Di jaa baka di dë, dee baaa bi piki dee baaa ku dee sisa u di Bëtëli taa di bëikantoo u Zuid-Afiikan bi ta suku heepi. De bi o feni wan masini di bi o ta doloki buku, nöö de bi o abi sëmbë fanöudu u wooko ku ën. Mi bi buta mi në u mi go heepi, nöö mi bi wai seei di de tei mi. De bi tei dii woto baaa di bi ta wooko a di Bëtëli u Kanada tu. Dee baaa aki bi dë Dennis Leech, Bill McLellan, ku Ken Nordin. Dee baaa bi piki u taa woo dë a Zuid-Afiikan u wan longi pisiten!

Mi bi bëli mi mama, hën mi piki ën taa: „Mama mi musu piki i wan soni. Mi nango a Zuid-Afiikan e!” Mi mama bi dë wan mujëë di bi abi wan taanga biibi, söseei a bi lobi Jehovah gaanfa. Di mi bi piki mi mama di soni aki, an bi taki hia soni. Ma mi bi sabi taa a bi dë ku mi a wan së. Hii fa mi mama ku mi tata bi fii tjali u di mi bi o go libi a wan longi kamian, tökuseei de an tapa mi.

Ufö u go a Zuid-Afiikan, u bi go a di Bëtëli di bi dë a Brooklyn. Ala de lei mi ku dee dii woto baaa dii liba longi unfa u musu wooko ku wan woto pei masini u doloki buku. Baka di dë, hën u tei wan sipi di bi ta tja lai, fuu go dou a Kaapstad, di dë a Zuid-Afiikan. A di ten dë mi bi tapa 20 jaa. Baka di dë, u tei wan talanwagi a Kaapstad di bi o tja u go a Johannesburg. Di u bi tei di talanwagi aki a bi dë ndeti buka. Di di sonu bi bigi ta hopo, hën u bi tapa a wan piki foto. A bi dë a wan dëëdëë kamian. Di ventu bi ta böö di sandu, nöö di kamian bi kendi. Mi ku dee dii woto baaa bi luku go a döö, nöö u bi hakisi useei naasë u dë. Söseei u bi ta hakisi useei ee unfa soni bi o waka da u. Ma wantu jaa baka di dë, di u bi go luku dee piki foto aki, hën u bi ko si taa a suti u libi a dee foto aki.

Wantu jaa longi mi bi musu wooko ku wan kofaliki masini di bi ta seeka soni u de bi sa ta doloki Di Hei Wakitimawosu ku di Ontwaakt! Di bëikantoo bi ta doloki dee buku aki a sömëni peipei Afiikantöngö. De an bi ta doloki de da Zuid-Afiikan wanwan, ma da sömëni woto köndë na Afiikan. U bi wai seei di u bi si unfa u bi sa wooko ku di njunjun masini aki tjika. Wa bi kumutu a Kanada go te a Zuid-Afiikan u sösö!

Baka wan pisiten, mi bi bigi ta wooko a di kantoo di bi ta seeka peipei wooko. Wooko kuma di doloki  di buku musu doloki, di manda di dee buku aki bi musu manda go, ku di puu di u bi musu puu dee buku aki buta a woto töngö. Mi bi abi sömëni soni u du, ma mi bi ta dë waiwai.

A di jaa 1968 mi tööu ku wan sisa de kai Laura Bowen. Di sisa aki bi ta libi zuntu ku Bëtëli. A bi ta du di pioniliwooko, söseei a bi ta heepi sikifi soni ku masini a di kantoo ka de bi ta puu buku ko a woto töngö. A di ten ala te i tööu, nöö a bi lo’ u pasa taa de bi ta puu i a Bëtëli. Fëën mbei di bëikantoo bi hakisi u fuu go du di apaiti-pioniliwooko. Mi bi ta booko mi hedi ku di soni aki pikisö. Teni jaa longi mi bi wooko a Bëtëli, nöö mi bi ta feni soni u njan, söseei mi bi abi wan kamian u libi. Mi bi ta hakisi miseei ee unfa u bi o sa feni hii soni di u abi fanöudu, u di di möni di u bi o feni kuma sëmbë di ta du di apaiti-pioniliwooko an hia. Hiniwan fuu bi o feni 25 rand hiniwan liba (a di ten ala a bi o dë 35 Amëëkandala). Ma de bi ta luku ee u bi dou dee juu, de bi ta luku un mëni buku u paati, söseei un mëni pasi u bi go a wan sëmbë baka ufö u bi sa feni di möni aki. U bi musu paka juu wosu, u bi musu bai soni u njan, paka wagi, paka data ku woto soni jeti.

De bi hakisi u fuu go du di pioniliwooko a wan piki kulupu di bi dë zuntu ku di foto Durban, di dë a di së u di Indische Oceaan. Gaan hia sëmbë u India bi ta libi ala. Gaansë u dee sëmbë aki bi dë bakamii u dee sëmbë dee bi go libi a Zuid-Afiikan a di pisiten u di jaa 1875, u wooko a wan kamian ka de bi ta mbei suki. Bakaten dee sëmbë aki bi feni woto pei wooko, ma de an bi tooka soni a di fasi fa de ta libi ku dee soni di de ta njan. De bi lo’ u boi soni ku masala. Dee sëmbë aki bi ta fan Ingisitöngö. Fëën mbei an bi dë fuu go lei wan woto töngö fuu bi sa peleiki da de.

Dee baaa ku dee sisa dee bi ta du di apaiti-pioniliwooko a di ten dë, bi musu peleiki dou 150 juu hiniwan liba. Fëën mbei mi ku Laura bi buta taa di fosu daka woo peleiki sikisi juu longi. Di wei bi kendi seei. Wa bi abi na wan sëmbë di u bi sa toona go luku fuu konda soni u Bëibel dëën, söseei wa bi abi sëmbë di u bi sa lei soni u Bëibel. Fëën mbei go nöö u bi sa go a sëmbë pisi u peleiki da de. Di u bi bigi peleiki te wan pisi, hën mi luku di oloisi u mi, hën mi si taa 40 miniti nöö u bi peleiki! Mi bia hakisi miseei unfa u bi o sa du di apaiti-pioniliwooko.

Ma bakaten, u bi seeka soni a wan möön bunu fasi. Hiniwan daka u bi ta tja bëëë, söseei u bi ta buta kofi nasö baafu a wan kan di ta hoi soni kendikendi. Te u bi kë böö pikisö, nöö u bi ta lëi di wagi fuu go tapa a wan pau basu. So juu dee piki mii bi ta ko taanpu luku u, u di de bi ta si taa kulölu fuu an dë kuma de. Baka wantu daka u bi ko si taa te u bi peleiki pasa tu nasö dii juu longi, nöö di woto pisi u di daka bi ta pasa hesi seei.

Dee sëmbë aki bi abi bunu fasi, nöö u bi ta wai seei taa u bi sa konda soni u Bëibel da de. De bi abi lesipeki, de bi abi bunu fasi, söseei de bi lobi Gadu. Sömëni sëmbë di bi abi di Hindu biibi, bi ta haika di bosikopu di u bi ta tja. De bi lobi dee soni di de bi ta lei u Jehovah ku Jesosi. De bi lobi dee lei u Bëibel, de bi lobi soni u di njunjun goonliba ka sëmbë o ta libi bööböö, söseei de bi wai u ko sabi taa sëmbë di dëdë sa weki ko a libi baka. Wan jaa baka di dë, u bi abi 20 sëmbë di u bi ta lei soni u Bëibel. Hiniwan daka u bi ta njan makandi ku wan u dee famii dee u bi ta lei soni u Bëibel. A bi dë wan piizii soni da u seei.

An bi tei longi seei, hën de da u wan woto wooko fuu du. De bi hakisi u fuu du di keling-wooko a di së u di Indische Oceaan. Hiniwan wiki u bi ta libi ku peipei famii, nöö u bi ta wooko makandi ku dee peleikima u di kemeente sö taa u bi sa ta da de taanga. De bi ta libi ku u kuma famii. U bi lo’ u dë makandi ku de, ku dee mii u de. Söseei u bi lobi dee mbeti u de. Tu jaa longi u bi du di wooko aki. Ma wan daka di bëikantoo bëli u, hën de taa: „U bi kë fii ko wooko a Bëtëli baka.” Hën mi piki de taa: „U ta wai seei ku di wooko di u ta du aki e.” Ma an dë u taki taa u bi dë kabakaba u go ka de bi abi u fanöudu.

Di u bi toona go a Bëtëli, hën de mbei mi wooko makandi ku di diniwooko komite. Ala mi bi ta wooko makandi ku sömëni baaa di bi abi öndöfeni, söseei di bi abi wan taanga biibi. A di ten dë, baka te wan keling-gaanwomi bi go luku wan kemeente,  nöö a bi ta piki di bëikantoo unfa soni bi waka a di kemeente. Baka di dë, di diniwooko komite ta wooko ku dee soni di di keling-gaanwomi taki, nöö de ta manda wan biifi go da di kemeente di a bi go luku. Ku dee biifi aki, de bi ta da di kemeente taanga, söseei de bi ta heepi de u de du soni möön bunu. U bi abi baaa di bi ta wooko taanga seei u puu dee biifi u di keling-gaanwomi di a bi ta sikifi a Xhosatöngö, a Zulutöngö, ku woto töngö jeti buta a Ingisitöngö. Nöö bakaten, de bi ta puu dee biifi di di bëikantoo bi sikifi a Ingisitöngö, buta a dee peipei Afiikantöngö. Mi bi ta wai ku dee baaa aki u di de bi ta wooko taanga seei, söseei u di de bi heepi mi u mi ko fusutan unfa soni bi ta taanga da dee baaa ku dee sisa, dee dë Afiikan nëngë.

A di pisiten dë, hiniwan föluku bi abi wan kamian ka de bi ta libi. Di soni aki bi mbei dee sëmbë u tookatooka föluku an bi ta hulu deseei. Dee baaa ku dee sisa fuu, dee dë Afiikan nëngë, bi ta fan di u de töngö. De bi ta peleiki a di u de töngö, söseei de bi nango a komakandi ka de ta fan de töngö.

Ma bi sabi dee baaa ku sisa aki, u di a hii dee kemeente ka u bi dë, de bi ta fan Ingisitöngö. Ma fa mi bi ta wooko ku dee baaa a Bëtëli, nöö mi bi sa ko sabi möön soni u de. Mi bi ko fusutan unfa soni bi ta taanga da dee baaa ku dee sisa aki, u di sëmbë u di pisiwata ka de ta libi ta du soni woto fasi, söseei de ta biibi woto soni tu. Dee baaa ku sisa aki bi abi degihati seei! De an bi ta du dee soni di dee woto sëmbë bi ta du. Söseei de an bi ta du soni di nama ku taku jeje, hii fa famii ku woto sëmbë bi ta du ku de seei. A dee boiti kamian, i bi abi sëmbë di bi pooti gaanfa. Sömëni u de an bi go a siköö wan bëtë, ma de bi lobi di Bëibel.

Mi bi abi di gaandi u heepi a so kuutu di de bi hoi di nama ku di leti di wan sëmbë abi u dini Gadu ku di tei di wa ta tei së a politiki soni u köndë. Di biibi u mi bi ko möön taanga di mi bi si unfa wanlö mii di dë Kotoigi bi abi degihati, söseei unfa de bi ta hoi deseei a Gadu. De bi puu dee mii aki a siköö u di de an bi kë du soni di nama ku poipoi biibi.

Wan woto soni bi ta mbei soni ta taanga da dee baaa ku dee sisa dee bi ta libi a wan piki köndë fu Afiikan de bi ta kai Swaziland. Di di könu de kai Sobhuza II bi lasi libi, hën de duwengi hii sëmbë u de du soni di nama ku dee soni di sëmbë ta du te wan sëmbë dëdë. Dee womi bi musu puuma hedi, nöö dee mujëë bi musu koti de hedi uwii  ko sati. U di di soni aki bi nama ku di dini di sëmbë ta dini dee avo u de di dëdë kaa, mbei dee baaa ku dee sisa an bi du dee soni aki. U bi wai seei di u bi si unfa de bi ta hoi deseei a Jehovah! U bi lei sömëni soni a di hoi di de bi ta hoi deseei a Jehovah, ku di pasensi di de bi abi. A bi mbei di biibi fuu ko möön taanga.

A di jaa 1981, de buta mi u mi heepi a di kamian ka de ta doloki buku, u di de bi feni wan njunjun fasi u du di soni aki ku computer. A bi dë wan apaiti pisiten! Di fasi fa u bi ta doloki buku bi ko tooka seei. Wan womi bi da di bëikantoo wan njunjun masini, nöö u bi sa wooko ku ën luku ee a ta wooko bunu. An bi dë fuu paka fëën wantewante. U bi abi nëigi masini, hën u bi bai feifi u dee njunjun masini aki buta a de kamian. U bi feni wan woto pei masini tu. Di soni aki mbei u bi sa ta doloki möön hia buku!

U di u bi abi computer, mbei u bi sa wooko ku MEPS (Multilanguage Electronic Publishing System). Dee njunjun computer soni bi go a fesi. Soni an bi dë möön kumafa a bi dë di mi ku dee dii woto baaa bi kumutu a di Bëtëli u Kanada ko wooko a Zuid-Afiikan! (Jes. 60:17) A di pisiten dë mi ku dee dii woto baaa bi tööu ku sisa di bi lobi Jehovah, söseei di bi ta du di pioniliwooko. Mi ku Bill fika a Bëtëli. Ken ku Dennis bi pai mii, nöö de bi ta libi zuntu ku Bëtëli.

Di wooko a di bëikantoo bi ta ko möön hia. De bi ta puu sömëni buku di ta taki soni u Bëibel buta a woto töngö, nöö de bi ta doloki de, nöö de lai de a sipi manda go da dee woto bëikantoo. Di soni aki mbei de bi abi wan woto Bëtëli wosu fanöudu. Dee baaa bi mbei wan Bëtëli wosu a wan waiti kamian di dë a Johannesburg. De bi wëi di wosu aki a di jaa 1987. A bi dë wan gaandi da mi u si unfa di wooko bi go a fesi, söseei u dë wan u dee baaa u di bëikantoo komite u Zuid-Afiikan sömëni jaa longi.

U bi feni wan woto gaan bunu a di jaa 2001. Dee baaa bi kai u fuu ko wooko a di bëikantoo fu Amëëkanköndë. Mi bi o dë wan u dee baaa u di bëikantoo komite fu ala. Hii fa u bi tjali seei u di u bi o disa di wooko fuu ku dee mati fuu a Zuid-Afiikan, tökuseei u bi wai seei u bigi di njunjun libi fuu a di Bëtëli fu Amëëkanköndë.

Ma u bi ta booko u hedi, u di u bi o go disa Laura mama, hii fa a bi ko gaan sëmbë kaa. Wa bi o sa du soni dëën sö möön, u di u bi o dë te a New York. Ma dee dii sisa u Laura bi taki taa de bi o heepi de mama ku hii soni di a bi o abi fanöudu. De bi taki taa: „Wa sa dë a di hii-ten diniwooko. Ma ee u sölugu mama, nöö di soni dë o heepi i fii go dou ku di diniwooko fii.” U bi tei di soni di de bi du u bigi seei.

Mi baaa ku hën mujëë, di bi ta libi a Toronto, a di köndë Kanada, bi taki tu taa de bi o luku mi mama, u di hën manu bi lasi libi kaa. Mi mama bi libi ku mi baaa ku hën mujëë 20 jaa longi. U bi tei ën u bigi seei taa de bi luku ën, söseei taa de bi lei taa de lobi ën u tefa a ko lasi libi kölö sö baka di u bi dou a New York. A dë wan gaan bunu soni seei te i abi sëmbë a di famii di dë kabakaba u luku dee gaansëmbë fii, hii fa so juu a sa dë wan taanga soni u du!

Di u dou na Amëëkanköndë, nöö sömëni jaa longi mi bi ta wooko a di pisi ka de ta doloki buku. De bi ko feni wan njunjun fasi u doloki buku, nöö soni bi ko dë möön kösökösö. A dee lasiti ten aki, mi bi ta wooko a di pisi ka de ta bai soni. Mi ta wai seei taa mi sa ta wooko a di gaan bëikantoo aki 20 jaa longi kaa. Söwan 5000 baaa ku sisa ta wooko a di Bëtëli aki, nöö söwan 2000 baaa ku sisa ta heepi!

Sikisiteni jaa a fesi ma bi dë ku di mëni seei taa mi bi o dë ta wooko aki. Laura bi heepi mi ku hii hën hati hii dee jaa dee pasa. Soni bi waka bunu da mi seei! U ta wai ku dee tookatooka soni di u bi sa du a di diniwooko, söseei u ta wai taa u bi sa wooko makandi ku baaa ku sisa di abi bunu fasi. A dee baaa ku dee sisa aki dendu i abi dee ta wooko a dee peipei bëikantoo dee u bi go luku a hii së u goonliba. Nöunöu mi abi 80 jaa ku miii, nöö ma ta du sö hia soni möön, u di de lei möön njönku baaa u de du di wooko di mi bi ta du.

Di psalöm sikifima bi sikifi taa: „Dee sëmbë dee abi Jehovah kuma Gadu u de, dë bunu” (Ps. 33:12). Di soni aki dë sö tuu! Mi ta tei ën u bigi seei taa mi bi sa ta dini Jehovah makandi ku dee sëmbë fëën.