Hrišćanstvo dopire do Male Azije

U PRVOM veku n. e. mnoge hrišćanske skupštine su cvetale po Maloj Aziji (uglavnom na području današnje Turske). Veliki broj Jevreja i ljudi iz drugih naroda odazivao se na hrišćansku poruku. U jednom biblijskom rečniku stoji: „Pored Sirijske Palestine, ovde u Maloj Aziji se odigrao najraniji napredak hrišćanskog pokreta koji je ujedno bio i najvećih razmera.“

Dobićemo jasniju sliku o širenju hrišćanstva u ovom području ukoliko sakupimo informacije iz različitih izvora. Hajde da vidimo kako nam može koristiti razmatranje onoga što nam je dostupno.

Prvi hrišćani u Maloj Aziji

Prvi događaj značajan za širenje hrišćanstva u Maloj Aziji desio se na Pedesetnicu 33. n. e. kada se u Jerusalimu okupilo mnoštvo ljudi koji su govorili različitim jezicima. Među njima su bili i Jevreji iz dijaspore (koji su živeli van Palestine) i jevrejski prozeliti. Isusovi apostoli su tim ljudima propovedali dobru vest. Istorijski izveštaj kaže da su mnogi od njih bili iz Kapadokije, Ponta, oblasti Azije, a Frigije i Pamfilije — područja koja su činila veći deo Male Azije. Oko 3 000 osoba odazvalo se na hrišćansku poruku i krstilo se. Nakon što su prihvatili novu veru, vratili su se kući (Dela apostolska 2:5-11, 41).

Daljnje informacije nalazimo u onome što Biblija kaže o misionarskim putovanjima apostola Pavla po Maloj Aziji. Tokom svog prvog misionarskog putovanja, otprilike između 47. i 48. godine n. e., Pavle je s drugim misionarima, svojim saradnicima, putovao od Kipra do Male Azije i iskrcao se u Pergi, u Pamfiliji. U pisidijskoj Antiohiji, gradu koji se nalazio u unutrašnjosti, uspeh koji su oni imali u propovedanju izazvao je kod Jevreja ljubomoru i protivljenje. Pavle je krenuo dalje na jugoistok ka Ikoniji, gde se druga grupa Jevreja udružila da bi napala te misionare. Stanovništvo susednog grada Listre bilo je do te mere uzbuđeno da je u prvi mah proglasilo Pavla bogom. Međutim,  nakon što su pristigli neprijateljski nastrojeni Jevreji iz Antiohije i Ikonije, ti isti ljudi su kamenovali Pavla i ostavili ga misleći da je mrtav! Posle tog događaja, Pavle i Varnava su nastavili svoje putovanje do Derve koja se nalazila u rimskoj provinciji Galatiji, području gde su ljudi govorili likaonskim jezikom. Tamo su bile osnovane skupštine i naimenovane starešine. Na osnovu ovoga vidimo da se 15 godina nakon Pedesetnice 33. n. e., hrišćanstvo veoma dobro utvrdilo u Maloj Aziji (Dela 13:13–14:26).

Tokom svog drugog misionarskog putovanja, otprilike od 49. do 52. godine n. e., Pavle je sa saradnicima najpre putovao kopnenim putem do Listre, verovatno prolazeći pored svog rodnog grada Tarsa, u Kilikiji. Nakon što je ponovo posetio braću u Listri i krenuo dalje na sever, pokušao je da ’propoveda reč‘ u provincijama Vitiniji i Aziji. Ali sveti duh mu to nije dopustio. U tim područjima će se propovedati kasnije. Umesto toga, Bog je vodio Pavla kroz severozapadne delove Male Azije do primorskog grada Troade. Zatim  je Pavle putem jedne vizije dobio uputstvo da objavljuje dobru vest u Evropi (Dela apostolska 16:1-12; 22:3).

Tokom svog trećeg misionarskog putovanja, otprilike od 52. do 56. godine n. e., ponovo prolazeći kroz Malu Aziju Pavle je došao u Efes, važan lučki grad u Aziji. On je tamo već ranije boravio na povratku sa svog drugog misionarskog putovanja. U tom gradu je bila aktivna jedna grupa hrišćana i Pavle je sa saradnicima ostao kod njih oko tri godine. To vreme je bilo obeleženo brojnim teškoćama i opasnostima, među kojima je bio i veliki metež koji je stvorio jedan efeški srebrar da bi odbranio unosnu trgovinu religioznim predmetima (Dela apostolska 18:19-26; 19:1, 8-41; 20:31).

Misionarsko delo u Efesu očigledno je imalo dalekosežne rezultate. U Delima apostolskim 19:10 stoji: „Svi koji su živeli u Aziji, i Judejci i Grci, čuli [su] Gospodovu reč.“

Zbivanja u Maloj Aziji

Pred kraj svog boravka u Efesu, Pavle je napisao Korinćanima: „Pozdravljaju vas azijske skupštine“ (1. Korinćanima 16:19). Na koje je skupštine Pavle mislio? Verovatno je u njih uključio one u Kolosima, Laodikiji i Hijerapolju (Kološanima 4:12-16). U jednoj knjizi stoji: „Izgleda logično da se postojanje skupština u Smirni, Pergamu, Sardu i Filadelfiji pripiše misionarskom delu koje je započelo u Efesu... Sve one su bile u prečniku od oko 192 kilometra od Efesa i bile su povezane odličnim putevima“ (Paul— His Story).

Tako je otprilike 20 godina nakon Pedesetnice 33. n. e., na jugu i zapadu Male Azije postojao veliki broj hrišćanskih skupština. Ali šta se dešavalo u drugim delovima ovog područja?

Skupštine kojima je Petar pisao

Nekoliko godina kasnije, otprilike između 62. i 64. n. e., Petar je napisao svoje prvo nadahnuto pismo. On ga je uputio hrišćanima u Pontu, Galatiji, Kapadokiji, Aziji i Vitiniji. Petrovo pismo ukazuje da su na tom području verovatno postojale hrišćanske skupštine jer su tamošnje starešine bile podstaknute da ’pasu Božje  stado‘. Kada su osnovane ove skupštine? (1. Petrova 1:1; 5:1-3).

U nekim područjima u kojima su živeli oni koji su primili Petrova pisma, kao što su Azija i Galatija, jevanđelje je propovedao Pavle. Međutim, on nije propovedao u Kapadokiji i Vitiniji. Iako se u Bibliji ne govori kako se hrišćanstvo proširilo na ove oblasti to su možda mogli da učine Jevreji ili prozeliti koji su bili prisutni u Jerusalimu na Pedesetnicu 33. n. e., a koji su se kasnije vratili kući. U svakom slučaju, oko 30 godina nakon Pedesetnice, kada je Petar napisao svoja pisma, izgleda da su tamo postojale skupštine koje su, kao što je rekao jedan izučavalac, bile „raštrkane po čitavoj Maloj Aziji“.

Sedam skupština iz Otkrivenja

Jevrejska pobuna protiv Rimljana dovela je do uništenja Jerusalima 70. n. e. Moguće je da su neki judejski hrišćani na kraju završili u Maloj Aziji. b

Pred kraj prvog veka n. e., Isus Hrist je preko apostola Jovana uputio pisma u sedam skupština u Maloj Aziji. Ta pisma skupštinama, upućena u Efes, Smirnu, Pergam, Tijatiru, Sard, Filadelfiju i Laodikiju otkrivaju da su se hrišćani u tom delu Male Azije suočavali s različitim opasnostima kao što su nemoral, sektaštvo i otpadništvo (Otkrivenje 1:9, 11; 2:14, 15, 20).

Ponizna služba celim srcem

Širenje hrišćanstva u prvom veku očigledno je uključivalo više od onoga što čitamo u knjizi Dela apostolskih. Dobro poznati apostoli, Petar i Pavle, učestvovali su u događajima koji su opisani u toj knjizi, ali veliki broj drugih hrišćana za koje i ne znamo propovedao je na nekim drugim mestima. Zbivanja u Maloj Aziji potvrđuju da su rani hrišćani uzeli k srcu Isusovu zapovest: „Zato idite i stvarajte učenike od ljudi iz svih naroda“ (Matej 28:19, 20).

Slično tome, danas međunarodno bratstvo Jehovinih svedoka možda zna samo relativno mali broj iskustava njihove verne braće širom sveta. O većini današnjih propovednika dobre vesti malo se zna, baš kao što je to bio slučaj i s većinom vernih jevanđelizatora iz prvog veka u Maloj Aziji. Pa ipak, i oni imaju produktivan, ispunjen život i duboko zadovoljstvo iz saznanja da to što se poslušno zalažu u službi spasava druge (1. Timoteju 2:3-6).

[Fusnote]

[Okvir na 11. strani]

RANO HRIŠĆANSTVO U VITINIJI I PONTU

Dvojna provincija Vitinije i Ponta ležala je na obali Crnog mora u Maloj Aziji. Mnogo toga se zna o svakodnevnom životu u toj provinciji iz onoga što je Plinije Mlađi, jedan od njenih službenika, napisao rimskom caru Trajanu.

Nekih 50 godina nakon što su Petrova pisma kružila među skupštinama u ovoj oblasti, Plinije je tražio savet od Trajana šta da učini s hrišćanima. „Nikada nisam prisustvovao ispitivanju hrišćana. Stoga, ne znam kakva je priroda i jačina kazne koja im se određuje“, pisao je Plinije. „Veoma mnogo osoba svih starosnih doba i staleža, i muškaraca i žena, izvode se pred sud i to će se verovatno nastaviti i dalje. Nisu zaraženi samo gradovi već i sela i zaseoci i to putem kontakta sa ovom užasnom sektom.“

[Dijagram/Mapa na 9. strani]

(Za kompletan tekst, vidi publikaciju)

PAVLOVA PUTOVANJA

Prvo misionarsko putovanje

KIPAR

PAMFILIJA

Pergam

Antiohija (u Pisidiji)

Ikonija

Listra

Derva

Drugo misionarsko putovanje

KILIKIJA

Tars

Derva

Listra

Ikonija

Antiohija (u Pisidiji)

FRIGIJA

GALATIJA

Troada

Treće misionarsko putovanje

KILIKIJA

Tars

Derva

Listra

Ikonija

Antiohija (u Pisidiji)

Efes

AZIJA

Troada

[Sedam skupština]

Pergam

Tijatira

Sard

Smirna

Efes

Filadelfija

Laodikija

[Druge lokacije]

Hijerapolj

Kolosi

LIKIJA

VITINIJA

PONT

KAPADOKIJA

[Slika na 9. strani]

Antiohija

[Slika na 9. strani]

Troada

[Izvor]

© 2003 BiblePlaces.com

[Slika na 10. strani]

Pozorište u Efesu (Dela apostolska 19:29)

[Slika na 10. strani]

Podnožje Zevsovog oltara u Pergamu. Hrišćani su živeli u gradu ’gde je bio Satanin presto’ (Otkrivenje 2:13)

[Izvor]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est