1, 2. (a) Andi Jesosi bi begi hakisi hën Tata di lasiti pasi di a bi begi makandi ku dee apösutu fëën? (b) Faandi mbei a sa dë taa Jesosi bi ta booko hën hedi ku di libi di dee apösutu fëën bi musu ta libi makandi?

DI LASITI pasi di Jesosi bi njan makandi ku dee apösutu fëën, nöö a bi ta booko hën hedi ku di libi di de bi musu ta libi makandi. Di a bi ta begi makandi ku de, hën a bi taki taa a bi kë u dee bakama fëën dë wan makandi, leti kumafa hën ku hën Tata dë wan makandi. (Lesi Johanisi 17:20, 21.) Ee dee bakama u Jesosi bi ta libi makandi, nöö sëmbë bi o si taa Jehovah hën bi manda Jesosi ko a goonliba. Sëmbë bi o ko sabi ambë da dee tuutuu bakama u Jesosi, te de bi o ta lobi de na de. Di lobi di de bi o ta lobi deseei aki, bi o mbei de ko dë wan makandi.​—Johanisi 13:34, 35.

² A di ndeti dë seei Jesosi bi taki sömëni soni u di libi di dee bakama fëën bi musu ta libi fiifii makandi, u di a bi si taa na hii juu de bi ta du di soni aki. Dee apösutu bi ta „fia ku de na de ta hakisi taa fa de sai dë undi u de sa dë möön hei möön dee oto” (Lukasi 22:24-27; Maikusi 9:33, 34). Wan daka, hën Jakobosi ku Johanisi bi hakisi Jesosi faa da de wan hei kamian nëën  bandja, a di Könuköndë a liba ala.​—Maikusi 10:35-40.

3. Andi bi sa mbei dee bakama u Jesosi an libi fiifii makandi, nöö andi woo luku a di woto aki?

³ Na di kë di dee bakama u Keesitu bi kë ko abi möön makiti wanwan bi sa tapa de u de an libi fiifii makandi. Dee sëmbë u di ten u Jesosi, bi ta buuse wotowan, söseei de bi ta si deseei hei möön wotowan. Dee bakama u Jesosi bi musu mbei möiti u de an ko ta pakisei sö tu. Wë a di woto aki, woo luku dee hakisi aki: Andi Jesosi bi du u dee bakama fëën an ta si deseei hei möön wotowan? Unfa a bi heepi dee bakama fëën u de ta libi ku hii pei sëmbë, u de libi bunu ku wotowan, söseei u de ta libi fiifii makandi? Nöö unfa di fasi fa Jesosi bi libi, ku dee soni dee a bi taki, sa heepi u fuu ta libi fiifii makandi nöömö?

4. Konda unfa sëmbë bi ta si Jesosi.

⁴ Jesosi seei sëmbë bi ta si kuma sösö sëmbë. Di Filipi bi konda da Nataniëli taa a ko sabi ambë da di Mësiasi, hën Nataniëli hakisi ën taa: „Ma wan bumbuu soni sa kumutu a Nazalëti nö, womi?” (Johanisi 1:46) A musu u dë taa Nataniëli bi sabi taa de bi o pai di Mësiasi a Betelehem, kumafa a sikifi a di tjabukama woto a Mika 5:2. Kandë a bi ta pakisei taa Nazalëti an bi dë wan nëbai foto tjika, u di Mësiasi sa kumutu ala. Söseei wanlö heihei sëmbë u Judea bi ta si Jesosi kuma sösö sëmbë, u di de bi pai ën a di pisiwata u Galilea (Johanisi 7:52). Sömëni sëmbë u Judea bi ta si kuma de hei möön dee sëmbë u di pisiwata u Galilea. Wanlö woto Dju bi ta kosi Jesosi ta kai ën Samalia sëmbë (Johanisi 8:48). Dee Samalia sëmbë bi dë wan woto nasiön sëmbë, nöö de an bi ta biibi dee seei soni di dee Dju bi ta biibi. Dee sëmbë u Judea ku dee sëmbë u Galilea tuu an bi ta lesipeki dee Samalia sëmbë, nöö de an bi ta kë hulu de tu.​—Johanisi 4:9.

5. Unfa sëmbë bi ta si dee bakama u Jesosi?

⁵ Dee fesima u dee Dju keiki an bi ta lesipeki dee bakama u Jesosi. Dee Faliseima bi ta taki taa de da dee „lagilagi sëmbë sösö wan” (Johanisi 7:47-49). Hiniwan sëmbë di an bi go a dee siköö ka de bi ta lei sëmbë soni u di Dju biibi, söseei di an bi ta hoi dee wëti di dee Faliseima bi ta hoi, de bi ta si kuma sösö sëmbë (Tjabukama 4:13). Sëmbë bi ta si Jesosi ku dee bakama fëën kuma sösö sëmbë, u di dee sëmbë u di ten dë bi ta si kuma di soni di de bi ta biibi, bunu möön di u wotowan, söseei taa di wooko di de bi ta du bunu möön di u wotowan. Boiti di dë, de bi ta si kuma di föluku u de bunu möön di u wotowan. Di soni aki seei bi mbei dee bakama u Jesosi bi ko ta si soni sö tu. Ma ee dee bakama u Jesosi bi kë libi fiifii makandi ku deseei, nöö de bi musu tooka di fasi fa de bi ta si soni.

6. Konda wantu woto di ta lei unfa a sa pasa taa u ko ta si useei hei möön wotowan.

⁶ A di ten aki, a hii së u goonliba sëmbë ta si deseei hei möön wotowan. Kandë so juu  wotowan ta si kuma de hei möön u, nasö so juu u sa ta si kuma u hei möön wotowan. Wan sisa di ta du di pioniliwooko a Ösutualia, ta taki taa: „Mi bi ko ta möön buuse dee bakaa, te mi bi ta buta pakisei a di fasi fa de bi libi hogi ku dee sëmbë fuu na awooten, söseei te mi bi ta pakisei di fasi fa de ta libi ku u a di ten aki jeti.” Di sisa aki bi ko ta buuse bakaa, u di de an bi libi bunu ku ën tu. Wan baaa di ta libi a Kanada ta taki taa: „Mi bi ta si kuma sëmbë di ta fan Faansitöngö hei möön dee woto sëmbë.” Di baaa aki bi taki taa u di soni aki mbei an bi lobi sëmbë di bi ta fan Ingisitöngö.

7. Andi Jesosi bi du u lei taa an bi ta si wan sëmbë hei möön di wotowan?

⁷ Leti kumafa soni bi dë a di ten u Jesosi, sö nöö a dë a di ten aki taa sëmbë ta si deseei hei möön wotowan, nöö di fii dë sa dë a de gaanfa seei taa a ta taanga u de tooka di fasi fa de ta pakisei. Wë andi Jesosi bi du fu an ko abi di lö fii aki? Wë di fosu soni, hën da nöiti a bi ta si so sëmbë hei möön wotowan. Hii juu a bi ta lei taa a lobi hii sëmbë. A bi ta peleiki da dee guduma ku dee pootima, a bi ta peleiki da dee Faliseima ku dee Samalia sëmbë, söseei a bi ta peleiki da dee sëmbë dee bi ta pii lantimöni, ku dee hogiduma. Di u tu soni, hën da Jesosi bi ta lei dee bakama fëën taa de an bi musu ta kuutu sëmbë a fesi, nöö hënseei an bi ta du ën tu.

8. Andi da di mama wëti di u musu hoi fuu sa ta libi fiifii makandi?

⁸ Jesosi bi taki u wan mama wëti di bi o mbei dee bakama fëën ta libi fiifii makandi. A bi piki dee bakama fëën taa: „Un tuu dë baaa ku baaa makandi.” (Lesi Mateosi 23:8, 9.) Wë u sa taki taa hii u tuu da baaa, u di hii u tuu da miii u Adam (Tjabukama 17:26). Jesosi bi piki dee bakama fëën taa de tuu da baaa ku sisa, u di de tuu abi di wan Tata. Hën da Jehovah di dë a liba ala (Mateosi 12:50). Söseei a bi piki de taa hii de tuu ko dë sëmbë u di wosudendu u Gadu, a bi piki de taa de ko dë makandi u di de lobi de na de, söseei u di de ta biibi Gadu. Di soni aki mbei dee apösutu bi ta kai dee woto Keesitu sëmbë baaa ku sisa, te de bi ta manda dee biifi da dee kemeente.​—Loomë 1:13; 1 Petuisi 2:17; 1 Johanisi 3:13. *​—Luku di pisi a basu.

9, 10. (a) Faandi mbei dee Dju an bi abi leti u de ta fii taa de hei möön woto sëmbë? (b) Unfa Jesosi bi lei taa an bunu fuu ta si sëmbë u wan woto föluku kuma sösö sëmbë? (Luku peentje 1 a bigi u di woto.)

⁹ Baka di Jesosi bi piki dee bakama fëën taa de musu ta libi ku deseei kuma de da baaa ku sisa, hën a bi taki tu taa de musu abi sakafasi. (Lesi Mateosi 23:11, 12.) Leti kumafa u bi lei kaa, nöö gaanfasi bi mbei taa so juu dee apösutu an bi sa ta libi fiifii makandi. A di ten u Jesosi, sëmbë bi ta si kuma di föluku u de bunu möön di u wotowan. Sömëni Dju bi ta si kuma de bi bunu möön wotowan, u di de bi dë bakamii u Abahamu. Ma Johanisi di Dopuma bi piki de taa: „Ee Gadu kë, a sa mbei dee sitonu aki bia ko böngö u Abahamu [a unu kamian].”​—Lukasi 3:8.

¹⁰ Jesosi bi ta lei sëmbë taa an bunu u de ta si kuma di föluku u de hei möön di u wotowan. A bi taki di soni aki gbelingbelin di wan leima u wëti bi hakisi ën taa: „Ambë da di otowan u mi di mi musu lobi kuma miseei?”  Jesosi bi konda wan woto u heepi di womi aki faa ko fusutan di soni aki. A bi taki taa wanlö fufuuma bi fon wan Dju womi buta a wan pasi liba. Hii fa wanlö Dju bi pasa dë, tökuseei de an bi heepi ën. Ma di wan Samalia womi bi ta pasa dë, hën tjali u di womi kisi ën, hën a heepi ën. A kaba u di woto, hën Jesosi bi piki di leima u wëti taa a musu dë kuma di Samalia womi aki (Lukasi 10:25-37). Jesosi bi kë lei dee Dju taa wan Samalia sëmbë sa lei dee Dju unfa de musu lei taa de lobi hii sëmbë.

11. Faandi mbei dee bakama u Jesosi an bi musu ta si wan sëmbë hei möön di wotowan, nöö unfa a bi heepi de u de ko fusutan di soni aki?

¹¹ Ufö Jesosi bi go a liba ala, a bi piki dee bakama fëën taa de musu peleiki a ’hii Judea köndë te kisi Samalia köndë, nöö de toona go konda di buka be a paaja a hii dee köndëköndë u goonliba tuu ka sëmbë dë’ (Tjabukama 1:8). Wë ee dee bakama u Jesosi bi kë du di soni aki, nöö de an bi musu abi gaanfasi, söseei de an bi musu ta si deseei hei möön wotowan. Jesosi bi lo’ u taki u dee bunu fasi di dee woto köndë sëmbë bi abi. Di soni aki bi heepi dee bakama fëën u de dë kabakaba u peleiki da hii pei nasiön sëmbë. Jesosi bi gafa wan woto köndë womi di bi dë wan hedima u sodati, u di biibi di a bi abi (Mateosi 8:5-10). Di Jesosi bi dë a Nazalëti, a di köndë ka de kiijëën, hën a bi konda unfa Jehovah bi heepi woto köndë sëmbë. A bi konda soni u wan mujëë di manu fëën dëdë, di bi ta libi a di foto Safati, di dë a di köndë Finisia, söseei a bi konda soni u wan Silia womi de kai Naaman, di bi abi kököbë (Lukasi 4:25-27). Jesosi bi peleiki da wan Samalia mujëë, nöö a bi dë tu daka a wan foto u Samalia, u di dee sëmbë bi kë jei soni u di bunu buka di a bi ta konda da sëmbë.​—Johanisi 4:21-24, 40.

12, 13. (a) Andi dee apösutu bi du, di Jesosi bi peleiki da wan Samalia mujëë? (Luku peentje 2 a bigi u di woto.) (b) Andi ta lei taa Jakobosi ku Johanisi an bi kaba fusutan di soni di Jesosi bi piki de?

¹² A bi ta taanga da dee apösutu u de an si wan sëmbë hei möön di wotowan. De bi foondo seei di de si taa Jesosi bi ta lei wan Samalia mujëë soni (Johanisi 4:9, 27). Ma faandi mbei de bi foondo? Wë a sa dë u di dee hedima u dee Dju keiki an bi ta fan ku mujëë sëmbë a wan kamian ka woto sëmbë bi sa si de, möönmöön ee a bi dë wan Samalia mujëë di an bi ta libi bunu. Dee apösutu bi kai Jesosi be a ko njan wan soni, ma Jesosi bi dë ta fan ku di mujëë aki tee taa an bi kë go njan. Gadu bi kë taa Jesosi bi musu ta du di peleikiwooko, söseei taa a bi musu ta du di kë fëën. Fëën mbei di peleiki di Jesosi bi ta peleiki da di Samalia mujëë bi dë kuma njanjan dëën.​—Johanisi 4:31-34.

¹³ Jakobosi ku Johanisi an bi fusutan di soni di Jesosi bi taki. Di Jesosi ku dee bakama fëën bi ta waka pasa a Samalia, hën de suku kamian a wan u dee pisiwata u Samalia u de duumi. Ma dee Samalia sëmbë an bi kë u de duumi dë. Jakobosi ku Johanisi hati bi boonu tee taa de bi hakisi Jesosi ee de an sa mbei faja kumutu a liba ala ko tjuma hii di köndë. Ma Jesosi bi bai de a di soni dë (Lukasi 9:51-56). Kandë Jakobosi ku Johanisi hati an bi o boonu sö ee di soni aki bi pasa a di pisiwata u Galilea, ka de bi ta dë. Kandë hati u de bi boonu u di de bi ta si dee sëmbë u Samalia kuma lagilagi sëmbë. A kan taa bakaten, di Johanisi bi peleiki da dee Samalia sëmbë, nöö sen bi kisi ën, u di sömëni sëmbë bi haika di bosikopu fëën.​—Tjabukama 8:14, 25.

14. Unfa de bi seeka wan taki ka sëmbë bi ta si deseei hei möön wotowan?

 ¹⁴ Kölö sö baka di Pensiti daka a di jaa 33, hën wan toobi bi ko a di kemeente. Di dee baaa bi ta da dee mujëë dee manu u de dëdë, soni u njan, nöö de an bi ta da dee mujëë dee bi ta fan Giikitöngö (Tjabukama 6:1). A kan taa di soni aki bi pasa u di de bi ta si so sëmbë hei möön wotowan. Dee apösutu bi seeka di taki aki wantewante. De tei seibi baaa u de paati soni u njan, sö taa hii dee mujëë dee manu u de dëdë, bi sa feni. Hii dee baaa aki bi abi Giiki në. Kandë di soni aki bi mbei dee mujëë dee bi ta fan di Giikitöngö bi wai seei ku di soni aki.

15. Unfa Petuisi bi ko lei u lobi hii pei sëmbë? (Luku peentje 3 a bigi u di woto.)

¹⁵ A di jaa 36, hën dee bakama u Jesosi bigi peleiki da hii pei nasiön sëmbë. Ma ufö di ten dë, nöö apösutu Petuisi bi ta nama ku dee Dju wanwan. Ma Gadu bi mbei de ko fusutan taa wan Keesitu sëmbë an musu si wan sëmbë hei möön wotowan. Di soni dë bi mbei Petuisi go peleiki da Konelisi, wan Loomë sodati. (Lesi Tjabukama 10:28, 34, 35.) Baka di dë, hën Petuisi bigi ta dë makandi ta njan ku Keesitu sëmbë dee an bi dë Dju. Wantu jaa baka di dë, di Petuisi bi dë a bi foto Antiokia, hën an bi kë njan ku dee Keesitu sëmbë di an bi dë Dju (Galasia 2:11-14). Paulosu bi bai Petuisi a di soni dë, nöö Petuisi bi haika Paulosu. Unfa u du sabi di soni aki? Di Petuisi bi sikifi di fosu biifi fëën manda da dee Keesitu sëmbë dee bi dë Dju, ku dee an bi dë Dju, dee bi ta libi a Piki Asia, hën a bi taki unfa a dë fanöudu tjika fuu ta lobi hii dee baaa ku dee sisa.​—1 Petuisi 1:1; 2:17.

16. Unfa sëmbë bi ta si dee fesiten Keesitu sëmbë?

¹⁶ U di Jesosi bi lobi hii sëmbë, mbei dee apösutu fëën seei bi ko lei u lobi „hii pei föluku” tu (Johanisi 12:32; 1 Timoteo 4:10). De bi ko ta si sëmbë woto fasi, hii fa di soni aki bi tei ten. Wë u sa taki taa sëmbë bi sa si taa dee fesiten Keesitu sëmbë bi lobi de na de. A di pisiten u di jaa 200, hën wan sikifima de kai Tertullian bi sikifi wan soni di sëmbë bi taki u  Keesitu sëmbë. A bi taki taa: „De lobi de na de, nöö de dë kabakaba u dëdë da deseei.” U di dee Keesitu sëmbë aki bi ko dë „njunjun sëmbë”, mbei de bi ko ta si taa sëmbë an hei möön wotowan. Hën da de bi ko ta si sëmbë kumafa Gadu ta si de.​—Kolosën 3:10, 11, NW.

17. Andi u musu du fu wa si useei hei möön wotowan?

¹⁷ A di ten aki, a sa ta taanga da u fu wa ta si wan sëmbë hei möön di wotowan. Wan sisa di ta libi a Gaan Faansiköndë bi taki unfa di soni aki bi ta taanga dëën tjika. A ta taki taa: „Jehovah lei mi andi a kë taki u lobi wotowan, a lei mi tu andi a kë taki u da sëmbë soni, söseei andi a kë taki u lobi hii pei sëmbë. Ma mi ta mbei möiti jeti u ma si wan sëmbë hei möön di wotowan, u di so juu a ta taanga. Fëën mbei mi ta begi Jehovah hii juu faa heepi mi ku di soni aki.” Wan sisa di ta libi a Sipanjöluköndë, ta taki taa so juu a ta taanga dëën fu an si wan föluku kuma sëmbë di lagi möön dee wotowan. A ta taki taa: „Möön gaanfa ma ta si sëmbë a di lö fasi aki, ma mi sabi taa mi musu ta mbei möiti go dou. Mi ta da Jehovah tangi taa mi dë a wan gaan famii ka sëmbë lobi de na de.” Hii u tuu musu öndösuku useei luku unfa u ta si wotowan. Kandë useei musu tooka di fasi fa u ta si wotowan.

18, 19. (a) Faandi mbei u musu ta tei hii sëmbë ku wai? (b) Unfa u sa du di soni aki?

¹⁸ Hii u tuu musu ta hoi a pakisei taa wan ten bi dë ka u ku Gadu an bi dë mati (Efeise 2:12). Ma Jehovah hai u ko nëën së, u di a lobi u (Hosea 11:4; Johanisi 6:44). Nöö Jesosi seei bi tei u ku wai. Jesosi bi seeka soni fuu sa ko dë sëmbë u di wosudendu u Gadu. (Lesi Loomë 15:7.) Hii fa u dë zöndu libisëmbë, tökuseei Jesosi tei u ku wai. Fëën mbei useei musu tei wotowan ku wai tu!

¹⁹ Möön di kaba u di goonliba aki ta zuntu, möönmöön sëmbë an o ta libi fiifii ku deseei, söseei möönmöön de o ta buuse deseei (Galasia 5:19-21; 2 Timoteo 3:13). Ma u di u dë sëmbë u Jehovah, mbei u ta mbei möiti fuu ko dë „sëmbë di Gadu da fusutan”, nöö di soni dë o heepi u fuu libi fiifii makandi ku hii sëmbë (Jakobosi 3:17, 18). U ta wai seei te u ko dë mati u sëmbë u woto köndë. U ta tei di fasi fa de ta du soni, nöö so juu u ta lei di töngö u de tu. Te u ta du di soni aki, nöö u sa ta libi fiifii ku de.​—Jesaaja 48:17, 18.

20. Andi ta pasa te u ko lobi wotowan?

²⁰ Di di sisa di bi ta libi a Ösutualia bi ko lei soni u Bëibel, hën pikipiki a bi ko ta si sëmbë woto fasi. U di a bi ko lobi wotowan, mbei a bi ko ta si de woto fasi. Di baaa u Kanada di bi ta fan Faansitöngö, ta taki taa a ko si taa sëmbë ta buuse wotowan u di de an ta sabi unfa de dë tuutuu. A ko fusutan tu taa „Di kamian ka de pai wan sëmbë, an musu u mbei a ko dë kumafa sëmbë guwenti u dë a di kamian dë”. Di baaa aki bi ko tööu ku wan sisa di ta fan Ingisitöngö! Dee woto aki ta lei u taa te u lobi wotowan, nöö wa o ta si de kuma lagilagi sëmbë. Te u lobi wotowan, nöö woo ta libi fiifii makandi.​—Kolosën 3:14.