BOO TAA i jei taa wan sëmbë ko tuwë taku soni a di wata baki fii a wan tjubitjubi fasi. Nöö ee i bebe di wata dë, i sa dëdë. Wë nöö andi i bi o du? Aan misi taa wantewante dë joo go suku bumbuu wata u bebe, na sö nö? Ma ee i du sö kaa, tökuseei joo hakisi iseei: ’Di taku soni dë an dë a mi sinkii kaa u?’

² Di wan seei soni nöö a dë ku dee falisi biibi. Di Bëibel ta lei u taa a dee lö biibi dë falisi lei ku guwenti di an limbo, hia te na soni (2 Kolenti 6:17). Di soni aki mbei i musu kumutu disa ’di gaan Babilon’, hën da hii dee falisi keiki u goonliba tuu tja ko a wan (Akoalimbo 18:2, 4). I du sö kaa u? Wë ee i du sö, nöö a bunu seei. Ma an tjika nöö taa i kumutu disa falisi biibi. Baka di dë i musu hakisi iseei: ’Mi hoi wan soni u dee falisi biibi jeti ö?’ Boo taki u wanlö soni.

SËMBË TA DINI PINDI KU SÖSEEI DEE GAANSËMBË U DE

³ So sëmbë abi pindi ku gadu a de wosu dendu sömëni jaa longi kaa. I abi dee soni dë a i wosu tu ö? Ee sö, nöö kandë i ta si kuma ja sa begi Gadu ee ja abi dee lö soni dë di i sa si. Sonte i feni taa ja sa libi söndö dee soni dë. Ma Gadu hën musu piki u unfa u musu dini ën, nöö di Bëibel ta lei u taa an kë fuu dini ën ku pindi (Ëkisodesi 20:4, 5; Psalöm 115:4-8; Jesaaja 42:8; 1 Johanisi 5:21). Fëën mbei i sa tei di së u di tuutuu biibi te i puu hii soni tuwë di i abi di nama ku falisi biibi. Nöö i musu si dee soni dë leti kumafa Jehovah ta si de. Hën da i musu "buuse” de.—Detolonomi 27:15.

⁴ Sömëni u dee falisi biibi ta lei sëmbë u dini dee gaansëmbë u de. Bifö so sëmbë ko sabi andi di Bëibel ta lei tuutuu, de bi ta biibi taa dee dëdë sëmbë ta libi go dou a wan jeje köndë, nöö de sa heepi dee sëmbë dee dë ku libi nasö de sa du hogi ku de. Kandë i bi lo’ u du peipei soni sö taa dee gaansëmbë fii di dëdë fii bunu. Ma kumafa u bi lei a di u 6 Woto u di buku aki, nöö dee dëdë sëmbë an sabi na wan hojo soni möön, söseei de an ta libi go dou a wan woto kamian. Hën mbei aan na wan hojo heepi te sëmbë ta pooba u fan ku de. Hii dee buka dee sëmbë ta kisi, di djei kuma a kumutu a wan lobiwan u de di dëdë, ta kumutu a dee taku jeje. Hën mbei Jehovah bi bai dee Isaëli sëmbë taa de an musu pooba u fan ku dëdë sëmbë, nasö du woto obia wooko.—Detolonomi 18:10-12.

⁵ Ee i bi a’ di guwenti fosu u dini pindi nasö u dini dee gaansëmbë fii, nöö andi i musu du? Lesi dee pisi u Bëibel di ta lei u fa Gadu ta si dee soni dë, nöö pakisei fundu u de. Begi Jehovah hiniwan daka, nöö piki ën taa i kë tei di së u di tuutuu biibi. Hakisi ën söseei be a heepi i fii pakisei kumafa hënseei ta pakisei u soni.—Jesaaja 55:9.

DEE FOSU KEESITU SËMBË AN BI TA HOI BËDAKI

⁶ Wan sëmbë sa poi di biibi fëën ee a ta hoi daka di nama ku falisi biibi. Boo taki u Bëdaki. Sëmbë taa de ta hoi Bëdaki u mëni di daka de pai Jesosi Keesitu. A fika piki, nöö hii keiki di ta taki taa de da bakama u Keesitu ta hoi Bëdaki. Na wan soni dë di ta söi taa dee fosu bakama u Jesosi bi ta hoi Bëdaki. Wan buku taa: "Baka tu höndö jaa seei baka di de pai Jesosi, na wan sëmbë bi sabi na un ten a pai, nöö gaansë u dee sëmbë an bi a’ toobi u ko sabi na un ten de pai Jesosi” (Sacred Origins of Profound Things).

⁷ Ee dee bakama u Jesosi bi sabi seei na un ten de bi pai ën, tökuseei de an bi o mëni di daka dë. Faandi mbei? Biga kumafa wan buku ta taki, dee fosu Keesitu sëmbë "bi ta si di mëni di sëmbë ta mëni di daka de pai wan sëmbë, kuma wan guwenti u sëmbë di an ta dini di tuutuu Gadu” (The World Book Encyclopedia). Di Bëibel ta konda nöö u di fujai u tu tiima di an bi ta dini Jehovah (Kenesesi 40:20; Maikusi 6:21). Sëmbë bi ta hoi fujai tu u hei dee gadu u de. Sö dee Loomë sëmbë bi ta hoi di fujai daka u di mujëë gadu Diana a 24 u sebitaa-liba. Nöö a debooko fëën de bi ta mëni di fujai daka u di sonu gadu u de, Apolo. Hën da dee soni di sëmbë bi guwenti u du a fujai daka, bi nama ku dee guwenti u sëmbë di an bi ta dini Jehovah. Dee Keesitu sëmbë an bi a’ guwenti u hoi fujai daka.

⁸ Wan woto soni dë tu di mbei taa dee fosu Keesitu sëmbë an bi o mëni di daka di de pai Jesosi. A kan taa dee bakama u Jesosi bi sabi taa fujai daka bi nama ku taku biibi. Sö wë gaansë u dee Giiki sëmbë ku dee Loomë sëmbë u fosuten bi ta biibi taa hii juu te de ta pai wan mii, nöö wan jeje ta sai dë di o tjubi ën solanga a dë a libi. "Di jeje dë ta wooko makandi ku di gadu di ta fujai a di wan seei daka dë a wan fasi di wa sa fusutan” sö di buku The Lore of Birthdays ta taki. Jehovah an bi o wai seepiseepi taa sëmbë ta hoi wan daka di bi o nama Jesosi ku taku biibi (Jesaaja 65:11, 12). Wë nöö unfa a du ko taa gaansë u sëmbë ta hoi Bëdaki?

NAASË BËDAKI KUMUTU?

⁹ Sömëni höndöhöndö jaa bi pasa baka di Jesosi bi libi a goonliba aki, bifö sëmbë bigi ta mëni 25 u tuwalufumu-liba kuma di daka di de pai ën. Ma na a di daka dë de pai Jesosi, a kan taa de pai ën a di u tinimu-liba.* Nöö faandi mbei de tei 25 u di tuwalufumu-liba kuma di daka di de pai ën? Kandë so sëmbë di bi feni bakaten taa de da bakama u Keesitu, "bi kë taa di daka dë kai a di wan seei daka di dee Loomë sëmbë bi ta hoi di ’fujai daka u di sonu di sëmbë an bi sa wini’” (The New Encyclopædia Britannica). A di kötö pisiten u di jaa, te a bi djei kuma di sonu an bi a’ kaakiti möön, nöö dee sëmbë bi ta du peipei soni u mbei di sonu toona kumutu u wan longi kamian ko u da de kendi ku söseei u tuwë limbo da de. De bi ta si 25 u tuwalufumu-liba kuma di daka di di sonu ta bigi toona ko baka. U di dee hedima u keiki bi kë taa dee woto sëmbë bi musu bia libi, mbei de tei di daka dë, nöö de pooba u mbei a djei wan daka di Keesitu sëmbë musu ta mëni.^#

¹⁰ Na tide soni sëmbë sabi taa Bëdaki kumutu u sëmbë di an bi ta dini di tuutuu Gadu. A di u teni a seibi jaahöndö, de bi tapa dee sëmbë u Ingisiköndë ku so u dee köndë di Amëëkanköndë bi ta tii, u hoi Bëdaki u di de bi feni taa di daka dë an kai ku Bëibel. Hibiwan sëmbë di bi dë fëën a wosu a Bëdaki, nöö an go a wooko, bi musu paka wan butu. Ma te fii mëni de bi bigi ku dee awoo guwenti baka, söseei de bi ko ku njunjun guwenti. Bëdaki bi ko dë wan gaan daka baka, nöö te kuma tide de ta hoi ën a sömëni köndë. U di Bëdaki nama ku falisi biibi, mbei dee sëmbë dee kë libi kumafa Gadu kë an ta hoi di daka dë. Söseei de an ta hoi daka di kumutu a falisi biibi.^%

A DË FANÖUDU U SABI NAASË DEE GAAN DAKA DË KUMUTU Ö?

¹¹ So sëmbë ta piki taa sëmbë di na bi ta dini di tuutuu Gadu bi ta hoi dee gaan daka kuma Bëdaki. Ma tökuseei de feni taa an hogi poi u hoi dee gaan daka dë. Te i luku ën bunu, gaansë u dee sëmbë di ta hoi dee gaan daka dë an ta pakisei go a falisi biibi te de ta du sö. Dee lö okasi dë ta heepi famii u ko zuntu ku deseei. Sö i ta pakisei tu ö? Wë ee sö, nöö di lobi di i lobi dee famii fii mbei taa a taanga da i u tei di së u di tuutuu biibi, ma na lobi i lobi falisi biibi. Sabi taa Jehovah, di Sëmbë di mbei hii famii, kë taa i dë bunu ku dee famii fii (Efeise 3:14, 15, NW). Ma woto soni dë di Gadu ta feni bunu di sa heepi i fii ko dë möön bunu ku dee famii fii. Di apösutu Paulosu bi sikifi andi musu dë di möön fanöudu soni da u. A bi taa: "Un musu mbei möiti fuun sabi di libi di Gadu [Masa, NW] lobi e.”—Efeise 5:10.

¹² Kandë i feni taa te i luku di fasi fa sëmbë ta hoi dee gaan daka nöunöu aki, nöö de an ta luku taa de kumutu u falisi biibi. Ma a dë fanöudu u sabi naasë de kumutu ö? Wë aai! Luku wan woto aki: Boo taa i si wan suti sii a wan ngötö. I bi o tei ën njan u? Kwetikweti! Di suti sii dë nasi. Leti kuma di suti sii dë a sa djei kuma dee gaan daka suti u hoi, ma de kumutu a wan nasi kamian. Ee u kë tei di së u di tuutuu biibi, nöö u musu si soni kumafa di tjabukama Jesaaja bi ta si soni. Jesaaja bi piki dee tuutuu dinima u Gadu taa: "Wan panjan soni di an limbo.”—Jesaaja 52:11.

LIBI A WAN KÖNI FASI KU WOTOWAN

¹³ Toobi sa pasa te i taa ja o hoi wan gaan daka. Kandë dee wooko kompe fii sa hakisi deseei faandi mbei ja ta du soni di nama ku dee daka de ta hoi a wookope. Andi i bi o du ee wan sëmbë da i wan Bëdaki kado? A bi o föutu u tei ën u? Andi joo du ee i manu nasö i mujëë an dë a di wan seei biibi ku i? Andi i sa du sö taa dee mii fii an feni taa de ta lasi u di de an ta hoi dee gaan daka dë?

¹⁴ I musu wegi soni luku a wan köni fasi fii sa sabi andi i musu du a dee lö okasi dë. Ee wan sëmbë ta wensi i wan bunu daka, nöö i sa dëën tangi nöö. Ma boo taa i ta si di sëmbë dë hii juu nasö i ta wooko ku ën. A bi o möön bunu fii konda möön hia soni dëën. Ma hii juu i musu fan a wan köni fasi. Di Bëibel ta piki u taa: "Te woon fan ku sëmbë, nöö un musu fan a wan bunuhati fasi. Wan musu ta fan sösö soni, ma di fan fuunu musu abi goma. Nöö un musu sabi fa fuun ta piki dee sëmbë dee o ta hakisi unu soni, kumafa a fiti wan biibima” (Kolosën 4:6). An musu dë kuma i ta wisiwasi wotowan. Ka fii du sö, i musu konda da de a wan köni fasi faandi mbei ja ta du so u dee soni. I musu mbei de ko fusutan bumbuu taa, na lobi ja lobi u da sëmbë kado, ma i ta du ën a woto okasi.

¹⁵ Andi i bi o du ee wan sëmbë kë da i wan kado? Wë a dë a di fasi fa a kë da i ën. Di sëmbë sa taki taa: "Mi sabi taa ja ta hoi di daka aki. Ma tökuseei mi kë da i di kado aki.” Kandë i feni taa ee i tei di kado a di okasi dë, nöö na hoi i hoi di daka dë. Ma ee di sëmbë an sabi andi i ta biibi, nöö i sa piki ën taa ja ta hoi di daka dë. Di soni dë o heepi di sëmbë u fusutan faandi mbei i tei di kado, ma ja dëën kado a di okasi dë. Ma a bi o möön bunu fu ja tei wan kado ee di sëmbë kë lei i nömönömö taa ja ta hoi iseei a di biibi fii nasö te a kai bunu da i, nöö ja ta luku a biibi möön.

UNFA A DË KU DEE FAMII FII?

¹⁶ Andi i o du ee dee famii fii an dë a di wan seei biibi ku i? A di pisi dë seei, i musu libi a wan köni fasi. An dë fanöudu fii buja u hii guwenti di dee sëmbë fii abi nasö u daka di de ta hoi. Ka fii du sö, i musu lesipeki di fasi fa de ta si soni, kumafa i kë de musu lesipeki di fasi fa i ta si soni tu (Mateosi 7:12). Ja musu du na wan soni di bi o djei kuma i ta hoi di daka. Ma ee i musu du wan soni di an nama ku di daka seei, nöö i sa du ën, na soni fii booko i hedi. Ma i musu hoi a pakisei taa dee soni di i ta du an musu mbei taa hati fii ta fon i a baka.—1 Timoteo 1:18, 19.

¹⁷ Andi i sa du u dee mii fii an fii taa de ta lasi wan soni u di ja ta hoi wan gaan daka di an ta kai ku Bëibel? Wë a dë a dee soni i ta du a woto pisi ten u di jaa. So u dee mama ku dee tata ta da dee mii u de kado a woto ten. Wan u dee möön bunu kado di i sa da dee mii fii, da di ten fii ku te i ta buta mëni a de a wan lobihati fasi.

DU ANDI DI TUUTUU BIIBI TA LEI

¹⁸ Ee i kë taa Gadu feni i bunu, nöö i musu disa falisi biibi, nöö i tei di së u di tuutuu biibi. Andi di soni dë kë taki tu? Di Bëibel taa: "Un boo buta mëni a di fa u sa du heepi u seei fuu libi bunu ta lobi u seei makandi. Wan boo disa u ta miti makandi e, kumafa so sëmbë ta disa. Ma un boo ta ko makandi ta da u seei taanga nöömö. Di soni dë, a dë gaan fanöudu soni da unu e, fa un ko ta si taa di daka ta zuntu” (Hebelejën 10:24, 25). Dee komakandi di dee Keesitu sëmbë ta hoi, da piizii okasi di o heepi i fii dini Gadu a wan fasi di a feni bunu (Psalöm 22:22; 122:1). A dee lö komakandi dë dee dinima u Gadu ta ’da de seei taanga’.—Loomë 1:12.

¹⁹ Wan woto fasi fa i sa tei di së u di tuutuu biibi, da te i ta fan ku wotowan u dee soni i ta lei, u di Jehovah Kotoigi ta heepi i fii ko fusutan Bëibel. Hia sëmbë ta "djëmë seei” u di peipei hogi ta pasa a goonliba a di ten fuu aki (Ezekiëli 9:4). Kandë i sabi so sëmbë di ta fii sö. Faandi mbei ja ta fan ku de u di houpu di i abi di sikifi a Bëibel u di ten di ta ko? Te i ta ko makandi ku dee tuutuu dinima u Gadu ku te i ta fan ku wotowan u dee waiti soni i lei a Bëibel, nöö joo si taa sapisapi ja o abi na wan fii möön u du soni di nama ku falisi biibi. I sa dë seiki taa joo dë waiwai seei, nöö joo feni te a hia bunu te i tei di së u di tuutuu biibi.—Maleaki 3:10.

*  Luku Woto fanöudu soni.

^#  Wan woto piizii daka u dee Loomë sëmbë de kai Saturnalia, bi mbei söseei taa de tei 25 u tuwalufumu-liba kuma di daka de pai Jesosi. A bigi u 17-24 u tuwalufumu-liba, dee Loomë sëmbë bi ta hoi di Saturnalia u bigi di gadu u de di bi ta mbei taa soni u njan ta göö. A dee daka dë de bi ta piizii seei, ta poolo ta da wotowan kado.

^%  Ee i kë sabi unfa dee tuutuu bakama u Keesitu ta si woto nëbai daka, nöö luku Woto fanöudu soni.