1. Andi o da u kötöhati te u ta fii taa u dë u wanwan, nasö te dee bookohedi fuu ta möön u? (Psalöm 118:5-7)

I BI fii wan daka kaa taa i dë i wanwan u, nasö taa ja abi na wan sëmbë u heepi i ku wan bookohedi di i abi ö? Sömëni sëmbë bi fii sö kaa, te kisi dee sëmbë dee ta hoi deseei a Jehovah (1 Kön. 19:14). Ee di soni dë ko pasa ku i, nöö mëni di soni di Jehovah paamusi i. A bi taki taa: „Ma o disa i seepi, kwetikweti. Na wan juu mi o disa i wanwan möönsö.” Fëën mbei u sa taki gbelin taa: „[Jehovah] hën da mi Heepima. Ma o fëëë” (Heb. 13:5, 6). Apösutu Paulosu hën bi sikifi di soni aki da dee baaa ku dee sisa fëën u Judea a dee pisiten u di jaa 61 Baka Keesitu. Di soni di a taki dë, ta mbei u mëni di soni di sikifi a Psalöm 118:5-7.​—Lesi ën.

2. Andi woo taki a di woto aki, nöö faandi mbei woo taki u di soni dë?

² Di psalöm sikifima bi sabi taa Jehovah hën bi dë di Heepima fëën. Sö nöö Paulosu seei bi sabi di soni dë tu, u di Jehovah bi heepi ën sömëni pasi kaa. Bëina wan gaan ventu bi mbei a singi ku boto. Di soni dë bi pasa wantu jaa ufö a sikifi di biifi manda da dee Keesitu sëmbë dee ta fan Hebelejëntöngö (Tjab. 27:4, 15, 20). A hii di waka u Paulosu dë, Jehovah bi mbei Paulosu si taa hën da di Heepima fëën. Ma Jehovah bi ta heepi Paulosu a peipei fasi kaa ufö di ten dë. Woo taki u dii u dee fasi fa a bi heepi ën. Jehovah bi mbei Jesosi ku dee ëngëli, sëmbë di abi makiti, ku dee baaa ku sisa heepi ën. Di taki di woo taki u dee soni aki o heepi u fuu ko ta möön futoou Jehovah taa a o heepi u te u ta begi ën faa heepi u.

3. Andi Paulosu bi sa ta hakisi hënseei, nöö faandi mbei a bi sa hakisi hënseei di soni dë?

³ Paulosu bi abi heepi fanöudu. A dee pisiten u di jaa 56 Baka Keesitu, hën wanlö hia sëmbë bi ko kisi Paulosu hai gbulululu puu a di Wosu u Gadu a Jelusalen. Söseei de bi ta suku u kii ën. Di de tja Paulosu go a di kuutu wosu u dee Dju di woto daka fëën, nöö a bi fika piki nöö dee felantima fëën kisi ën hai tënë pisipisi (Tjab. 21:30-32; 22:30; 23:6-10). A di ten dë, a kan taa Paulosu bi ta hakisi hënseei taa: ’Un longi mi o sa tja di soni aki jeti?’

4. Unfa Jehovah bi mbei Jesosi heepi Paulosu?

⁴ Un heepi Paulosu bi feni? Di de söötö Paulosu, hën a di ndeti fëën, hën Masa Jesosi ko taanpu a Paulosu bandja, hën a piki ën taa: „Womi, tai hati e. Kumafa i si i bi dë kotoigima u mi ta konda soni u mi a Jelusalen aki, nöö söseei i o dë a Loomë ta konda de tu” (Tjab. 23:11). Di soni dë bi da Paulosu taanga seei! Jesosi bi gafa Paulosu u di Paulosu bi konda soni fëën a Jelusalen. Söseei a bi paamusi ën taa a bi o dou wansëwansë a Loomë, nöö a bi o ta konda soni fëën ala tu. Di Jesosi paamusi Paulosu di soni dë, nöö a musu u dë sö taa Paulosu bi fii taa soni an o du ën, leti kumafa wan mii ta fii te hën tata panjëën hoi.

5. Unfa Jehovah bi mbei wan ëngëli heepi Paulosu? (Luku di peentje u di kafiti.)

⁵ Un woto soni bi miti Paulosu? Tu jaa baka di dee soni dee u taki dë bi pasa ku ën a Jelusalen, hën Paulosu bi dë a wan gaan boto nango a Italiaköndë. Hën wan gaan ventu bi ko ta böö, ta naki di boto sö tee taa dee sëmbë dee bi dë a di boto bi ta si kuma de bi o lasi de libi. Ma Paulosu hën an bi ta fëëë. Faandi mbei? Wë a bi piki dee sëmbë dee bi dë a di boto taa: „A di ndeti, hën di Gadu di mi ta dini aki, a puu wan basia fëën köndë manda ko taanpu a mi bandja ko fan ku mi, biga mi dëën sëmbë. Hën a taki da mi taa: ’Womi Paulosu, na panta e. I musu nango te i dou a di Gaan Könu fesi nöömö faa kuutu soni fii. Nöö Gadu dë ku i. A o da i hii dee sëmbë ku i ta waka a di boto aki, de tuu o kumutu. Na wan u de o dëdë.’” Jehovah bi mbei wan ëngëli toona piki Paulosu di seei soni di a bi mbei Jesosi piki ën. Nöö Paulosu bi dou a Loomë, leti kumafa Jehovah bi paamusi ën.​—Tjab. 27:20-25; 28:16.

6. Un soni di Jesosi paamusi u sa da u taanga, nöö faandi mbei a sa da u taanga?

⁶ Un heepi u ta feni? Jesosi o heepi u kumafa a bi heepi Paulosu. Jesosi ta paamusi hii dee sëmbë dee ta waka nëën baka taa: „Mi o dë ku unu hiniwanten e, u tee a kaba u di goonliba aki” (Mat. 28:20). Di soni di Jesosi taki sa da u taanga. Faandi mbei? U di so daka a ta taanga da u fuu hoi dou. Te wan sëmbë fuu dëdë, nöö  na wantu daka nöö u ta tja di pen dë a u hati. Ma u ta tjëën sömëni jaa longi. Boiti di dë, a ta taanga da so sëmbë u de pasa dee daka, u di de ko gaandi. Ma na di dë nöö, so daka a ta taanga gaanfa seei da so sëmbë u de hoi dou, u di de ta fii bookosaka. Ma hii fa soni dë sö, tökuseei u ta feni taanga fuu hoi dou, u di u sabi taa Jesosi ta dë ku u „hiniwanten”, te kisi te soni ta taanga da u a di libi.​—Mat. 11:28-30.

7. Unfa Jehovah ta heepi u a di ten aki, te u luku andi Akoalimbo 14:6 ta taki?

⁷ Di Wöutu u Gadu ta piki u taa Jehovah ta heepi u ku dee ëngëli fëën (Heb. 1:7, 14). Dee ëngëli ta heepi u, söseei de ta tii u te u ta paaja „di bunu buka u di Njunjun Tii u Gadu” da „hii pei nasiön sëmbë, ku hii pei lö, ku hii pei föluku dee ta fan hii dee peipei töngö u goonliba” tuu.​—Mat. 24:13, 14; lesi Akoalimbo 14:6.

8. Unfa Jehovah bi mbei wan hedima u sodati heepi Paulosu?

⁸ Un heepi Paulosu bi feni? A di jaa 56 Baka Keesitu, nëën Jesosi bi piki Paulosu taa a bi o dou a Loomë. Ma so Dju di bi dë a Jelusalen bi fiti buka u de kisi ën kii. Di di hedima u sodati u Loomë de kai Kalaudio Lisiasi ko jei di soni, hën a heepi Paulosu. Kalaudio bi puu Paulosu hesihesi a Jelusalen manda go a wan woto foto. A bi mbei wanlö hia sodati tjëën go a di foto Sesalia. De bi waka söwan 105 kilomëti longi kumutu a Sesalia go Jelusalen. Di de dou a Sesalia, hën Gaama Felikisi ’manda sëmbë tjëën go buta a Könu Helodi wosu, hën de tei wakitima buta u de koti wakiti dëën’. Dee Dju dee bi kë kii Paulosu an bi o sa feni ën du hogi ala.​—Tjab. 23:12-35.

9. Unfa Gaama Fesitu bi heepi Paulosu?

⁹ Tu jaa baka di dë, Paulosu bi dë a dunguwosu jeti a Sesalia. Nöö wan womi de kai Fesitu bi ko dë gaama a Gaama Felikisi kamian. Dee Dju bi begi Fesitu be a manda Paulosu go a Jelusalen u de sa kuutu ën, ma Fesitu an bi kë. Kandë di gaama aki bi sabi taa dee Dju bi „ta seeka u te a mandëën da de, nöö de tapëën a pasi kii”.​—Tjab. 24:27–25:5.

10. Andi Gaama Fesitu bi du, di Paulosu bi taki taa a kë go a di Gaan Könu a Loomë be a kuutu ën?

¹⁰ Bakaten de bi kuutu Paulosu a Sesalia. Nöö u di Fesitu bi „kë feni bunu në a dee Dju sëmbë”, mbei a hakisi Paulosu taa: „Wë i sa go a Jelusalen be de go kuutu dee soni de ta taki aki a mi fesi ala u?” Paulosu bi sabi taa dee Dju bi o kë kii ën ee a go a Jelusalen. Ma a bi sabi tu andi a bi sa du u de an feni ën kii, sö taa a bi sa feni di okasi u go peleiki a Loomë. A bi taki taa: „Mi kë go a di Gaan Könu a Loomë e, be a kuutu da mi.” Baka di Fesitu ku dee laima fëën taki te de kaba, hën a piki Paulosu taa: „Wë antoobi. Di i taa i kë go a di Gaan Könu, nöö mi o manda i go nëën.” U di Fesitu bi du soni a di lö fasi dë, mbei dee felantima u Paulosu an bi feni ën du hogi. An bi o tei longi möön, nöö Paulosu bi o go a Loomë. A bi o dë a wan longi kamian ka dee Dju dee bi ta suku ën u kii an bi o sa feni ën du hogi.​—Tjab. 25:6-12.

11. Un soni di Jesaaja bi taki u da sëmbë taanga, a kan taa Paulosu bi ta mëni?

¹¹ Di Paulosu bi ta wakiti u de tjëën go a Italiaköndë, nöö a kan taa a bi ta mëni wan soni di Jehovah bi mbei di tjabukama Jesaaja taki. A bi mbei Jesaaja piki dee sëmbë dee ta fia ku ën taa: „Aluwasi un hogi soni un abi a pakisei u du, tökuseei wan o sa du di soni dë! Aluwasi andi un mëni fuun du, tökuseei wan o sa du ën, biga Gadu dë ku u” (Jes. 8:10). Paulosu bi sabi taa Gadu bi o heepi ën, nöö a kan taa di soni dë bi dëën taanga faa hoi dou te woto tesi bi o miti ën.

12. Unfa Julisi bi libi ku Paulosu, nöö andi a kan taa Paulosu bi ko fusutan te u kaba fëën?

 ¹² A di jaa 58 Baka Keesitu, hën Paulosu bi subi a boto nango a Italiaköndë. Nöö u di a bi dë wan sitaafuma, mbei de bi buta wan hedima u sodati u Loomë de kai Julisi, faa ta luku ën. Wë ee Julisi bi kë nöö a bi sa libi hogi ku Paulosu. Unfa a bi o wooko ku di makiti fëën? Wë di debooko fëën, di de go tjökö a wan lampeesi, hën „di sodati kabiteni libi bunu ku Paulosu. Biga a dëën pasi faa go a tela a dee mati fëën”. Bakaten, Julisi bi puu Paulosu a dëdë maun seei. Unfa sö? Dee sodati bi kë kii hii dee sitaafuma dee bi dë a di boto. Ma Julisi bi tapa de. Faandi mbei? Wë u di a bi kë tja Paulosu go dou wansëwansë. A kan taa Paulosu bi ko fusutan taa Jehovah bi ta wooko ku di bunuhati hedima u sodati dë, u heepi ën.​—Tjab. 27:1-3, 42-44.

13. Unfa Jehovah sa wooko ku sëmbë di abi makiti?

¹³ Un heepi u ta feni? Te a ta kai ku Jehovah, nöö Jehovah sa wooko ku di santa jeje fëën u mbei sëmbë di abi makiti du soni kumafa a kë. Könu Salumon bi sikifi taa: „Wan könu hati dë kuma wan lio a Jehovah maun dendu, nöö a ta mbei a kule go teka a kë” (Nöng. 21:1). Andi di nöngö aki kë taki? Wë libisëmbë sa diki wan kamian u mbei taa di wata u wan lio kule go ka de kë. Wë sö nöö Jehovah sa wooko ku di santa jeje fëën u mbei di pakisei u dee tiima go ka a kë, sö taa soni sa waka kumafa a kë. Te Jehovah du di soni dë, nöö sëmbë di abi makiti ta kë du soni di o tja wini ko da dee sëmbë u Gadu.​—Luku Ësala 7:21, 25, 26.

14. Ambë u sa begi da, te u luku Tjabukama 12:5?

¹⁴ Andi u sa du? U sa begi „da könu ku gaama ku hii oto sëmbë dee dë a tii”, te dee sëmbë aki o du soni di sa nama ku di dini di u ta dini Jehovah. (1 Tim. 2:1, 2; Neh. 1:11). U ta begi Gadu fajafaja da dee baaa ku dee sisa fuu dee dë a dunguwosu, leti kumafa dee fesiten Keesitu sëmbë bi ta du ën. (Lesi Tjabukama 12:5; Heb. 13:3) Boiti di dë, u sa begi tu da dee wakitima dee ta luku dee baaa ku dee sisa fuu dee dë a dunguwosu. U sa begi Jehovah faa go a dee sëmbë aki hati, sö taa de sa dë kabakaba u „libi bunu” ku dee baaa ku dee sisa fuu dee dë a dunguwosu, leti kumafa Julisi bi du ën.​—Tjab. 27:3.

15-16. Unfa Jehovah bi tei Alisitakusi ku Lukasi u heepi Paulosu?

¹⁵ Un heepi Paulosu bi feni? Di Paulosu bi dë a boto nango a Loomë, nöö Jehovah bi tei dee baaa ku dee sisa fëën u heepi ën. Boo taki u wantu fasi fa Jehovah bi du di soni aki.

¹⁶ Tu mati u Paulosu bi buta taa de bi o go ku  Paulosu a Loomë. * Dee mati fëën dë da Alisitakusi ku Lukasi. Dee womi aki bi dë kabakaba u go ku Paulosu, hii fa di Bëibel an ta piki u taa Jesosi bi paamusi de taa de bi o sa dou a Loomë, söndö u soni du de. Di di waka bi ko taanga, ufö de bi ko jei taa soni an bi o du de. Di Alisitakusi ku Lukasi bi subi a di boto a Sesalia, nöö a musu u dë sö taa Paulosu bi begi Jehovah u dëën tangi, u di tei di a bi tei dee tu baaa aki u heepi ën.​—Tjab. 27:1, 2, 20-25.

17. Unfa Jehovah bi tei dee baaa ku dee sisa u heepi Paulosu?

¹⁷ Di Paulosu bi dë a pasi nango a Italiaköndë, dee baaa ku dee sisa fëën bi heepi ën sömëni pasi. Di de bi go tjökö a di foto Sidon, hën Julisi bi da Paulosu pasi „faa go a tela a dee mati fëën fu de sa sölugu ën”. Bakaten, di Paulosu ku dee mati fëën bi go dou Puteoli, hën de ’ko si wanlö biibima u Masa Jesosi dë, hën de begi de u de tan ku de sëbën daka’. Di dee Keesitu sëmbë u dee kamian aki bi ta heepi Paulosu ku dee mati fëën ku dee soni di de bi abi fanöudu, nöö a musu u dë sö taa dee baaa ku dee sisa aki bi ta dë waiwai u di Paulosu bi ta konda soni da de u da de taanga. (Luku Tjabukama 15:2, 3.) Baka di Paulosu ku dee mati fëën bi feni taanga, hën de bi go dou.​—Tjab. 27:3; 28:13, 14.

18. Andi bi mbei Paulosu bi feni taanga, söseei andi bi mbei a da Gadu tangi?

¹⁸ Di Paulosu bi dë a pasi nango a Loomë, nöö a musu u dë sö taa a bi mëni di soni di a bi sikifi manda da dee baaa ku dee sisa u di foto dë. A bi sikifi da de taa: „Mi bi hangi sömëni jaa longi kaa u mi musu ko luku unu ala” (Lom. 15:23). Ma Paulosu an bi sabi taa sitaafuma a bi o dë te a bi o go luku de. Wë a musu u dë sö taa Paulosu bi feni taanga seei di a bi si taa dee baaa ku dee sisa u Loomë bi dë seei selelee ta wakiti a lampeesi, u de dëën odi! „Di Paulosu si taa sö de du, nöö hën a dëën taanga. Hën a da Masa Gadu tangi fu di piizii de mbei ku ën dë” (Tjab. 28:15). Hoi a pakisei taa Paulosu bi da Gadu tangi u di dee baaa ku dee sisa bi ko luku ën. Faandi mbei? Wë u di a di lö  fasi dë, Paulosu bi si wan pasi möön taa Jehovah bi ta tei dee baaa ku dee sisa fëën u heepi ën.

19. Unfa Jehovah sa tei u fuu heepi dee sëmbë dee abi heepi fanöudu, kumafa 1 Petuisi 4:10 ta taki?

¹⁹ Andi u sa du? I sabi baaa ku sisa a di kemeente ka i dë di soni ta taanga da u di de dë ku suwaki nasö u di de abi wan woto bookohedi ö? Nasö kandë u di wan sëmbë u de lasi libi ö? Ee u ko sabi taa wan sëmbë abi heepi fanöudu, nöö u sa hakisi Jehovah faa heepi u fuu sa taki wan bunu soni da di sëmbë dë. Nasö u sa hakisi ën faa heepi u fuu du wan bunu soni da di sëmbë. Dee soni dee woo taki nasö dee soni dee woo du, sa dë di soni di di baaa nasö di sisa fuu bi abi fanöudu. (Lesi 1 Petuisi 4:10.) * Ee u heepi de, nöö de sa toona ko ta biibi taa di soni di Jehovah bi taki nama ku de tuutuu. Jehovah bi taki taa: „Ma o disa i seepi, kwetikweti. Na wan juu mi o disa i wanwan möönsö.” Wë a musu u dë sö taa di soni dë o mbei i fii piizii!

20. Faandi mbei u sa taki ku hii u hati taa: „[Jehovah] hën da mi Heepima”?

²⁰ Useei ta abi bookohedi kuma Paulosu ku dee mati fëën. Ma u sabi tu taa wa abi fuu fëëë, u di Jehovah dë ku u. A ta mbei Jesosi ku dee ëngëli ta heepi u. Söseei ee a ta kai ku Jehovah, nöö Jehovah sa mbei sëmbë di abi makiti du soni u heepi u. Nöö leti kumafa sömëni fuu sabi kaa, Jehovah ta wooko ku di santa jeje fëën u da dee dinima fëën taanga, u de sa heepi dee baaa ku dee sisa u de. Wë u hii dee soni aki mbei useei sa taki di soni di Paulosu bi taki tu. U sa taki ku hii u hati taa: „[Jehovah] hën da mi Heepima. Ma o fëëë. Andi seei wan sösö libisëmbë sa du ku mi?”​—Heb. 13:6.