Wan mujëë de kai Blessing * bi go a Europa ku di pakisei taa a bi o feni di wooko u ta seeka sëmbë uwii. Ma di a dou a Europa, nöö soni an bi pasa kumafa a bi mëni. De fon mën teni daka longi, hën de piki ën taa de o du hogi ku hën famii ee an du andi de piki ën. Baka di dë, hën de duwengi ën faa wooko möni ku hën sinkii.

Blessing bi musu paka di mujëë di bi abi di wosu ka dee mujëë ta sei de sinkii möön leki 40.000 euro. * A bi musu wooko 200 te go miti 300 euro wan ndeti faa bi sa pakëën. Blessing taki taa: „Mi bi ta pakisei u lowe go, ma mi bi ta fëëë taa de bi sa du hogi ku mi famii. Ma bi saandi m’ bi musu du.” Di woto u Blessing ta lei u andi ta pasa ku söwan fö milion sëmbë di sëmbë ta tei ta wooko kuma saafu u sei de sinkii.

Söwan 4000 jaa pasa, dee baaa u wan njönku kijoo de kai Josëfu bi sei ën. Te u kaba fëën, a bi ko dë wan saafu di bi ta wooko a di wosu u wan heihei womi u di köndë Egepiti. Ma di womi dë an bi ta fon Josëfu, kumafa de bi ta fon Blessing. Ma u di an bi kë duumi ku di mujëë u di masa fëën, mbei di mujëë bi mindi soni dëën taa a bi kë kisi ën. Hën de buta Josëfu a dunguwosu, hën de bui ën ku felu keti.​—Kenesesi 39:1-20; Psalöm 105:17, 18.

Josëfu bi dë wan saafu fu awooten. Ma Blessing da wan saafu u di ten fuu aki. Hii de tuu bi dë sëmbë di wotowan bi ta si kuma soni di de sa sei, nöö de an abi toobi ku di soni aki u di de ta kisi möni fëën.

Di feti di sëmbë bi ta feti, bi mbei taa an bi taanga da dee peipei köndë u bai saafu. De taki taa di Könu u Egepiti de kai Thoetmozes III bi tja 90.000 sëmbë go nëën köndë baka di a bi go feti ku dee köndë u Kaana. Dee Egepiti sëmbë bi mbei de ta wooko kuma saafu a baaku ka de ta suku diidii sitonu, de bi ta mbei gaan wosu da de, söseei de bi ta mbei de ta diki gaan ngötö tu.

A di pisiten di Loomë bi ta tii, nöö dee gaan feti di  de bi feti, bi mbei de feni gaan hia saafu seei. Nöö u di de bi ta kë möön hia saafu, mbei de bi nango feti ku woto köndë. Sabima taki taa a di pisiten u di jaa 30 bifö Keesitu, dee saafu bi dë bëina hafu u dee sëmbë dee bi ta libi a Loomë. De bi du gaan hogi seei ku sömëni u dee saafu u Egepiti ku Loomë. Dee saafu dee bi ta wooko a dee baaku ka dee Loomë sëmbë bi ta suku diidii sitonu, an bi ta libi pasa 30 jaa.

Sömëni jaa baka di dë, di saafu libi an bi tooka. Sensi dee jaa baka di jaa 1500 te go miti dee jaa ufö di jaa 1900, di tei di de bi ta tei saafu na Afiikan tja go sei a dee köndë u Noord-Amerika ku Zuid-Amerika, bi tja hia möni ko da sëmbë seei. A bi dë wan u dee pisiten u goonliba di sëmbë möön mbei möni ku di saafu wooko. Di ölganisaasi de ta kai UNESCO taki taa: ’Söwan 25 milion te go miti 30 milion womi, mujëë ku miii, sëmbë tei ku taanga tja go sei.’ De taki taa sömëni höndö dusu sëmbë dëdë, di de bi ta tja de aba di gaan ze de kai Atlantic Oceaan. Wan saafu de kai Olaudah Equiano, di bi pasa di soni dë libilibi, bi taki taa: „Ma sa taki fa a bi hogi tjika di mi bi ta jei di wolo di dee mujëë bi ta kai, ku di djëmë di dee sëmbë bi ta djëmë ufö de dëdë.”

Ma a tjali taa di saafu libi an kaba jeti. Di ölganisaasi de ta kai International Labour Organization taki taa söwan 21 milion womi ku mujëë, ku miii ta wooko kuma saafu a di ten aki jeti. Boiti di dë, di ölganisaasi taki taa de ta pena de, de an ta paka de bumbuu möni nasö de an ta pena paka de seei. Dee sëmbë dee ta wooko kuma saafu a di ten aki, ta wooko a baaku ka de ta suku diidii sitonu, a kamian ka de ta mbei soni u bisi, a kamian ka de ta mbei sitonu, a kamian ka de ta sei de sinkii, söseei a sëmbë pisi. Hii fa lanti an ta da pasi u mbei sëmbë wooko kuma saafu a sö wan fasi, tökuseei a djei kuma möönmöön di saafu libi ta ko dë a goonliba.

Dee hogi soni di de bi ta du ku dee saafu bi mbei taa sömëni u de bi feti u de sa kumutu a katibo. A di jaa 73 bifö Keesitu, di feti womi de kai Spartakus ku söwan 100.000 saafu bi go feti ku Loomë, ma de bi lasi di feti. A wan pisiten ufö di jaa 1800, dee saafu u di paati de kai Hispaniola bi hopo feti ku dee masa u de. Dee takuhati soni di de bi du ku dee saafu di bi ta wooko a dee tjëni goon, bi mbei de feti 13 jaa longi. Te u kaba fëën, di soni dë bi mbei di köndë Haiti ko dë fëën seei a di jaa 1804.

Ma di puu di Gadu bi puu dee Isaëli sëmbë a katibo a Egepiti bi musu u dë di möön apaiti fasi fa sëmbë bi kumutu a katibo. Boo taa söwan dii milion sëmbë bi kumutu a katibo a Egepiti. A fiti taa de bi kumutu a katibo. Di Bëibel ta taki u di libi u de a Egepiti, taa de bi ta ’duwengi de u wooko taanga kuma  saafu’ (Ëkisodesi 1:11-14). Wan u dee könu u Egepiti seei bi manda sëmbë u de kii dee womi mii di dee mujëë u Isaëli bi ta pai, sö taa dee Isaëli sëmbë an bi sa ko möön hia.​—Ëkisodesi 1:8-22.

Di kumutu di dee Isaëli sëmbë bi kumutu a katibo a Egepiti bi dë wan apaiti soni seei, u di Gadu seei hën bi heepi de. Gadu bi piki Mosesi taa: „Mi sabi bumbuu fa de ta tja sitaafu. Mi o saka go heepi de” (Ëkisodesi 3:7, 8). Te kisi di ten aki, dee Dju a hii së u goonliba ta hoi di Pasika piizii hiniwan jaa u mëni di soni aki.​—Ëkisodesi 12:14.

„Jehovah u Gadu ta du soni a wan leti fasi”, sö di Bëibel ta piki u, nöö a ta lei u gbelingbelin taa an tooka möönsö (2 Kloniki 19:7; Maleaki 3:6). Gadu bi manda Jesosi ko a goonliba faa ’konda da dee sëmbë dee dë taitai, taa a sa puu de a di fuka de sai dë fu de ko feni böö . . . , u konda da dee sëmbë dee ta dë a sitaafu ta kaba a sösö taa de sa kumutu a di sitaafu dë basu’ (Lukasi 4:18). Ma u di tei di sëmbë ta tei wotowan buta ko kuma saafu Jesosi bi ta taki ö? Wë nönö. Gadu bi manda Jesosi ko a goonliba faa puu sëmbë a zöndu ku dëdë basu. A bi taki bakaten taa: „Te un ko sabi sondi sö kaa, nöö a o mbei un ko fii kumutu a di saafu un sai dë” (Johanisi 8:32). A di ten aki seei, dee tuutuu soni di Jesosi bi ta lei sëmbë, ta mbei sëmbë ko fii a peipei fasi.​—Luku di pisi „ Mi kumutu a katibo a wan woto pei fasi”.

Gadu bi heepi Josëfu ku Blessing u kumutu a katibo, ma na a di wan seei fasi. I sa lesi di apaiti woto u Josëfu a kapitë 39 te go miti 41 u di Bëibel buku Kenesesi. Di suku di Blessing bi ta suku faa kumutu a di sitaafu di a bi dë, da wan apaiti soni tu.

De bi piki Blessing taa a musu go kumutu a di köndë u Europa ka a bi ta libi. Baka di dë, hën a go libi a Sipanjöluköndë. Naandë a bi miti dee Jehovah Kotoigi, hën a bi lei soni u Bëibel ku de. U di an bi kë libi kumafa a bi ta libi möön, mbei a tei wan woto wooko, hën a hakisi di mujëë di a bi musu paka faa saka di möni di a bi musu ta pakëën hiniwan liba. Wan daka, hën di mujëë bëli Blessing. A bi kë hakisi Blessing paadon u di soni di bi pasa, söseei u di möni di a bi hakisi ën faa pakëën. Wë andi bi ko pasa? Di mujëë seei bi ko ta lei soni u Bëibel ku dee Jehovah Kotoigi tu! Hën Blessing piki ën taa: „Di tuutuu lei mbei i ko fii a wan apaiti fasi seei.”

A bi ta hati Jehovah te a bi ta si fa dee Egepiti sëmbë bi ta du hogi ku dee Isaëli sëmbë di bi dë saafu u de. A musu u dë sö taa Jehovah ta fii di wan seei fasi te a ta si fa sëmbë ta libi hogi ku wotowan a di ten aki tu. U ta fusutan gbelingbelin taa ee u kë u saafu libi kaba a goonliba, nöö gaan soni seei musu tooka a di fasi fa sëmbë ta libi. Ma Gadu paamusi u taa a o tooka di fasi fa sëmbë ta libi. Di Bëibel taa: „Masa Gadu paamusi u taa wan njunjun goonliba ku wan njunjun mundu o ko a dee di dë kamian. Nöö di njunjun goonliba di o ko dë, nöö hogilibi an o dë nëën fu poi ën möönsö e. Nönö. Ma leti libi wanwan nöö o dë nëën.”​—2 Petuisi 3:13