog sveta.

[Izvor]

Car Teodosije I: Real Academia de la Historia, Madrid (Foto Oronoz)

[Izvor slike na 8. strani]

Scala/Art Resource, N.Y.