Skip to content

Skip to table of contents

I bi sabi di soni aki ö?

I bi sabi di soni aki ö?

Di womi de kai Moodekai bi dë tuutuu ö?

WAN Dju womi de kai Moodekai bi du wantu gaan fanöudu soni di u sa feni lesi a di Bëibel buku Ësitë. Di Dju womi aki bi ta wooko a di könu wosu u dee Pëlsia sëmbë. A bi dë a di pisiten u di jaa 496 bifö Keesitu, di Könu Ahasifelusi bi ta tii. (A di ten aki, u sabi di könu dë kuma Xerxes I.) Moodekai tapa sëmbë di bi kë kii di könu. Di soni aki mbei di könu bi seeka soni u Moodekai kisi gafa a lanti fesi. Bakaten, di wan womi de kai Haman bi dëdë, hën di könu buta Moodekai hedima u dee gaama. Haman an bi lobi Moodekai ku dee woto Dju sëmbë seepiseepi. Ma u di Moodekai bi ko dë hedima u dee gaama, mbei a bi mbei wan wëti di bi tapa sëmbë u de an kii dee Dju dee bi ta libi a di pisiwata u Pëlsia kaba.​—Ësitë 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.

So sëmbë di ta öndösuku soni fu awooten, bi taki taa dee soni dee sikifi a bi buku Ësitë an dë tuutuu soni, söseei taa Moodekai an bi dë tuutuu. Ma a di jaa 1941, hën wanlö womi di ta diki goonbasu ta öndösuku soni fu awooten, bi ko feni soni di ta lei taa Moodekai bi libi tuutuu. Andi de bi feni?

Sëmbë di ta öndösuku soni, bi feni wan soni ka di në Marduka bi dë sikifisikifi (A Saamakatöngö u ta kai ën Moodekai). De bi ko si taa Moodekai bi ta seeka pampia soni u di foto Susan ka di könu bi ta libi, söseei a bi ta seeka möni soni u di foto dë tu. Wan womi de kai Arthur Ungnad, di sa’ u öndösuku soni fu awooten bunu, bi taki taa „boiti di Bëibel, di soni di de bi feni dë, bi dë di wan kodo soni a di ten dë, di bi ta lei taa Moodekai bi libi tuutuu”.

Baka di Ungnad bi taki di soni dë, nöö hën wanlö könima bi puu dusudusu woto soni, di bi sikifi a Pëlsiatöngö, di ta lei taa Moodekai bi libi tuutuu. Wantu u dee soni dë bi dë wanlö sitonu pisi, di de bi feni a di foto Persepolis, di sëmbë bi booko kaba a sösö. Dee sitonu pisi dë bi dë a wan kamian zuntu ku dee peni u di foto, ka de bi ta tjubi gudu. De bi mbei dee sitonu pisi aki a di pisiten di Xerxes I bi ta tii. De bi sikifi soni a de a Elamititöngö, nöö sömëni në di u sa feni a di buku Ësitë bi sikifi a de. a

Di në Moodekai (Marduka) a wan sitonu pisi a Pëlsiatöngö

Wantu u dee sitonu pisi u di foto Persepolis bi abi di në Marduka sikifisikifi a de. Nöö de bi taki taa a bi dë wan sikifibiifima u könu a di pisiten di Xerxes I bi ta tii. A wan woto sitonu pisi de bi sikifi taa Marduka bi ta puu soni buta a woto töngö. Di soni aki ta kai ku di fasi fa di Bëibel ta taki u Moodekai. A bi dë wan futuboi u Könu Ahasifelusi (Xerxes I), nöö a bi ta fan tu töngö. Kandë möön hia seei. A bi lo’ u sindo a di gaandöö u di könu wosu a Susan (Ësitë 2:19, 21; 3:3). Di gaandöö aki bi dë wan gaan wosu te ka dee sëmbë dee ta wooko da könu bi ta wooko.

Dee soni dee sëmbë feni u di womi de kai Marduka, di dë sikifisikifi a dee sitonu pisi, ku dee soni di di Bëibel ta taki u Moodekai, ta kai a wan. De bi libi a di seei pisiten, söseei de bi ta libi a di seei kamian. De tu tuu bi ta du gaan wooko da wan heihei sëmbë. Te u luku hii dee soni di sëmbë feni aki, nöö a kan taa Marduka ku Moodekai bi dë di seei sëmbë.

a A di jaa 1992, hën wan womi de kai Edwin M. Yamauchi bi sikifi wan woto ka a bi kai teni në u sëmbë dee a bi feni a dee sitonu pisi, nöö dee seei në dë dë u feni a di buku Ësitë.