1. Andi da wan wëti di Jesosi bi da dee bakama fëën? (Luku di peentje u di kafiti.)

A DI ndeti ufö Jesosi dëdë, hën a bi da dee bakama fëën wan wëti u de ta hoi. A bi piki de taa: „Wan si fa mi lobi unu nö? Wë nöö sö un musu lobi unu seei tu.” Baka di dë, hën a taki möön taa: „Te un ta lobi sö kaa, nöö hii sëmbë o si taa bakama u mi gbelin un dë e.”​—Joh. 13:34, 35.

2. Faandi mbei a dë fanöudu fuu ta lei taa u lobi useei?

² Jesosi bi taki taa sëmbë bi o ko sabi gbelingbelin ambë da dee tuutuu bakama fëën ee de bi o lei taa de abi di wan seei lobi di a bi abi. Dee fesiten Keesitu sëmbë bi musu hoi deseei a di soni aki, nöö useei musu hoi useei a di soni aki sö tu. Fëën mbei a dë fanöudu gaanfa seei taa u lei taa u lobi useei aluwasi a ta taanga!

3. Andi woo luku a di woto aki?

³ U di u da zöndu libisëmbë, mbei a sa ta taanga da u fuu lei taa u lobi wotowan ku hii u hati. Ma u musu mbei möiti fuu djeesi Keesitu. A di woto aki woo luku unfa lobi o heepi u fuu sa ta libi fiifii ku wotowan, fuu sa libi a wan leti fasi ku hii sëmbë, söseei a o heepi u fuu lei taa u ta tei wotowan ku wai. Te i ta luku di woto aki, nöö hakisi iseei di soni aki: ’Andi mi sa lei u baaa ku sisa di bi ta lei taa de lobi wotowan aluwasi soni bi ta taanga da de?’

4. Faandi mbei u musu mbei möiti fuu ko ta libi fiifii ku wan baaa nasö ku wan sisa fuu, te u luku Mateosi 5:23, 24?

⁴ Jesosi bi taki faandi mbei a dë fanöudu fuu mbei möiti fuu  ko ta libi fiifii ku wan baaa nasö wan sisa di u ku ën bi abi wan toobi. (Lesi Mateosi 5:23, 24.) Jesosi bi lei taa ee u kë fuu ku Gadu dë bunu, nöö u musu mbei möiti fuu ku wotowan dë bunu tu. Jehovah ta wai seei te a si taa u ta mbei hii möiti fuu sa ta libi bunu ku dee baaa ku dee sisa fuu. Di dini di u ta dini ën an o dë na wan hojo soni dëën ee u ta hoi sëmbë a bëë, söseei ee wa ta mbei möiti fuu dë bunu ku de.​—1 Joh. 4:20.

5. Andi bi mbei a bi taanga da wan baaa faa toona ko dë bunu ku wan baaa di hën ku ën bi kisi wan toobi?

⁵ A sa ta taanga da u fuu ko dë bunu ku wan sëmbë baka. Faandi mbei? Luku andi bi pasa ku wan baaa de kai Mark. * Mark bi fii wan fasi di wan baaa bi kuutu ën, söseei di di baaa bi taki hogi fëën da woto sëmbë a di kemeente. Andi Mark bi du? A taki taa: „Mi bi lasi miseei, nöö hati u mi bi boonu, hën mi fan ku ën a wan fasi di an bunu.” Baka di dë, a bi hati Mark taa a du sö, hën a mbei möiti u go hakisi di baaa paadon, fu hën ku ën ko bunu baka. Ma di baaa an bi kë. Bigibigi, Mark bi pakisei taa: ’Faandi mbei mi musu mbei möiti u seeka di taki?’ Ma tökuseei di keling-gaanwomi bi piki Mark fu an lasi hati. Andi Mark bi du?

6. (a) Na un fasi Mark bi mbei möiti fëën ku wotowan ko dë bunu baka? (b) Unfa Mark bi wooko ku Kolosën 3:13, 14?

⁶ Di Mark pakisei soni te a kaba, hën a bi ko si taa an bi abi sakafasi tjika, söseei taa a bi ta si hënseei bunu möön wotowan. A bi ko fusutan taa a bi musu tooka di fasi fa a bi ta pakisei (Kol. 3:8, 9, 12). Mark bi toona go a di baaa baka, hën a hakisi ën faa dëën paadon u di fasi fa a bi tja hënseei. Mark bi sikifi wan biifi tu u piki di baaa unfa di soni di a bi du bi hati ën tjika, söseei a bi hakisi ën fu hën ku ën toona ko dë mati baka. Mark bi da di baaa wanlö kado tu, di a bi sabi taa di baaa bi sa lobi. Ma a tjali taa di baaa an bi kë da Mark paadon möönsö. Ma tökuseei Mark bi ta hoi hënseei go dou a di soni di Jesosi bi taki. Jesosi bi taki taa u musu ta lobi dee baaa ku dee sisa fuu, ta da de paadon.  (Lesi Kolosën 3:13, 14.) A sa pasa taa wotowan an kë dë bunu ku u möön, hii fa u bi mbei möiti fuu ku de ko dë bunu baka. Ma ee u kë lei taa u lobi wotowan kumafa Jesosi lobi de, nöö woo ta da de paadon, söseei woo ta begi fuu ku de sa ko dë mati baka.​—Mat. 18:21, 22; Gal. 6:9.

7. (a) Andi Jesosi bi da u taanga fuu du? (b) Andi bi miti wan sisa?

⁷ Jesosi da u taanga fuu libi ku wotowan kumafa u kë de libi ku u. A piki u taa wa musu ta lobi dee sëmbë dee ta lobi u nöö a kaba (Luk. 6:31-33). Unfa a bi o dë ee wan sëmbë u di kemeente ka i dë ta koti pasi da i, nasö kandë an ta da i odi seei? Wë hii fa di soni aki an ta pasa hii juu, ma tökuseei a bi pasa ku wan sisa de kai Lara. A bi taki taa: „Wan sisa bi ta koti pasi da mi, ma ma bi sabi faandi mbei. Mi bi ta fii wan fasi, nöö ma bi ta dë waiwai te mi bi nango a komakandi.” Bigibigi Lara bi ta pakisei taa: ’Wë ma du na wan soni. Söseei wotowan a di kemeente seei an bi ta kaba fusutan di sisa aki.’

8. Andi Lara bi du fu hën ko wotowan bi sa ko dë bunu baka, nöö andi u ta lei fëën?

⁸ Lara suku wan fasi faa go fan ku di sisa, fu hën ku ën sa ko dë bunu baka. A bi begi Jehovah, hën a go fan ku di sisa. Hën ku di sisa taki u di woto, nöö baka di dë de baasa deseei, hën de ko dë mati baka. A bi djei kuma hii soni bi ta waka bunu. Ma Lara ta taki taa: „Bakaten, di sisa toona ta du di wan seei soni di a bi ta du baka. Di soni aki mbei mi bi lasi hati seei.” Bigibigi, Lara bi ta pakisei taa di wan kodo fasi fa a sa ko ta dë waiwai baka, hën da te di sisa aki tooka di fasi fa a dë. Ma te u kaba fëën, Lara ko fusutan taa di möön bunu soni di a bi sa du, hën da a musu lei taa a lobi di sisa fëën go dou, söseei taa a musu ta ’dëën paadon ku hii hën hati’ (Ef. 4:32–5:2). Lara bi ta hoi a pakisei taa ee i lobi wan sëmbë kumafa wan tuutuu Keesitu sëmbë musu ta lobi wotowan, nöö „joo ta tjubi ën fu an kisi sen a lanti. Joo ta suku di bunu pisi fëën nöömö. Joo a’ di mëni taa na sö nöö a o dë, te wan ten seei a o ko bunu nöömö. Ja o lasi hati nëën möönsö” (1 Kol. 13:5, 7). Lara an bi  ta booko hën hedi möön. Baka wan pisiten, hën di sisa bi ko ta libi möön bunu ku ën. Ee i ta mbei möiti fii ku dee baaa ku dee sisa fii ta libi fiifii ku unuseei, söseei ee i ta mbei möiti hii juu u lei taa i lobi de, nöö i sa dë seiki taa di ’Gadu ka lobi ku bööböö libi ta kumutu’, o dë ku i.​—2 Kol. 13:11.

9. Faandi mbei wa musu lobi wan sëmbë möön wotowan, te u luku Tjabukama 10:34, 35?

⁹ Jehovah an lobi wan sëmbë möön di wotowan. (Lesi Tjabukama 10:34, 35.) Te wa lobi wan sëmbë möön di wotowan, nöö u ta lei taa u da mii u Jehovah. U musu lobi wotowan kumafa u lobi useei, nöö u musu ta mbei möiti fuu ta libi fiifii ku dee baaa ku dee sisa fuu.​—Lom. 12:9, 10; Jak. 2:8, 9.

10-11. Unfa a bi ko pasa taa wan sisa bi tooka di fasi fa a bi ta si wotowan?

¹⁰ So juu a ta taanga da so sëmbë u de lei taa de lobi hii sëmbë. Luku andi bi pasa ku wan sisa de kai Ruth. Di a bi njönku, hën wan sëmbë u wan woto köndë bi du wan gaan hogi ku wan famii fëën. Andi di soni aki bi du ku ën? Ruth bi taki taa: „Mi bi ko ta buuse hii soni u di köndë dë. Mi bi ta si kuma sö sëmbë u di köndë dë ta dë kaa, aluwasi ee wan baaa, nasö wan sisa.” Andi bi heepi Ruth faa ko ta si soni woto fasi?

¹¹ Ruth bi ko fusutan taa a musu mbei möiti fu an ko ta pakisei sö möön. A bi bigi ta lesi woto u sëmbë ku woto soni u di köndë dë, a dee Jaarboek fuu. A bi taki taa: „Mi bi ta mbei taanga möiti u pakisei bunu u dee sëmbë u di köndë dë. Mi bi ko ta si taa dee baaa ku dee sisa u di köndë dë ta dini Jehovah fajafaja. Mi bi ko fusutan gbelingbelin taa deseei dë baaa ku sisa fuu a di ölganisaasi u Jehovah di dë a hii së u goonliba.” Baka wan pisiten, hën Ruth bi ko fusutan taa a musu lei taa a lobi wotowan. A bi taki taa: „Solanga mi bi miti wan baaa nasö wan sisa u di köndë dë, mi bi ta mbei möön möiti u mi dë waiwai ku de. Mi bi ta fan ku de, nöö mi bi ta ko sabi de möön bunu.” Unfa soni bi ko dë bakaten? Ruth bi taki taa: „Pikipiki mi bi ko si taa pakisei u mi bi ta tooka.”

12. Un pakisei wan sisa de kai Sarah bi abi?

¹² So sëmbë sa ta lei taa de lobi wan kulupu sëmbë möön wotowan söndö u deseei sabi. Wan sisa de kai Sarah, bi pakisei taa a lobi hii sëmbë di wan fasi, u di an bi ta kuutu wotowan te a nama ku di pei föluku sëmbë de dë, di un mëni möni de abi, nasö di faantiwöutu di de abi a di ölganisaasi u Jehovah. Ma a bi taki bakaten taa: „Mi bi ko fusutan taa mi bi lobi sëmbë möön woto.” Na un fasi? Dee famii u Sarah dë sëmbë di bi go a hei siköö, nöö a bi ta möön lobi te a nama ku sëmbë di dë sö tu. Wan daka a piki wan mati fëën taa: „Mi ta nama ku baaa ku sisa di go a hei siköö. Ma mi ta koti pasi da dee na go a hei siköö.” A bi dë gbelingbelin u si taa Sarah bi musu tooka di fasi fa a bi ta pakisei. Unfa a bi o du ën?

13. Andi u sa lei u di fasi fa Sarah tooka di fasi fa a bi ta pakisei?

¹³ Wan keling-gaanwomi bi heepi Sarah faa öndösuku di fasi fa a bi ta pakisei. Sarah taki taa: „A bi gafa mi u di mi bi ta dini Jehovah fajafaja, u di mi bi ta da bunu piki, söseei u di mi bi sabi di Bëibel bumbuu. Baka di dë, hën a piki mi taa möön u ta ko sabi soni u Bëibel, möön u musu mbei möiti fuu ko abi fasi di Keesitu sëmbë musu abi. U musu ko abi sakafasi, söseei u musu abi tjalihati u wotowan.” Sarah bi wooko ku di soni di di keling-gaanwomi bi piki ën. A bi taki taa: „Mi bi ko fusutan taa di möön fanöudu soni, hën da u musu ko abi bunu fasi, söseei u musu lei taa u lobi wotowan.” Di soni aki mbei a bi ko ta si dee baaa ku dee sisa fëën woto fasi. Sarah bi taki taa: „Mi bi ta pooba u ko fusutan un fasi de abi di mbei  Jehovah ta si de u gaan soni.” Unfa a dë ku u? Wa bi o kë fii taa u hei möön wotowan u di u go a siköö möön de! Ee u lobi dee baaa ku dee sisa fuu a hii së u goonliba, nöö wa o lei taa u lobi wan sëmbë möön di wotowan.​—1 Pet. 2:17.

14. Unfa Jehovah ta fii te u ta tei wotowan ku wai, te u luku Hebelejën 13:16?

¹⁴ Jehovah lobi te u ta tei sëmbë ku wai. (Lesi Hebelejën 13:16.) Jehovah ta si di heepi di u ta heepi wotowan ku dee soni di de abi fanöudu, kuma wan soni di u ta du a di dini di u ta dini ën (Jak. 1:27; 2:14-17). Fëën mbei di Wöutu u Gadu ta da u taanga fuu ta ’tei sëmbë ku wai a u wosu tu’ (Lom. 12:13). Te u ta tei wotowan ku wai te de ko a u, hën da u ta lei de tuutuu taa u lobi de, taa u ta booko u hedi ku de, söseei taa u kë fuu ku de ko dë mati. Jehovah ta wai, aluwasi ee wan piki soni u njan, wan soni u bebe, nasö ee di ten fuu u bi tei u buta pakisei a wan sëmbë (1 Pet. 4:8-10). Ma so soni sa mbei a taanga da u u tei sëmbë ku wai.

15-16. (a) Faandi mbei so sëmbë sa ta fëëë u kai wotowan ko a de pisi? (b) Andi bi heepi Edit faa bi sa tei sëmbë ku wai nëën pisi?

¹⁵ So juu u sa ta fëëë u tei sëmbë ku wai a wosu, u di u ta feni taa wa abi soni tjika u da de. Ma buta pakisei a di woto u wan mujëë di manu fëën dëdë, de ta kai Edit. Ufö a ko toon wan Jehovah Kotoigi, an bi ta hulu sëmbë wan apaiti. An bi ta si kuma a bi sa tei wotowan ku wai nëën pisi.

¹⁶ Baka di Edit ko toon wan Jehovah Kotoigi, hën a ko tooka di fasi fa a bi ta pakisei. A bi bigi ta mbei möiti u kai wotowan ko nëën pisi. A bi taki taa: „Di u bi ta mbei di njunjun Könuköndë zali fuu, hën wan gaanwomi piki mi taa wan baaa ku hën mujëë bi o ko heepi u mbei di zali, hën a hakisi mi ee mi bi o sa hoi de a mi wosu tu wiki longi. Mi bi pakisei di fasi fa Jehovah bi mbei soni waka bunu da di mujëë di manu fëën bi dëdë, di bi ta libi a Safati (1 Kön. 17:12-16). Edit bi tei di baaa ku hën mujëë nëën wosu. A bi feni gaan bunu ö? Wë Edit bi taki taa: „Na tu wiki nöö de bi fika, ma tu liba. A hii di pisiten  dë, u bi ko dë gaan mati seei.” Edit bi ko abi woto gaan mati a di kemeente tu. Nöunöu a ta du di pioniliwooko, nöö ku piizii seei a ta kai dee baaa ku dee sisa dee hën ku de ta peleiki makandi, u de ko nëën pisi u de ko njan wan piki soni nasö u de ko bebe wan soni. A bi taki taa: „Mi ta fii bunu te mi ta da sëmbë soni! Ma an dë u taki taa mi ta feni sömëni gaan bunu tu.”​—Heb. 13:1, 2.

17. Andi wan baaa de kai Luke ku hën mujëë bi ko fusutan?

¹⁷ Wë kandë u ta tei sëmbë ku wai a wosu kaa, ma unfa u sa ta du di soni aki möön bunu? Wan baaa de kai Luke ku hën mujëë lo’ u tei sëmbë ku wai a wosu. De bi abi di guwenti u kai de mama ku de tata, dee famii u de, dee gaan mati u de, ku di keling-gaanwomi ku hën mujëë ko a de pisi. Ma tökuseei Luke bi taki taa: „Mi bi ko si taa dee sëmbë dee u ku de dë mati nasö famii wanwan nöö u bi ta kai ko a u pisi.” Andi Luke ku hën mujëë bi du möön u lei taa de ta tei sëmbë ku wai a de pisi?

18. Unfa Luke ku hën mujëë bi ko ta möön tei sëmbë ku wai?

¹⁸ Luke ku hën mujëë bi tooka di fasi fa de bi ta si soni, di de buta pakisei a di soni di Jesosi bi taki. Jesosi bi taki taa: „Ee i ta lobi dee sëmbë dee ta lobi i nöö, . . . , nöö un paima fëën seei joo feni?” (Mat. 5:45-47) De bi ko fusutan taa de bi musu djeesi Jehovah, di Gadu di lo’ u da hii pei sëmbë soni. Fëën mbei de bi buta taa de o ta kai baaa ku sisa ko a de pisi, di de an bi kai wan daka. Luke bi taki taa: „Hii u tuu ta piizii te u dë makandi. Hiniwan fuu ta feni taanga, söseei u ta da u na u degihati.”

19. Unfa u ta lei taa u da bakama u Jesosi tuutuu, nöö andi i dë kabakaba u du?

¹⁹ U bi si taa di lei di u ta lei taa u lobi u na u, sa mbei taa u sa ta libi fiifii ku useei. A o mbei wa ta lobi wan sëmbë möön di wotowan, söseei a o mbei u ta tei wotowan ku wai a u pisi. U musu köni fu wa ko ta si dee baaa ku dee sisa fuu wan fasi, nöö u musu lobi de ku hii u hati. Te u du sö, nöö woo ta dë waiwai, söseei woo lei taa u da bakama u Jesosi tuutuu.​—Joh. 13:17, 35.