U bi taki u di woto u Croesus kaa, di de bi taki taa di sëmbë u di foto Delphi bi ganjan. Te u kaba fëën, di könu u Pëlsia bi wini ën. Ma di Bëibel ta konda soni u wan tjabukama woto di nama ku di könu u Pëlsia, nöö soni pasa finifini kumafa de bi musu pasa.

Söwan 200 jaa a fesi, gaanduwe ufö de pai di könu, hën di tjabukama u Gadu de kai Jesaaja bi konda soni u di könu dë. A bi taki taa de bi o kai ën Silosi, söseei a konda fa di könu bi o go feti wini di makiti foto de kai Babilon.

Jesaaja 44:24, 27, 28: „Jehovah bi taki taa: ’Mi ta piki di gaan wata taa: „I musu dëë. Mi o mbei hii dee lio fii dëë.” Mi ta taki u Silosi taa: „Hën da di sikapuma u mi. A o du hii dee soni dee mi kë.” Mi bi taki u Jelusalen taa: „Sëmbë o toona mbei ën baka”, nöö mi bi taki u di Wosu u Gadu taa: „De o toona seti dee goonsei fii baka.”’”

Wan womi u Giikiköndë de kai Herodotus, bi taki taa dee sodati u Silosi bi mbei di wata u di lio de kai Efaata di bi ta kule pasa a di foto Babilon, hai go a wan woto së. Di soni di Silosi bi du aki bi heepi dee sodati fëën u de sa denda go a di foto. Di Silosi dou a di foto, hën a puu dee Dju a katibo a Babilon. Dee Dju bi sa go mbei Jelusalen baka, u di 70 jaa pasa dee Babilon sëmbë bi go booko ën kaba a sösö.

Jesaaja 45:1: „Mi Jehovah, panjan di Salufuwan u mi de kai Silosi nëën letisë maun hoi, hën mi tjëën go faa go wini dee nasiön sëmbë u goonliba. Mi o mbei a puu di makiti di dee könu abi. Mi o jabi dee tu së u di gaandöö, sö taa di gaandöö sa dë jabijabi te a o ko a di foto.”

Dee Pëlsia sodati denda go a di foto, u di sëmbë bi disa di gaandöö u di foto jabijabi. Ee dee Babilon sëmbë bi sabi andi Silosi bi o du, nöö de bi o tapa hii dee gaandöö u di foto dee dë a di lio bandja. Ma an bi pasa sö.

Di tjabukama woto aki da wan u dee sömëni tjabukama woto u Bëibel di pasa tuutuu kumafa de bi musu pasa. a Dee soni di sëmbë ta taki taa o pasa, lo’ u kumutu a dee poipoi gadu u de, ma dee tjabukama woto u Bëibel ta kumutu a di sëmbë di bi taki taa: „Mi da di sëmbë di ta taki a fesi andi o pasa bakaten. Mi ta konda gaanduwe a fesi andi mi o du bakaten.”​—Jesaaja 46:10.

Di wan kodo tuutuu Gadu de kai Jehovah wanwan  tö, sa taki sö wan soni. Di në fëën kë taki „A ta mbei soni ko dë.” Di në aki ta lei taa Gadu sa sabi andi o pasa a di ten di ta ko, nöö a sa mbei soni waka kumafa a kë. A ta lei u tu taa Gadu o du hii dee soni dee a paamusi u taa a o du.

I bi o kë sabi andi di Bëibel taki taa bi o pasa a di ten fuu aki ö? Söwan 2000 jaa pasa kaa, di Bëibel bi taki taa „wan tumisi hogi ten” bi o ko a „dee lasiti daka u di goonliba aki”. Andi di soni aki kë taki? An kë taki taa di goonliba aki, nasö taa libisëmbë o poi kaba a sösö, ma a kë taki taa feti, hogidu ku fuka an o dë möön seepiseepi. Boo luku wantu soni di di Bëibel ta taki taa o pasa a „dee lasiti daka”.

2 Timoteo 3:1-5: „A dee lasiti daka u di goonliba aki . . . sëmbë . . . an o lobi oto sëmbë möön leki de seei nöö. De o abi langahati möön hii soni. De o ta njan buka ta mbei deseei taa de dë gaan womi. De o ta kosi Gadu ta dëën gaan buka. Di ten dë, de an o ta saka deseei a de mama ku de tata basu möönsö. De an o ta da sëmbë tangi tu, na Gadu, na libisëmbë, te de feni bunu. Na wan pisi u di libi u de o kai ku Gadu möönsö. De an o abi fii a de hati da na wan kodo sëmbë. De o ta hoi sëmbë a bëë ta mindi soni da sëmbë ta tja de ta njan a baka. Fa de sai dë, de an o ta hoi deseei a tii möönsö. De o dë hogi leti kuma taku mbeti. Womi, mi taki da i taa dee lö sëmbë dë an o lobi na wan soni di dë bumbuu möönsö. Fa de sai dë, ja o sa futoou de, biga te fii sabi nöö de o ta tja i go sei da sëmbë. De o abi hesihati. De o ta abi gaan fasi. De o ta lobi piizii möön Gadu. Nöö ku di tan u de dë seei de o ta mbei taa de ta nama ku Gadu, ma ee i luku de te i kaba, nöö de an ta da di kaakiti u Gadu pasi möönsö a de libi.”

Ja bi o taki taa sö sëmbë u di ten aki ko ta libi ö? I ta si fa sëmbë ko ta lobi deseei möönmöön u? I ta si fa de lobi möni ku fa de abi gaanfasi ö? I ta si fa möönmöön sëmbë ta kë u wotowan du soni da de, ma de an ta fan fiti ku wotowan u? U dë seiki taa i ta si fa miii an ko ta piki dee gaansëmbë u de buka möön ku fa sëmbë ko ta lobi piizii möön Gadu. Daka fu daka dee soni aki ta ko möön hogi.

Mateosi 24:6, 7: „Woon ta jei taa: ’Feti dë aki,’ te wan pisi, ’Feti dë ala.’ . . . Di juu dë, nöö wan köndë o hopo go feti ku di oto köndë, wan könu o hopo go feti ku wan oto könu.”

Sëmbë di ta öndösuku soni, ta taki taa a pasa 100 milion sëmbë di de kii a gaan feti ku woto feti, sensi di jaa 1914. Pakisei fa sëmbë ta këë, fa de ta tjali ku fa de ta tja sitaafu u di sëmbë u de dëdë a dee feti dë. De lei wan soni a dee föutu di de mbei ö? De kaba ku di feti di de ta feti ö?

Mateosi 24:7: „Gaan hangi o ko.”

Wan ölganisaasi de kai World Food Programme bi taki taa: „A goonliba aki ka soni u njan dë u tjika hii sëmbë, tökuseei hiniwan daka, söwan 815 milion sëmbë nango duumi ku hangi. Boiti di dë, milionmilion sëmbë ta suwaki u di de an ta njan bumbuu tjika.” Sëmbë di ta öndösuku soni ta taki taa hiniwan jaa, söwan dii milion mii ta dëdë, u di de an ta feni soni u njan tjika.

Lukasi 21:11: „Goon o ta seki ta latja a sömëni kamian u di goonliba ta kii sëmbë.”

Hiniwan jaa söwan 50.000 pasi goon ta seki. A ta seki taanga tjika u sëmbë sa fii ën. Söwan 100 pasi, a ta booko wosu, nöö hiniwan jaa a ta seki wan pasi gaanfa seei. Sëmbë di ta öndösuku dee lö soni aki, ta taki taa a di jaa 1975 te go miti di jaa 2000, söwan 471.000 sëmbë lasi de libi u di goon seki latja kamian.

Mateosi 24:14: „Di bunu buka u di Njunjun Tii u Gadu musu paaja te dou hii goonliba e, be hii föluku musu jei. Nöö baka u di dë ufö di ten u dë aki o kaba.”

Möön leki aiti milion Jehovah Kotoigi, ta paaja di bunu buka u di Könuköndë u Gadu, a söwan 240 köndë. De ta paaja di bunu buka a dee gaan foto, a dee matu köndë, söseei a hii dee woto kamian ka sëmbë ta libi. Di Bëibel ta lei u taa te Gadu taki taa di wooko du tjika, nöö „di ten u dë aki o kaba”. Andi di soni aki kë taki? Hën da di juu o dou ka libisëmbë an o tii möön, ma di Könuköndë u Gadu o tii goonliba. Andi di Bëibel ta paamusi u taa o pasa te di Könuköndë u Gadu o ta tii? Wë boo taki u dee soni dë.