Skip to content

Skip to table of contents

Lei sëmbë soni u di tuutuu lei

Lei sëmbë soni u di tuutuu lei

„Jehovah, . . . hii dee soni dee i ta taki da tuutuu soni.”​—PSALÖM 119:159, 160.

KANDA: 29, 53

1, 2. (a) Un wooko Jesosi bi ta buta a di fosu kamian, nöö faandi mbei? (b) Andi u dee sëmbë dee ’ta wooko makandi ku Gadu’ musu du ee u kë taa soni waka bunu da u a di peleikiwooko?

JESOSI KEESITU bi dë wan tëmbëma, hën bakaten hën a ko dë wan „Mësitë” (Maikusi 6:3; Johanisi 13:13). Jesosi bi sa’ u du dee tu soni aki a wan bunu fasi seei. Di a bi ta tëmbë, nöö a bi sa’ u wooko ku dee wookolai fëën u mbei soni ku pau. Nöö di a bi dë mësitë, nöö a bi ta wooko ku di sabi di a bi sabi soni u Gadu u lei sëmbë soni u di tuutuu lei di dë a di Wöutu u Gadu (Mateosi 7:28; Lukasi 24:32, 45). Di Jesosi bi abi 30 jaa, hën a disa di tëmbë di a bi ta tëmbë, hën a ko dë wan mësitë, u di a bi sabi taa di lei di a bi musu lei sëmbë soni u Gadu, bi dë di möön fanöudu wooko di a bi sa du. A bi taki taa di konda di a bi ta konda di bunu buka u di Könuköndë u Gadu da sëmbë, bi dë wan u dee soni mbei Gadu bi mandëën ko a goonliba aki (Mateosi 20:28; Lukasi 3:23; 4:43). Di konda di Jesosi bi musu ta konda soni u di bunu buka da sëmbë bi dë di möön fanöudu soni dëën, nöö a bi kë u woto sëmbë du di wan seei soni tu.​—Mateosi 9:35-38.

2 Gaansë fuu an dë tëmbëma, ma hii u tuu da sëmbë di ta lei wotowan soni u di bunu buka. Di wooko aki da wan gaan fanöudu wooko seei. Fëën mbei Gadu seei ta heepi u fuu du di wooko aki. Di Bëibel ta taki taa „Gadu buta u tuu fuu ta heepi ën a di wooko”, nöö „u ku ën ta wooko makandi” (1 Kolenti 3:9; 2 Kolenti 6:4). U ta piki ku di psalöm sikifima a di soni di a bi taki, di a bi piki Jehovah taa: „Hii dee soni dee i ta taki da tuutuu soni” (Psalöm 119:159, 160). Di Wöutu u Jehovah hën ta taki tuutuu soni. Fëën mbei u kë mbei hii möiti fuu ta „tei di wöutu u Gadu ta [lei sëmbë soni fëën] leti kumafa a dë”. (Lesi 2 Timoteo 2:15.) Söseei fëën mbei u ta mbei möiti nöömö fuu ko sa’ u wooko ku di Bëibel, u di hën da di fanöudu soni di u ta tei u lei sëmbë soni u Jehovah ku Jesosi, ku di Könuköndë. U di di ölganisaasi u Jehovah kë taa soni waka bunu da u te u ta du di peleikiwooko, mbei de da u peipei wookolai, nasö peipei soni di u sa tei u lei sëmbë soni u Bëibel. U musu ko sa’ u wooko ku dee soni aki. Dee wookolai aki da dee soni dee u abi ta lei sëmbë soni u Bëibel.

3. Un soni u musu ta kë du te u dë a di peleikiwooko, nöö unfa Tjabukama 13:48 ta heepi u fuu du di soni dë?

3 Kandë i ta hakisi iseei faandi mbei u ta si dee wookolai aki kuma soni u lei sëmbë soni u Bëibel, ka fuu si de kuma soni di u ta tei u peleiki da sëmbë. Wë u ta taki di soni aki, u di te de taki taa wan sëmbë ta „peleiki”, hën da a ta konda wan buka da sëmbë. Ma te de taki taa wan sëmbë ta „lei” sëmbë soni, hën da a ta konda di buka dë da wan sëmbë faa fusutëën, sö taa di sëmbë sa kë libi ku dee soni dee a lei dë. U di di kaba dë zuntu, mbei u musu mbei hii möiti fuu sa bigi Bëibel studie ku sëmbë, sö taa de sa ko toon bakama u Keesitu. Di soni aki kë taki taa u musu go suku „dee sëmbë dee a kai da u de feni di libi u teego”, fuu sa heepi de u de sa dini Jehovah.​—Lesi Tjabukama 13:44-48.

4. Unfa u sa feni „dee sëmbë dee a kai da u de feni di libi u teego”?

4 Unfa u sa feni „dee sëmbë dee a kai da u de feni di libi u teego”? Di wan kodo fasi fa dee fesiten Keesitu sëmbë bi sa feni dee lö sëmbë aki, da te de bi ta du di peleikiwooko. Jesosi bi piki dee bakama fëën taa: „Aluwasi na un foto un go, un musu suku sëmbë di o sa tei unu a wosu, söseei di o kë haika di bosikopu di un tja go da de” (Mateosi 10:11). U musu du di wan seei soni a di ten aki. Ma ee wan sëmbë an kë sabi soni u Bëibel tuutuu, ee a abi gaanfasi nasö ee an kë ko sabi soni u Gadu, nöö wa ta musu ën faa haika di bunu buka. U ta suku sëmbë di kë sabi soni u Bëibel tuutuu, di abi sakafasi, söseei di kë ko sabi di tuu. U sa tei di suku di u ta suku sëmbë maaka ku di wooko di Jesosi bi ta du di a bi ta tëmbë. Jesosi bi musu suku di pau di a bi abi fanöudu, ufö a bi sa mbei wan döö, wan bangi, nasö wan woto soni. Baka di dë, nöö a bi musu tei di tasi ka hii dee wookolai fëën ta dë, nöö a wooko ku di köni di a bi abi, u mbei wan soni. Sö nöö a dë da u a di ten aki tu. U musu suku sëmbë di kë haika di bosikopu di u ta tja, nöö baka di dë u sa wooko ku dee wookolai di u abi ku di köni di u abi, u heepi de u de ko toon bakama u Keesitu.​—Mateosi 28:19, 20.

5. Andi u musu ko sabi u dee peipei wookolai dee u abi ta lei sëmbë soni u Bëibel? (Luku di peentje a bigi u di woto.)

5 Hiniwan u dee wookolai di u abi ta lei sëmbë soni u Bëibel, abi hën wooko di i sa du ku ën. Buta pakisei a dee peipei wookolai di Jesosi bi ta tei u tëmbë. * (Luku di pisi a basu.) A bi abi soni fanöudu u maaka soni, u koti soni, u mbei baaku a soni, u kpei wan soni, söseei a bi abi wan wookolai fanöudu u nama dee peipei pisi u di pau ku deseei. A di wan seei fasi, hiniwan u dee wookolai di u abi ta lei sëmbë soni, abi hën wooko di i sa du ku ën. Fëën mbei boo luku unfa u sa wooko ku dee wookolai aki.

DEE WOOKOLAI FUU DEE TA LEI SËMBË AMBË DA U

6, 7. (a) Unfa i bi wooko ku di JW. ORG kaita? (b) Faandi mbei u ta paati pampia da sëmbë u kai de ko a dee komakandi?

6 JW. ORG kaita. Dee kaita aki piki, ma de ta heepi sëmbë u de ko sabi ambë da u, söseei de ta lei de unfa de sa go a di website fuu. A di website fuu aki, de sa ko sabi möön soni fuu, söseei de sa hakisi u sëmbë go lei de soni u Bëibel a de pisi. Möön leki 400.000 sëmbë bi go a jw.org u de fuu wan pampia u hakisi u sëmbë ko lei de soni u Bëibel a de pisi, nöö höndöhöndö sëmbë nango ta hakisi di wan seei soni aki hiniwan daka! I sa buta wantu u dee kaita aki a di tasi fii, sö taa i sa paati de da dee sëmbë dee i ta miti.

7 Pampia di u ta paati u kai sëmbë. A sikifi a di pampia aki taa: „U ta hakisi i fii ko lei soni u Bëibel ku dee Jehovah kotoigi.” A sikifi tu taa i sa du di soni aki „a dee komakandi fuu” „nasö ku wan sëmbë di o ko lei i soni u Bëibel”. Hën da di pampia aki ta heepi sëmbë u de ko sabi ambë da u, söseei a ta da dee sëmbë dee ’ta fii taa söndö Gadu de an dë wan wojo soni’, taanga u de lei soni u Bëibel (Mateosi 5:3). Sëmbë sa ko a dee komakandi fuu aluwasi de ta lei soni u Bëibel nasö aluwasi de an ta lei soni u Bëibel. Te de ko a dee komakandi fuu, nöö de o lei te a hia soni u Bëibel.

8. Konda faandi mbei a dë fanöudu u sëmbë ko a dee komakandi fuu, aluwasi wan kodo pasi nöö?

8 A dë fanöudu fuu ta kai sëmbë u de ko a dee komakandi fuu. A bi o bunu u de ko aluwasi wan kodo pasi seei. Faandi mbei u taki sö? Wë u di te de ko, nöö de o si taa dee Jehovah Kotoigi ta lei sëmbë soni di dë a Bëibel tuutuu, söseei de o si taa de ta heepi sëmbë u de ko sabi Gadu, ma dee poipoi keiki an ta du di soni aki (Jesaaja 65:13). Wan womi de kai Ray ku hën mujëë Linda, di ta libi na Amëëkanköndë, bi ko si di soni aki wantu jaa pasa. De bi ta biibi taa wan Gadu dë, nöö de bi kë ko sabi di Gadu dë. Fëën mbei de bi buta taa de bi o go a hii dee keiki dee dë a di foto ka de ta libi, nöö de bi o luku tu soni a de. Te de bi si dee tu soni dë a wan keiki, nöö de bi o nango a di keiki dë. Di fosu soni di de bi kë si a di keiki, hën da de bi kë taa de bi musu ta lei soni te de go nëën. Nöö di u tu soni di de bi kë si, hën da de bi kë si taa dee sëmbë dee nango a di keiki musu ta bisi a wan fasi di ta lei taa de ta dini Gadu. De bi du di soni aki sömëni jaa longi u di hia keiki bi dë a di foto ka de ta dë. Te u kaba fëën, de bi ko lasi hati. De an bi lei na wan soni a dee keiki ka de bi go, söseei dee sëmbë an bi ta bisi soni a wan fasi di fiti. Baka di de kumutu a di lasiti keiki di de bi taki taa de bi o go luku, hën Linda go a wooko, hën Ray go a wosu. Ma di a bi dë a pasi nango a wosu, hën a si wan Könuköndë zali. Hën a ko pakisei taa: ’Be mi go luku andi ku andi de ta du a dendu ala.’ Wë di soni di a bi go si, bi bigi dëën te na soni! Hii dee sëmbë dee bi dë a di Könuköndë zali bi ta wai ku ën, nöö de bi ta ko nëën ko fan ku ën. Boiti di dë, de bi bisi soni a wan fasi di fiti. Ray bi sindo te a fesi, nöö dee soni dee a bi ta lei bi ta kai ku ën tee! Di soni aki ta mbei u mëni di soni di apösutu Paulosu bi taki. A bi taki taa te wan sëmbë ko a wan komakandi u di fosu pasi, nöö a bi o sa taki taa: „Gadu dë a unu mindi tuutuu” (1 Kolenti 14:23-25). Sensi di daka dë, hën Ray bigi ta ko a dee komakandi hiniwan sonde. Bakaten hën a bigi ta ko a dee komakandi di u ta hoi a mindi-wiki tu. Linda seei bi bigi ko a dee komakandi tu, nöö hii fa de bi pasa 70 jaa kaa, tökuseei de bi bigi ta lei soni u Bëibel, hën de tei dopu.

SONI DI TA HEEPI U FUU BIGI FAN KU WAN SËMBË

9, 10. (a) Faandi mbei u sa taki taa an ta taanga u wooko ku dee talakitaati? (b) Konda unfa u sa wooko ku di talakitaati Andi da di Könuköndë u Gadu?

9 Dee talakitaati. U abi aiti talakitaati di u ta tei u lei sëmbë soni u Bëibel. An taanga u peleiki da sëmbë ku dee talakitaati aki. Di fosuwan u dee talakitaati aki ko a döö a di jaa 2013, nöö sensi di ten dë, hën de doloki söwan feifi dusu milion u dee talakitaati aki! De sikifi dee talakitaati aki a di wan seei fasi. Fëën mbei ee i sa’ u peleiki ku wan u de, nöö an o taanga da i fii peleiki ku dee wotowan! Unfa i sa tei di talakitaati aki u bigi fan ku wan sëmbë?

10 Kandë i kë peleiki da wan sëmbë ku di talakitaati Andi da di Könuköndë u Gadu? Wë i sa lei di sëmbë di soni di sikifi a fesi u di talakitaati, nöö i hakisi ën taa: „I bi hakisi iseei wan daka kaa ee andi da di Könuköndë u Gadu ö? I bi o taa a dë . . . ?” Nöö i hakisi ën ee undi u dee dii soni dee sikifi a fesi u di talakitaati, a bi o taa di Könuköndë dë. An dë fii piki ën ee di soni di a taki dë bunu nasö ee an bunu, ma i sa jabi di talakitaati, nöö un luku di pisi ka sikifi taa „Di Bëibel ta taki taa”, nöö un lesi dee tëkisi dee sikifi a di pisi dë. Dee tëkisi dë da Daniëli 2:44 ku Jesaaja 9:6. Te i dë u kaba, nöö i hakisi di sëmbë di soni di sikifi a baka u di talakitaati, a di pisi „Pakisei u di soni aki”. I sa hakisi ën taa: „Unfa di libi o dë te di Könuköndë u Gadu o tii?” I sa piki di soni dë di woto pasi di joo go luku di sëmbë. Te i ku ën toona miti, nöö i sa luku woto 7 u di brochure Gadu abi bunu buka da u! Di brochure aki da wan u dee buku di u ta tei u lei sëmbë soni u Bëibel.

SONI DI SA HEEPI WAN SËMBË FAA KË LEI SONI U BËIBEL

11. Faandi mbei de mbei di Hei Wakitimawosu di u ta paati da sëmbë a di peleikiwooko ku di Ontwaakt!, nöö andi u musu ko sabi?

11 Di Hei Wakitimawosu ku di Ontwaakt! Di Hei Wakitimawosu di u ta paati da sëmbë a di peleikiwooko ku di Ontwaakt! da dee buku di paati a hii së u goonliba möön hii woto buku, söseei de puu dee buku aki ko a möön hia töngö möön hii woto buku! U di sëmbë a hii së u goonliba ta lesi dee buku aki, mbei de ta sikifi soni a de di sa hai hii sëmbë pakisei. U musu ta tei dee buku aki u heepi sëmbë u de buta pakisei a dee möön fanöudu soni u di libi. Ma u musu ko sabi undi u dee buku aki u sa tei fuu heepi sëmbë.

12. Ambë de mbei di Ontwaakt! da, nöö faandi mbei de mbei ën?

12 De mbei di Ontwaakt! da sëmbë di an kaba sabi soni u Bëibel nasö di an sabi soni u Bëibel seei. Kandë dee sëmbë aki an jei soni u dee lei u Keesitu wan daka, kandë de an ta biibi a keiki, nasö kandë de an ta si kuma di Bëibel sa heepi de. Wan u dee möön gaan soni mbei de sikifi di buku aki, da u heepi sëmbë u de ko ta biibi taa wan Gadu dë tuutuu (Loomë 1:20; Hebelejën 11:6). Di buku aki ta heepi sëmbë tu u de ko ta biibi taa a Gadu di Bëibel kumutu, nöö „Gadu Buka a dë tuu” (1 Tesalonika 2:13). Dee dii Ontwaakt! dee ko a döö a di jaa 2018, da: „De weg naar geluk”, „Tips voor een gelukkig gezin” ku „Omgaan met verlies”.

13. (a) Ambë de mbei di Hei Wakitimawosu di u ta paati a di peleikiwooko da, nöö faandi mbei de mbei ën? (b) Konda unfa soni bi waka di i bi da wan sëmbë di buku aki?

13 Di möön gaan soni di mbei de mbei di Hei Wakitimawosu di u ta paati da sëmbë a di peleikiwooko, da u heepi sëmbë di ta biibi a Gadu, söseei di ta biibi a di Wöutu fëën kaa, u de ko fusutan dee lei dee dë a di Bëibel. Kandë dee sëmbë aki o sabi so soni u Bëibel kaa, ma kandë de an ta kaba fusutan andi di Bëibel ta lei u tuutuu (Loomë 10:2; 1 Timoteo 2:3, 4). Dee dii Hei Wakitimawosu dee u ta paati da sëmbë a di peleikiwooko, dee ko a döö a di jaa 2018, da: „Di Bëibel bunu da di ten aki jeti ö?” „Andi o pasa a di ten di ta ko?” „Gadu ta booko hën hedi ku i ö?

SONI DI TA DA SËMBË TAANGA U LEI SONI U BËIBEL

14. (a) Faandi mbei de mbei dee fö fëlön dee u ta tei u lei sëmbë soni u Bëibel? (b) Konda unfa soni bi waka di i bi lei sëmbë dee fëlön aki?

14 Fëlön. A di ten u Jesosi, wan tëmbëma an bi ta abi wookolai di ta wooko ku sitolomu. Ma a di ten aki, dee tëmbëma ta abi wookolai di ta wooko ku sitolomu. De ta abi pepeka, de ta abi soni di i ta mbei baaku a soni ku ën, söseei de ta abi soni di i ta tei u mbei di pau sinkii ko liii. Wë a di ten aki u abi fëlön u lei sëmbë soni u Bëibel, boiti dee buku dee u ta paati da sëmbë. Fö u dee fëlön aki dë fëlön di u ta tei u lei sëmbë soni u Bëibel. Dee në u dee fëlön aki da: Faandi mbei u musu lei soni u Bëibel?, Unfa u ta lei sëmbë soni u Bëibel?, Andi de ta du a wan Könuköndë zali?, ku Ambë da dee Jehovah Kotoigi? So u dee fëlön aki bunu u lei wan sëmbë te i miti ën di fosu pasi, nöö wotowan ta bunu fii lei di sëmbë te i toona go luku ën. Dee fëlön aki bunu seei u lei sëmbë, u di de ta da sëmbë taanga u de lei soni u Bëibel, söseei u de ko a dee komakandi fuu.

15. Konda andi sa pasa te wan sëmbë luku wan u dee fëlön fuu nëën mamabëë töngö.

15 Wan sisa bi miti wan mujëë di bi foloisi kumutu a di paati de kai Micronesia, nöö di mamabëë töngö u di mujëë bi dë wan töngö de ta kai Yapese. Di sisa bi lei di mujëë di fëlön Faandi mbei u musu lei soni u Bëibel?, nëën mamabëë töngö. Di di fëlön bigi pëë, hën di mujëë taki taa: „A dë a mi mamabëë töngö. Ma sa biibi di soni aki! Mi ta jei a di fasi fa di womi ta fan taa a di wan kamian mi ku ën kumutu. Mi ku ën ta fan di wan töngö!” Baka di dë, hën di mujëë bi taki taa a bi o lesi hii dee soni dee dë a jw.org, dee dë nëën mamabëë töngö, söseei a bi taa a bi o luku hii dee fëlön tu (Luku Tjabukama 2:8, 11). Wan woto sisa di ta libi na Amëëkanköndë abi wan baaa mii fëën di ta libi a wan woto köndë. Di sisa bi manda wan link u di seei fëlön aki da di baaa mii fëën nëën mamabëë töngö. Di a luku di fëlön te a kaba, hën a manda wan e-mail da di sisa. A sikifi dëën taa: „Di pisi di ta taki taa wan taku jeje hën ta tii di goonliba, bi hai mi pakisei seei. Mi fuu di pisi ka i sa hakisi u sëmbë ko lei i soni u Bëibel.” Di soni aki da wan gaan bunu soni seei u di di baaa mii u di sisa aki ta libi a wan köndë ka de tapa di peleikiwooko!

SONI DI TA LEI SËMBË SONI U DI TUUTUU LEI

16. Konda faandi mbei de mbei dee brochure aki: (a) Haika Gadu nöö joo libi u teego. (b) Gadu abi bunu buka da u! (c) Ambë ta du di kë u Jehovah a di ten aki?

16 Brochure. Unfa u sa lei wan sëmbë soni u di tuutuu lei hii fa an sa’ u lesi sö bunu, nasö hii fa an abi dee buku fuu nëën mamabëë töngö? Wë u sa lei ën soni ku di brochure Haika Gadu nöö joo libi u teego. * (Luku di pisi a basu.) Wan woto buku di u sa tei fuu bigi lei wan sëmbë soni u Bëibel, da di brochure Gadu abi bunu buka da u! I sa lei wan sëmbë dee 14 woto dee dë a baka u di brochure aki, nöö i hakisi ën undi u dee woto dë a bi o kë ko sabi möön soni fëën. Baka di dë, nöö i sa bigi lei ën soni u di woto dë. I bi pooba di soni aki kaa di i bi toona go luku wan sëmbë u? Di u dii brochure di u abi ta lei sëmbë soni u Bëibel, da di brochure Ambë ta du di kë u Jehovah a di ten aki? De mbei di brochure aki u heepi dee sëmbë dee u ta lei soni u Bëibel u de ko sabi soni u di ölganisaasi fuu. Ee i kë sabi unfa i musu lei dee studie fii soni ku di brochure aki, nöö luku Di libi ku di diniwooko fuu kuma Keesitu sëmbë-Komakandi-buku u gaanliba 2017.

17. (a) Faandi mbei de mbei dee tu buku dee u ta tei u lei sëmbë soni u Bëibel? (b) Andi hii dee sëmbë dee tei dopu kaa musu du, nöö faandi mbei?

17 Buku. Te i bigi lei wan sëmbë soni u Bëibel ku wan brochure, nöö ee i kë nöö i sa disa di brochure dë, nöö i bigi lei ën soni ku di buku Andi di Bëibel ta lei u tuutuu? Di buku aki sa heepi sëmbë u de ko sabi dee möön fanöudu lei u Bëibel. Ee di sëmbë nango a fesi a di biibi u te a ko kaba di buku aki, nöö i sa lei ën soni ku di buku Meki Gado tan lobi yu. * (Luku di pisi a basu.) Di buku aki o heepi di sëmbë faa ko sabi unfa a musu libi ku dee soni dee a lei. Hoi a pakisei taa aluwasi di sëmbë tei dopu kaa, tökuseei a musu lei soni a di buku aki go dou u te a kaba hii dee tu buku tuu. Di soni aki o heepi di sëmbë faa ko ta biibi a Jehovah möön gaanfa, sö taa a sa hoi hënseei a Jehovah.​—Lesi Kolosën 2:6, 7.

U abi wanlö fanöudu soni di u sa ta tei u lei sëmbë soni u di bunu buka

18. (a) Andi 1 Timoteo 4:16 ta da u dee sëmbë dee ta lei sëmbë soni u Bëibel taanga fuu du, nöö andi musu pasa bakaten? (b) Faandi mbei u musu kë wooko ku dee soni dee u abi ta lei sëmbë soni u Bëibel?

18 U dee Jehovah Kotoigi abi di faantiwöutu u lei sëmbë soni u di „tuutuu Buka u Gadu”, di sa mbei de feni di libi u teego. (Kolosën 1:5; lesi 1 Timoteo 4:16.) U abi wanlö soni di u ta tei u du di wooko aki. (Luku di pisi „ Dee soni dee u abi ta lei sëmbë soni u Bëibel”.) Boo wooko ku dee soni aki a di möön bunu fasi fa u sa du ën. Hiniwan fuu sa luku undi u dee soni aki woo tei u peleiki da sëmbë, söseei na un ten u kë wooko ku ën. Ma hoi a pakisei taa na paati nöö u kë paati dee buku fuu da sëmbë, söseei wa ta da sëmbë di an kë ko sabi soni u Bëibel dee buku fuu. Ma u kë heepi sëmbë di kë sabi soni u Bëibel tuutuu, di abi sakafasi, söseei di kë ko sabi di tuu, u de ko dë bakama u Keesitu. Dee sëmbë aki da „dee sëmbë dee a kai da u de feni di libi u teego”.​—Tjabukama 13:48; Mateosi 28:19, 20.

^ pal. 5 Luku di woto „De timmerman” ku di pisi „De gereedschapskist van de timmerman”, di dë a di Wachttoren u 1 u tanvuuwata-liba u 2010.

^ pal. 16 Ee wan sëmbë an sa’ u lesi, nöö i sa dëën di brochure Haika Gadu, di an dë ku hia sikifi.

^ pal. 17 Te di njunjun wan u di buku Andi di Bëibel ta lei u tuutuu? ku di njunjun wan u di buku Meki Gado tan lobi yu ko a döö a di töngö fii, nöö i musu wooko ku de.