A DI pisiten di dee Hebelejën sëmbë bi dë a di Paamusi Köndë, nöö wan kowoonu jaa bi ta bigi te de bi ta bia di doti u paandi soni. Di ten dë u sabi nöunöu kuma wajamaka-liba ku tinimu-liba.

Sëmbë bi ta konda un mëni daka wan liba abi te de bi ta luku di fasi fa di libawojo ta waka, nöö dee liba aki bi ta abi söwan 29 nasö 30 daka. Nöö de bi ta konda wan jaa ku di fasi fa di sonu ta waka. Ma wan jaa di de bi ta konda ku di libawojo, bi sati möön wan jaa di de bi ta konda ku di sonu. Nöö fëën mbei a bi dë fanöudu u de feni wan fasi di bi o mbei taa di fasi fa de bi ta konda ten a dee tu fasi aki kai a wan. De bi ta du di soni aki te de bi ta buta möön daka nasö wan liba jeti ufö di woto jaa bigi. A di lö fasi aki di kalëndë bi o ta kai ku di ten di de bi musu paandi soni nasö ku di ten di de bi musu puu njanjan a dee goon u de.

A di ten u Mosesi Gadu bi piki dee sëmbë fëën taa wan jaa di nama ku di diniwooko fëën bi musu bigi ku di liba Abib, di de bi sabi kuma Nisan tu. U sabi di ten aki kuma gaanliba ku piki-deewei-liba (Ëki. 12:2; 13:4). Di piizii di de bi musu hoi a di liba dë, bi dë tu da di koti di de bi o koti wan pei soni kuma alisi a dee goon u de.​—Ëki. 23:15, 16.

Wan sabima de kai Emil Schürer taki taa an bi dë wan taanga soni u sabi na un ten de bi musu buta wan liba jeti a di kalëndë. Di soni aki sikifi a di buku fëën de kai The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ, (175 B.C.–A.D. 135). A bi taki tu taa: „Hii juu de bi musu hoi di Pasika piizii a 14 u di liba Nisan, di daka baka di daka ka ndeti ku didia bi ta hoi di seei longi. Ma ee de bi si a kaba u di jaa taa di Pasika piizii bi o kai ufö di daka ka di didia ku ndeti langa di wan, nöö dee Dju bi ta buta wan liba a Nisan fesi. A bi dë di u 13 liba.”

Dee Jehovah Kotoigi ta wooko ku di seei soni aki u de sa feni di daka di de musu mëni di dëdë u Jesosi a di pisiten u gaanliba ku piki-deewei-liba, nöö di daka aki ta kai a 14 Nisan a di Hebelejën kalëndë. Hii dee kemeente a hii goonliba ta sabi di daka aki a fesi. *

Ma unfa dee Hebelejën sëmbë bi ta du sabi un ten wan liba bi ta kaba, söseei unfa de bi ta sabi na un ten wan njunjun liba bi ta bigi? A di ten aki an taanga sö, u di u abi kalëndë a pampia nasö a di tëlëfön fuu. Ma an bi dë wan kösökösö soni na awooten.

A di pisiten u di Gaan Wata, de bi buta taa dee liba bi ta abi 30 daka (Ken. 7:11, 24; 8:3, 4). Bakaten, dee Hebelejën sëmbë an bi buta taa wan liba ta abi 30 daka. Da dee Hebelejën sëmbë wan njunjun liba bi ta bigi te a bi dë gbelingbelin u si taa di libawojo ta kumutu. Di soni aki bi ta pasa 29 daka nasö 30 daka baka di di liba a fesi bi bigi.

Wan daka Dafiti ku Jonatan bi taki soni u wan njunjun liba di bi o bigi, hën de taki taa: „De o hoi di njunjun libawojo piizii amanjan” (1 Sam. 20:5, 18). A djei kuma a di ten u Dafiti de bi ta sabi a fesi na un ten wan njunjun liba bi o bigi. Ma unfa dee Isaëli sëmbë bi o sabi na un ten wan njunjun liba bi ta bigi? Wan buku de kai Mishnah, di ta taki soni u dee wëti u dee Dju ku di fasi fa de bi ta libi, ta piki u soni fëën. A ta lei u taa baka di dee Dju kumutu a katibo a Babilon, nöö di gaan kuutu u dee Dju sëmbë hën bi ta seeka di soni aki. A dee seibi liba ka de bi ta hoi dee piizii u de, nöö dee kuutuma bi ta ko makandi a di u 30 daka u di liba. Dee womi aki de bi ta taki na un ten wan njunjun liba bi o bigi. Unfa de bi o sabi na un ten wan njunjun liba bi o bigi?

De bi ta buta womi a dee kuun liba u de ta watji luku na un ten wan njunjun libawojo bi o kumutu. Ee de bi si wan soni, nöö wantewante de bi ta piki dee sëmbë u di gaan kuutu u dee Dju andi de si. Te dee sëmbë u di gaan kuutu bi jei a peipei womi taa de si ta wan njunjun libawojo kumutu, nöö de bi ta bai basia taa wan njunjun liba bigi. Ma unfa  a dë ee dee wakitima an bi sa si di libawojo bunu u di dee bundji hia poi? Wë te a bi dë sö, nöö de bi ta taki taa di liba di de dë nëën dë dou 30 daka kaa, nöö di njunjun liba ta bigi.

De bi ta mbei wan gaan faja a di Oleifi kuun liba, di dë zuntu ku Jelusalen, u mbei sëmbë sabi taa wan njunjun liba bigi. A woto heihei kamian u Isaëli de bi ta mbei faja tu, u paaja di buka. Bakaten, de bi ta manda bosikopuma u paaja di buka. Di soni aki bi ta mbei taa dee Dju dee bi ta libi a Jelusalen ku hii Isaëli, söseei dee bi ta libi a woto kamian bi ta ko sabi taa wan njunjun liba bigi. A sö wan fasi hii sëmbë bi ta hoi dee piizii daka a di seei ten.

Kandë di kalëndë di dë a basu aki sa heepi i fii ko fusutan dee liba, dee piizii daka, ku di fasi fa di wei bi dë a di ten u dee Isaëli sëmbë.