1. Unfa Jöpu bi du ko sabi Jehovah möön bunu?

 JÖPU bi fan ku sömëni sëmbë nëën libi, ma di fan di a bi fan ku Jehovah Gadu an bi dë kuma dee wotowan. Jehovah bi kë mbei Jöpu ko dë seiki taa a köni tjika faa sa luku dee dinima fëën, nöö fëën mbei a bi taki soni u so u dee soni dee a mbei. Jehovah bi lei Jöpu taa a ta sölugu dee mbeti, nöö sö nöö a bi o sa sölugu ën tu (Jöpu 38:39-41; 39:1, 5, 13-16). Jöpu bi ko sabi un pei fasi Jehovah abi, di a bi buta pakisei a dee soni dee Jehovah mbei.

2. Faandi mbei a sa ta taanga da u fuu ta buta pakisei a dee soni dee Jehovah mbei?

² Useei sa ko sabi Gadu möön bunu, te u ta luku dee soni dee a mbei. Ma so juu di soni aki an ta dë wan kösökösö soni u du. Ee u ta libi a wan foto, nöö kandë na hii daka woo ta si dee soni dee Jehovah mbei. Ma ee u ta libi a wan kamian ka u sa ta si dee soni dee Gadu mbei, tökuseei u sa ta si kuma wa abi ten tjika u buta pakisei a de. Wë nöö boo taki faandi mbei a dë fanöudu fuu ta tei ten u buta pakisei a dee soni dee Jehovah mbei. Woo luku tu unfa Jehovah ku Jesosi bi tei dee soni dee Jehovah mbei u lei sëmbë soni, söseei woo luku andi u sa du fuu ko sabi möön soni te u ta luku dee soni dee Jehovah mbei.

3. Andi ta lei u taa Jehovah bi kë u Adam ta wai ku dee soni dee a mbei?

³ Jehovah bi kë u di fosu sëmbë wai ku dee soni dee a mbei. Di Gadu mbei Adam, hën a dëën wan waiti paladëisi faa ta libi.  A bi dëën di wooko faa ta seeka di kamian, söseei faa mbei ën ko möön bigi (Ken. 2:8, 9, 15). Pakisei unfa a bi o ta suti da Adam te a bi ta si fa soni ta göö, söseei fa dee uwii bi ta puu folo. Wan gaandi seei Adam bi abi, u di a bi musu ta seeka di djai u Eden! Jehovah bi hakisi Adam tu faa da dee mbeti në (Ken. 2:19, 20). Jehovah seei bi sa da hiniwan u dee mbeti në, ma tökuseei a da Adam di wooko dë. Wë a musu u dë sö taa Adam bi tei ten luku dee mbeti bumbuu faa ko sabi un pei fasi de abi ku unfa de ta du soni, ufö a da de wan në. Di soni dë bi musu u suti da Adam seei. A musu u dë sö taa a bi heepi ën faa ko fusutan unfa Jehovah köni tjika, söseei a bi heepi ën faa ko si unfa dee soni dee Jehovah mbei waiti tjika.

4. (a) Andi da wan u dee soni di mbei u musu ta buta pakisei a dee soni dee Jehovah mbei? (b) Undi u dee soni di Jehovah mbei i möön lobi?

⁴ Wan u dee soni di mbei u musu ta öndösuku dee soni dee Jehovah mbei, hën da u di Jehovah kë fuu ta du di soni dë. A ta piki u taa: „Un hopo wojo luku liba.” Baka di dë, nöö a toona hakisi taa: „Ambë mbei hii dee soni dë?” Wë di soni dë an pena dë u suku go a longi seei (Jes. 40:26). Jehovah mbei te a hia waitiwaiti soni buta a liba ala, a goonliba aki, söseei a di ze, nöö u sa lei soni a dee soni dë (Ps. 104:24, 25). Buta pakisei a di fasi fa Gadu mbei u. A mbei u fuu sa lobi dee soni dee a mbei. A mbei u fuu sa ta si soni, ta jei soni, ta sumëë soni, ta tesi soni, söseei fuu sa ta panjan soni, sö taa u sa ta piizii ku hii dee soni dee a mbei.

5. Un wini u ta feni te u ta buta pakisei a dee soni dee Jehovah mbei, te u luku Loomë 1:20?

⁵ Di Bëibel ta piki u tu andi da wan woto soni di mbei a dë fanöudu fuu ta buta pakisei a dee soni dee Jehovah mbei. Dee soni dee Jehovah mbei ta heepi u fuu ko sabi un pei fasi Jehovah abi. (Lesi Loomë 1:20.) Te u luku dee soni dee Jehovah mbei, nöö u ta si taa a mbei de a wan gaan foombo fasi seei. Di soni aki ta lei u taa na piki köni Gadu köni. Pakisei dee peipei soni dee a mbei da u fuu sa njan. Di soni aki ta lei u taa a lobi libisëmbë gaanfa seei. Te u ta si dee fasi u Jehovah a dee soni dee a mbei, nöö u ta ko sabi ën möön bunu, söseei u ta kë ko dë mati fëën. Boo buta pakisei a di fasi fa Jehovah bi tei dee soni dee a mbei, u lei libisëmbë wantu fanöudu soni.

6. Andi u sa lei te u luku dee fou dee ta buwa kumutu a wan kamian, go a wan woto kamian?

⁶ Jehovah buta wan ten ka hiniwan soni musu ta pasa. Hiniwan jaa dee Isaëli sëmbë bi ta si  fa wanlö fou bi ta buwa a kulupu ta pasa a di köndë. I bi ta si dee fou aki a kaba pisi u bakajailiba te go miti wan pisi u sebitaa-liba. Gadu bi piki dee Isaëli sëmbë taa: „Di akamawai sabi na un ten a musu buwa go a wan woto kamian” (Jel. 8:7). Leti kumafa Jehovah buta wan ten ka dee fou aki musu ta buwa go a woto kamian, sö nöö a buta wan ten ka a o ko kuutu sëmbë a goonliba aki. Te u ta luku fa dee fou ta buwa a kulupu go a woto kamian, nöö di soni dë ta heepi u fuu sa biibi taa Jehovah buta wan „ten” ka a poi di hogi goonliba aki.​—Hab. 2:3.

7. Andi u sa lei a di fasi fa wan fou ta buwa? (Jesaaja 40:31)

⁷ Jehovah ta da dee dinima fëën kaakiti. Jehovah bi mbei Jesaaja piki dee sëmbë fëën taa te de bi ta fii bookosaka, nöö a bi o da de kaakiti u de ’buwa go te a liba kuma de abi hanza kuma gabian’. (Lesi Jesaaja 40:31.) Dee Isaëli sëmbë bi lo’ u si fa dee gabian bi ta buwa a liba ala söndö u de naki hanza hiahia. Di soni aki ta heepi u fu wa fëëkëtë taa Jehovah sa da dee dinima fëën kaakiti, leti kumafa a ta da dee fou aki kaakiti! Te i ta si fa wan gabian ta buwa te a liba ala söndö faa naki hanza hiahia, nöö ta mëni taa Jehovah sa da i kaakiti fii libi ku dee bookohedi fii.

8. Andi Jöpu bi ko fusutan di a bi buta pakisei a dee soni dee Jehovah mbei, nöö andi u sa lei a di soni aki?

⁸ U sa futoou Jehovah. Jehovah bi heepi Jöpu faa ko ta möön futoou ën (Jöpu 32:2; 40:6-8). Di Jehovah Gadu bi fan ku Jöpu, hën a bi taki u sömëni u dee soni dee a mbei, te kisi dee teeja, dee bundji, ku dee faja dee ta koti a liba ala. Söseei Jehovah bi taki soni u dee mbeti, kuma di matu kau, ku di hasi (Jöpu 38:32-35; 39:9, 19, 20). Hii dee soni aki ta lei u gbelingbelin taa Gadu abi gaan makiti, taa a lobi sëmbë, söseei taa a köni gaanfa seei. Di fan di Jehovah bi fan ku Jöpu bi heepi Jöpu faa ko ta möön futoou ën (Jöpu 42:1-6). Wë te u ta buta pakisei a dee soni dee Jehovah mbei, nöö sö nöö woo ko fusutan taa Jehovah abi makiti gaanfa möön u, söseei taa a köni gaanfa möön u. Boiti di dë, woo ko fusutan taa a sa puu dee fuka fuu, söseei taa a o puu de. Di soni aki sa heepi u fuu ko ta futoou ën möön gaanfa.

9-10. Andi u sa lei u Jehovah te u luku di sonu ku di tjuba?

⁹ Jesosi bi sabi dee soni dee Jehovah mbei bumbuu. Jesosi bi dë „wan gaan bunu wookoma”, nöö a bi abi di gaandi u wooko makandi ku hën Tata u mbei hii dee soni dee dë a mundu (Nöng. 8:30). Bakaten, di Jesosi bi ko a goonliba, hën a bi tei dee soni dee Gadu mbei u lei dee bakama fëën soni u Gadu. Buta pakisei a wantu u dee soni dee a bi lei de.

¹⁰ Jehovah lobi hii sëmbë. A di taki di Jesosi bi hoi a di kuun liba, a bi mbei dee bakama fëën buta pakisei a tu soni di Gadu mbei, di sömëni sëmbë an ta kai gaan soni. Dee tu soni aki da di sonu ku di tjuba. U abi dee tu soni aki tuu fanöudu fuu sa dë a libi. Jehovah bi sa tapa dee sëmbë dee an ta dini ën u de an feni dee soni aki. Ma an du sö. A ta mbei di sonu ta jabi da hii sëmbë, söseei a ta tuwë tjuba da hii sëmbë (Mat. 5:43-45). Jesosi bi tei di soni aki u lei dee bakama fëën taa Jehovah kë fuu lobi hii sëmbë. Te u ta luku di sonu go, nasö te u ta luku fa di tjuba ta kai, nöö u sa ta hoi a pakisei taa Jehovah lobi hii sëmbë. Di fasi fa Jehovah ta du soni, sa da u taanga fuu ta peleiki da hii pei sëmbë.

11. Un taanga u sa feni te u ta luku dee fou?

¹¹ Jehovah ta da u dee soni dee u abi fanöudu. A di taki di Jesosi bi hoi a di kuun liba, a bi taki tu taa: „Un luku dee fou ta buwa ta lontu  a liba ala. Fa de sai naandë, nöö de aan goon ta paandi fu de sa feni njanjan. De an abi na wan suwa möönsö ka de sa tjubi njanjan tu. Ma de ta njan këdë biga di Tata fii di dë a liba ala ta sölugu de.” A kan taa dee sëmbë dee bi ta haika di taki, bi ta si fou ta buwa a liba, di Jesosi bi taki da de taa: „Wë nöö mi taki da unu taa un bumbuu gaanfa möön dee fou e!” (Mat. 6:26) Di soni di Jesosi bi taki dë ta heepi u fuu ta dë ku di mëni taa Jehovah o ta da u dee soni dee u abi fanöudu (Mat. 6:31, 32). Nöö di soni dë ta da u taanga a di ten aki jeti. Wan njönku sisa di ta du di pioniliwooko a Sipanjöluköndë, bi ta fii bookosaka, u di an bi sa feni wan bumbuu wosu u libi. Ma baka di a si wanlö fou ta njan fuuta ku soni sii, hën a ko fii möön bunu. A bi taki taa: „Di soni dë bi heepi mi u mi toona mëni taa Jehovah ta sölugu dee fou, nöö sö nöö a o sölugu mi tu.” An bi tei longi möön, hën di sisa ko feni wan wosu.

12. Andi u Jehovah u ta ko sabi, te u luku dee piki fou, kumafa a sikifi a Mateosi 10:29-31?

¹² Jehovah ta kai hiniwan fuu gaan soni. Ufö Jesosi manda dee apösutu fëën go peleiki, a bi heepi de u de an fëëë dee sëmbë dee bi o kë du ku de. (Lesi Mateosi 10:29-31.) A bi taki soni u di fou di sëmbë bi möön sabi a Isaëli, u da de taanga. Di fou dë bi dë wan piki fou. Sëmbë an bi ta kai di fou dë gaan soni a di ten u Jesosi. Ma Jesosi bi piki dee bakama fëën taa: „Na wan kodo u de sa puu kai a goon ee na u Tata a liba da pasi.” Baka di dë, hën a bi hakisi de taa: ’Wan bumbuu gaanfa möön dee piki fou naandë nö?’ Jesosi bi kë lei dee bakama fëën taa Jehovah ta kai hiniwan u de gaan soni. Fëën mbei an bi dë u de fëëë dee sëmbë dee bi o kë du ku de. A musu u dë sö taa dee bakama u Jesosi bi ta mëni di soni di a bi piki de, te de bi si dee piki fou aki a dee foto ku dee boiti kamian ka de bi nango peleiki. Te i si wan piki fou, nöö mëni taa Jehovah ta kai i gaan soni, biga i „bumbuu gaanfa möön dee piki fou”. A sa heepi i fii hoi dou te sëmbë ta du ku i.​—Ps. 118:6.

13. Andi o heepi u fuu lei soni a dee soni dee Jehovah mbei?

¹³ U sa ko sabi sömëni soni u Jehovah te u ta luku dee soni dee a mbei. Na un fasi? Wë di fosu soni, hën da u musu ta tei ten fuu luku dee soni dee a mbei. Baka di dë, nöö u musu tei ten u pakisei luku andi dee soni dë ta lei u u Jehovah. So juu dee soni aki sa dë wan taanga soni da u fuu du. Géraldine, wan sisa di ta libi a di köndë de kai Kamelun, bi taki taa: „De kiija mi a foto ganda, nöö mi bi ko si taa mi bi musu mbei taanga möiti u mi ta luku dee soni dee Gadu mbei.” Wan gaanwomi de kai Alfonso, bi taki taa: „Mi bi ko fusutan taa mi bi musu ta seeka soni u mi sa dë mi wanwan, sö taa mi sa ta luku dee soni dee Jehovah mbei, söseei u mi sa pakisei luku andi dee soni dë ta lei mi u Jehovah.”

14. Andi Dafiti bi ko fusutan u di a bi ta kai pakisei a dee soni dee Gadu mbei?

 ¹⁴ Dafiti bi ta kai pakisei a dee soni dee Jehovah mbei. A bi piki Jehovah taa: „Te mi ta luku liba ala, dee soni dee i mbei, di libawojo, dee teeja dee i mbei, nöö mi ta hakisi miseei taa: ’Andi seei da wan libisëmbë fii ta buta pakisei nëën? Andi seei da wan mii u libisëmbë fii ta sölugu ën?’” (Ps. 8:3, 4) Awa, te Dafiti bi ta luku liba te ndeti, nöö an bi ta buta pakisei a di fasi fa dee teeja hanse nöö a kaba. Ma a bi ta kai pakisei a di soni di a ta lei u Jehovah Gadu, te a luku dee teeja. A bi ko si unfa Jehovah bigi tjika. So juu, Dafiti bi ta buta pakisei a di fasi fa soni bi sa dë di a bi ta göö nëën mama bëë dendu. U di a bi ta kai pakisei a dee pikipiki soni dë, mbei a bi ko ta möön lesipeki Jehovah u di köni di a abi.​—Ps. 139:14-17.

15. Konda unfa dee soni dee Jehovah mbei bi heepi i fii ko sabi un pei fasi a abi. (Psalöm 148:7-10)

¹⁵ An bi ta taanga da Dafiti faa feni wan soni di Gadu mbei di a sa buta pakisei nëën, nöö kandë sö soni dë da i tu. Sömëni u dee soni aki sa heepi u fuu ko sabi sömëni u dee fasi dee Jehovah abi. I sa si unfa Jehovah abi kaakiti tjika te i ta fii fa di sonu ta kendi (Jel. 31:35). I sa si unfa Jehovah köni tjika te i ta luku fa wan fou ta mbei wosu. Te i ta luku fa wan papakai ta baja, nöö i ta si taa Jehovah da wan Gadu di lo’ piizii. Boiti di dë, te i si fa wan mama ta pëë ku di beibi fëën, nöö i sa da Jehovah tangi u di a ta lei u taa Jehovah lobi u. Sömëni fasi dë seei fa u sa ko sabi Jehovah möön bunu, biga hii dee soni dee a mbei tuu ta gafëën. De ta gafëën aluwasi de bigi nasö de piki, nasö aluwasi de dë a zuntu nasö a longi.​—Lesi Psalöm 148:7-10.

16. Andi u musu dë kabakaba u du?

¹⁶ Di Gadu fuu köni gaanfa seei. A ta booko hën hedi ku sëmbë, a abi kaakiti, söseei hii dee soni dee a ta mbei ta hanse. U sa si dee fasi fëën aki ku sömëni woto fasi jeti, te u ta luku dee soni dee a mbei. Be hii u tuu ta tei ten fuu ta luku dee soni dee Gadu mbei, söseei fuu ta pakisei luku andi de ta lei u u Gadu. Te u ta du sö, nöö u ku di Gadu fuu o ko dë möön gaan mati (Jak. 4:8). A di woto di ta ko, woo luku unfa mama ku tata sa tei dee soni dee Jehovah mbei u heepi dee mii u de, u de ko dë mati fëën.