1. Faandi mbei a sa ta taanga da u fuu tei sëmbë fan?

 A BI taanga da i kaa fii tei wan sëmbë fan u? Di a bi taanga da Könu Dafiti faa du soni kumafa de bi piki ën, hën a bi begi Gadu. A bi taki dëën taa: „Heepi mi u mi dë kabakaba u piki i buka” (Ps. 51:12). Dafiti bi lobi Jehovah, ma tökuseei so juu a bi ta taanga dëën faa du soni kumafa Jehovah taki, nöö sö nöö soni dë da u tu. Faandi mbei? Wë di fosu soni, hën da de pai u ku wan soni di ta mbei a ta taanga da u fuu haika te sëmbë ta fan ku u. Di u tu soni, hën da hii juu Saatan ta pooba u mbei u pasa Gadu buka, kumafa hën a pasa Gadu buka (2 Kol. 11:3). Di u dii soni, hën da u ta libi a wan goonliba ka sëmbë an ta „kë piki Gadu buka” (Ef. 2:2). U musu mbei hii möiti u di zöndu sinkii fuu an mbei u du zöndu, söseei u musu mbei hii möiti fu wa ko dë kuma Saatan ku dee sëmbë u di goonliba fëën. A sö wan fasi woo sa haika Gadu ku dee sëmbë dee a da taki a u liba.

2. Andi a kë taki u „dë kabakaba u tei sëmbë fan”? (Jakobosi 3:17)

² Lesi Jakobosi 3:17. Jakobosi hën bi sikifi dee soni aki, nöö a bi taki taa dee sëmbë dee köni bi „o ta dë kabakaba u tei sëmbë fan”. Andi di soni dë kë taki? Wë u musu dë kabakaba u haika dee sëmbë dee Jehovah da taki a u liba. Ma di soni dë an kë taki taa u musu haika wan sëmbë ee a ta piki u fuu pasa Jehovah buka.​—Tjab. 4:18-20.

3. Faandi mbei Jehovah kë fuu haika dee sëmbë dee abi taki a u liba?

³ An ta taanga da u sö fuu tei Jehovah fan, kumafa a ta taanga da u fuu tei libisëmbë fan. Nöiti Jehovah ta piki u poipoi soni (Ps. 19:7). Ma libisëmbë di abi taki a wotowan liba ta  mbei föutu. Hii fa a dë sö, tökuseei di Tata fuu di dë a liba ala da sëmbë taki a u liba. Dee sëmbë aki da u mama ku u tata, lanti, ku dee gaanwomi u kemeente (Nöng. 6:20; 1 Tes. 5:12; 1 Pet. 2:13, 14). Te u ta haika de, nöö hën da u ta haika Jehovah. Boo luku unfa u sa haika dee sëmbë dee Jehovah da taki a u liba, aluwasi ee so juu u sa ta fii kuma dee soni di de ta piki u taanga u du.

4. Faandi mbei sömëni mii an ta kë saka deseei a de mama ku de tata basu?

⁴ Dee njönkuwan ta nama ku woto njönkuwan di an ta kë „saka deseei a de mama ku de tata basu” (2 Tim. 3:1, 2). Faandi mbei sömëni u de an ta kë saka deseei a de mama ku de tata basu? Wë u di so mama ku tata ta du dee soni di de ta piki dee mii u de taa de an musu du, nöö dee mii ta fii taa soni an kuutu ku leti. Boiti di dë, so miii ta fii kuma de mama ku de tata hogi poi, nasö taa dee soni di de ta piki de an dë da di ten fuu aki möön. Ee i dë wan njönkuwan, nöö iseei ta fii sö tu ö? Sömëni u de ta feni taa a taanga u du di soni di Jehovah taki, di a bi taki taa: „Un musu piki unu mama ku unu tata buka e, kumafa a fiti biibima u Masa Jesosi” (Ef. 6:1). Andi sa heepi i fii du di soni dë?

5. Faandi mbei a dë wan apaiti soni taa Jesosi bi haika dee gaansëmbë fëën, kumafa a sikifi a Lukasi 2:46-52?

⁵ Jesosi bi ta saka hënseei a tii basu hii juu. I sa lei wan soni nëën (1 Pet. 2:21-24). Jesosi an bi abi zöndu, ma hën mama ku hën tata bi dë zöndu libisëmbë. Hii fa soni bi dë sö, tökuseei Jesosi bi ta lesipeki hën mama ku hën tata te de bi mbei föutu, nasö te de an bi fusutan faandi mbei a bi ta du so soni (Ëki. 20:12). Luku andi bi pasa di Jesosi bi abi 12 jaa. (Lesi Lukasi 2:46-52.) Di de bi go a wan piizii, hën Josëfu ku Malia bi fëëkëtë Jesosi disa a Jelusalen, u di de an bi luku ee hii dee mii u de bi dë ku de di de bi ta toona go a wosu. Di de bi ko feni Jesosi, hën Malia bi hakisi ën ee faandi mbei a bi libi sö ku de. Jesosi bi sa piki de taa de an bi libi bunu ku ën. Ma an bi du sö. A bi fan ku dee gaansëmbë fëën a wan lesipeki fasi. Ma Josëfu ku Malia ’an bi saandi a kë taki da de. De an bi fusutëën seei’. Ma hii fa de an bi fusutan Jesosi, tökuseei Jesosi bi „sakëën seei a dee gaansëmbë fëën basu” go dou.

6-7. Andi sa heepi dee njönkuwan u de haika de mama ku de tata?

⁶ Un dee njönkuwan, a ta taanga da unu fuun haika dee gaansëmbë fuunu te de mbei föutu, nasö te de an ta fusutan faandi mbei un ta du so soni ö? Andi sa heepi unu? Di fosu soni, hën da un musu pakisei luku unfa Jehovah ta fii. Di Bëibel ta taki taa te un ta haika dee gaansëmbë fuunu, nöö Gadu ta wai ku unu (Kol. 3:20). Jehovah sabi taa so juu dee gaansëmbë fuunu an ta fusutan unu, söseei a sabi taa so juu de ta buta wëti da unu di ta taanga u hoi. Ma te un ta mbei möiti u haika de tökuseei, nöö Jehovah ta wai ku unu.

⁷ Di u tu soni, hën da un musu pakisei luku unfa dee gaansëmbë fuunu ta fii. Te un ta haika dee gaansëmbë fuunu, nöö de ta wai ku unu, söseei de ta ko ta möön futoou unu (Nöng. 23:22-25). Boiti di dë, unu ku de o ko dë möön gaan mati. Wan baaa de kai Alexandre, di ta libi a di köndë Bëligia, bi taki taa: „Di mi ko ta möön piki dee gaansëmbë u mi buka, hën mi ku de ko dë woto fasi. U bi ko dë möön gaan mati.” b Di u dii soni, hën da un musu pakisei luku fa di haika di un ta haika dee gaansëmbë fuunu nöunöu, sa heepi unu  bakaten. Wan baaa de kai Paulo, di ta libi a Balaziliköndë, bi taki taa: „Di mbei di mi bi mbei möiti u haika dee gaansëmbë u mi, bi heepi mi u mi haika Jehovah ku dee woto sëmbë dee abi taki a mi liba.” Di Wöutu u Gadu ta lei taa a dë fanöudu seei fuun ta haika dee gaansëmbë fuunu. A ta taki taa: „Soni fii o waka bunu a di goonliba, nöö joo libi gaandi.”​—Ef. 6:2, 3.

8. Faandi mbei sömëni njönkuwan ta haika dee gaansëmbë u de?

⁸ Sömëni njönkuwan bi si fa soni bi waka bunu da de, di de bi haika dee gaansëmbë u de. A bi ta taanga da wan sisa u Balaziliköndë de kai Luiza, faa fusutan faandi mbei dee gaansëmbë fëën an bi kë faa abi wan tëlëfön, biga a bi ta si taa sömëni u dee pei fëën bi abi wan tëlëfön. Ma a bi ko fusutan taa kë dee gaansëmbë fëën bi kë u soni waka bunu dëën. Nöunöu a ta taki taa: „Mi sabi taa na kë dee gaansëmbë u mi kë buta wëti da mi sö, ma kë de kë u soni waka bunu da mi.” Elizabeth da wan njönku sisa fu Amëëkanköndë, nöö so juu a ta taanga dëën faa haika dee gaansëmbë fëën. A bi taki taa: „Te ma ta fusutan faandi mbei dee gaansëmbë u mi buta wan wëti da mi, nöö mi ta toona mëni fa dee wëti u de bi heepi mi u soni waka bunu da mi a di ten di pasa.” Wan sisa de kai Monica, di ta libi a di köndë Alimeinia, bi taki taa soni ta waka möön bunu dëën te a haika dee gaansëmbë fëën.

9. Unfa sömëni sëmbë ta si dee wëti u lanti?

⁹ Sömëni sëmbë ta fusutan taa u abi di tii u lanti fanöudu, söseei de ta hoi so u dee wëti dee lanti ta buta (Lom. 13:1). Ma so juu dee seei sëmbë dë an ta kë hoi dee wëti di de an lobi, nasö dee wëti dee an ta kai ku de. Boo taki soni u dee möni dee u musu ta paka lanti. A wan köndë u Europa, sömëni sëmbë bi taki taa „a bunu fu ja paka lanti möni ee i ta si kuma ja musu u paka sö wan möni”. Di soni dë ta mbei taa dee sëmbë u di köndë dë an ta paka lanti hii di möni di de musu pakëën.

10. Faandi mbei u ta hoi hii dee wëti, aluwasi ee wa lobi so u de?

¹⁰ Di Bëibel ta lei u taa libisëmbë tii ta mbei sëmbë ta tja sitaafu, taa de dë a Saatan basu, söseei taa abiti möön de an o dë möön (Ps. 110:5, 6; Peleik. 8:9; Luk. 4:5, 6). A ta piki u tu taa ’ee wan sëmbë ja kë saka iseei a di tii u lanti basu, nöö a di soni di Gadu buta basu wë ja kë saka’. Te u ta saka useei a lanti basu, nöö u ta wooko makandi ku Gadu, u di a da lanti pasi u faa tii u wan pisiten, sö taa soni an waka fanjanfanjan. Fëën mbei u „musu ta paka de kumafa a fiti”. Ee hën möni u musu da de, ee lesipeki u musu lesipeki de, nasö ee haika u musu haika de, nöö u musu du sö (Lom. 13:1-7). U sa si kuma wan wëti an fiti, nasö taa a taanga u hoi, nasö taa de an du soni ku leti di  de buta di wëti dë. Ma u ta saka useei a lanti basu, u di Jehovah ta piki u fuu du sö, solanga na hakisi de hakisi u fuu pasa dee wëti fëën.​—Tjab. 5:29.

11-12. Kumafa Lukasi 2:1-6 ta taki, nöö andi Josëfu ku Malia bi du u hoi wan wëti hii fa a bi taanga da de, nöö un bunu de bi feni? (Luku dee peentje tu.)

¹¹ U sa lei soni a Josëfu ku Malia. De bi ta dë kabakaba u saka deseei a lanti basu, hii fa so juu a bi ta taanga. (Lesi Lukasi 2:1-6.) Di Malia bi dë ku söwan 9 liba bëë, hën di tiima u Loomë de kai Aukesi bi buta wan wëti di ta taki taa hii sëmbë musu go buta de në a lanti buku, u di de bi ta konda sëmbë. Josëfu ku Malia bi musu go te a Betelehem. Hën da de bi musu waka söwan 150 kilomëti, ta subi kuun ta saka. Di waka dë bi hebi tuutuu, möönmöön da Malia. Kandë de bi o ta booko de hedi ku Malia ku di mii di dë nëën bëë. Kandë de bi o ta fëëë taa Malia bi sa pai te de dë a pasi nango, möönmöön u di di mii di a bi o pai dë, bi dë di Mësiasi. Ma de bi mbei di soni dë tapa de u de du soni kumafa lanti taki ö?

¹² Josëfu ku Malia an bi mbei dee soni dë tapa de du kumafa di wëti taki. Jehovah bi mbei soni waka bunu da de, u di de bi du soni a di lö fasi dë. Malia bi go dou wansëwansë a Betelehem, hën a pai wan mii di bi dë gösöntu. Boiti di dë, di soni dë bi mbei wan tjabukama woto pasa tuutuu.​—Mik. 5:2.

13. Unfa di saka di u ta saka useei a lanti basu, sa tja wini ko da dee baaa ku dee sisa fuu?

¹³ Te u ta saka useei a lanti basu, nöö u ku wotowan tuu ta feni wini fëën. Unfa sö? Wë wan u dee soni, hën da te u ta du sö, nöö wa o feni sitaafu u di u pasa lanti wëti (Lom. 13:4). Te u ta saka useei a lanti basu, nöö lanti o si taa dee Jehovah Kotoigi da sëmbë di ta hoi lanti wëti. A di ten di pasa, wanlö sodati u di köndë Nigelia bi denda go a wan Könuköndë zali di wan komakandi bi ta hoi, u di de bi ta suku sëmbë di an bi kë paka lanti möni. Ma di fesima u dee sodati bi piki dee wotowan taa be de toona go u de. A bi taki taa: „Dee Jehovah Kotoigi da sëmbë di ta paka lanti möni.” Te i  ta hoi lanti wëti, nöö di soni dë o mbei sëmbë ta taki bunu u dee sëmbë u Jehovah. Di soni dë sa tja wini ko da dee baaa ku dee sisa fii bakaten.​—Mat. 5:16.

14. Andi bi heepi wan sisa fa ko dë „kabakaba” u saka hënseei a lanti basu?

¹⁴ Hii fa soni dë sö, tökuseei kandë na hii juu woo ta kë saka useei a lanti basu. Wan sisa de kai Joanna, di ta libi na Amëëkanköndë, bi taki taa: „A bi taanga da mi seei u mi saka miseei, u di so u dee famii u mi bi njan sitaafu a lanti maun, hii fa de an bi du hogi.” Ma Joanna bi mbei möiti u tooka di fasi fa a bi ta si soni. Di fosu soni di a bi du, hën da a bi mbei möiti fu an ta lesi soni a Intenet möön, ka sëmbë ta taki hogi u lanti (Nöng. 20:3). Di u tu soni di a bi du, hën da a bi begi Jehovah faa heepi ën faa futoou ën, ka faa hoi taa soni o tooka a di fasi fa libisëmbë ta tii (Ps. 9:9, 10). Di u dii soni di a bi du, hën da a bi lesi soni a dee buku fuu, di ta taki unfa u sa hoi useei fu wa tei së a politiki soni (Joh. 17:16). Nöunöu Joanna ta taki taa „a dë bööböö, söseei a dë waiwai”, u di a ta saka hënseei a lanti basu.

15. Faandi mbei so juu a sa taanga da u fuu du andi di ölganisaasi u Jehovah ta piki u fuu du?

¹⁵ Jehovah ta piki u fuu ta haika dee sëmbë dee ta tei fesi a di kemeente (Heb. 13:17). Jesosi, di Fesima fuu, dë söndö föutu, ma dee sëmbë dee a buta u tei fesi a di kemeente a goonliba aki, da zöndu libisëmbë. A sa taanga da u fuu piki de buka, möönmöön te de hakisi u fuu du wan soni di wa kë du. Wan daka, a bi taanga da apösutu Petuisi faa du wan soni di de bi hakisi ën faa du. Wan ëngëli bi piki ën faa njan wanlö mbeti. Ma u di di Wëti u Mosesi bi ta taki taa dee mbeti dë an limbo, mbei Petuisi an bi kë du di soni di di ëngëli bi piki ën. Hii dii pasi a bi piki taa an o du di soni dë! (Tjab. 10:9-16) Faandi mbei? Wë u di an bi fusutan faandi mbei de bi hakisi ën faa du di soni dë. A bi guwenti u du soni woto fasi. Ee a bi taanga da Petuisi faa du andi wan ëngëli di an bi abi zöndu bi piki ën, nöö a sa möön taanga da u seei fuu du andi wan zöndu libisëmbë ta piki u fuu du!

16. Andi apösutu Paulosu bi du, hii fa a bi sa taki taa an fusutan faandi mbei a bi musu du di soni di de bi hakisi ën? (Tjabukama 21:23, 24, 26.)

¹⁶ Apösutu Paulosu bi „ta dë kabakaba u tei sëmbë fan”, aluwasi ee de bi piki ën faa du wan soni di an bi kaba fusutan. Dee Dju dee bi dë Keesitu sëmbë, bi jei taa Paulosu an bi ta lesipeki dee wëti u Mosesi, söseei taa a bi ta lei sëmbë „taa de musu disa dee wëti” dë (Tjab. 21:21). Dee gaanwomi dee bi dë a Jelusalen, bi piki Paulosu faa tei fö woto womi, nöö a go a di Wosu u Gadu, nöö a mbei hënseei ko limbo kumafa di Wëti bi ta taki, sö taa sëmbë bi sa si taa a ta hoi di Wëti. Paulosu bi sabi taa dee Keesitu sëmbë an bi dë a di Wëti u Mosesi basu möön. Boiti di dë, an bi du wan soni di an bunu. Ma tökuseei a bi du andi de piki ën. „Di dobooko fëën, hën a go nama ku de fö womi nöö hën de go seeka de sinkii kumafa di wëti bi dë fu de sa dë limbolimbo a Gadu fesi.” (Lesi Tjabukama 21:23, 24, 26.) U di Paulosu bi du andi de piki ën, mbei hën ku dee baaa ku dee sisa bi sa libi fiifii go dou.​—Lom. 14:19, 21.

17. Andi i ta lei a di woto u Stephanie?

¹⁷ A bi taanga da wan sisa de kai Stephanie, faa du soni kumafa dee baaa dee ta tei fesi a di wooko a di köndë fëën bi taki. Di sisa aki ku hën manu bi ta dini Jehovah a wan kulupu ka de ta fan woto töngö. Di bëikantoo bi tapa di kulupu, hën de toona manda hën ku hën manu go wan kemeente ka de bi ta fan di mamabëë  töngö u de. Stephanie bi taki taa: „Ma bi wai ku di soni dë seei. Ma bi ta si kuma wooko bi dë u du a u mamabëë töngö wan bëtë.” Hii fa a bi dë sö, tökuseei a bi du soni kumafa de piki ën. A bi taki taa: „Bakaten mi bi ko fusutan taa wan köni soni seei dee baaa bi du dë. Sömëni baaa ku sisa u di kemeente ka u bi go an bi abi famii a di tuutuu lei, nöö u bi ko dë kuma de mama ku de tata a di biibi. Mi ta lei wan sisa di bigi peleiki baka, soni u Bëibel. Söseei nöunöu mi a’ möön ten u mi lei soni u Bëibel.” A bi taki tu taa: „Háti u mi an ta fon mi, u di mi sabi taa mi bi mbei hii möiti u mi du soni kumafa dee baaa taki.”

18. Un wini u ta feni te u ta haika dee baaa dee ta tei fesi?

¹⁸ U sa lei u tei sëmbë fan. Jesosi an bi lei u piki hën Tata buka di soni bi nango bunu, „ma a dee fuka dendu a lei u piki hën Tata buka a soni” (Heb. 5:8). A lo’ u pasa taa te soni ta taanga da u, nëën useei ta lei u piki sëmbë buka a soni. A kan taa di di kolona siki bi ko, a bi taanga da i fii haika dee baaa di de bi hakisi u fu wa go a komakandi a dee Könuköndë zali möön, söseei fu wa go peleiki da sëmbë a de pisi möön. Ma u di i bi haika de, mbei soni bi waka bunu da i. I ku dee baaa ku dee sisa fii bi dini Jehovah fiifii go dou, söseei Jehovah bi wai ku i. U sa taki taa nöunöu hii u tuu dë seekaseeka fuu du hiniwan soni di dee baaa o hakisi u fuu du, te di gaan fuka dou. Di soni dë hën o heepi u fuu pasa di gaan fuka libilibi!​—Jöpu 36:11.

19. Faandi mbei u kë ta tei sëmbë fan?

¹⁹ U si taa te u ta tei sëmbë fan, nöö u ta feni sömëni gaan bunu. Ma u ta mbei möiti fuu ta möön piki Jehovah buka a soni, u di u lobi ën, söseei u di u kë faa wai ku u (1 Joh. 5:3). Nöiti woo sa paka Jehovah u hii dee soni dee a du da u (Ps. 116:12). Ma u sa haika hën ku dee sëmbë dee abi taki a u liba. Ee u ta haika de, nöö woo lei taa u da sëmbë di köni. Nöö te u ta du soni ku köni, nöö Jehovah o wai ku u.​—Nöng. 27:11.