1. Andi sa mbei wan womi libi ku di mujëë fëën ku dee mii fëën a wan pei fasi?

ANDI i ta fusutan te i jei di wöutu „hedima”? So womi ta libi ku di mujëë ku dee mii u de, kumafa dee sëmbë u di pisiwata u de guwenti du ën. Luku andi wan sisa de kai Yanita di ta libi a Europa, bi taki. A bi taki taa: „Ka mi ta libi, sëmbë ta biibi taa mujëë sëmbë lagi möön womi sëmbë, nöö womi sëmbë musu ta si mujëë sëmbë kuma saafu.” Söseei wan baaa de kai Luke di ta libi na Amëëkanköndë, bi taki taa: „So tata ta lei dee womi mii u de taa dee soni di mujëë sëmbë ta taki an dë fanöudu, nöö fëën mbei an dë fanöudu u buta pakisei a dee soni di de ta taki.” Ma na a di lö fasi dë Jehovah kë taa womi sëmbë musu libi ku de mujëë. (Luku Maikusi 7:13.) Wë nöö unfa wan womi sa tei fesi a wan bunu fasi a di wosudendu fëën?

2. Andi wan hedima u wosudendu musu ko sabi, nöö faandi mbei a musu ko sabi di soni dë?

² Ee wan womi kë ta tei fesi a di wosudendu fëën a wan bunu fasi, nöö a musu ko fusutan fosu, unfa Jehovah kë taa a musu du soni. A musu ko sabi tu faandi mbei Jehovah seti soni sö taa sëmbë sa ta abi taki a wotowan liba, söseei a musu ko sabi unfa a sa djeesi Jehovah ku Jesosi. Faandi mbei wan womi sëmbë musu ko sabi dee soni aki? Wë u di Jehovah da dee hedima u wosudendu taki a wotowan liba, nöö a kë taa de musu tja di faantiwöutu u de a wan bunu fasi.​—Luk. 12:48b.

3. Andi u sa lei u di fasi fa Jehovah seti soni a di wosudendu fëën a liba ala ku goonliba aki, te luku 1 Kolenti 11:3?

³ Lesi 1 Kolenti 11:3. Di tëkisi aki ta lei u unfa Jehovah seti soni a di wosudendu fëën a liba ala ku goonliba aki. U di Jehovah da di hedima u di wosudendu fëën a liba ala ku goonliba aki, mbei hën abi taki a hii soni liba. A seti soni sö taa sëmbë sa  ta abi taki a wotowan liba, ma dee sëmbë aki musu tja di faantiwöutu u de kumafa a kë u de tjëën (Lom. 14:10; Ef. 3:14, 15). Jehovah buta Jesosi faa dë hedima u di kemeente, ma a o buta pakisei a di fasi fa a o tja di faantiwöutu fëën (1 Kol. 15:27). Jehovah da wan womi di tööu, di faantiwöutu faa dë hedima u di mujëë fëën ku dee mii fëën. Ma Jehovah ku Jesosi tuu o buta pakisei a di fasi fa a o libi ku dee sëmbë fëën.​—1 Pet. 3:7.

4. Andi Jehovah ku Jesosi sa ta du?

⁴ U di Jehovah da di Hedima u di wosudendu fëën a liba ala ku goonliba aki, mbei a sa buta wëti da dee mii fëën u lei de unfa de musu tja deseei (Jes. 33:22). U di Jesosi da hedima u di kemeente, mbei hënseei abi leti u buta wëti da u.​—Gal. 6:2; Kol. 1:18-20.

5. Andi wan hedima u wosudendu sa ta du, ku andi an sa du?

⁵ Leti kuma Jehovah ku Jesosi, wan hedima u wosudendu seei sa taki unfa soni musu waka a di wosu (Lom. 7:2; Ef. 6:4). Ma tökuseei an sa du soni kumafa a kë. Dee wëti dee a o ta buta da dee sëmbë fëën wosudendu, musu ta kumutu a di Wöutu u Gadu (Nöng. 3:5, 6). Wan hedima u wosudendu an sa buta wëti da sëmbë di an dë sëmbë fëën wosudendu (Lom. 14:4). Boiti di dë, te dee mii fëën ko bigi, te de kumutu a wosu kaa, nöö de o ta lesipeki ën jeti, ma an o sa buta wëti da de möön.​—Mat. 19:5.

6. Faandi mbei Jehovah seti soni, sö taa sëmbë sa ta tei fesi a soni?

⁶ Jehovah seti soni sö taa sëmbë sa ta tei fesi, u di a lobi dee sëmbë fëën wosudendu. A dë wan bunu di a da u. A sö wan fasi, dee sëmbë u Jehovah an o ta du soni fanjanfanjan, ma de o sa ta du soni tololoo a pasi (1 Kol. 14:33, 40). Ee Jehovah an bi buta sëmbë u tei fesi, nöö dee sëmbë fëën wosudendu bi o ta du soni fanjanfanjan, nöö de an bi o ta dë waiwai. Na wan sëmbë bi o sabi ambë musu taki unfa soni musu waka, söseei ambë o tei fesi a soni.

7. Jehovah bi kë taa womi sëmbë musu ta libi hogi ku mujëë sëmbë, te u luku andi Efeise 5:25, 28 ta taki ö?

⁷ Wë ee di seti di Jehovah seti soni u sëmbë sa ta tei fesi a soni, dë sö wan bunu soni, nöö faandi mbei sömëni mujëë a di ten aki ta fii kuma de manu ta masa de. Wë di soni aki dë sö, u di sömëni womi an ta du soni kumafa dee wëti u Jehovah ta taki. Ma de ta du soni kumafa dee sëmbë u di pisiwata u de guwenti du soni. A kan tu taa de ta libi hogi ku de mujëë, u di de ta buta pakisei a deseei nöö. Wan womi di tööu sa ta libi hogi ku hën mujëë, u di a kë lei wotowan taa hën da wan „tuutuu womi nëngë”. Kandë a sa ta pakisei taa an sa duwengi hën mujëë faa lobi ën, ma a sa du soni faa fëëë ën. Nöö a sa tei di fëëë di hën mujëë ta fëëë ën, u mbei di mujëë du soni kumafa a kë. * Di lö fasi u du soni aki, an ta mbei dee mujëë ta si kuma sëmbë ta lesipeki de, ta si de u gaan soni. Söseei na a di fasi aki Jehovah kë taa womi sëmbë musu libi ku de mujëë.​—Lesi Efeise 5:25, 28.

8. Unfa wan womi sa ko dë wan bunu hedima u wosudendu?

⁸ Wan womi sa ko dë wan bunu hedima u wosudendu, te a ta djeesi Jehovah ku Jesosi a di fasi fa de ta tei fesi. Buta pakisei a tu u dee fasi di Jehovah ku Jesosi ta lei taa de abi, nöö luku unfa wan hedima u wosudendu sa lei taa a abi dee fasi aki, te a ta tei fesi a di wosudendu fëën.

9. Unfa Jehovah ta lei taa a abi sakafasi?

 ⁹ Sakafasi. Jehovah da di möön köni sëmbë di dë, ma tökuseei a ta haika dee dinima fëën (Ken. 18:23, 24, 32). A bi da sëmbë di a abi taki a de liba, pasi u de taki unfa de sa du wan soni (1 Kön. 22:19-22). Jehovah an ta mbei föutu, ma tökuseei an ta hoi taa wa o ta mbei föutu a di ten aki. Ma a ta heepi dee dinima fëën u de du soni a wan bunu fasi, hii fa de dë zöndu libisëmbë (Ps. 113:6, 7). Di Bëibel ta taki seei taa Jehovah da wan „heepima” (Ps. 27:9; Heb. 13:6). Könu Dafiti seei bi ko si taa a bi sa du dee gaan wooko dee Jehovah bi dëën faa du, u di Jehovah abi sakafasi.​—2 Sam. 22:36.

10. Unfa Jesosi bi lei taa a abi sakafasi?

¹⁰ Unfa a dë ku Jesosi? Hii fa a bi dë di Masa u dee bakama fëën, tökuseei a bi wasi de futu. Andi da wan u dee soni di mbei Jehovah mbei sëmbë sikifi soni u di woto aki buta a Bëibel? Wë a musu u dë sö taa a bi kë u dee hedima u wosudendu, ku woto sëmbë jeti, fusutan unfa de musu libi. Jesosi seei bi taki taa: „Di soni mi du da unu dë, nöö mi du ën fuun sa djeesi mi ta du sö tu” (Joh. 13:12-17). Hii fa Jesosi bi abi gaan makiti, tökuseei an bi ta dë ku di mëni taa sëmbë hën bi musu ta du soni dëën, ma hën bi ta du soni da wotowan.​—Mat. 20:28.

11. Andi wan hedima u wosudendu sa lei a di fasi fa Jehovah ku Jesosi bi du soni, te a nama ku sakafasi?

¹¹ Di soni di u ta lei. Wan hedima u wosudendu sa lei taa a abi sakafasi a peipei fasi. A sa du sö, te an ta hoi taa hën mujëë ku dee mii fëën an o ta mbei föutu. Söseei a sa du sö, te a ta haika unfa hën mujëë ku dee mii fëën ta si wan soni, aluwasi ee de an ta si di soni kumafa hën a ta si ën. Wan sisa de kai Marley, di ta libi na Amëëkanköndë, bi taki taa: „So juu mi ku mi manu an ta si soni a di wan fasi, ma mi ta fii taa a ta kai mi gaan soni, söseei taa a ta lesipeki mi, u di te a o du wan soni, nöö a ta hakisi mi unfa mi ta pakisei, nöö a ta buta pakisei a di soni di mi piki ën ufö a du wan soni.” Boiti dee soni aki, wan womi di abi sakafasi ta dë kabakaba u du wooko a wosu, aluwasi ee dee sëmbë u di pisiwata ka a ta libi, ta si kuma mujëë sëmbë hën musu ta du dee lö wooko dë. Wë di soni dë sa dë wan taanga soni. Faandi mbei u taki sö? Wë wan sisa de kai Rachel bi taki taa: „A di kamian ka de kiija mi, ee wan womi ta heepi hën mujëë ta wasi paabi lai, nasö ee a ta heepi ën ta seeka wosu, nöö dee sëmbë u di pisiwata  fëën, ku dee famii fëën an o ta si kuma a dë wan ’tuutuu womi nëngë’. De o ta si kuma an sa tii di mujëë fëën”. Ee sö sömëni sëmbë u di pisiwata ka i ta libi ta si soni, nöö hoi a pakisei taa Jesosi bi wasi dee bakama fëën futu, hii fa sëmbë bi ta si kuma wan saafu hën bi musu du di lö wooko dë. Wan bunu hedima u wosudendu, an o ta buta pakisei a di kë di a kë taa sëmbë musu si ën taa a dë wan bumbuu sëmbë, ma a o ta buta pakisei a di dë di hën mujëë ku dee mii fëën musu ta dë waiwai. Boiti sakafasi, un woto fasi wan womi musu abi faa sa dë wan bunu hedima u wosudendu?

12. Andi Jehovah ku Jesosi ta du da u, u di de lobi u?

¹² Lobi. Lobi hën ta mbei Jehovah ta du hii soni di a ta du (1 Joh. 4:7, 8). A ta lei u taa a lobi u, söseei taa a kë dë mati fuu, u di a da u di Wöutu fëën, söseei u di a seti di ölganisaasi fëën buta u heepi u. A ta da u kötöhati u di a ta mbei u dë seiki taa a lobi u. Nöö unfa a dë ku dee soni dee u abi fanöudu fuu sa dë a libi? Jehovah „hën ta da u hii dee soni dee u abi, fuu sa njan de ku piizii. An ta pindja sondi da u” (1 Tim. 6:17). A ta leti u buta a pasi te u ta mbei föutu, ma tökuseei a ta lobi u go dou. U di Jehovah lobi u, mbei a seti di lusupaima da u. Nöö Jesosi bi lobi u sö tee taa a ko dëdë paka di lusupaima da u (Joh. 3:16; 15:13). Na wan soni sa tapa Jehovah ku Jesosi u de an lobi dee sëmbë u de.​—Joh. 13:1; Lom. 8:35, 38, 39.

13. Faandi mbei wan hedima u wosudendu musu ta lei dee sëmbë fëën taa a lobi de? (Luku di pisi „ Unfa wan womi di tööu sa du soni sö taa di mujëë fëën lesipeki ën?”)

¹³ Di soni di u ta lei. Lobi hën musu mbei wan hedima u wosudendu ta du hii dee soni dee a ta du. Faandi mbei di soni aki dë fanöudu? Apösutu Johanisi bi taki taa: „Di sëmbë i ta si ku i wojo mii dë hën ja lobi, nöö unfa i sa lobi Gadu di ja si ku wojo wan daka?” (1 Joh. 4:11, 20) Wan womi di lobi dee sëmbë fëën wosudendu, söseei di kë djeesi Jehovah ku Jesosi, o heepi dee sëmbë fëën wosudendu u de ku Jehovah dë gaan mati. Boiti di dë, a o ta du soni u mbei de ta fii bunu, söseei a o ta da de dee soni di de abi fanöudu (1 Tim. 5:8). A o ta  lei dee mii fëën soni, söseei a o ta bai de a soni tu. A o ta mbei möiti go dou faa sa du soni di sa tja gafa ko da Jehovah, söseei di sa tja wini ko da dee sëmbë fëën wosudendu. Nöunöu woo taki u hiniwan u dee soni aki, nöö woo luku unfa wan hedima u wosudendu sa djeesi Jehovah ku Jesosi.

14. Unfa wan hedima u wosudendu sa heepi dee sëmbë fëën, u de ku Jehovah sa dë mati go dou?

¹⁴ A musu ta heepi dee sëmbë fëën wosudendu, u de ku Jehovah sa dë mati. Jesosi bi lei taa a bi dë kuma hën tata, u di a bi ta heepi dee bakama fëën u de sa abi wan taanga biibi (Mat. 5:3, 6; Maik. 6:34). Wë sö nöö wan hedima u wosudendu musu ta heepi dee sëmbë fëën u de ko abi wan taanga biibi tu (Deto. 6:6-9). Di soni dë da di möön fanöudu soni di a musu ta du. A ta du di soni aki te a ta heepi dee sëmbë fëën wosudendu, u de sa ta lesi di Bëibel, u de ta lei soni a di Bëibel, u de nango a dee komakandi, söseei u de ta paaja di bunu buka. A musu ta heepi de tu, u de ku Jehovah sa dë mati go dou.

15. Andi da wan soni di wan hedima u wosudendu sa ta du, u mbei dee sëmbë fëën wosudendu fii bunu?

¹⁵ A musu ta du soni u mbei dee sëmbë fëën wosudendu ta fii bunu. Jehovah bi lei Jesosi gbelingbelin taa a lobi ën (Mat. 3:17). Dee soni dee Jesosi bi ta du ku dee soni dee a bi ta taki, bi ta mbei dee bakama fëën si gbelingbelin taa a lobi de, nöö dee bakama fëën seei bi ta lei taa de lobi ën tu (Joh. 15:9, 12, 13; 21:16). Dee soni dee wan hedima u wosudendu ta du, sa lei hën mujëë ku dee mii fëën taa a lobi de. Wan u dee soni dee a sa du u lei de taa a lobi de, hën da te a ta lei de soni u Bëibel. A musu ta piki de tu taa a lobi de, nöö ee a fiti, nöö a musu ta gafa de a wotowan dendu tu.​—Nöng. 31:28, 29.

16. Andi da wan woto soni di wan hedima u wosudendu musu ta du, söseei ku un soni a musu ta köni?

¹⁶ A musu ta da dee sëmbë fëën wosudendu dee soni di de abi fanöudu. Hii fa Jehovah bi sitaafu dee Isaëli sëmbë u di de an bi ta piki hën buka, tökuseei a bi ta da de dee soni di de bi abi fanöudu (Deto. 2:7; 29:5). A di ten aki seei Jehovah ta da u dee soni dee u abi fanöudu (Mat. 6:31-33; 7:11). Wë sö nöö Jesosi seei bi ta da dee bakama fëën soni u njan tu (Mat. 14:17-20). Söseei a bi ta kula de te de bi dë ku suwaki (Mat. 4:24). Ee wan hedima u wosudendu kë taa Jehovah musu ta wai ku ën, nöö a musu ta sölugu dee sëmbë fëën wosudendu. Ma a musu ta köni ku wan soni. An musu ta wooko so tee taa an ta feni ten möön faa heepi dee sëmbë fëën, u de ku Jehovah sa dë mati, söseei faa sa ta du soni u mbei de ta dë waiwai.

17. Unfa Jehovah ku Jesosi ta lei u soni, söseei unfa de ta bai u a soni?

¹⁷ A musu ta lei dee sëmbë fëën wosudendu soni. Jehovah ta lei u soni, söseei a ta bai u a soni tu, u di a kë taa soni musu waka bunu da u (Heb. 12:7-9). Jesosi seei ta djeesi ën Tata, u  di a ta lei dee sëmbë dee a ta tii, soni a wan lobihati fasi (Joh. 15:14, 15). A ta bai u a soni, ma a ta du ën a wan fasi di ta lei u taa a lobi u (Mat. 20:24-28). A sabi taa u dë zöndu libisëmbë, nöö woo ta mbei föutu.​—Mat. 26:41.

18. Andi wan bunu hedima u wosudendu o ta hoi a pakisei?

¹⁸ Wan hedima u wosudendu di ta djeesi Jehovah ku Jesosi, o ta hoi a pakisei taa di mujëë fëën, ku dee mii fëën dë zöndu libisëmbë, nöö de o ta mbei föutu. An o ta „libi hogi” ku de (Kol. 3:19). Ma a o ta libi ku di mama wëti di sikifi a Galasia 6:1. Hën da a o ta heepi dee sëmbë fëën wosudendu, ta tja de „a wan saapi fasi” ko buta a pasi baka. A o ta du di soni aki u di a sabi taa hënseei da zöndu libisëmbë. Leti kuma Jesosi, a sabi taa di möön bunu fasi fa i sa lei wan sëmbë soni, hën da te iseei ta du soni u di sëmbë dë sa djeesi i.​—1 Pet. 2:21.

19-20. Unfa wan hedima u wosudendu sa djeesi Jehovah ku Jesosi te a o du wan soni?

¹⁹ A musu ta hoi wotowan a pakisei te a o du soni. Jehovah ta du soni a sö wan fasi taa a sa tja wini ko da wotowan tu. Jehovah mbei u, u di a kë taa useei ko fii suti u di libi tu. Na wan sëmbë bi musu ën faa manda di Womi Mii fëën ko paka zöndu da u. A bi dë kabakaba u du di soni aki, sö taa u sa feni wini fëën. Jesosi seei bi du soni, sö taa wotowan sa feni wini fëën (Lom. 15:3). A bi pasa taa a bi lei wanlö gaan hia sëmbë soni u Gadu, hii fa a bi wei gaanfa seei.​—Maik. 6:31-34.

²⁰ Wan bunu hedima u wosudendu, sabi taa a musu du soni a wan köni fasi, sö taa dee sëmbë fëën wosudendu sa feni wini fëën. A o ta mbei möiti fu an du soni söndö faa pakisei bunu fëën. Nasö an o ta du soni kumafa a ta fii, nöö a kaba. Ma a o ta mbei Jehovah lei ën unfa a musu du soni a wan bunu fasi. * (Nöng. 2:6, 7) Di soni dë o heepi ën faa ta du soni u tja wini ko da wotowan, ma na u tja wini ko da hënseei.​—Fil. 2:4.

21. Fuun soni woo taki a di woto di ta ko?

²¹ Jehovah da hedima u wosudendu wan gaan faantiwöutu, nöö a o buta pakisei a di fasi fa de o tja di faantiwöutu dë. Ee wan womi di tööu ta mbei möiti faa djeesi Jehovah ku Jesosi a di fasi fa de ta du soni, nöö a o dë wan bunu hedima u wosudendu. Nöö ee di mujëë fëën ta tja di faantiwöutu fëën kumafa a fiti, nöö soni o ta waka bunu a di tööu libi u de. Unfa wan mujëë di tööu musu ta si di tei di hën manu ta tei fesi a di wosudendu, nöö andi sa ta taanga dëën? Woo taki u dee soni aki a di woto di ta ko.