Skip to content

Skip to table of contents

De „jabi” wan pampia lolu

De „jabi” wan pampia lolu

De bi feni di tjumatjuma pampia lolu di bi dë a di kamian de kai Ein Gedi, a di jaa 1970, ma de an bi sa lesi ën. Wan masini bi mbei taa de bi sa ko sabi taa wan pisi u di buku Leifitiki, hën bi dë sikifisikifi a di pampia lolu, nöö di në u Gadu bi dë a dendu tu

A DI jaa 1970, hën wanlö öndösukuma feni wan tjumatjuma pampia lolu a wan kamian de kai Ein Gedi, di dë a di köndë Isaëli. Di kamian aki dë zuntu ku di Dëdë Zë. De bi feni di pampia lolu aki di de bi ta diki ta suku soni a wan Dju keikiwosu. Di keikiwosu aki bi tjuma di de bi ko poi di kamian. A sa dë taa di soni aki bi pasa a di pisiten u di jaa 500 baka Keesitu, te go miti 550 baka Keesitu. U di di pampia lolu aki bi gaandi seei, mbei de an bi sa jabi ën nöö an tënë. Ma u di de bi wooko ku wan masini di sa lesi dee soni dee sikifi a di pampia lolu, mbei de bi sa ko sabi andi sikifi nëën söndö u de jabi ën.

Andi bi sikifi a di pampia lolu? Wantu tëkisi u Bëibel, de bi dë sikifisikifi a di pampia lolu. De bi si wantu tëkisi u di fosu pisi u di buku Leifitiki. De bi sikifi di në u Gadu ku fö lëtë a Hebelejëntöngö a dee tëkisi aki. Hën de ta kai di Tetragrammaton. A ta djei kuma di pampia lolu di de bi feni aki, bi dë wan pampia lolu u di pisiten u di jaa 50 baka Keesitu, te go miti di jaa 400 baka Keesitu. Baka di de bi feni di pampia lolu de kai Qumran manuscripts, hën de feni di pampia lolu aki, nöö disi da di möön gaandiwan di de bi ko feni sensi di ten dë. Wan womi de kai Gil Zohar bi sikifi wan soni a wan kolanti de ta kai The Jerusalem Post. A bi taki taa sëmbë bi sikifi dee pampia lolu di de bi feni a di së u di Dëdë Ze a dee pisiten u di jaa 100 Bifö Keesitu. Söseei a bi taki taa sëmbë bi sikifi di pampia lolu de kai Aleppo Codex söwan 1000 jaa baka di dë, a dee pisiten u di jaa 930 Baka Keesitu. Ma a bi taki tu taa ufö de bi feni di pampia lolu di bi dë a Ein Gedi, söseei ufö de bi feni wan fasi u lesi di pampia lolu dë, nöö de an bi feni wan pampia lolu jeti di sëmbë bi sikifi a di pisiten u di jaa 100 Baka Keesitu, te go miti di jaa 930 Baka Keesitu. Wanlö öndösukuma ta taki taa dee soni dee sikifi a di Tora (dee feifi fosu buku u Bëibel), „an tooka möönsö, hii fa sëmbë bi toona sikifi de sömëni pasi a hii dee dusu jaa dee pasa”.