1-3. (a) Andi o heepi u fuu sa hoi useei a Gadu a dee lasiti daka u di goonliba aki? (b) Andi woo luku a di woto aki?

NÖUNÖU u ta libi a di kaba pisi u dee lasiti daka u di goonliba aki. U ta si taa möönmöön sëmbë ta ko hogi. Dee hogihati sëmbë ta „göö kuma ahun” (Psalöm 92:7). Fëën mbei an ta bigi da u te u ta si taa gaansë sëmbë an ta libi kumafa Gadu kë. Paulosu bi piki dee Keesitu sëmbë taa: „A dë sö tuu taa a di së u sabi hogi un musu dë kuma piki mii, ma a di së u pakisei soni, nöö un musu dë gaangaan sëmbë” (1 Kolenti 14:20). Wë unfa u sa du di soni aki?

² Wë u sa feni di piki a Nöngö 28:5. A ta taki taa: „Dee sëmbë dee ta suku Jehovah ta fusutan hii soni.” Di soni aki kë taki taa dee sëmbë aki sa fusutan hii soni di dë fanöudu, u de sa ta du soni di ta kai ku Jehovah. Nöngö 2:7, 9 ta lei u tu taa te wan sëmbë ta libi bunu, nöö Jehovah ta dëën köni. Di tëkisi aki ta taki  taa: „Joo ko fusutan andi da leti libi, joo ko fusutan unfa i musu kuutu soni a wan leti fasi, söseei unfa i sa ta libi ku wan limbo hati. Joo ko fusutan unfa i sa du hii dee bunu soni aki.”

³ Noa, Daniëli ku Jöpu bi abi di köni aki (Ezekiëli 14:14). A di ten aki, dee sëmbë u Gadu seei abi di lö köni aki tu. Ma unfa a dë ku i? I abi di köni di Gadu ta da sëmbë u? Ee i kë „fusutan hii soni” di dë fanöudu, fii sa ta du soni di ta kai ku Jehovah, nöö i musu ko sabi ën bumbuu. Fëën mbei a di woto aki woo luku dii soni. (1) Unfa Noa, Daniëli ku Jöpu bi du ko sabi Gadu, (2) unfa di sabi di de bi ko sabi Gadu bi heepi de, ku (3) unfa u sa ko abi di biibi di de bi abi.

4. Unfa Noa bi du ko sabi Jehovah, nöö unfa di sabi di a bi ko sabi Jehovah bi heepi ën?

⁴ Unfa Noa bi du ko sabi Jehovah? Sensi di ten u Adam ku Eva, hën sëmbë ta lei soni u Jehovah a dii pei fasi. De ta lei soni fëën te de ta luku dee soni dee a mbei, de ta lei soni fëën a woto dinima fëën di ta hoi deseei nëën, söseei de ta lei soni fëën te deseei si unfa a ta mbei de feni gaan bunu, u di de ta piki hën buka (Jesaaja 48:18). Kandë di luku di Noa bi ta luku dee soni dee Gadu mbei, bi mbei a ko sabi taa Gadu dë, söseei a bi mbei a ko sabi dee fasi fëën. Kandë di soni aki mbei Noa bi ko fusutan taa Jehovah abi kaakiti gaanfa, söseei taa hën da di wan kodo tuutuu Gadu (Loomë 1:20). Wë u ta si taa na biibi nöö Noa bi ta biibi taa wan Gadu dë, ma a bi ko ta biibi Gadu gaanfa.

5. Unfa Noa bi du ko sabi andi Gadu bi abi a pakisei da libisëmbë?

⁵ Di Bëibel ta taki taa „te i jei di buka u Gadu ufö biibi ta ko a i hati”. Hën da dee soni dee u ta jei a wotowan sa heepi u fuu ko abi biibi (Loomë 10:17). A kan taa Noa bi jei soni u Jehovah a dee gaan sëmbë fëën. De bi pai Noa tata Lamëki ufö Adam dëdë, nöö Lamëki bi abi biibi a Gadu. (Luku di peentje a bigi u di woto.) Söseei Noa bi abi wan avo de kai Metusela, nöö Jeleti, bi dë wan womi di Noa kai nënë. Di womi aki bi libi söwan 366 jaa jeti baka di de pai Noa. * (Luku di pisi a basu.) (Lukasi 3:36, 37) A kan taa dee womi aki ku dee mujëë u de bi konda da Noa taa Jehovah hën mbei libisëmbë, söseei taa a bi kë u de pai miii fuu di goonliba, nöö a bi kë u de dini ën tu. Noa bi musu u jei taa Adam ku Eva an bi piki Jehovah buka, nöö a bi o ta si unfa di libi bi ko dë da libisëmbë di de pasa Gadu buka (Kenesesi 1:28; 3:16-19, 24). Noa bi lobi dee soni dee a bi lei, nöö dee soni aki bi dëën taanga faa dini Jehovah.​—Kenesesi 6:9.

6, 7. Unfa di soni di Noa bi sabi taa Gadu bi o du, bi mbei di biibi fëën ko möön taanga?

⁶ Dee soni dee u dë ku di mëni taa woo  feni, ta taanga di biibi fuu. Pakisei unfa di biibi u Noa bi ko möön taanga, di a ko sabi taa di në fëën kë taki „böö” nasö „kötöhati” (Kenesesi 5:29). Jehovah bi mbei Lamëki taki u Noa taa: „Di wan aki o da u kötöhati u dee taanga wooko dee u ta du, söseei u di pena di u ta pena fa u ta wooko di goon di Jehovah bi siba.” Hën da Noa bi ta dë ku di mëni taa Gadu bi o seeka soni ko möön bunu. Noa bi ta biibi taa de bi o pai wan „mii” di bi o makisa di sindeki booko hedi, leti kumafa Abeli ku Enöku bi ta biibi.​—Kenesesi 3:15.

⁷ Noa an bi ta kaba fusutan di soni di Jehovah bi taki a Kenesesi 3:15. Ma a bi sabi taa di tjabukama woto aki ta lei taa soni o waka bunu a di ten di ta ko. Enöku bi ta taki di wan seei soni te a bi ta peleiki da sëmbë. A bi ta piki sëmbë taa Jehovah o kii dee hogihati sëmbë (Judasi 14, 15). Hii fa na Amagedon ufö Gadu o kii hii dee hogihati sëmbë puu a goonliba, tökuseei u sa dë seiki taa di tjabukama woto aki bi musu u mbei Noa ko abi wan möön taanga biibi!

8. Unfa di sabi di Noa bi sabi Gadu bumbuu, bi heepi ën?

⁸ Unfa di sabi di Noa bi ko sabi soni u Gadu bumbuu, bi heepi ën? U di Noa bi lei soni u Gadu, mbei a bi ko abi biibi, söseei a bi ko abi di köni di Gadu ta da sëmbë. Di soni aki bi heepi ën fu an du soni di bi o sa hati Jehovah. Unfa sö? Noa bi kë dë wan mati u Gadu, fëën mbei an bi go dë mati ku sëmbë di an bi ta biibi Jehovah Gadu, söseei di an bi kë dini ën. Noa an bi mbei dee taku jeje dee bi ko a goonliba aki ganjëën, kumafa de bi ganjan dee woto sëmbë. Dee sëmbë bi lobi dee soni di dee taku jeje aki bi ta du, nöö kandë de bi kë dini de tu (Kenesesi 6:1-4, 9). Noa bi sabi tu taa Jehovah bi kë u libisëmbë pai miii fuu di goonliba (Kenesesi 1:27, 28). Fëën mbei di dee taku jeje bi tei mujëë pai miii, nöö Noa bi sabi taa di soni aki an bunu. Di soni aki bi ko dë gbelingbelin u si, di dee mii u dee taku jeje bi ta ko möön bigi, söseei di de bi ta ko taanga möön dee woto mii. Te u kaba fëën, Jehovah bi piki Noa taa a bi o mbei wan Gaan Wata ko kii hii dee takuhati sëmbë. U di Noa bi ta biibi di soni di Jehovah bi taki, mbei a bi mbei di ark, nöö hën ku dee sëmbë fëën bi fika a libi.​—Hebelejën 11:7.

9, 10. Unfa u sa ko abi di biibi di Noa bi abi?

⁹ Unfa u sa ko abi di biibi di Noa bi abi? Wë u musu ta lei soni a di Wöutu u Gadu finifini, u musu lobi dee soni dee u ta lei, söseei u musu ta du dee soni dee u ta lei, sö taa u sa ta du soni a wan fasi di ta kai ku Gadu (1 Petuisi 1:13-15). Te u ko abi biibi, söseei te u ko abi di köni di Gadu ta da sëmbë, nöö  dee soni aki o heepi u u Saatan an feni u ganjan, söseei fu wa ko ta libi kumafa dee sëmbë u di goonliba aki ta libi (2 Kolenti 2:11). Sömëni sëmbë u di goonliba aki lobi hogidu ku fanafiti libi, nöö de lo’ u du dee soni di hati u de ta manda de (1 Johanisi 2:15, 16). Dee sëmbë aki an ta kë biibi taa abiti möön di hogi goonliba aki o poi kaba a sösö. Ee wa abi wan taanga biibi, nöö useei sa bigi ko ta pakisei sö tu. Hoi a pakisei taa di Jesosi bi tei di ten u Noa maaka ku di ten fuu aki, nöö an bi taki u di hogi di sëmbë bi o ta du ku di libi di sëmbë bi o ta libi fanafiti, ma a bi taki u di hogi di bi o sa miti u ee u ta mbei soni puu u pakisei a di dini di u ta dini Gadu.​—Lesi Mateosi 24:36-39.

¹⁰ I sa hakisi iseei dee soni aki: ’Di fasi fa mi ta libi ta lei taa mi sabi Jehovah tuutuu ö? Di biibi di mi abi ta mbei mi ta du soni a wan fasi di ta kai ku Jehovah u? Söseei a ta mbei mi lei wotowan andi Gadu kë taa de musu du ö?’ Di fasi fa joo piki dee hakisi aki o heepi i fii ko sabi ee iseei ta waka ku di tuutuu Gadu, leti kumafa Noa bi ta du ën.

11. (a) Andi di lobi di Daniëli bi lobi Gadu ta lei u fu hën mama ku hën tata? (b) Undi u dee fasi u Daniëli i bi o kë ko abi?

¹¹ Unfa Daniëli bi du ko sabi Jehovah? A musu u dë sö taa Daniëli mama ku hën tata bi heepi ën faa ko lobi Jehovah ku di Wöutu fëën. Nöö hii hën libi longi, a bi lei taa a lobi Jehovah ku di Wöutu fëën. Di a bi ko gaandi seei, a bi ta lei soni a di Wöutu u Gadu finifini jeti (Daniëli 9:1, 2). Daniëli bi sabi Jehovah bumbuu. Söseei a bi sabi hii dee soni dee Jehovah bi du da dee Isaëli sëmbë. U ta si di soni aki te u lesi dee soni dee Daniëli bi taki a wan begi a Daniëli 9:3-19. Lesi di tëkisi aki, nöö pakisei fundu fëën. Hakisi iseei di soni aki: ’Andi di begi aki ta lei mi u Daniëli?’

12-14. (a) Unfa Daniëli bi lei taa a bi abi di köni di Gadu ta da sëmbë? (b) Unfa Jehovah bi mbei Daniëli feni gaan bunu, u di a bi abi degihati, söseei u di a bi ta hoi hënseei nëën?

¹² Unfa di sabi di Daniëli bi sabi Gadu bumbuu, bi heepi ën? Wë a bi sa taanga da wan Dju di bi ta dini Gadu, u hoi hënseei a Gadu a di köndë Babilon. Jehovah bi piki dee Dju taa: „Wan musu mbei toobi a di köndë ka mi mbei un go a katibo dë” (Jelemia 29:7). Ma Gadu bi piki de tu taa de bi musu ta dini ën ku hii de hati (Ëkisodesi 34:14). Wë nöö unfa Daniëli bi o sa du dee tu soni aki? Di köni di Gadu bi dëën, bi heepi ën faa fusutan taa a bi musu piki Jehovah buka möön di u dee tiima. Höndöhöndö jaa baka di dë, hën Jesosi bi taki u di wan seei soni.​—Lukasi 20:25.

¹³ Pakisei andi Daniëli bi du di de buta wan wëti di ta taki taa 30 daka longi sëmbë an musu begi na wan woto gadu boiti könu. (Lesi Daniëli 6:7-10.) Daniëli bi sa taki taa: ’Di soni aki an hogi sö. 30 daka nöö mi musu hoi di wëti aki.’ Ma Daniëli an bi taki sö. An bi kë u wan wëti di libisëmbë buta, tapëën faa dini Gadu. Daniëli bi sa go a wan kamian ka sëmbë an bi o sa si ën, nöö a begi Jehovah. Ma a bi sabi taa hii daka sëmbë bi ta si ën te a bi ta begi. Fëën mbei hii fa a bi sa lasi hën libi, tökuseei a bi ta begi go dou ka sëmbë bi o sa si ën, u di an bi kë u sëmbë pakisei taa a bi tapa u dini Jehovah.

¹⁴ Jehovah bi mbei Daniëli feni gaan bunu u di a bi abi degihati, söseei u di a bi du soni u lei taa a ta hoi hënseei nëën. Jehovah bi du  wan foombo soni u heepi Daniëli u dee lëun an kii ën. Di soni aki bi mbei sëmbë u hii dee köndë ka Medo-Pëlsia bi ta tii, ko sabi soni u Jehovah!​—Daniëli 6:25-27.

15. Unfa u sa ko abi di biibi di Daniëli bi abi?

¹⁵ Unfa u sa ko abi di biibi di Daniëli bi abi? Ee u kë ko abi wan taanga biibi, nöö na lesi nöö u musu ta lesi di Wöutu u Gadu, ma u musu ta fusutëën tu (Mateosi 13:23). U kë sabi unfa Jehovah ta si soni. Fëën mbei u musu ta pakisei fundu u dee soni dee u ta lesi. U musu ta begi hii juu, möönmöön te soni ta taanga da u. U sa abi di biibi taa Jehovah o da u di köni ku di kaakiti di u abi fanöudu.​—Jakobosi 1:5.

16, 17. Unfa Jöpu bi du ko sabi Jehovah?

¹⁶ Unfa Jöpu bi du ko sabi Jehovah? Jöpu an bi dë wan Isaëli sëmbë. Ma a bi dë wan bakamii u Abahamu, Isaki ku Jakopu,  nöö Jehovah bi lei dee womi aki soni fëën, söseei a bi lei de andi a bi abi a pakisei da libisëmbë. Wë Jöpu bi ko sabi dee soni aki tu (Jöpu 23:12). Jöpu bi piki Jehovah taa: „Mi bi jei soni fii” (Jöpu 42:5). Jehovah seei bi taki taa Jöpu bi konda soni fëën da woto sëmbë.​—Jöpu 42:7, 8.

¹⁷ Di luku di Jöpu bi ta luku dee soni dee Jehovah mbei, bi heepi ën faa ko sabi dee fasi u Jehovah tu (Jöpu 12:7-9, 13). Elihu ku Jehovah tuu bi tei dee soni dee Jehovah mbei u lei Jöpu unfa libisëmbë piki tjika, te i tei de maaka ku Jehovah Gadu (Jöpu 37:14; 38:1-4). Dee soni dee Jehovah bi piki Jöpu bi dou hën hati, hën a bia piki Jehovah Gadu taa: „Mi ko si taa i sa du hii soni, nöö na wan sëmbë sa tapa i fii du di soni di i abi a pakisei u du.” Jöpu bi taki söseei taa: „Luku fa mi ta sindo a goon aki a sindja liba, u lei taa mi ta tjali.”​—Jöpu 42:2, 6.

18, 19. Unfa Jöpu bi lei taa a bi sabi Jehovah tuutuu?

¹⁸ Unfa di sabi di Jöpu bi sabi Gadu bumbuu, bi heepi ën? Jöpu bi ta fusutan unfa Gadu ta si soni. A bi sabi Jehovah bumbuu, nöö di soni dë bi heepi ën faa du soni a wan bunu fasi. Jöpu bi sabi taa an bi o sa taki taa a lobi Gadu, ee an bi ta libi bunu ku wotowan (Jöpu 6:14). An bi ta si kuma a bi bunu möön wotowan, ma a bi ta libi ku de kuma de da famii fëën, aluwasi de bi gudu nasö de bi pooti. Jöpu bi taki taa: „Wë na di Sëmbë di buta mi a mi mama bëë dendu hën mbei de tu nö?” (Jöpu 31:13-22). Hii fa Jöpu bi ko gudu, söseei hii fa a bi ko abi makiti, tökuseei an bi ko abi gaanfasi, nöö an bi ta si kuma a bunu möön wotowan tu. Jöpu an bi dë kuma sömëni sëmbë u di ten aki, di gudu, söseei di abi makiti.

¹⁹ Jöpu an bi kë u na wan soni tapëën fëën ku Jehovah dë mati. An bi kë u gudu seei tapëën. A bi sabi taa ee soni ko dë sö, nöö a bi o sa mbei a „bia baka da di tuutuu Gadu di dë a liba ala”. (Lesi Jöpu 31:24-28.) Boiti di dë, Jöpu bi ta si di tööu libi kuma wan santa soni di Gadu seti da wan womi ku hën mujëë. A bi mbei wan buka ku hënseei taa an bi o luku wan mujëë a wan fasi di an fiti (Jöpu 31:1). Di soni aki ta bigi da u seei, u di Jöpu bi ta libi a wan ten ka Jehovah bi ta da dee womi pasi u de tei möön leki wan mujëë. Hën da Jöpu bi sa abi tu mujëë ee a bi kë. Ma a musu u dë sö taa Jöpu bi sabi taa di Jehovah bi seti di fosu tööu libi, nöö a bi mbei wan kodo womi ku wan kodo mujëë u de sa libi makandi. Wë di soni aki mbei Jöpu bi abi wan kodo mujëë nöö. * (Luku di pisi a basu.) (Kenesesi 2:18, 24) Baka 1600 jaa, hën Jesosi bi lei sëmbë di soni aki sö tu. A bi lei de taa wan womi musu abi wan kodo mujëë nöö, nöö de musu tööu ufö de sa duumi ku deseei.​—Mateosi 5:28; 19:4, 5.

20. Unfa di sabi di woo ko sabi Jehovah ku dee wëti fëën bumbuu, o heepi u fuu ko sabi ambë u sa tei kuma mati, söseei fuu ko sabi un piizii u sa mbei?

²⁰ Unfa u sa ko abi di biibi di Jöpu bi abi? Wë u musu ko sabi Jehovah bumbuu, nöö u musu mbei möiti u du soni di ta kai ku ën. Di Bëibel ta taki taa Jehovah „ta buuse di sëmbë di lobi hogidu”, söseei a ta taki taa wa musu ta hulu wan sëmbë di ta tjubi ambë a dë tuutuu. (Lesi Psalöm 11:5; 26:4.) I sa hakisi iseei dee soni aki: ’Andi dee tu tëkisi aki ta lei mi u di fasi fa Jehovah ta si soni? Unfa de musu mbei mi ta du soni? Unfa de musu mbei mi ta si dee soni dee mi ta luku a Internet? Unfa de musu mbei mi ta si dee  sëmbë dee mi ta kë tei ko dë mati u mi? Söseei unfa de musu mbei mi ta si dee soni dee mi ta kë du u mbei piizii?’ Di fasi fa joo piki sa heepi i fii ko sabi unfa i sabi Jehovah tjika. Wa kë ko ta libi kuma dee sëmbë u di hogi goonliba aki. Fëën mbei u musu ta wooko ku u „fusutan”. Hën da u musu ta mbei möiti fuu ko sabi andi da bunu ku andi da hogi, söseei u musu ko sabi andi da wan köni soni ku andi da wan don soni.​—Hebelejën 5:14, NW; Efeise 5:15.

21. Andi o heepi u fuu ko ta „fusutan hii soni” di dë fanöudu, fuu sa ko ta du soni di ta kai ku Jehovah?

²¹ U di Noa, Daniëli ku Jöpu bi mbei hii möiti u de ko sabi Jehovah bumbuu, mbei Jehovah bi heepi de u de ko „fusutan hii soni” di bi dë fanöudu, u de bi sa piki hën buka. Di fasi fa libi u de waka ta lei u taa ee u ta du soni kumafa Jehovah kë, nöö hii juu soni o ta waka bunu da u (Psalöm 1:1-3). Fëën mbei hakisi iseei di soni aki: ’Mi sabi Jehovah bumbuu kumafa Noa, Daniëli ku Jöpu bi sabi ën u?’ Wë u sa ko sabi Jehovah möön fa dee womi aki bi sabi ën, u di Jehovah ta lei u möön soni fëën a di ten aki (Nöngö 4:18). Fëën mbei, mbei möiti fii ta lei soni a di Bëibel finifini. I musu ta pakisei fundu u dee soni dee i ta lei, söseei i musu ta begi Jehovah faa da i di santa jeje fëën. Te i ta du sö, nöö ja o ko ta libi kuma dee sëmbë u di hogi goonliba aki. Ma joo ta du soni di ta lei taa i abi di köni di Gadu ta da sëmbë, söseei i ku di Tata fii a liba ala o ko dë möön gaan mati.​—Nöngö 2:4-7.