TE U ta ko sabi wan sëmbë, nöö u ta ko sabi dee famii fëën tu. Söseei a dë taa te u ta ko sabi Jehovah Gadu, nöö u ta ko sabi dee engel dee dë miii fëën. Di Bëibel ta kai dee engel "womi mii u Gadu” (Jöpu 38:7). Wë andi dee engel ta du u mbei dee soni Gadu abi a pakisei pasa tuutuu? A dë sö taa de bi du soni a goonliba a di ten di pasa u? De abi kaakiti a di libi fii ö? Ee sö a dë, nöö na un fasi?

² Höndöhöndö pasi di Bëibel ta taki soni u dee engel. Boo buta mëni a wanlö soni di sikifi a Bëibel fuu ko sabi möön hia soni u dee engel. Naasë dee engel kumutu? Kolosën 1:16 ta taki taa: "Ku di Womi Mii fëën [Jesosi Keesitu], Gadu mbei hii soni di dë a hemel a liba ku dee teeja u mundu ku dee soni a goonliba aki tuu.” (NW) Hën da ku di fosu Womi Mii fëën Jehovah Gadu mbei hiniwan u dee jeje dee ta libi, di de kai engel. Wë nöö un mëni engel dë? Di Bëibel ta lei u taa Gadu mbei milionmilion engel, nöö hii de tuu a’ gaan makiti.—Psalöm 103:20.*

³ Di Wöutu u Gadu, di Bëibel, ta konda da u taa di Gadu mbei goonliba, nöö ’hii dee womi mii fëën bi ta gafëën ta kai wolo zöiiin’ (Jöpu 38:4-7). Hën da dee engel bi dë gaanduwe kaa ufö Gadu mbei libisëmbë. De bi dë gaanduwe seei ufö Gadu mbei goonliba. Di pisi u Bëibel aki ta lei u söseei taa dee engel a’ fii leti kuma libisëmbë, u di a sikifi taa hii de tuu "bi ta piizii makandi ta kai wolo.” Di tëkisi taa "hii dee womi mii u Gadu” bi dë makandi ta piizii. A di ten dë, hii dee engel bi dë kuma baaa, ta dini Jehovah Gadu makandi.

DEE ENGEL TA HEEPI U, NÖÖ DE TA TJUBI U

⁴ Sensi di ten di Gadu mbei dee fosu libisëmbë, nöö dee bunu engel bi söi taa de kë ko sabi fa soni bi o waka da libisëmbë di bi ta ko möön hia. Söseei de bi kë sabi fa dee soni Gadu abi a pakisei o pasa tuutuu (Nöngö 8:30, 31; 1 Petuisi 1:11, 12). Ma bakaten, dee engel ko si taa gaansë u sëmbë an bi kë dini di lobihati Gadu di mbei de möön. A musu u dë sö taa di soni dë mbei taa dee bunu engel bi ta tjali seei. Ma a dë sö tu taa ee wan kodo sëmbë seei biëën libi toona tei Jehovah së, nöö "dee basia [engel, NW] u Masa Gadu ta wai tu e” (Lukasi 15:10). U di dee engel kë bunu u dee sëmbë dee ta dini Gadu, mbei u ta fusutan faandi mbei Jehovah manda de sömëni pasi u de go taanga dee tuutuu dinima fëën a goonliba aki, nasö u tjubi de u hogi an miti de (Hebelejën 1:7, 14). Luku fa de bi heepi so sëmbë.

⁵ Di dee hogi köndë de kai Sodom ku Gomola bi o booko, nöö tu engel heepi di limbohati womi de kai Lotu ku dee mujëë mii fëën u de kule kumutu a di pisiwata dë sö taa de an dëdë (Kenesesi 19:15, 16). Sömëni jaa a baka, dee felantima u di tjabukama Daniëli bi tuwëën a wan baaku dendu ka hia lëun bi dë, ma dee lëun an bi du soni ku ën. Hën a taa: "Di u miseei Gadu wë manda di engel fëën ko, nöö hën a tapa dee lëun buka” (Daniëli 6:22). A di fosu jaahöndö, wan engel bi puu di apösutu Petuisi a dunguwosu (Tjabukama 12:6-11). Söseei engel bi da Jesosi taanga di a bi o bigi ku di wooko a bi ko du a goonliba aki (Maikusi 1:13). Na longi ufö Jesosi dëdë, wan engel bi ko nëën "ko dëën kaakiti” (Lukasi 22:43). Di soni di engel du dë bi musu u da Jesosi taanga a di lö pisiten u di libi fëën dë!

⁶ A di ten fuu aki, dee engel an ta ko a dinima u Gadu a goonliba aki u de sa si de ku wojo. Hii fa libisëmbë an sa si dee makiti engel u Gadu, tökuseei de ta tjubi dee dinima fëën jeti. Ma di möön bunu soni, hën da de ta tjubi de sö taa soni an poi de ku Gadu. Di Bëibel taa: "Di engel u Jehovah ta lomboto hii dee sëmbë dee ta lesipeki Gadu, nöö a ta puu de a fuka” (Psalöm 34:7). Faandi mbei dee wöutu aki musu da u taanga seei? U di takuhati jeje dë di kë kii u! Ambë da de? Naasë de kumutu? Unfa de ta mbei möiti u du hogi ku u? Fuu feni dee piki u dee hakisi aki, nöö un boo buta mëni kölö sö a di soni di bi pasa di Gadu mbei libisëmbë buta a goonliba.

JEJE DEE DË FELANTIMA FUU

⁷ Kumafa u lei a di u 3 Woto u di buku aki, wan u dee engel u Gadu ko fii taa a musu tii wotowan, hën a disa Gadu u dini. Bakaten u ko sabi taa di engel dë de ta kai Saatan Didibi (Akoalimbo 12:9). A dee 1600 jaa baka di Saatan ganjan Eva, nöö pikisö möön nöö a bi bia hii libisëmbë puu a Gadu pasi. Ma an bi feni sëmbë kuma Abeli, Enöku ku Noa, dee bi hoi deseei a Gadu.—Hebelejën 11:4, 5, 7.

⁸ A di ten u Noa, woto engel an bi kë piki Jehovah buka tu. De disa di tankamian u de di de bi abi a hemel, saka ko a goonliba, bia tei libisëmbë sinkii. Faandi mbei de du sö? U ta lesi a Kenesesi 6:2 taa: "Nöö dee womi mii u di tuu Gadu bigi luku dee mujëë a goonliba aki, nöö de bi si taa dee mujëë bi waiti seei. Fëën mbei de tei de ko mujëë u de, aai, de tei hiniwan mujëë di de bi kë.” Ma Jehovah Gadu an disa dee engel dë di bi poi libisëmbë, u de booko di goonliba go dou. A tja wan gaan wata ko sawa dee takulibi sëmbë puu a goonliba, nöö a tjubi dee dinima fëën dee bi hoi deseei nëën (Kenesesi 7:17, 23). Hën da kë ku de an kë, dee engel dee bi ko hogi, dee taku jeje, bi musu disa di libisëmbë sinkii u de toona go a hemel u libi kuma jeje baka. De bi tei di së u Didibi di toon "di hedima u didibi [u dee taku jeje, NW].”—Mateosi 9:34.

⁹ Di dee taangajesi engel toona go a hemel, nöö Gadu an bi tei de a di wosudendu fëën möön, leti kumafa an bi tei di tiiman u de Saatan möön (2 Petuisi 2:4). Hii fa tide de an sa tooka tei libisëmbë sinkii möön, tökuseei de ta mbei taa libisëmbë ta du hogi soni seei. Te i luku ën bunu, dee taku jeje ta heepi Saatan u "ganjan sëmbë a hii di goonliba” (Akoalimbo 12:9; 1 Johanisi 5:19). Unfa sö? Dee taku jeje abi köni hogihogi fasi u ganjan sëmbë (2 Kolenti 2:11). Boo buta mëni a so u dee fasi dë.

DI FASI FA TAKU JEJE TA GANJAN SËMBË

¹⁰ Dee taku jeje ta ganjan sëmbë u di de ta mbei de du obia wooko. Wan sëmbë di ta du obia wooko ta nama ku dee taku jeje. Kandë hënseei ta fan ku dee taku jeje nasö wan sëmbë ta fan ku de dëën. Di Bëibel ta kuutu obia wooko, nöö a ta bai u seei taa wa musu nama nëën wan tësitësi seei (Galasia 5:19-21). Leti kumafa wan hukuma ta buta beti a di huku-njanjan fëën u kisi fisi, sö nöö dee taku jeje seei ta kisi sëmbë ku obia wooko. Di hukuma ta tei tookatooka pei beti u kisi peipei fisi. A di wan seei fasi dee taku jeje ta kisi peipei sëmbë ko buta a de basu u di de ta mbei de du obia wooko a peipei fasi.

¹¹ Wan u dee beti di dee taku jeje ta tei ganjan sëmbë, hën da lukuma wooko. Andi da lukuma wooko? A dë di pooba sëmbë ta pooba u ko saandi o pasa a di ten di ta ko, nasö di tuwë de ta tuwë fii u suku soni. So u dee fasi fa sëmbë ta du lukuma wooko da wan soni de ta kai horoscoop, de ta koti kaita, de ta tja gadu u fini soni, de ta lesi dee maaka a sëmbë maun dendu nasö de ta kë ko sabi andi da di sunjan di de sunjan. Hii fa sömëni sëmbë ninga taa dee soni aki an dë hogi soni u du, tökuseei di Bëibel ta lei u taa dee sëmbë dee ta du lukuma wooko ta wooko makandi ku dee taku jeje. Tjabukama 16:16-18 ta taki u wan mujëë mii di bi dë ku "wan gadu a hedi ta konda a fesi andi o pasa amanjan”. Ma an bi sa du di soni dë möön di de puu di gadu dë nëën liba.

¹² Wan woto fasi fa dee taku jeje ta ganjan sëmbë hën da de ta mbei taa sëmbë ta fan ku dëdë sëmbë. So juu sëmbë di ta tjali u di wan lobiwan u de dëdë, ta biibi peipei soni di na ta pasa tuutuu te wan sëmbë dëdë. Wan sëmbë di dë ku gadu a hedi sa taki finifini soni u sëmbë di dëdë nasö a sa fan a wan töngö di ta djei di töngö u di sëmbë di dëdë kaa. Di bakapisi fëën dë taa sömëni sëmbë ta biibi tuutuu taa dee dëdë sëmbë ta libi jeti, nöö te de ta fan ku de, nöö di soni dë o heepi de u de an tjali möön. Ma dee soni dë an ta heepi sëmbë tuutuu, nöö de sa tja hogi ko da sëmbë. Faandi mbei? Biga dee taku jeje sa fan leti kumafa di sëmbë di dëdë bi ta fan, nöö de sa taki soni fëën da di sëmbë di ta wooko ku de (1 Samuëli 28:3-19). Boiti di dë, u bi si a di u 6 Woto taa te wan sëmbë dëdë, nöö soni fëën kaba a mundu (Psalöm 115:17). Hën da te ’wan sëmbë ta fan ku dëdë sëmbë’, nöö dee taku jeje wë ta ganjëën. Sö wan sëmbë ta du wan soni di an ta kai ku Gadu (Detolonomi 18:10, 11; Jesaaja 8:19). Fëën mbei i musu dë ku wojo sö taa dee taku jeje an kisi i ku di taku beti dë.

¹³ Dee taku jeje an ta ganjan sëmbë nöö, ma de ta bë wojo da sëmbë tu. Nöunöu Saatan ku dee taku jeje fëën sabi taa wan ’sati ten’ nöö fika da de ufö Gadu puu di kaakiti de abi. Fëën mbei de ko dë möön hogi tide möön leki fa de bi dë fosu (Akoalimbo 12:12, 17). Ma tökuseei, milionmilion sëmbë di bi ta fëëë taku jeje, an ta fëëë ta panta möön. Unfa a du ko taa de an ta fëëë möön? Andi wan sëmbë di ta du obia wooko sa du ee a kë kaba ku di soni dë?

UNFA I SA FINGA FUTU GINGIN DA DEE TAKU JEJE?

¹⁴ Di Bëibel ta konda da u unfa u sa finga futu gingin da dee taku jeje ku söseei unfa u sa kumutu a de basu. Buta mëni a dee soni dee Keesitu sëmbë u di fosu jaahöndö u di köndë Efeise bi du. So u de bi ta du obia wooko ufö de toon Keesitu sëmbë. Andi de du di de feni taa de musu kaba ku obia wooko? Di Bëibel taki taa: "Sömëni u dee obiama tja dee obia pampia [buku, NW] u de go mbei gufalu tjuma gbegede a lanti fesi” (Tjabukama 19:19). Di tjuma dee Keesitu sëmbë dë di bi tjuma dee obia buku u de, ta lei sëmbë u di ten fuu aki andi de musu du ee de kë finga futu gingin da dee taku jeje. Sëmbë di kë dini Jehovah musu tuwë nasö tjuma hii soni u de di nama ku obia wooko. Hën da soni kuma buku, fëlön, footoo ku söseei poku ka sëmbë ta taki bunu soni u obia wooko, nöö di ta da sëmbë taanga u du obia wooko. Woto soni di sëmbë musu tuwë nasö tjuma da tatai di de ta tuwë a de sinkii u hogi an miti de nasö muunga di de ta bisi.—1 Kolenti 10:21.

UNFA I SA FINGA FUTU GINGIN DA DEE TAKU JEJE?

• Tuwë nasö tjuma hii soni fii di nama ku taku jeje
• Lei soni u di Bëibel
• Begi Gadu

¹⁵ Wan tu jaa baka di dee Keesitu sëmbë u Efeise bi tjuma dee obia buku u de, di apösutu Paulosu bi sikifi de taa: ’U ta feti ku dee…hedima u dee hia didibi [taku jeje, NW]’ (Efeise 6:12). Dee taku jeje an bi kaba ku de jeti. De bi ta pooba u abi kaakiti a de liba jeti. Wë andi dee Keesitu sëmbë dë bi musu du möön? Paulosu bi taki da de taa: ’Hiniwan juu un musu abi biibi a Gadu liba. Nöö te un dë sö kaa, nöö didibi an o feni baaku a unu faa kisi unu. Woon dë kuma dee sodati ta hoi wan pei felu soni goboo sö a de fesi fu de tapa dee faja piiwa u dee felantima’ (Efeise 6:16). Möön di biibi fuu taanga, möön woo sa finga futu gingin sö taa dee taku jeje an feni u kisi.—Mateosi 17:20.

¹⁶ Ma nöö, unfa u sa taanga di biibi fuu? Wë u musu ta lei soni u Bëibel. Wan sitonu peni taanga te di goonsei fëën taanga tu. Söseei wë a dë taa di biibi fuu o taanga te di goonsei fëën taanga tu. Di goonsei dë da di soifi sabi u di Wöutu u Gadu, di Bëibel. Te u ta lesi di Bëibel, ku te u ta lei soni nëën hii daka, nöö di biibi fuu o ko möön taanga. Leti kuma wan taanga sitonu peni, sö di biibi fuu o tjubi u da dee taku jeje.—1 Johanisi 5:5.

¹⁷ Andi da wan woto soni di dee Keesitu sëmbë u Efeise bi musu du? De bi musu ta tjubi deseei jeti biga de bi ta libi a wan foto ka sëmbë bi ta dini taku jeje gaanfa. Fëën mbei Paulosu piki de taa: ’Hiniwan juu un musu ta tja hii dee fuka un abi tuu ko a Gadu fesi ku begi ku djëmë, kumafa di Akaa [jeje, NW] fëën ta manda unu fuun begi’ (Efeise 6:18). U di u seei ta libi a wan goonliba ka sëmbë ta dini taku jeje gaanfa, mbei a dë wan gaan fanöudu soni taa u ta begi Jehovah taanga faa sa tjubi u sö taa u sa finga futu gingin da dee taku jeje. Ma u musu ta kai Jehovah në te u ta begi (Nöngö 18:10). U di soni dë mbei u musu ta begi Gadu hii juu faa "puu u a di didibi maun” dendu, hën da Saatan (Mateosi 6:13). Jehovah o piki dee taanga begi dë.—Psalöm 145:19.

¹⁸ Dee taku jeje ta du hogi seei, ma wa a’ fu fëëë de ee u ta finga futu gingin da Didibi ku ee u ta pusa go zuntu a Gadu ta du di kë fëën (Jakobosi 4:7, 8). Dee taku jeje aan di makiti u du hii soni de kë. De bi kisi sitaafu a di ten u Noa, nöö wan gaan kuutudaka dë ta luku de jeti (Judasi 6). Hoi a pakisei tu taa dee taanga engel u Jehovah ta tjubi u fu hogi an miti u (2 Könu 6:15-17). Dee engel dë kë seei taa u finga futu gingin da dee taku jeje. Boo taa dee bumbuu engel dë taanputaanpu a u bandja u da u taanga u go dou. Fëën mbei un boo tan zuntu u Jehovah ku dee bumbuu engel fëën. Un boo koti pasi tu da hii pei futu u obia wooko, nöö un boo du hii dee soni dee u ta lei a di Wöutu u Gadu (1 Petuisi 5:6, 7; 2 Petuisi 2:9). Te u ta du sö kaa, nöö u sa dë seiki taa woo wini di feti u ta feti ku dee taku jeje.

¹⁹ Ma faandi mbei Gadu disa dee taku jeje be de dë jeti, ku söseei di hogilibi di tja fuka ko da sëmbë sö gaanfa? Woo piki di hakisi aki a di woto di ta ko.

*  Akoalimbo 5:11 ta taki u dee limbohati engel taa de dë "dusudusu milionmilion”. Awa, di Bëibel ta lei u taa Gadu mbei milionmilion engel.