1-3. (a) Andi bi mbei Jehovah bi lobi Salumon, nöö un gaan bunu Salumon bi feni? (b) Fuun soni woo taki a di woto aki?

SALUMON bi ko toon wan könu u Isaëli di a bi dë wan njönku kijoo. Di a bi bigi tii, hën Jehovah ko fan ku ën a wan sunjan. Jehovah bi piki ën taa: „Piki mi andi i kë u mi da i.” Hën Salumon piki Jehovah taa: „Mi dë kuma wan piki womi mii jeti. Ma sa’ u du soni seei. . . . Heepi mi u mi piki i buka fu mi sa kuutu dee sëmbë fii aki” (1 Kön. 3:5-10). Salumon bi hakisi Jehovah faa heepi ën faa piki hën buka. Di soni aki ta lei taa Salumon bi abi sakafasi seei! U sa fusutan faandi mbei Jehovah bi lobi Salumon! (2 Sam. 12:24) Di Gadu fuu bi wai seei ku di soni di di njönku könu bi hakisi ën. Fëën mbei a bi dëën „köni.”​—1 Kön. 3:12.

² Salumon bi ta feni gaan bunu u di a bi hoi hënseei a Gadu. A bi feni di gaandi u mbei wan Wosu ’di bi o ta tja Gadu në’ (1 Kön. 8:20). Hii sëmbë bi ko sabi Salumon u di Gadu bi mbei a ko köni. Nöö dee soni dee a bi taki di di santa jeje u Gadu bi ko nëën liba, dë u feni a dii buku u Bëibel. Wan u dee buku aki da di buku Nöngö.

³ Söwan höndö pasi di buku nöngö ta taki u di wöutu hati. Nöngö 4:23 ta taki taa: „Tjubi i hati, möön hii woto soni di dë u tjubi.” Andi di wöutu „hati” kë taki a di tëkisi aki? A di woto aki woo taki u di soni dë. Söseei woo taki u tu soni. Dee soni aki da: Unfa Saatan ta mbei möiti tjika u poi di hati fuu? Nöö andi u sa du fuu tjubi di hati fuu? Ee u kë hoi useei a Gadu, nöö u musu ko fusutan dee piki u dee fanöudu hakisi aki.

4, 5. (a) Unfa di Bëibel ta heepi u fuu ko fusutan andi di wöutu „hati” kë taki? (b) Unfa di mbei di u musu mbei möiti fuu dë gösöntu, ta heepi u fuu fusutan taa u musu ta mbei möiti u di hati fuu dë gösöntu a di biibi?

⁴ Te Nöngö 4:23 ta taki u „hati”, nöö a ta taki u di sëmbë di u dë tuutuu. Hën da di „hati” fuu da dee soni dee u ta pakisei, di fasi fa u ta fii, di soni mbei u ta du so soni, ku dee soni dee u ta kë. A dë di fasi fa u dë tuutuu, ma na di fasi fa sëmbë ta si u.

⁵ Boo luku unfa di mbei di u ta mbei möiti fuu dë gösöntu, ta heepi u fuu ko fusutan unfa a dë fanöudu tjika fuu mbei möiti fuu sa dë gösöntu a di biibi. Wë di fosu soni da, ee u kë dë gösöntu, nöö u musu njan bunu soni, söseei u musu ta sport. Wë sö nöö a dë tu taa ee u kë ko abi wan taanga biibi, nöö u musu ta lei soni u Bëibel, söseei hii juu u musu ta lei taa u abi wan taanga biibi. Di soni aki kë taki taa u musu ta du dee soni dee u ta lei, söseei u musu ta konda de da wotowan (Lom. 10:8-10; Jak. 2:26) Di u tu soni da, te u ta luku di sinkii fuu, nöö a sa ta djei kuma u dë gösöntu hii fa u sa dë ku wan siki. Wë sö nöö a sa ta djei kuma di biibi fuu taanga u di u ta du hia soni a di dini u Gadu, ma kandë hati fuu ta ganjan u fuu du soni di an bunu (1 Kol. 10:12; Jak. 1:14, 15). U musu hoi a pakisei taa Saatan kë fuu pakisei kumafa hën a ta pakisei. Ma unfa a ta du di soni aki? Unfa u sa tjubi useei?

6. Andi Saatan kë du ku u, nöö andi a ta du faa sa feni u?

⁶ Saatan kë fuu ko ta pakisei kumafa hën a ta pakisei. An kë fuu hoi dee wëti u Jehovah, ma a kë fuu ta pakisei useei nöö. Saatan an sa duwengi u fuu pakisei kumafa a ta pakisei, söseei an sa duwengi u fuu du soni kumafa hën a ta du soni. Fëën mbei a ta mbei möiti u ganjan u a peipei fasi. A hii së u goonliba sëmbë dë di ta pakisei kumafa Saatan ta pakisei (1 Joh. 5:19). Nöö Saatan ta seti soni sö taa u hulu dee lö pei sëmbë aki, hii fa u sabi taa poipoi sëmbë ta „poi” di fasi fa u ta pakisei, söseei di fasi fa u ta du soni (1 Kol. 15:33). Saatan bi feni Könu Salumon ganjan a di lö fasi aki. Könu Salumon bi tööu ku sömëni mujëë  di an bi ta dini Jehovah. Te u kaba fëën „dee mujëë aki bi mbei Salumon go dini dee gadu u de.”​—1 Kön. 11:3.

7. Ku un woto soni Saatan ta wooko u mbei sëmbë ko ta pakisei kumafa hën a ta pakisei, nöö faandi mbei u musu köni ku di soni aki?

⁷ Saatan ta wooko ku fëlön ku woto soni di i sa luku a teefei, u mbei sëmbë ko ta pakisei kumafa a ta pakisei. A sabi taa sëmbë lo’ u haika woto, söseei a sabi taa dee soni di de ta jei nasö di de ta si, sa mbei de go pakisei wan fasi, a sa mbei de fii wan fasi, söseei a sa mbei de go du so soni. Jesosi bi ta konda woto u lei sëmbë soni. Pakisei di woto di a bi da u di Samalia womi, nasö di u di womi mii di bi kumutu nëën tata wosu go poi di möni fëën (Mat. 13:34; Luk. 10:29-37; 15:11-32). Wë dee sëmbë dee Saatan feni ganjan kaa sa ta konda woto tu u poi di fasi fa u ta pakisei. Ma u musu ko sa’u wegi soni luku. Na hii fëlön ku woto soni di u sa luku a teefei ta poi di fasi fa u ta pakisei. So juu u sa lei soni a de. Ma u musu köni ku dee soni aki. Fëën mbei te u ta luku soni a teefei, nöö a bunu fuu hakisi useei di soni aki: ’Di fëlön aki kë lei mi taa aan toobi ee mi du andi di hati u mi kë u?’ (Gal. 5:19-21; Ef. 2:1-3) Andi i musu du ee i ko si taa wan soni di i ta luku a teefei kë mbei i ko ta pakisei kumafa Saatan ta pakisei? Koti pasi dëën kumafa i bi o koti pasi da wan siki di sa kisi i!

8. Unfa mama ku tata sa heepi dee mii u de u de tjubi di hati u de?

⁸ Un dee mama ku dee tata, un abi wan gaan faantiwöutu u tjubi dee mii fuunu sö taa Saatan an poi di hati u de. An dë u taki taa i ta mbei möiti u di mii fii dë gösöntu. I ta seeka di wosu fii faa dë limbolimbo, i ta tuwë hii soni di sa mbei i ku dee mii fii ko suwaki. A di wan seei fasi i musu tjubi dee mii fii da fëlön, game, ku soni a Internet di sa mbei de ko ta pakisei kumafa Saatan ta pakisei. Jehovah hën da i di faantiwöutu fii heepi dee mii fii u  de ko dë mati ku ën (Nöng. 1:8; Ef. 6:1, 4). Fëën mbei ja musu fëëë u buta wëti a di wosu. Piki dee mii fii andi de sa luku a teefei ku andi de an sa luku. Nöö heepi de u de ko fusutan faandi mbei i buta dee wëti aki (Mat. 5:37). Möön dee mii fii ta ko bigi, möön i musu heepi de u de ko sabi andi ta kai ku Jehovah ku andi an ta kai ku ën (Heb. 5:14). Hoi a pakisei taa dee mii o sa lei sömëni soni a dee soni dee i ta taki, ma möönmöön a dee soni dee i ta du.​—Deto. 6:6, 7; Lom. 2:21.

9. Andi da wan u dee fasi fa Saatan kë fuu pakisei, nöö faandi mbei di lö fasi u pakisei aki an bunu?

⁹ Saatan ta kë poi di hati fuu ku di mbei di a ta mbei möiti fuu buta pakisei a di fasi fa libisëmbë ta si soni, ka fuu buta pakisei a di fasi fa Jehovah ta si soni (Kol. 2:8). Boo luku wan u dee fasi fa a kë fuu pakisei. A kë fuu buta hii u pakisei a di ko di u sa ko gudu a di goonliba aki. Dee sëmbë dee ta pakisei sö sa ko gudu tuu, ma an fuu dë sö tu. Ma aluwasi ee de ko gudu, nasö ee de an ko gudu, tökuseei hogi sa miti de. Faandi mbei u taki sö? Wë dee sëmbë aki sa ta pakisei fa de musu ko abi möni sö gaanfa, taa de an ta booko de hedi ku di gösöntu u de, ku dee famii u de, nasö ku di dë di de ku Gadu musu ko dë mati (1 Tim. 6:10). U ta wai taa di köni Tata fuu di dë a liba ala ta heepi u fuu ko si möni a di soifi fasi.​—Peleik. 7:12; Luk. 12:15.

10, 11. (a) Andi u musu du u tjubi useei da hogi? (b) Andi dee wakitima fu awooten bi ta du, nöö unfa di háti fuu sa dë kuma wan wakitima da u?

¹⁰ Ee u kë tjubi di hati fuu, nöö u musu sa ko si dee hogi dee sa miti u, nöö u kule da de. Di wöutu di de puu ko „tjubi” di sikifi a Nöngö 4:23, ta mbei u pakisei di wooko di wan wakitima ta du. A di pisiten di Könu Salumon bi ta tii, dee wakitima bi ta taanpu a dee gaan peni u di foto, nöö de bi ta bai basia te de bi ta si taa hogi ta ko miti de. Di woto aki ta heepi u fuu fusutan andi u musu du u Saatan an mbei u ko ta pakisei kumafa a ta pakisei.

¹¹ Na awooten, dee wakitima dee bi ta taanpu a dee gaan peni, bi ta wooko makandi ku dee sëmbë dee bi ta taanpu a dee gaandöö u di foto ta koti wakiti (2 Sam. 18:24-26). Dee tu kulupu wakitima aki bi ta wooko makandi u tjubi di foto. De bi ta mbei hii möiti u dee gaandöö u di foto ta dë tapatapa te dee felantima u de bi ta ko (Neh. 7:1-3). Te u ta seeka di háti fuu faa sa wooko kumafa di Bëibel ta piki u *, nöö a o sa dë kuma wan wakitima da u. A o sa heepi u fuu si na un ten Saatan ta mbei möiti u poi di fasi fa u ta pakisei, ku di fasi fa u ta fii. Te di háti fuu ta bai u a soni, nöö u musu du hii soni di u sa u koti pasi da di hogi di sa ko miti u.

12, 13. Un soni u bi o sa kë du, ma andi u musu du?

¹² Boo luku unfa u sa tjubi useei fu wa bigi ta pakisei kumafa Saatan ta pakisei. Jehovah ta piki u taa ’u musu kaba ku dee peipei takulibi a di së u manu ku mujëë soni. U musu kaba ku langa hati ku jajo libi’ (Ef. 5:3). Andi woo du ee wan sëmbë a wooko, nasö a siköö ta bigi taki fanafiti soni a di së u manu ku mujëë soni? U sabi taa „u musu kaba ku dee soni dee sëmbë u di goonliba aki ta hangi u de feni” (Tit. 2:12). Di wakitima fuu, nasö di háti fuu, sa ta bai u a wan soni (Lom. 2:15). Ma woo piki ku di háti fuu ö? Kandë woo kë haika dee woto sëmbë nasö kandë woo kë luku  dee footoo di de kë fuu luku. Ma u musu koti pasi da di hogi di sa miti u. U sa bigi taki u wan woto soni, nasö u sa waka go fuu.

¹³ U abi degihati fanöudu ee wa kë du dee soni di dee pei fuu ta kë fuu du. U sa dë seiki taa Jehovah ta si dee möiti dee u ta mbei, nöö a o da u di kaakiti ku di köni di u abi fanöudu fu wa ko ta pakisei kumafa Saatan ta pakisei (2 Klon. 16:9; Jes. 40:29; Jak. 1:5). Andi u sa du möön u tjubi di hati fuu?

14, 15. (a) Andi u musu dë kabakaba u du, nöö unfa u sa du di soni dë? (b) Unfa Nöngö 4:20-22 sa heepi u fuu ta möön feni wini u di lesi di u ta lesi di Bëibel? (Luku di pisi „ Soni di sa heepi i fii pakisei fundu.”)

¹⁴ Fuu sa tjubi di hati fuu, nöö na köni nöö u musu ta köni taa sëmbë an poi di hati fuu, ma u musu dë kabakaba u mbei sëmbë di ta si soni a wan bunu fasi, heepi u. Toona pakisei di woto di u bi da u wan foto di abi wan gaan peni lontu ën. Wan wakitima di bi ta taanpu a dee gaandöö u dee foto dë, bi ta tapa dee döö te a bi ta si taa dee felantima bi ta ko, ma a bi ta jabi dee döö sö taa sëmbë bi sa tja njanjan ku woto soni ko a di foto. Ee de an bi ta jabi dee gaandöö, nöö hangi bi o kii hii dee sëmbë u di foto. A di wan seei fasi u musu da Gadu pasi faa heepi u fuu ko ta si soni kumafa a ta si soni.

¹⁵ U sa lesi soni a di Bëibel di sa heepi u fuu ko si unfa Jehovah ta si soni. Fëën mbei hiniwan ten te u ta lesi di Bëibel, nöö a ta dë taa u ta da Jehovah pasi faa tooka di fasi fa u ta pakisei, di fasi fa u ta fii, ku di fasi fa u ta du soni. Andi u sa du sö taa u sa ta möön feni wini u di lesi di u ta lesi di Bëibel? Begi dë fanöudu. Wan sisa ta taki taa: „Ufö mi lesi di Bëibel, nöö mi ta begi Jehovah faa heepi mi u mi fusutan dee soni dee dë a di wöutu fëën” (Ps. 119:18). U musu ta pakisei fundu tu u dee soni dee u ta lesi. Te u ta begi, te u ta lesi di Wöutu u Gadu, ku te u ta pakisei fundu u dee soni dee u ta lesi, nöö dee soni dee u ta lesi ta saka go „fundu a u hati”, nöö u ta ko lobi di fasi fa Jehovah ta si soni.​—Lesi Nöngö 4:20-22; Ps. 119:97.

16. Unfa sömëni baaa ku sisa ta feni wini u dee fëlön dee u ta feni hiniwan liba?

¹⁶ Wan woto fasi fa u sa ko ta pakisei kumafa Jehovah ta pakisei, da te u ta luku dee fëlön di dee baaa ta buta da u a JW Broadcasting^®. Wan baaa ku hën mujëë taki taa: „Dee fëlön di dee baaa ta buta da u hiniwan liba da wan soni di ta heepi u gaanfa seei! De ta da u taanga ku kötöhati te u ta tjali, nasö te u ta fii kuma u dë u wanwan. Nöö hii juu u ta haika dee njunjun kanda dee u te feni hiniwan liba. U ta pëë dee kanda aki te u ta boi soni, te u ta seeka di wosu faa dë limbolimbo, nasö te u ta bebe te makandi”. Dee fëlön aki ta heepi u fuu tjubi u hati. De ta heepi u fuu si soni kumafa Jehovah ta si soni, söseei fuu koti pasi da di fasi fa Saatan ta si soni.

17, 18. (a) Andi ta pasa te u ta du dee soni dee Jehovah ta piki u fuu du, te u luku di soni di sikifi a 1 Könu 8:61? (b) Andi u sa lei a di woto u Könu Esikia? (c) Fuun soni u sa ta begi te u luku di begi u Dafiti di sikifi a Psalöm 139:23, 24?

¹⁷ Te u ta si un wini u ta feni te u ta du soni a wan bunu fasi, nöö di biibi fuu ta ko möön taanga (Jak. 1:2, 3). U ta wai u di u sabi taa u bi du soni di sa mbei Jehovah tei u ko dë miii fëën. Nöö di soni aki ta mbei u ta kë piki hën buka möön gaanfa (Nöng. 27:11). Hiniwan tesi di ta miti u o da u di okasi fuu lei ee u ta dini di Tata fuu ku hii u hati (Ps. 119:113). Ma te u ta pasa wan tesi, nöö a o dë u si taa u lobi Jehovah ku hii u hati, söseei taa u dë kabakaba u du hii soni di a ta piki u fuu du.​—Lesi 1 Könu 8:61.

 ¹⁸ Ma i si kuma woo ta mbei föutu ö? Wë aai, u di u da zöndu libisëmbë. Ee u mbei wan föutu, nöö boo hoi di woto u Könu Esikia a pakisei. A bi mbei föutu. Ma dee soni dee a bi du bi hati ën. Bakaten, hën ku Jehovah bi ko dë mati baka, nöö a dini Jehovah ku „hii hën hati go dou” (Jes. 38:3-6; 2 Klon. 29:1, 2; 32:25, 26). Boo mbei taanga möiti sö taa Saatan an mbei u ko ta pakisei kumafa hën a ta pakisei. Boo begi Jehovah faa heepi u fuu sa ta piki hën buka hii juu (1 Kön. 3:9; lesi Psalöm 139:23, 24.) Woo sa hoi useei a Jehovah ee u tjubi u hati möön hii woto soni di dë u tjubi.