1. Unfa wan Samalia womi bi lei taa a bi tei ën u bigi taa Jesosi kulëën?

I BI abi teni womi di an bi abi saanfa-u-du u deseei. Dee womi aki bi abi kököbë, nöö a bi ta djei kuma de an bi o ko bëtë möönsö. Ma wan daka de dë te wan pisi, hën de si Jesosi, di gaan Mësitë, ta waka ta ko. De bi jei kaa unfa Jesosi bi ta kula hii pei siki, nöö de bi dë seiki taa a bi o sa kula de tu. Fëën mbei de bai taa: „Masa o, ke gaantangi, tei tjalihati fuu nöö i heepi u baa!” Jesosi bi kula hii dee teni womi aki. An dë u taki taa hii de tuu bi tei ën u bigi taa Jesosi bi abi tjalihati u de. Ma wan u dee womi aki bi du wan soni jeti. A bi lei Jesosi taa a bi tei di soni di a bi du dëën u bigi. Di Samalia womi aki bi fii faa „bai taanga ta gafa Gadu”.​—Luk. 17:12-19.

2, 3. (a) Andi sa mbei wa tei soni u bigi? (b) Andi woo luku a di woto aki?

² Te wan sëmbë du wan soni da u, nöö u ta kë lei ën taa u ta tei di soni di a du da u u bigi, leti kumafa di Samalia womi bi lei taa a bi tei di soni di Jesosi bi du dëën u bigi. Ma a sa pasa taa u fëëkëtë u da wan sëmbë tangi u di soni di a du da u.

³ A di woto aki, woo taki faandi mbei a dë fanöudu fuu lei taa u ta tei soni u bigi. Woo taki u sëmbë fu awooten di bi ta tei soni u bigi ku dee an bi ta tei soni u bigi. Söseei woo taki u wantu fasi fa u sa lei taa u dë ku tangi a hati.

4, 5. Faandi mbei a dë fanöudu fuu lei taa u ta tei soni u bigi?

⁴ Jehovah ta lei u unfa u sa ta lei taa u ta tei soni u bigi. Wan fasi fa a ta du di soni aki, hën da te a ta mbei dee sëmbë dee ta  piki hën buka feni gaan bunu (2 Sam. 22:21; Ps. 13:6; Mat. 10:40, 41). Di Bëibel ta piki u fuu ’mbei möiti fuu ko dë kuma Gadu, kumafa wan mii ta kë djeesi hën tata a soni’ (Ef. 5:1). Fëën mbei di möön fanöudu soni mbei u kë ta lei taa u ta tei soni u bigi, hën da u di u kë djeesi Jehovah.

⁵ Luku wan woto soni di mbei u ta kë lei taa u ta tei soni u bigi. Te u ta si taa wotowan ta tei dee soni dee u ta du da de u bigi, nöö u ta wai. Te u ta lei taa u ta tei wan soni u bigi, nöö wotowan ta wai. Te di sëmbë di du wan soni da u ta si fa u ta tei soni u bigi, nöö a ta fii taa di möiti di a bi mbei u heepi u, an bi dë u sösö. Te u kaba fëën, u ku di sëmbë dë ta ko dë möön gaan mati.

6. Unfa wan goutu apa dë kuma dee soni dee u ta taki u lei taa u ta tei wan soni u bigi?

⁶ Di lei di u ta lei taa u ta tei soni u bigi da wan gaan bunu soni seei. Di Bëibel ta taki taa: „Wan soni di wan sëmbë taki a di soifi ten, dë kuma goutu apa a wan soofu paabi dendu” (Nöng. 25:11). Pakisei unfa wan goutu apa hanse seei a wan soofu soni dendu! A bi o dë wan gaan waiti soni seei! Unfa i bi o fii ee wan sëmbë da i sö wan kado? Dee soni dee i ta taki u lei taa i tei wan soni di wan sëmbë du da i u bigi, sa dë kuma di kado aki. Pakisei di soni aki: Wan goutu apa sa dë u wan gaan longi pisiten. Sö nöö dee soni dee i ta taki u lei taa i ta tei wan soni u bigi, sa dë wan soni di wan sëmbë sa ta mëni u nöömö.

7. Te u luku di soni di sikifi a Psalöm 27:4, nöö unfa Dafiti ku dee woto sëmbë dee sikifi di buku Psalöm bi ta lei taa de ta tei soni u bigi?

⁷ Sömëni u dee dinima u Gadu fu awooten bi lei taa de ta tei soni u bigi. Wan u dee sëmbë aki da Dafiti. (Lesi Psalöm 26:6-8.) A bi ta tei di tuutuu lei u bigi. U ta si di soni aki a di  fasi fa a bi ta libi. A bi da gaan hia gudu u de bi sa mbei di Wosu u Gadu. Dee bakamii u Asafu bi ta lei tu taa de ta tei soni u bigi di de bi sikifi so pisi u di buku psalöm, nasö di buku ka de ta kanda u gafa Gadu. A wan u dee kapitë u di buku psalöm, de ta taki u dee „gaangaan soni di Gadu ta du” (Ps. 75:1). Wë a dë gbelingbelin u si taa Dafiti ku dee bakamii u Asafu bi kë lei Jehovah taa de ta tei dee gaan bunu dee a bi mbei de feni, u bigi. Na un fasi i sa djeesi dee sëmbë aki?

8, 9. Unfa apösutu Paulosu bi lei taa a kai dee baaa ku dee sisa fëën gaan soni, nöö un wini di soni aki bi abi?

⁸ Apösutu Paulosu bi ta lei tu taa a bi ta kai dee baaa ku dee sisa fëën gaan soni. Di soni aki bi ta dë u si a di fasi fa a bi ta taki soni u de. Hii juu a bi ta da Gadu tangi taa a bi abi de kuma hën baaa ku hën sisa. Nöö te a bi ta sikifi biifi da de, a bi ta piki de unfa a lobi de tjika. A Loomë 16:1-15, Paulosu bi kai di në u 27 Keesitu sëmbë. A bi taki u Pesila ku Akila taa: „A fika piki de bi dëdë fu mi hedi.” Söseei a bi taki u Fiibi di bi „heepi sömëni sëmbë gaanfa seei”, nöö a bi heepi Paulosu tu. A bi gafa dee baaa ku dee sisa aki, u di de bi ta wooko taanga da Masa.​—Lom. 16:1-15.

⁹ Paulosu bi sabi taa dee baaa ku dee sisa bi ta mbei föutu, tökuseei di a bi sikifi di biifi manda da dee Keesitu sëmbë dee bi dë a Loomë, a bi buta pakisei a dee bunu fasi di de abi. I sa fusutan unfa dee baaa ku dee sisa bi feni taanga a dee soni di Paulosu bi sikifi, di de bi lesi di biifi da de! Di soni aki mbei de ku Paulosu ko dë möön gaan mati. I ta lei taa i ta dë ku tangi a hati da dee soni di dee baaa ku dee sisa u di kemeente fii ta du ö?

10. Andi u ta lei a di fasi fa Jesosi bi gafa dee bakama fëën?

¹⁰ A di buka di Jesosi bi manda da dee kemeente u Piki Asia, a bi gafa dee bakama fëën u dee wooko di de bi ta du. A di buka di a bi manda da di kemeente u Tiatila, hën a bi taki taa: „Mi sabi hii dee bunu dee un ta du a Tiatila ala. Mi sabi di gaan lobi fuunu tu. Mi sabi fa un ta biibi Gadu tjika. Mi sabi fa un ta dini oto sëmbë ta heepi de. Nöö mi sabi fa un ta tai hati ta biibi Gadu tu. Wan hai baka möönsö. Mi sabi taa un ta du bumbuu soni gaanfa möön leki fa un bi du a fesi” (Ako. 2:19). Jesosi an bi gafa de nöö u di de bi du sömëni soni da Gadu, ma a bi gafa de tu u dee bunu fasi di de bi abi, di bi mbei de du dee soni aki. Hii fa Jesosi bi musu da so baaa ku sisa u di kemeente u Tiatila lai, tökuseei dee soni dee a bi taki a bigi u di bosikopu ku dee lasiti soni dee a bi taki, bi dë soni u da de taanga (Ako. 2:25-28). Pakisei di makiti di Jesosi abi, u di a dë hedima u hii dee kemeente. An bi musu u da u tangi u dee soni dee u ta du dëën. Ma tökuseei a ta du ën. Di soni aki da wan soni di dee gaanwomi sa djeesi ën nëën!

11. Unfa Esau bi ta si dee soni dee nama ku Gadu, te u luku di soni di sikifi a Hebelejën 12:16?

¹¹ A tjali taa so sëmbë fu awooten an bi ta lei taa de ta tei soni u bigi. Hii fa dee gaansëmbë u Esau bi lobi Jehovah ta lesipeki ën, tökuseei an bi ta si dee soni dee nama ku Gadu u gaan soni. (Lesi Hebelejën 12:16.) Unfa u du sabi taa Esau an bi ta tei soni u bigi? A bi sei di gaandi di a bi abi kuma di fosu pai mii, da Jakopu, di piki baaa fëën. Hën a tei wan paabi baafu nëën kamian (Ken. 25:30-34). Bakaten di soni di Esau du, bi ko hati ën seei. Ma u di an bi tei di gaandi di a bi abi u bigi, mbei an bi sa hopo ligei di an bi feni dee bunu dee sëmbë ta feni te de dë di fosu pai mii.

12, 13. Unfa dee Isaëli sëmbë bi lei taa de an bi ta tei soni u bigi, nöö andi bi ko pasa bakaten?

¹² Sömëni soni bi dë di dee Isaëli sëmbë bi sa ta tei u bigi. De bi dë saafu a Egepiti, hën  Jehovah mbei de ko fii di a bi tja dee Teni Sitaafu ko a dee Egepiti sëmbë. Baka di dë, hën Jehovah puu de a nöutu di a kii dee sodati u Egepiti a di Bë Ze. Dee Isaëli sëmbë bi tei di soni aki u bigi sö tee taa de kanda gafa Jehovah. Ma de bi ta dë ku tangi a hati hii juu ö?

¹³ Di woto fuka bi miti dee Isaëli sëmbë, hën de bi fëëkëtë hii dee bunu soni di Jehovah bi ta du da de. De bi lei taa de an bi dë ku tangi a hati (Ps. 106:7). Andi de bi du? Wë „hii dee Isaëli sëmbë tuu bi ta guunjan Mosesi ku Alon”. Ma u sa taki taa Jehovah de bi ta guunjan (Ëki. 16:2, 8). A bi hati Jehovah seei di a bi si taa dee sëmbë fëën an bi tei dee soni di a bi ta du da de u bigi. Bakaten, a bi taki taa hii dee sëmbë bi o dëdë a di sabana, boiti Josua ku Kalëb (Nöb. 14:22-24; 26:65). Boo köni fu wa ko dë kuma dee sëmbë dee an bi ta tei soni u bigi, nöö boo djeesi dee sëmbë dee bi ta tei soni u bigi.

14, 15. (a) Unfa womi ku mujëë di tööu sa lei taa de ta tei dee soni di di wotowan u de ta du, u bigi? (b) Unfa mama ku tata sa lei dee mii u de u de ta lei taa de ta tei soni u bigi?

¹⁴ A di wosudendu libi. Hii sëmbë a wan wosudendu ta feni wini te hii de tuu ta lei taa de ta tei soni u bigi. Te womi ku mujëë di tööu ta lei taa de ta tei dee soni di di wotowan u de ta du, u bigi, nöö di soni aki ta mbei de ko möön lobi deseei. An ta taanga da de u de da di wotowan u de paadon. Wan womi di ta tei dee soni di di mujëë fëën ta du, u bigi, an ta si dee bunu soni di hën mujëë ta du, nasö di a ta taki, nöö a kaba, ma a ta „hopo taanpu, nöö a gafëën” (Nöng. 31:10, 28). Wan mujëë di köni ta piki hën manu unfa a ta tei dee soni dee a ta du u bigi tjika.

¹⁵ Un dee mama ku dee tata, un lei dee mii fuunu unfa de sa ta lei taa de ta tei soni u bigi. Hoi a pakisei taa dee mii fuunu o ta djeesi unu a dee soni dee un ta taki ku dee soni dee un ta du. Fëën mbei un musu ta da dee mii fuunu tangi te de du wan soni da unu. Boiti di dë, un musu lei dee mii fuunu taa de musu da tangi te wotowan du wan soni da de. Un musu heepi dee mii fuunu u de ko fusutan taa te de ta da wotowan tangi, nöö de musu ta du ën ku hii de hati, söseei un musu lei de taa dee soni di de ta taki sa mbei wan sëmbë fii bunu. Wan mujëë de kai Clary bi taki taa: „Di mi mama bi abi 32 jaa, hën de bi söötö mi tata a dunguwosu, nöö hën mi mama wanwan bi musu sölugu dii mii. Di mi tapa 32 jaa, hën mi pakisei unfa a bi musu u taanga da mi mama  faa kiija u di hënseei bi abi 32 jaa. Fëën mbei mi bi piki ën taa mi ta tei ën u bigi taa a bi disa sömëni soni faa bi sa sölugu mi ku dee baaa u mi. Bakaten a piki mi taa a bi tei ën u bigi taa mi bi piki ën dee soni dë. Söseei a bi piki mi taa a lo’ u pakisei dee soni dë, nöö de ta mbei a fii bunu.”

16. Konda wan woto di ta lei unfa di lei di i ta lei taa i ta tei soni u bigi, sa da wotowan taanga.

¹⁶ A di kemeente. Te u ta lei dee baaa ku dee sisa fuu unfa u ta tei dee soni di de ta du u bigi, nöö u ta da de taanga. Wan baaa di dë wan gaanwomi di de ta kai Jorge, bi ko siki gaanfa seei di a bi abi 28 jaa. Wan hii liba longi an bi sa go a dee komakandi. Ma di a bi bigi go a dee komakandi baka di liba dë seei, tökuseei an bi sa du soni a dee komakandi. Jorge ta taki taa: „Mi bi ta fii kuma ma bi dë wan hojo soni, u di ma bi sa du soni kumafa mi bi kë, nöö ma bi sa tja na wan faantiwöutu a di kemeente. Ma baka wan komakandi, hën wan baaa piki mi taa: ’Mi ta da i tangi u di i dë wan baaa di dee sëmbë u mi wosudendu sa ta djeesi. U bi lobi dee taki dee i bi hoi dee jaa dee pasa. De mbei di biibi fuu ko taanga.’ Dee soni di di baaa bi taki aki, bi dou mi hati tee taa mi bigi këë. Dee soni dee a bi taki bi da mi taanga seei.”

17. Unfa u sa lei Jehovah taa u dë ku tangi a hati da dee soni dee a ta da u, te u luku di soni di sikifi a Kolosën 3:15?

¹⁷ Di Gadu fuu di lo’ u da sëmbë soni. Jehovah da u sömëni soni di nama ku di biibi fuu. A ta lei u sömëni soni a dee komakandi fuu, a dee buku fuu, söseei a dee website fuu. A bi pasa kaa taa i bi haika wan taki, taa i bi lesi wan woto, nasö taa i bi luku wan broadcasting, hën i fii taa dee soni dee i lesi, nasö taa dee soni dee i jei da soni di i bi abi fanöudu ö? Unfa u sa lei Jehovah taa u ta tei dee soni aki u bigi? (Lesi Kolosën 3:15.) Wan fasi fa u sa ta du di soni aki, da te u ta dëën tangi te woo begi ën.​—Jak. 1:17.

18. Unfa u sa lei taa u ta tei ën u bigi taa u abi wan Könuköndë zali?

¹⁸ Wan woto fasi fa u sa lei Jehovah taa u ta tei dee soni dee a ta du da u u bigi, da te u ta seeka di kamian ka u nango dini ën faa dë limbolimbo. Hii juu u ta heepi te de ta seeka dee Könuköndë zali fuu. Söseei dee sëmbë dee ta seeka dee poku soni u di zali ta köni taa de an booko dee soni aki. Te u ta seeka di zali, nöö soni an o ta booko hesihesi, nöö an o dë taa hii juu u musu toona mbei wan zali. A sö wan fasi u sa ta mbei njunjun Könuköndë zali a woto kamian, nasö u sa ta seeka woto zali di booko.

19. Andi u ta lei u di woto u wan keling-gaanwomi ku hën mujëë?

 ¹⁹ Dee sëmbë dee ta wooko taanga da u. Te u ta piki wan sëmbë unfa u ta tei dee soni dee a ta du u bigi, nöö di soni dë sa mbei dee fuka u sö wan sëmbë an hebi dëën u tja sö möön. Buta pakisei a di woto u wan keling-gaanwomi ku hën mujëë. Baka di de peleiki hii di daka a wan ten ka di wei bi kötö seei, hën de toona go a de pisi weiwei. Di wei bi kötö tee taa di mujëë bi bisi dee lai dee de ta bisi u tapa kötö, faa go kandi. Di debooko fëën, hën a piki hën manu taa a ta fii kuma an o sa du di keling-wooko go dou. Ma di wan seei daka dë, hën dee baaa u di bëikantoo manda wan biifi dëën. De taki a di biifi taa de ta tei di mbei di a ta mbei möiti a di peleikiwooko, u bigi seei, söseei taa de ta si fa a ta hoi dou. De taki tu taa de ta fusutan unfa a musu u hebi dëën te de musu ta foloisi u wan kamian go a di woto kamian hiniwan wiki. Di manu u di sisa aki ta taki taa: „Di biifi di de bi manda dëën bi mbei a fii bunu seei. Fëën mbei sensi di daka dë, ma jei a taki soni u go disa di keling-wooko möön. Boo taa sömëni pasi di miseei bi ta kë disa di keling-wooko, nöö hën bi ta da mi taanga u mi hoi dou.” Di baaa aki ku hën mujëë bi du di keling-wooko söwan 40 jaa longi.

20. Andi u musu ta du hiniwan daka, nöö faandi mbei?

²⁰ Boo mbei möiti hiniwan daka faa dë taa dee soni dee u ta taki ku dee soni dee u ta du, ta lei taa u ta dë ku tangi a hati da dee soni di wotowan ta du. Dee soni dee u ta taki sa mbei wotowan tja dee fuka u de, söseei a sa heepi de u de pasa dee hogi ten ka u ta libi, ka sëmbë an ta tei dee soni di wotowan ta du, u bigi. Te u ta taki soni u da wotowan tangi u dee soni di de ta du, nöö di soni dë sa mbei u ku de ko dë mati u nöömö. Ma möön gaanfa woo ta djeesi di Tata fuu Jehovah, di lo’ u da sëmbë soni, söseei di ta tei dee soni di wotowan ta du u bigi seei.