1, 2. (a) Andi bi heepi sömëni sëmbë u hogi an miti de? (Luku di peentje a bigi u di woto.) (b) Andi da di soni di ta heepi dee sëmbë u Gadu u hogi an miti de?

„WAKITI, LUKU, HAIKA.” Möön leki 100 jaa kaa dee soni aki dë sikifisikifi a dee gaan böutu dee ta dë a dee talanpasi bandja a Noord-Amerika. Faandi mbei de sai dë? Wë de buta de naandë u dee wagi dee ta lëi aba di pasi dë an go naki ku dee talanwagi dee ta lëi pasa dë. U di sömëni sëmbë bi buta pakisei a dee böutu dë, mbei hogi an bi miti de.

² Jehovah an buta böutu da u u bai u a soni, ma a du wan möön bunu soni da u. A ta lei dee sëmbë fëën soni u heepi de u de sa feni di libi u teego, söseei u na du soni di sa mbei hogi miti de. Jehovah dë kuma wan lobihati sikapuma di ta tii dee sëmbë fëën, nöö a ta bai de u de an go waka a wan pasi di sa mbei hogi miti de.​—Lesi Jesaaja 30:20, 21.

3. Unfa a du ko taa libisëmbë ko ta dëdë?

³ Sensi di Jehovah mbei libisëmbë, hën a ta da de lai, ta piki de andi de musu du tu. A di djai u Eden, Jehovah bi piki dee fosu sëmbë dee a bi mbei andi de bi musu du, u de bi sa libi u teego, söseei  u de bi sa ta dë waiwai (Kenesesi 2:15-17). Ma Adam ku Eva an bi kë u di lobihati Tata u de tii de möön. Eva bi haika wan sindeki, nöö Adam bi haika di mujëë fëën. Andi bi ko pasa bakaten? Hii de tuu tja sitaafu fëën, nöö de dëdë. Nöö u di de an bi piki Gadu buka, mbei hii libisëmbë ko ta dëdë.

4. (a) Faandi mbei Gadu bi musu da sëmbë njunjun wëti baka di Gaan Wata? (b) Unfa di tooka di soni bi ko tooka ta lei fa Gadu ta pakisei?

⁴ Gadu bi piki Noa andi hën ku hën wosudendu bi musu du u de an dëdë. Baka di Jehovah bi mbei di Gaan Wata ko, hën a piki libisëmbë taa de an musu njan soni buuu, nöö de an musu bebe ën tu. Faandi mbei? Wë u di a bi o da libisëmbë pasi u de sa njan mbeti bakaten. U di soni bi ko tooka, mbei de bi abi njunjun wëti fanöudu. Wan u dee wëti dë da: „Ma ee di libi u di mbeti dë nëën dendu jeti, hën da di buuu, nöö wan musu njan mën” (Kenesesi 9:1-4). A di wëti aki u ta si unfa Jehovah ta si di libi di a da libisëmbë. Jehovah hën mbei u, hën da u libi, nöö hën abi di leti u buta wëti da u. A bi piki libisëmbë taa de an bi musu kii sëmbë. Gadu ta si di libi ku di buuu kuma wan santa soni, nöö a o sitaafu di sëmbë di ta wooko ku ën a wan fasi di an fiti.​—Kenesesi 9:5, 6.

5. Andi woo luku a di woto aki, nöö faandi mbei?

⁵ Baka di ten u Noa, Gadu bi ta tii dee sëmbë fëën go dou. A di woto aki woo luku wantu fasi fa Gadu bi tii de. Dee soni aki o heepi u fuu du dee soni dee Jehovah ta piki u, fuu sa dou a di njunjun goonliba.

6. Faandi mbei dee Isaëli sëmbë bi musu hoi dee wëti di Gadu bi piki Mosesi taa de bi musu ta hoi, nöö unfa de bi musu si dee wëti aki?

⁶ A di ten u Mosesi, Jehovah bi ta lei dee sëmbë fëën gbelingbelin unfa de musu ta tja deseei, söseei unfa de musu ta dini ën. Faandi mbei? Wë u di soni bi tooka baka. Möön leki tu höndö jaa, dee Isaëli sëmbë bi ta libi a Egepiti kuma saafu ka hii dee woto sëmbë bi ta dini dëdë sëmbë. De bi ta dini pindi gadu tu, söseei de bi ta du sömëni woto soni di Gadu an bi lobi. Di dee sëmbë u Gadu bi kumutu a Egepiti, nöö de bi abi njunjun wëti fanöudu. De bi o ko dë wan föluku di ta hoi dee wëti u Jehovah wanwan nöö. So buku di ta taki soni u Bëibel, ta taki taa di Hebelejën wöutu di de puu ko wëti, nama ku wan wöutu di kë taki „lei wan soni”, ku „tii”. Dee wëti di Gadu bi da dee Isaëli sëmbë bi tjubi de u de an go libi fanafiti a di së u manu ku mujëë, söseei u de an go dini dee poipoi gadu u dee woto köndë sëmbë dee bi ta libi zuntu ku de. Te dee Isaëli sëmbë bi ta haika Gadu, nöö soni bi ta waka bunu da de. Ma te de an bi ta haikëën, nöö hogi bi ta miti de.​—Lesi Detolonomi 28:1, 2, 15.

7. (a) Konda faandi mbei Jehovah bi da dee sëmbë fëën wëti. (b) Unfa dee wëti di Gadu bi da dee Isaëli sëmbë bi ta tjubi de?

⁷ Wan woto soni bi mbei taa dee Isaëli sëmbë bi abi njunjun wëti fanöudu. Dee wëti di Jehovah bi da dee Isaëli sëmbë bi seeka de da wan gaan soni di a bi abi a pakisei u du. Hën da di manda di a bi o manda di Mësiasi ko, hën da Jesosi Keesitu. Dee wëti di Gadu bi da dee Isaëli sëmbë bi ta mëni de taa de dë zöndu libisëmbë. Dee wëti bi ta heepi de tu u de fusutan taa de bi abi wan lusupaima fanöudu, di bi o puu di zöndu di de abi (Galasia 3:19; Hebelejën 10:1-10). Boiti di dë, dee wëti dë bi ta tjubi dee sëmbë dee bi o dë avo u di Mësiasi, nöö a bi heepi dee Isaëli sëmbë u de sabi di Mësiasi te a bi o dou. Awa, dee wëti di Gadu bi da dee Isaëli sëmbë bi heepi de u de „ta hoi” deseei „a pasi fu te Keesitu ko”.​—Galasia 3:23, 24.

8. Faandi mbei u musu ta pakisei u dee soni dee u ta lei a dee wëti di Gadu bi da dee Isaëli sëmbë?

⁸ U kuma Keesitu sëmbë, sa feni wini u dee wëti dee Jehovah bi da dee Isaëli sëmbë tu. Na  un fasi? U sa pakisei dee soni dee u ta lei a dee wëti di Gadu bi da dee Isaëli sëmbë. Hii fa wa dë a dee wëti dë basu möön, tökuseei u sa lei soni a de jeti. De o heepi u a dee soni dee u ta du hiniwan daka, söseei de o heepi u fuu dini Jehovah. Jehovah bi mbei de sikifi dee wëti aki buta a di Bëibel sö taa u sa lei soni a de, söseei fuu sa ta wai taa Jesosi lei u wan soni di bunu möön dee wëti dë. Haika di soni di Jesosi bi taki. A bi taa: „Wë nöö un bi jei fa de bi fan ku dee gaan sëmbë fuu taa ja musu duumi ku wan mujëë na mujëë fii u wosu. Na sö de taki nö? Ma nöö mii taa di sëmbë di ta luku wan mujëë kuma a kë tei ën, nöö nëën hati a tei ën kaa e.” Hën da na waka nöö wa o waka da di sëmbë di u ku ën tööu, ma wa o ta pakisei fanafiti soni a di së u manu ku mujëë di sa mbei u waka da di sëmbë di u ku ën tööu.​—Mateosi 5:27, 28.

9. Andi bi ko tooka di bi mbei taa Gadu bi musu da dee sëmbë fëën njunjun wëti?

⁹ Baka di Jesosi ko a goonliba aki kuma di Mësiasi, hën Jehovah bi da dee sëmbë fëën njunjun wëti, söseei a bi lei de möön soni di a bi abi a pakisei. Faandi mbei a bi dë fanöudu? A di jaa 33, Jehovah bi disa dee Isaëli sëmbë u di an bi kë de kuma föluku fëën möön, nöö hën a tei di kemeente u Keesitu sëmbë u de ko dë sëmbë fëën. Nöö soni bi ko tooka da dee sëmbë u Gadu baka.

10. Faandi mbei de bi da di kemeente u Keesitu sëmbë njunjun wëti, nöö unfa dee wëti aki bi tooka ku dee wëti di Gadu bi da dee Isaëli sëmbë?

¹⁰ Jehovah bi da dee Isaëli sëmbë dee wëti fëën u lei de unfa de musu libi, söseei u lei de unfa de bi musu dini ën. A di ten u dee fesiten Keesitu sëmbë, Gadu an bi tei di föluku Isaëli wanwan u dë sëmbë fëën möön, ma a bi tei sëmbë u peipei nasiön, di kiija a peipei fasi ko dë sëmbë fëën. Di Bëibel bi ko ta kai dee sëmbë dë dee Isaëli sëmbë u Gadu. De bi ko dë di kemeente u Keesitu sëmbë, nöö de ku Gadu bi mbei wan njunjun buka. Jehovah bi da de njunjun wëti u lei de unfa de bi musu ta libi, söseei unfa de bi musu ta dini ën. U ta si tuutuu taa „Masa Gadu an ta luku fesi. A ta si hii sëmbë di wan fasi. Biga ee wan sëmbë i ta lesipeki ën ta libi bunu nëën wojo, nöö a o tei i ko sëmbë fëën kaa” (Tjabukama 10:34, 35). Dee njunjun sëmbë aki bi ko ta hoi „dee wëti u Keesitu”. Dee wëti dë an bi sikifi a sitonu liba, ma de bi dë a dee sëmbë hati. Dee wëti aki bi o ta lei dee Keesitu sëmbë andi de bi musu du, nöö a bi o mbei de feni wini aluwasi ka de bi ta libi.​—Galasia 6:2.

11. Andi da tu fanöudu soni a „dee wëti u Keesitu” dee u musu ta du kuma Keesitu sëmbë?

¹¹ Dee njunjun Isaëli sëmbë u Jehovah bi ta feni wini u dee wëti dee Gadu bi mbei Jesosi da de u de hoi. Kölö sö ufö Gadu bi mbei di njunjun buka ku dee sëmbë aki, hën Jesosi bi manda de u de du tu fanöudu soni. Wan u dee soni aki da di peleiki di de bi musu ta peleiki. Di wotowan nama ku di fasi fa Keesitu sëmbë musu ta libi ku de na de. Dee soni aki dë da hii Keesitu sëmbë. Hën da a dë da hii Keesitu sëmbë a di ten aki tu, aluwasi woo go libi a Gadu Köndë nasö ee woo libi a goonliba aki.

12. Andi bi dë di njunjun soni di nama ku di peleikiwooko?

¹² A di ten di pasa, sëmbë bi musu nango a Isaëli u go dini Jehovah (1 Könu 8:41-43). Ma Jesosi bi manda u fuu du di soni di sikifi a Mateosi 28:19, 20. (Lesi ën.) Jesosi bi manda dee bakama fëën u de „nango” a hii sëmbë. A di Pensiti Daka u di jaa 33, Jehovah bi lei taa a bi kë de paaja di bunu buka a hii së u goonliba. Di daka dë di santa jeje bi ko a sö wan 120 sëmbë liba, di bi dë sëmbë u di njunjun kemeente u Keesitu sëmbë, nöö de bi bigi  ta fan peipei töngö ku dee Dju ku dee sëmbë dee bi tei di Dju biibi (Tjabukama 2:4-11). Bakaten de bi musu paaja di buka da dee Samalia sëmbë tu. Nöö a di jaa 36, hën de bi ta paajëën te dou dee woto köndë sëmbë dee an bi dë Dju. Hën da dee Keesitu sëmbë bi musu paaja di buka da hii sëmbë a goonliba!

13, 14. (a) Andi nama ku di „njunjun soni” di Jesosi manda u fuu du? (b) Andi u ta lei a di lobi di Jesosi bi lei taa a lobi wotowan?

¹³ Jesosi bi manda dee bakama fëën a wan njunjun soni. Di soni dë bi nama ku di fasi fa de bi musu ta libi ku dee baaa ku dee sisa u de. (Lesi Johanisi 13:34, 35.) Hiniwan daka u musu ta lei de taa u lobi de, söseei u musu sa dë kabakaba u dëdë da de. Dee soni aki an bi dë a dee wëti dee Gadu bi da dee Isaëli sëmbë.​—Mateosi 22:39; 1 Johanisi 3:16.

¹⁴ Jesosi da di möön bunu sëmbë di bi lei taa a bi abi sö wan lobi da sëmbë. A bi lobi dee bakama fëën tee taa a bi dë kabakaba u dëdë da de. Nöö a kë u hii dee bakama fëën du di wan seei soni tu. Fëën mbei u musu sa kë tja sitaafu u dee baaa ku dee sisa fuu hedi, söseei u musu sa kë dëdë da de tu.​—1 Tesalonika 2:8.

15, 16. Andi ko tooka da u a di ten aki, nöö unfa Gadu ta tii u?

¹⁵ Jesosi da di „köni saafu di dë u futoou” di wooko u de ta da dee bakama fëën, „njanjan a di soifi ten” (Mateosi 24:45-47). Di njanjan aki da dee soni di di ölganisaasi ta lei u. Ma a nama tu ku dee soni di di ölganisaasi ta piki dee sëmbë u Gadu u de du te soni tooka. Na un fasi soni ko tooka da u?

¹⁶ U ta libi a dee „lasiti daka u di goonliba aki”, nöö abiti möön wan gaan fuka o ko di libisëmbë an bi miti wan daka (2 Timoteo 3:1; Maikusi 13:19). De vinde Saatan ku dee taku jeje fëën kumutu a liba ala ko a goonliba aki tu,  nöö de ta mbei libisëmbë ta tja fuka (Akoalimbo 12:9, 12). Boiti di dë, u ta du di soni di Jesosi manda u fuu du, u di u ta paaja di bunu buka da sëmbë a hii së u goonliba, di ta fan peipei töngö, nöö wa bi paajëën a hia töngö sö wan daka!

17, 18. Unfa u musu ta si dee soni de ta piki u fuu du?

¹⁷ Di ölganisaasi u Gadu ta da u sömëni soni u heepi u fuu du di peleikiwooko. I ta wooko ku de u? U ta kisi lai a dee komakandi fuu di ta lei u unfa u musu wooko ku dee soni aki a di möön bunu fasi. I ta si taa Gadu hën ta da i dee lai dë u?

¹⁸ Ee u kë u Gadu mbei u feni bunu, nöö u musu ta buta pakisei a dee soni de ta piki u fuu du te u dë a di kemeente. Ee nöunöu kaa u ta du dee soni di di ölganisaasi ta lei u, nöö a di pisiten u di „gaan fuka” an o taanga da u fuu du dee soni dee de o taki da u, te Gadu o poi di hogi goonliba u Saatan aki kaba a sösö (Mateosi 24:21). Baka di dë, nöö woo abi njunjun lai fanöudu, fuu sa libi a di njunjun goonliba ka letilibi o dë, u di Saatan an o dë ta ganjan sëmbë möön.

19, 20. Andi da dee njunjun pampia lolu di woo kisi, nöö unfa soni o dë?

¹⁹ A di ten u Mosesi, dee Isaëli sëmbë bi abi njunjun wëti fanöudu tu. Fëën mbei Gadu bi mbei Mosesi da de dee wëti fëën. Bakaten di kemeente u Keesitu sëmbë ko ta hoi „dee wëti u Keesitu”. A di wan seei fasi, di Bëibel ta piki u taa a di njunjun goonliba woo kisi njunjun pampia lolu di o lei u unfa u musu libi. (Lesi Akoalimbo 20:12.) A kan taa dee njunjun pampia lolu aki o konda da u unfa Jehovah kë fuu libi a di ten dë. Dee sëmbë dee o libi a di ten dë, te kisi dee sëmbë dee Gadu o toona weki ko a libi baka, o lei dee soni dë, nöö de o ko sabi unfa Gadu kë taa de musu libi. Dee pampia lolu dë o heepi u fuu ko sabi möön bunu unfa Jehovah ta pakisei. Söseei woo ko fusutan di Bëibel möön bunu. Nöö te u dë a di Paladëisi, woo ta libi bunu ku useei, woo ta lobi useei, söseei woo ta lesipeki wotowan (Jesaaja 26:9). Pakisei dee sömëni soni dee woo sa lei, söseei dee soni dee woo ta lei sëmbë te woo dë a di tii u di Könu fuu, Masa Jesosi Keesitu basu!

²⁰ Ee u du dee soni dee o dë sikifisikifi a di njunjun pampia lolu, söseei ee u hoi useei a Jehovah a di pisiten u di lasiti tesi, nöö a o sikifi dee në fuu a „di Buku u Libi” u nöömö. Hën da useei sa feni di libi u teego tu! Fëën mbei ee u ta lesi di Wöutu u Gadu, ee u ta mbei möiti u fusutëën, söseei ee u ta du dee soni dee Gadu ta piki u a di ten aki, nöö woo sa feni tjubi a di pisiten u di gaan fuka. Boiti di dë, woo sa lei soni Jehovah u nöömö, di dë di köni Gadu, ku di lobihati Gadu fuu.​—Peleikima 3:11; Loomë 11:33.