1. Andi di Bëibel ta taki u tuutuu lobi?

 LOBI „dë kuma di faja u Jah. Gaan wata seei an sa tapa lobi, nöö lio seei an sa sawëën tja go” b (Kanda. 8:6, 7). A dë wan bunu fasi seei u taki andi da tuutuu lobi! Dee wöutu aki ta lei womi ku mujëë di tööu taa de sa lobi deseei u nöömö.

2. Andi wan womi ku wan mujëë di tööu musu du, sö taa di lobi di de abi da deseei an ko kötö?

² Ee wan womi ku wan mujëë di tööu kë lobi deseei u nöömö, nöö de musu mbei möiti fëën. Boo taa ee i kë u wan pau faja ta kisi nango nöömö, nöö i musu ta buta udu dëën. Biga ee ja du di soni dë, nöö di faja o tapa. Wë sö nöö a dë taa wan womi ku wan mujëë di tööu sa ta lobi deseei nango nöömö, ee de ta mbei möiti u de ko dë möön gaan mati. So juu de sa ta fii kuma di lobi di de abi da deseei ta ko kötö, möönmöön te de abi möni fuka, te soni an nango bunu ku di gösöntu u de, nasö te a ta taanga da de u de kiija dee mii u de. Wë nöö ee i tööu, nöö unfa i sa mbei „di faja u Jah” ta kisi u nöömö a di tööu libi fii? A di woto aki, woo taki u dii fasi fa womi ku mujëë di tööu sa ta lobi deseei nango nöömö, söseei fa de sa ta dë waiwai a di tööu libi u de. c

3. Unfa wan womi ku wan mujëë di tööu o sa lobi deseei go dou, te de ku Jehovah dë gaan mati? (Peleikima 4:12) (Luku di peentje tu.)

³ Ee wan womi ku wan mujëë di tööu kë u „di faja u Jah” ta  kisi a di tööu libi u de, nöö de tuu musu mbei möiti u de ku Jehovah ko dë gaan mati. Unfa di soni aki o heepi de a di tööu libi u de? Te wan womi ku wan mujëë di tööu ta tei di dë di de ku Jehovah dë mati u bigi, nöö de o ta dë kabakaba u du andi a ta piki de. Di soni dë ta heepi de u de an da pasi u soni mbei di lobi di de abi da deseei ko kötö. (Lesi Peleikima 4:12.) Dee sëmbë dee dë gaan mati u Jehovah ta mbei möiti u de djeesi ën tu. De ta mbei möiti u de djeesi ën a di bunuhati fëën, a di pasensi fëën, söseei a di da di a ta da sëmbë paadon (Ef. 4:32–5:1). Te womi ku mujëë di tööu ta lei taa de abi dee fasi aki, nöö de sa ko möön lobi deseei. Wan sisa de kai Lena, di tööu möön leki 25 jaa kaa, bi taki taa: „An taanga u lobi wan sëmbë di dë gaan mati u Jehovah, söseei an taanga u lesipeki ën.”

4. Faandi mbei Jehovah bi tei Josëfu ku Malia u de ko dë di mama ku di tata u di Mësiasi?

⁴ Boo luku wan woto u Bëibel. Di Jehovah bi o tei wan womi ku wan mujëë u de ko dë di mama ku di tata u di Mësiasi, hën a tei Josëfu ku Malia a dee sömëni bakamii u Dafiti dendu. Faandi mbei de a tei? Wë u di dee tu sëmbë dë tuu bi dë gaan mati u Jehovah, nöö Jehovah bi sabi taa de bi o ta du soni a di tööu libi u de a wan fasi di ta kai ku ën. Un dee womi ku dee mujëë dee tööu, andi un sa lei a Josëfu ku Malia?

5. Andi dee womi dee tööu sa lei a Josëfu?

⁵ Josëfu bi ta dë kabakaba u du andi Jehovah bi piki ën, nöö fëën mbei a bi dë wan bumbuu womi. Möön leki dii pasi Gadu bi piki ën andi a bi musu du u heepi dee sëmbë fëën, nöö hiniwan u dee pasi dë a bi du andi Jehovah bi piki ën, aluwasi a bi taanga (Mat. 1:20, 24; 2:13-15, 19-21). U di Josëfu bi ta du andi Gadu bi ta piki ën, mbei a bi sa sölugu Malia, söseei a bi sa heepi ën u soni an du ën. Pakisei luku unfa di soni dë bi mbei Malia bi ko ta möön lobi Josëfu, söseei unfa a bi mbei a ko ta möön lesipeki ën. Un dee womi dee tööu, un sa djeesi Josëfu. Un sa öndösuku soni a di Bëibel fuun sabi unfa un sa heepi dee sëmbë fuunu. d Te un ta du andi di Bëibel ta taki, aluwasi a ta taanga, nöö a sö wan fasi un ta lei taa un lobi dee mujëë fuunu. Di soni dë o mbei soni ko ta waka möön bunu a di tööu libi fuunu. Wan sisa di ta libi a di paati de kai Vanuatu, di tööu möön leki 20 jaa kaa bi taki taa: „Te mi manu ta suku heepi a di Bëibel, söseei te a ta du andi di Bëibel ta taki, nöö mi ta möön lesipeki ën. An ta dë u mi booko mi hedi, u di mi sabi taa a o du soni a wan bunu fasi.”

6. Andi dee mujëë dee tööu sa lei a Malia?

⁶ Malia bi dë wan mati u Jehovah. Hënseei bi ta mbei möiti faa sa abi wan taanga biibi go  dou. A bi sabi Gadu Wöutu bumbuu. e A bi ta tei ten ta kai pakisei a dee soni dee a bi ta lei tu (Luk. 2:19, 51). U sa dë seiki taa di dë di Malia ku Gadu bi dë gaan mati, hën bi heepi ën faa ko dë wan bumbuu mujëë. Sömëni mujëë u di ten aki ta mbei möiti u waka a Malia baka. Wan sisa de kai Emiko bi taki taa: „Di ma bi tööu, nöö mi bi abi wan ten ka mi bi ta lei soni u Bëibel. Ma di mi ko tööu, hën mi bi ko si taa u di mi manu hën bi ta begi, ta tei fesi a di Wosudendu Dini, mbei mi bi ko ta leiki nëën faa ta heepi mi u di biibi u mi ko möön taanga. Ma mi bi ko fusutan taa miseei hën bi musu ta mbei möiti u mi ku Jehovah sa dë mati go dou. Fëën mbei nöunöu mi buta wan ten ka mi sa ta begi di Gadu u mi, söseei ka mi sa ta lesi di Wöutu fëën, ta kai pakisei a dee soni dee mi ta lei nëën” (Gal. 6:5). Un dee mujëë dee tööu, te un ta mbei möiti go dou fuunu ku Jehovah ko dë möön gaan mati, nöö dee manu fuunu o möön lobi unu, söseei de o ta möön gafa unu.​—Nöng. 31:30.

7. Andi sëmbë di tööu sa lei a Josëfu ku Malia, te a nama ku di dini di de musu ta dini Jehovah makandi?

⁷ Josëfu ku Malia bi ta du soni makandi tu u de ku Jehovah bi sa dë gaan mati go dou. De bi ta fusutan taa a dë fanöudu u de ta dini Jehovah makandi (Luk. 2:22-24, 41; 4:16). Di soni dë bi sa dë wan taanga soni, u di bakaten de bi ko abi möön hia mii. Ma tökuseei de bi du ën. Womi ku mujëë di tööu sa lei wan soni a de! Ee i abi miii, leti kuma Josëfu ku Malia, nöö a sa ta taanga da i fii nango a dee komakandi, nasö fii buta wan ten kan woon ta du Wosudendu Dini. A sa möön taanga da unu fuun feni ten fuun ta begi makandi söndö dee mii fuunu. Ma hoi a pakisei taa te un ta dini Jehovah makandi, nöö unu ku ën ta ko dë möön gaan mati, ma un ta ko dë möön gaan mati fu unuseei tu. Fëën mbei a bunu fuun ta buta di dini u Jehovah a di fosu kamian hii juu.

8. Andi wan womi ku wan mujëë di tööu sa du u feni wini u di Wosudendu Dini, ee de abi bookohedi a di tööu libi u de?

⁸ Andi un sa du ee un abi pikipiki toobi a di tööu libi fuunu? A sa kan taa wan o ta fii u hoi di Wosudendu Dini makandi. Ee sö soni dë, nöö kandë un sa bigi du wan soni di an o tei longi, söseei di ta da unu piizii. Un sa taki u wan soni di un tu tuu bi o kë fuun taki. Di soni aki sa heepi unu fuun ko möön lobi unuseei, söseei fuun kë ta dini Jehovah makandi.

9. Faandi mbei wan womi ku wan mujëë di tööu musu ta abi ten da deseei?

⁹ Un dee sëmbë dee tööu, un sa ta lobi unuseei go dou te un ta du soni makandi. Te un ta du di soni dë, nöö a o heepi unu fuun ta sabi unfa di wotowan fuunu ta fii ku fa a ta pakisei (Ken. 2:24). Luku andi wan sisa de kai Lilia ku wan baaa de kai Ruslan bi ko si baka di de tööu. Sisa Lilia ku hën manu tööu 15 jaa kaa, nöö a bi taki taa: „U bi ko si taa wa bi o ta feni ten fuu ta dë makandi kumafa u bi mëni. Di wooko fuu, dee soni dee u bi ta abi u du a wosu, ku dee mii fuu bi ta tei hii di ten fuu. U bi ko fusutan taa ee wa mbei möiti fuu ta abi ten da useei, nöö di soni dë bi sa mbei wa ko ta lobi useei sö möön.”

10. Unfa sëmbë di tööu sa libi ku di mama wëti di sikifi a Efeise 5:15, 16?

¹⁰ Andi sëmbë di tööu musu du u de ta feni ten da deseei? Kandë a dë fanöudu fuun seeka soni sö taa un sa ta feni ten fuun ta dë makandi. (Lesi Efeise 5:15, 16.) Wan baaa de  kai Uzondu, di ta libi a di köndë Nigelia, bi taki taa: „Te mi ta luku andi ku andi woo du a di wiki, nöö mi ta buta wan ten ka mi ku mi mujëë sa dë makandi, nöö mi ta mbei hii möiti u soni an tapa mi fu wa sa dë makandi” (Fil. 1:10). Luku fa wan sisa de kai Anastasia ta wooko ku di ten fëën a wan bunu fasi. Di sisa aki ta libi a di köndë Moldafia, nöö hën manu dë wan keling-gaanwomi. A bi taki taa: „Mi ta mbei möiti u du dee soni dee mi musu du te mi manu ta du soni. A sö wan fasi u sa ta du soni makandi bakaten.” Ma unfa a dë ee dee soni dee un abi u du ta mbei taa wan sa ta feni ten u dë makandi?

11. Andi Akila ku Pesila bi ta du makandi?

¹¹ Womi ku mujëë di tööu sa lei wan soni na Akila ku Pesila. Sömëni Keesitu sëmbë u di ten u de bi lobi de (Lom. 16:3, 4). Di Bëibel an ta taki hia soni u di tööu libi u de. Ma a ta taki taa de bi ta wooko makandi, ta peleiki makandi, söseei de bi ta heepi sëmbë makandi (Tjab. 18:2, 3, 24-26). Awa, te di Bëibel ta taki soni u dee tu sëmbë aki, nöö hii juu a ta taki soni di ta lei taa de bi lo’u ta dë makandi.

12. Andi wan womi ku wan mujëë di tööu sa du, u de sa ta feni ten u möön dë makandi? (Luku di peentje tu.)

¹² Unfa sëmbë di tööu sa djeesi Akila ku Pesila? Pakisei dee sömëni soni dee i ku i manu nasö i ku i mujëë musu ta du. A bi o bunu fuun du so u dee soni dë makandi ka fuun ta du de paatipaati. Akila ku Pesila bi ta peleiki makandi. Un ta mbei möiti fuun sa ta du di soni dë tu ö? Akila ku Pesila bi ta wooko makandi. Kandë i ku i manu nasö i ku i mujëë an ta du di seei wooko. Ma kandë un sa ta wooko makandi a wosu (Peleik. 4:9). Te un ta heepi unuseei a wan soni, nöö woon ta möön fii taa un dë gaan mati, söseei woon ta feni okasi fuun sa fan ku unuseei. Wan baaa de kai Robert, ku hën mujëë Linda tööu möön leki 50 jaa kaa. A bi taki taa: „Ee fuu taki ën, nöö wa ta feni ten wan bëtë fuu ta du soni makandi. Ma mi ta fii bunu seei te mi ta wasi dee paabi lai, nöö mi mujëë ta heepi mi ta dëë de, nasö te mi ta seeka di djai, nöö a ta ko heepi mi. Dee soni aki hën ta mbei u ta ko möön lobi useei.”

13. Andi wan womi ku wan mujëë di tööu musu du, u de sa ko möön lobi deseei?

¹³ Hoi a pakisei taa na di dë di woon ta dë makandi wanwan hën o mbei un ko möön lobi unuseei. Wan sisa u Balaziliköndë di tööu, bi taki taa: „Sömëni soni ta dë u du a di ten aki. Ma mi ko si taa ee wa buta mëni, nöö u sa ko ta si kuma u di u ku wan sëmbë ta dë a wan wosu, hën da u ku ën ta du soni makandi. Ma di soni dë wanwan an tjika. A dë fanöudu u mi ta buta mëni a dee soni dee mi manu abi fanöudu tu.” Wan Baaa de kai Bruno, ku hën mujëë Tays, ta buta mëni a deseei. Baaa Bruno bi taki taa: „Te u dë  makandi, nöö u ta buta dee tëlëfön fuu go a wan së, sö taa u sa feni wini u di dë di u dë makandi.”

14. Andi wan womi ku wan mujëë di tööu sa du ee de an ta fii u du soni makandi?

¹⁴ Ma nöö unfa a dë ee i ku i mujëë nasö i ku i manu an ta fii u du soni makandi? Kandë wan lobi dee seei soni, nasö kandë unu tu tuu ta du soni di ta mbei di wotowan hati boonu. Andi i sa du? Buta pakisei a di pau faja di u bi taki soni fëën. An ta kisi taanga bigibigi. I musu ta buta udu dëën pikipiki ufö. Wë kandë bigibigi, unuseei sa ta du wantu pikipiki soni makandi hiniwan daka. Ma un musu du wan soni di un tuu lobi. Wan musu du wan soni di sa mbei un kisi toobi (Jak. 3:18). Te un bigi du wantu pikipiki soni makandi, nöö di soni dë sa heepi unu fuun ko möön lobi unuseei.

15. Faandi mbei wan womi ku wan mujëë di tööu musu ta lesipeki deseei, ee de kë lobi deseei go dou?

¹⁵ Wan tööu libi an sa waka bunu ee lesipeki an dë. Lesipeki dë kuma di udu di ta mbei di faja ta kisi bumbuu. Ee udu an dë, nöö hesihesi seei di faja ta tapa. Wë sö nöö ee lesipeki an dë a di tööu libi, nöö di womi ku di mujëë o ta fii taa di lobi u de sa ko kötö vou sö. Ma te wan womi ku wan mujëë di tööu ta mbei möiti u ta lesipeki deseei, nöö de o ta lobi deseei go dou. Ma hoi a pakisei tu taa na ju hën musu ta si kuma i ta lesipeki i mujëë nasö i manu, hën musu ta fii taa i ta lesipeki ën. Wan sisa de kai Penny, ku hën manu Aret, tööu möön leki 25 jaa kaa. Sisa Penny bi taki taa: „U di u ta lesipeki useei, mbei sëmbë ta fii taa u lobi useei te de ko a u pisi. Wa ta fëëë u taki unfa u ta si soni, u di hiniwan fuu ta lesipeki di soni di di wotowan ta taki.” Wë nöö andi i sa du fii mujëë nasö i manu sa fii taa i ta lesipeki ën tuutuu? Luku andi Abahamu ku Sala bi ta du.

16. Andi dee womi dee tööu sa lei a di fasi fa Abahamu bi ta du soni? (1 Petuisi 3:7) (Luku di peentje tu.)

¹⁶ Abahamu bi ta lesipeki Sala. A bi ta haika Sala, söseei a bi ta buta pakisei a di fasi fa a bi ta fii. Wan daka, Sala bi dë ku wan bookohedi hën a konda da Abahamu unfa a bi ta fii, söseei a bi piki Abahamu taa hën bi mbei a bi ko abi di lö bookohedi dë. Abahamu hati bi ko boonu ku Sala di a bi taki di soni dë u? Wë nönö. A bi sabi taa Sala bi dë wan mujëë di bi abi sakafasi, söseei di bi ta heepi ën. Abahamu bi haikëën, hën a mbei möiti u heepi ën ku di bookohedi fëën (Ken. 16:5, 6). Andi u sa lei a di soni aki? Un dee womi dee tööu, unu abi leti u tei fesi a di wosudendu fuunu (1 Kol. 11:3). Ma tökuseei a bi o bunu fuun ta taki fiti ku dee mujëë fuunu ufö un du wan soni, möönmöön ee di soni di woon du o nama ku de tu (1 Kol. 13:4, 5). So juu dee mujëë fuunu sa abi bookohedi, nöö kandë de  o kë konda da unu unfa de ta fii. Te a dë sö, un ta tei ten u haika de be de si taa un ta lesipeki de u? (Lesi 1 Petuisi 3:7.) Wan sisa de kai Angela, ku hën manu Dmitry, tööu bëina 30 jaa kaa. Sisa Angela bi taki unfa hën manu ta mbei a fii taa a ta lesipeki ën tjika. A bi taki taa: „Hii juu Dmitry ta haika mi te mi dë ku wan bookohedi, nasö te mi kë u mi ku ën fan. A ta hoi pasensi da mi, aluwasi ee ma fan a wan saapi fasi.”

17. Andi dee mujëë dee tööu sa lei a di fasi fa Sala bi ta du soni? (1 Petuisi 3:5, 6)

¹⁷ Sala bi ta lesipeki Abahama. Te Abahamu bi taki taa de o du wan soni, nöö Sala bi ta du kumafa a taki (Ken. 12:5). Wan daka, wantu sëmbë bi ko luku de, hën Abahamu bi kë da de soni u njan. A bi hakisi Sala faa disa di soni di a bi ta du, nöö a mbei te a hia bëëë da de (Ken. 18:6). Wantewante Sala bi du di soni di Abahamu bi hakisi ën faa du. Wë ee i da wan mujëë di tööu, nöö i sa djeesi Sala te i ta du soni kumafa i manu taki. Te i ta du sö, nöö möönmöön soni o ta waka bunu a di tööu libi fii. (Lesi 1 Petuisi 3:5, 6.) Baaa Dmitry, di u bi taki soni fëën kaa, bi taki fa hën mujëë ta lei ën taa a ta lesipeki ën. A bi taki taa: „Mi ta tei ën u bigi seei taa Angela ta mbei möiti u du soni kumafa mi taki, aluwasi ee a ta si di soni woto fasi. Nöö ee a ko dë taa soni an waka bunu, tökuseei an ta kaagi mi.” A ta suti seei te di sëmbë di i lobi ta lesipeki i!

18. Unfa sëmbë di tööu ta feni wini te de ta mbei möiti u de ta lobi deseei go dou?

¹⁸ A di ten aki, Saatan kë poi di tööu libi u Keesitu sëmbë. A sabi taa ee wan womi ku wan mujëë di tööu an lobi deseei möön, nöö pikipiki de ku Jehovah sa poi. Ma soni an dë di sa poi tuutuu lobi! Fëën mbei, mbei möiti u di lobi di i lobi i manu nasö i mujëë, ko dë kuma di lobi di di Kanda u Salumon ta taki soni fëën. Be hii unu tuu ta mbei möiti fuunu ku Jehovah dë gaan mati, fuun ta abi ten da unuseei, söseei fuun ta lesipeki unuseei. Te un ta du sö, nöö di tööu libi fuunu o tja gafa ko da Jehovah, di Sëmbë ka tuutuu lobi ta kumutu. Boiti di dë, woon ta lobi unuseei nango nöömö, leti kumafa wan faja ta kisi gililili nango nöömö te de ta buta udu dëën.