WOTO 2
KANDA 132 U ko dë wan sinkii
Un dee womi, un musu ta lesipeki dee mujëë fuunu
„Un dee womi dee dë ku mujëë, . . . un musu ta lesipeki de.”—1 PET. 3:7.
SONI DI WOO LUKU
Woo luku unfa wan womi sa lei taa a lobi di mujëë fëën, söseei taa a ta lesipeki ën.
1. Faandi mbei Jehovah da u di tööu libi kuma kado?
JEHOVAH da „di piizii Gadu”, nöö a kë fuu ta piizii u di libi tu (1 Tim. 1:11). A da u sömëni kado di sa heepi u fuu sa ta piizii (Jak. 1:17). Wan u dee kado dë da di tööu libi. Te wan womi ku wan mujëë ta tööu, nöö de ta paamusi taa de o ta lobi deseei, söseei taa de o ta lesipeki deseei. Te de ta du dee soni aki go dou, nöö de o ta dë waiwai seei.—Nöng. 5:18.
2. Andi ta pasa a sömëni u dee tööu libi a di ten aki?
2 A tjali taa sömëni u dee sëmbë dee ta tööu a di ten aki ta fëëkëtë di buka di de bi mbei a di daka di de tööu. Fëën mbei de an ta dë ku piizii. Di ölganisaasi di ta luku soni di nama ku gösöntu a hii goonliba, bi taki taa sömëni womi ta fon dee mujëë u de, de ta piki de hatihati soni, söseei de ta libi hogi ku de a sömëni fasi. Te dee lö womi aki dë a sëmbë dendu, nöö de sa ta du kuma de ta lesipeki di mujëë u de. Boiti di dë, sömëni tööu libi an ta waka bunu te di womi ta luku fanafiti soni a di së u womi ku mujëë.
3. Andi sa ta mbei taa so womi ta libi hogi ku di mujëë u de?
3 Faandi mbei so womi ta libi hogi ku di mujëë u de? Wë, a kan taa de ko ta si kuma di fasi u libi dë an hogi, u di de tata bi lo’ u libi sö ku de mama. Wotowan ta libi hogi ku di mujëë u de, u di di fasi fa de kiija ta lei taa sö womi musu ta libi ku mujëë. Dee lö womi aki ta fii taa te de ta hogi da di mujëë u de, nöö di mujëë u de o si taa de da di basi. Wotowan an lei u duwengi deseei, möönmöön te hati u de boonu. So womi bi abi di guwenti u luku fanafiti soni a di së u womi ku mujëë, nöö di soni dë ko mbei taa de ko abi wan föutu pakisei u mujëë sëmbë, söseei u manu ku mujëë soni. Boiti di dë, öndösuku ta lei taa a di ten di di kolona siki bi ta paaja, nöö dee womi bi ko ta möön libi hogi ku dee mujëë u de. Ma tökuseei dee soni dë an ta da dee womi pasi u de musu libi hogi ku dee mujëë u de.
4. Ku andi dee baaa dee abi mujëë musu ta köni, nöö faandi mbei de musu ta köni ku di soni dë?
4 A dë fanöudu u dee baaa dee abi mujëë musu ta köni u de an ko ta si mujëë sëmbë kumafa dee sëmbë u di goonliba aki ta si de. a Faandi mbei? Wë u di di soni di wan sëmbë ta pakisei hën a ta du. Apösutu Paulosu bi piki dee salufu baaa u Loomë taa de an musu „ta djeesi dee sëmbë u di goonliba aki dee na sabi Gadu a dee soni de ta du” (Lom. 12:1, 2). Di Paulosu bi sikifi di biifi manda da di kemeente u Loomë, nöö dee baaa ku dee sisa u di kemeente dë bi toon Keesitu sëmbë sömëni jaa kaa. Ma tökuseei Paulosu bi lei taa so u de bi ta djeesi dee sëmbë u di goonliba aki jeti. Fëën mbei a bi da de taanga u de tooka di fasi fa de bi ta si soni, ku di fasi fa de bi ta du soni. U dë seiki taa dee baaa u di ten aki, dee abi mujëë, sa wooko ku di lai aki tu. A tjali taa di goonliba aki bi mbei so u de ko ta si soni a wan fasi di an bunu, nöö di soni dë bi mbei taa de bi libi hogi ku di mujëë u de. b Unfa Jehovah kë taa wan womi musu ta libi ku hën mujëë? Wë di tëkisi u di woto aki ta piki di hakisi aki.
5. Unfa wan womi musu libi ku di mujëë fëën, te u luku 1 Petuisi 3:7?
5 Lesi 1 Petuisi 3:7. Jehovah ta piki dee womi taa de musu ta lesipeki dee mujëë u de. Wan womi di ta lesipeki hën mujëë ta libi bunu ku ën, söseei a ta lei ën taa a lobi ën. A di woto aki woo luku unfa wan womi sa lei di mujëë fëën taa a ta lesipeki ën. Ma boo taki fosu u dee soni dee wan womi an musu du nöiti ku di mujëë fëën.
NA DU SONI DI BI O SA HATI DI MUJËË FII
6. Unfa Jehovah ta si dee womi dee ta fon dee mujëë u de? (Kolosën 3:19)
6 Wan womi an musu fon di mujëë fëën. Jehovah ta buuse sëmbë di lo’ feti (Ps. 11:5). Ma a ta möön buuse dee womi dee ta fon dee mujëë u de. (Mal. 2:16; lesi Kolosën 3:19.) Di tëkisi u di woto aki da 1 Petuisi 3:7, nöö kumafa a taki, nöö ee wan womi an ta libi bunu ku di mujëë fëën, nöö hën ku Jehovah an o sa dë mati möön. A kan taa Jehovah an o ta haika dee begi fëën seei.
7. Unfa dee womi an musu ta fan ku dee mujëë u de, te u luku Efeise 4:31, 32? (Luku di pisi „Soni di taki möön fini”.)
7 Wan womi an musu ta fan hogi ta kai wolo da di mujëë fëën, nasö ta piki ën hatihati soni. So womi ta fan ku dee mujëë u de ku hatiboonu, söseei de ta piki de soni di ta hati de gaanfa seei. Ma Jehovah ta „buuse hatiboonu, buja ku sëmbë, feti, ku kosi sëmbë”. c (Lesi Efeise 4:31, 32.) Jehovah ta jei hii soni, nöö a ta booko hën hedi ku di fasi fa wan womi ta fan ku hën mujëë, aluwasi ee de dë de wanwan. Te wan womi ta fan djoudjou ku di mujëë fëën, nöö a ta poi di tööu libi fëën, söseei a ta mbei hën ku Gadu an dë mati möön.—Jak. 1:26.
8. Unfa Jehovah ta feni ën te sëmbë ta luku fanafiti soni a di së u womi ku mujëë, nöö faandi mbei a ta si ën sö?
8 Wan womi an musu ta luku fanafiti soni a di së u womi ku mujëë. Unfa Jehovah ta si di luku di sëmbë ta luku fanafiti soni a di së u womi ku mujëë? Wë Jehovah ta buuse di soni dë. Fëën mbei ee wan womi di tööu ta luku dee lö soni dë, nöö a ta mbei hën ku Jehovah an dë mati möön, söseei a ta sösö di mujëë fëën. d Jehovah kë taa wan womi musu ta hoi hënseei nëën mujëë. Wan womi di ta hoi hënseei nëën mujëë an ta du fanafiti soni ku wan woto mujëë, söseei nöiti dee soni dë o ko nëën pakisei tu. Jesosi bi taki taa ee wan womi ta luku wan woto mujëë kuma a kë tei ën, nöö „nëën hati a tei ën kaa”. e—Mat. 5:28, 29.
9. Faandi mbei Jehovah an lobi te wan womi ta duwengi hën mujëë a di së u manu ku mujëë soni?
9 Wan womi an musu duwengi hën mujëë faa du wan soni di an kë a di së u manu ku mujëë soni. So womi ta duwengi de mujëë u du soni di de an kë, nasö soni di sa mbei háti bigi ta fon di mujëë. Jehovah ta buuse dee lö fasi u libi dë, u di sö wan sëmbë ta lei taa a ta pakisei hënseei nöö. Jehovah kë taa wan womi musu ta lobi hën mujëë, ta libi bunu ku ën, söseei a kë taa a musu ta lesipeki di fasi fa a ta fii (Ef. 5:28, 29). Ma ee a dë sö taa wan baaa ta duwengi hën mujëë, nasö taa a ta luku fanafiti soni, nasö taa a ta libi hogi ku hën mujëë wë? Andi sa heepi ën faa sa tooka di pakisei fëën ku di fasi fa a ta du soni?
UNFA WAN WOMI SA TAPA U LIBI HOGI KU HËN MUJËË?
10. Unfa dee womi dee tööu sa feni wini u di fasi fa Jesosi bi ta libi ku dee bakama fëën?
10 Andi sa heepi wan womi di abi mujëë faa tapa u libi hogi ku hën mujëë? Wë a sa mbei möiti u djeesi Jesosi. Hii fa Jesosi an bi tööu, ma tökuseei dee womi sa djeesi Jesosi te de luku di fasi fa a bi ta libi ku dee bakama fëën, nöö de libi sö ku dee mujëë u de tu (Ef. 5:25). Buta pakisei a di soni di dee womi sa lei a di fasi fa Jesosi bi ta libi ku dee apösutu fëën, ku di fasi fa a bi ta fan ku de.
11. Unfa Jesosi bi ta libi ku dee apösutu fëën?
11 Jesosi bi ta libi suti ku dee apösutu fëën, nöö a bi ta lesipeki de. Nöiti a bi ta fan djoudjou ku de. Hii fa a bi dë di Masa u de, tökuseei an bi ta si kuma a dë fanöudu u wooko ku di makiti fëën u duwengi de a soni. Ma a bi ta heepi de ku sakafasi (Joh. 13:12-17). A bi piki dee bakama fëën taa: ’Mi abi saapifasi, mi a sakafasi, nöö ee wan sëmbë i ko a mi nöö joo feni böö te dou a i hati’ (Mat. 11:28-30). Hoi a pakisei taa Jesosi bi abi saapifasi. Te wan sëmbë abi saapifasi, nöö nëën da sösö a sösö. Ma a kë taki taa a sa’ u duwengi hënseei a soni. Te hati fëën boonu, nöö a sa hoi hënseei fu an du soni di an bunu.
12. Unfa Jesosi bi ta fan ku wotowan?
12 Jesosi bi ta fan a wan fasi di bi ta da wotowan kötöhati. An bi ta fan djoudjou ku dee bakama fëën (Luk. 8:47, 48). Di dee felantima fëën bi ta kosi ën, söseei di de bi ta du soni u mbei hati fëën boonu, tökuseei ’an bi jabi buka kosi de möönsö’ (1 Pet. 2:21-23). Sö juu Jesosi an bi ta taki na wan soni, ka faa bi ko dë taa a fan djoudjou ku de (Mat. 27:12-14). Dee baaa dee tööu sa djeesi Jesosi a di soni aki.
13. Unfa wan womi di tööu sa „go nama ku” hën mujëë, te u luku Mateosi 19:4-6? (Luku di peentje tu.)
13 Jesosi bi piki dee womi dee tööu taa de musu ta hoi deseei a di mujëë u de. A bi toona taki andi hën Tata bi taki, di a bi taki taa wan womi di tööu musu „go nama ku hën mujëë”. (Lesi Mateosi 19:4-6.) Di Giiki wöutu di de puu ko „go nama ku” kë taki taa „palaki hoi”. Fëën mbei di lobi u manu ku mujëë musu taanga te a dë kuma de palaki de hoi. Ee wan u de du wan soni di hati di wotowan u de, nöö di soni dë o mbei taa hii de tuu tja sitaafu. Wan womi di abi sö wan taanga lobi da di mujëë fëën an o kë luku fanafiti soni a di së u womi ku mujëë seei. A o ta bia hën fesi „da soni di na bunu” (Ps. 119:37). Söseei a o mbei wan buka ku hën wojo u na luku wan woto mujëë kuma a këën.—Jöpu 31:1.
14. Andi da dee soni dee wan womi musu du fu hën ku hën mujëë ku Jehovah sa ko dë bunu baka?
14 Wan womi di ta fon hën mujëë nasö di ta fan djoudjou ku hën mujëë, musu mbei möiti fu hën ku Jehovah, ku hën mujëë ko bunu baka. Unfa a sa du di soni dë? Wë di fosu soni, hën da a musu ko fusutan taa wan bumbuu soni hën ta du ën. Na wan soni sa tjubi da Jehovah. A ta si hii soni di a ta du, söseei a ta jei hii soni di a ta taki (Ps. 44:21; Peleik. 12:14; Heb. 4:13). Di u tu soni, hën da a musu tapa u libi hogi ku di mujëë fëën, söseei a musu tooka di fasi fa a ta du soni (Nöng. 28:13). Di u dii soni, hën da a musu hakisi hën mujëë ku Jehovah paadon (Tjab. 3:19). Boiti di dë, a musu begi Jehovah faa dëën di fii u kë tooka, söseei faa heepi ën faa sa ta pakisei soni di bunu, faa ta taki soni di bunu, söseei faa ta du soni a di fasi di ta kai ku Jehovah (Ps. 51:10-12; 2 Kol. 10:5; Fil. 2:13). Di u fö soni, hën da a musu du andi a begi hakisi Jehovah. Di fasi fa a sa du di soni aki, da te a ta buuse dee soni dee sa mbei a bi o kë fon hën mujëë, söseei dee sa mbei a kosi ën (Ps. 97:10). Di u feifi soni, hën da a musu suku heepi wantewante a dee gaanwomi u kemeente (Jak. 5:14-16). Di u sikisi soni, hën da a musu pakisei luku andi sa heepi ën fu an toona du dee hogi soni dë möön. Wan womi di tööu, di ta luku fanafiti soni, sa wooko ku dee sikisi soni aki tu. Jehovah o heepi ën faa tooka di fasi fa a ta du soni (Ps. 37:5). Ma wan womi di tööu an musu buuse dee lö libi dë nöö a kaba, ma a musu lei u du soni, di ta lei di mujëë fëën taa a ta lesipeki ën. Unfa a sa du di soni dë?
UNFA I SA LEI TAA I TA LESIPEKI DI MUJËË FII?
15. Unfa wan womi di tööu sa lei taa a lobi di mujëë fëën?
15 Lei ën taa i lobi ën. So baaa di di tööu libi u de ta waka bunu, abi di guwenti u ta du wan soni hiniwan daka, u lei di mujëë u de fa de lobi ën tjika (1 Joh. 3:18). Wan womi di tööu sa ta du pikipiki soni u lei taa a lobi di mujëë fëën. A sa ta panjëën a maun, söseei a sa ta baasëën. A sa ta manda bosikopu dëën a tëlëfön u piki ën taa: „Mi ta hangi i e.” Nasö a sa ta hakisi ën taa: „Unfa di daka fii ta waka?” Wanwan pasi, a sa ta sikifi wan biifi dëën u konda dëën unfa a lobi ën tjika. Te wan womi ta du dee soni aki, nöö a ta lei taa a ta lesipeki di mujëë fëën, söseei a ta mbei di tööu libi u de ko möön bunu.
16. Faandi mbei wan womi musu ta gafa di mujëë fëën?
16 Lei ën taa i ta wai ku ën. Wan womi di ta lesipeki hën mujëë ta piki ën faandi mbei a ta wai ku ën, söseei a ta gafëën. Wan u dee fasi fa a sa du di soni aki, da te a ta dëën tangi u dee soni dee a ta du dëën (Kol. 3:15). Te wan womi ta gafa hën mujëë, nöö di mujëë ta fii bunu nëën dendu. A ta fii taa hën manu lobi ën, taa a ta lesipeki ën, söseei taa a o ta dë kabakaba u heepi ën hii juu.—Nöng. 31:28.
17. Unfa wan womi sa lei taa a ta lesipeki di mujëë fëën?
17 Libi suti ku ën, söseei lesipeki ën. Wan womi di lobi hën mujëë ta kai hën mujëë gaan soni. A ta si ën kuma wan apaiti kado di Jehovah dëën (Nöng. 18:22; 31:10). Fëën mbei a o ta libi ku ën a wan sutifasi, söseei a o ta lesipeki ën, te kisi a di së u manu ku mujëë soni. An o duwengi ën a di së u manu ku mujëë soni faa du soni di an lobi, di an suti dëën, nasö di sa mbei háti fëën fon mëën. f Boiti di dë, di womi seei an o kë du na wan soni di sa mbei háti fëën bigi ta fon mëën, ma a o kë dë ku wan limbohati a Jehovah fesi.—Tjab. 24:16.
18. Andi dee womi dee tööu musu dë kabakaba u du? (Luku di pisi „ Fö fasi fa i sa lei di mujëë fii taa i ta lesipeki ën”.)
18 Un dee womi dee tööu, un sa dë seiki taa Jehovah ta wai seei u si di möiti di un ta mbei u lesipeki dee mujëë fuunu a hii futu. Un mbei möiti fuun ta lesipeki de, fuun ta libi suti ku de, söseei fuun ta lei de taa un ta fii da de. Te un ta du sö, nöö de o si taa un lobi de, söseei taa un ta kai de gaan soni. Te un ta lesipeki dee mujëë fuunu, nöö hën da un ta mbei hii möiti fuunu ku Jehovah sa dë mati go dou. Di soni dë da di möön fanöudu soni.—Ps. 25:14.
KANDA 131 Gadu mbei de ko dë wan
a Dee womi dee tööu sa feni wini u dee soni dee sikifi a di woto „I ta libi ku mujëë sëmbë kumafa Jehovah ta libi ku de u?” A dë a Di Hei Wakitimawosu u jailiba u di jaa 2024.
b Ee i manu ta fon i, nöö i sa feni wini u di woto „Hulp voor slachtoffers van huiselijk geweld”. A dë a „Meer onderwerpen”, a di pisi artikelenseries, di dë u feni a jw.org ku JW Library®.
c SONI DI TAKI MÖÖN FINI: „Kosi sëmbë.” Di soni aki kë taki taa i ta lagi di wotowan fii, ta fan djoudjou ku ën, ta fan goofu ku ën, ta kai ën peipei në, ta kuutu di fasi fa a dë, nasö ta piki ën hii juu andi fëën ja lobi. Awa, hiniwan soni di wan womi ta taki u hati di mujëë fëën, nasö u tjökö ën, hën da a ta kosi ën.
d Luku di woto „Pornografie kan je huwelijk verwoesten” a jw.org, nasö a JW Library.
e Ee di manu fii ta luku fanafiti soni a di së u womi ku mujëë, nöö i sa feni wini u di woto „Andi i sa du te di sëmbë di i ku ën tööu ta luku fanafiti soni u womi ku mujëë?” A dë a Di Hei Wakitimawosu u tanvuuwata-liba u di jaa 2023.
f Di Bëibel an ta piki womi ku mujëë di tööu andi bunu ku andi an bunu u de du, a di së u manu ku mujëë soni. Keesitu sëmbë di tööu musu dë kabakaba u lei ku dee soni di de ta du, taa de ta lesipeki Jehovah, taa de ta lesipeki deseei, söseei taa de kë abi wan limbohati. Sëmbë di tööu an o ta konda dee soni dee de ta du a di së u manu ku mujëë soni da wotowan.
g DEE SONI DI DEE PEENTJE KË TAKI: Sëmbë a wookope ta kai wan baaa faa go luku fanafiti soni u womi ku mujëë a wan buku.