1-3. (a) Andi u musu ta si kuma wan u dee möön fanöudu soni a di biibi fuu tu? (b) Faandi mbei di weki di sëmbë o weki ko a libi baka dë wan gaan fanöudu soni? (Luku di peentje a bigi u di woto.)

EE WAN sëmbë hakisi i taa ee andi da dee möön fanöudu soni u di biibi ka i dë, nöö andi i bi o piki ën? Wë kandë i bi o piki ën taa i ta biibi taa Jehovah hën mbei hii soni, söseei taa hën da di sëmbë di da u libi. Kandë i bi o piki ën tu taa i ta biibi taa Jesosi ko dëdë paka di lusupaima da u, nasö kandë i bi o piki ën taa wan paladëisi o dë a goonliba aki, ka dee sëmbë u Gadu o libi u teego. Ma i bi o piki ën tu taa di weki di wan sëmbë di dëdë o weki ko a libi baka, da wan u dee möön fanöudu soni di i ta biibi ö?

² Hii fa u ta wakiti taa woo sa pasa di gaan fuka libilibi fuu sa libi a goonliba aki u teego, tökuseei di weki di sëmbë o weki ko a libi baka da wan u dee fanöudu soni a di biibi fuu. Apösutu Paulosu bi taki faandi mbei di weki di sëmbë o weki ko a  libi baka, dë wan gaan fanöudu soni. A bi taki taa: „Biga wë ee a dë sö taa dëdë sëmbë an o weki a dëdë, nöö hën da [Jesosi] Keesitu seei an bi weki baka a dëdë tu.” Ee Jesosi an bi weki ko a libi baka, nöö an bi o sa dë Könu ta tii a liba ala, söseei a bi o dë taa di peleiki di u ta peleiki dë u sösö. (Lesi 1 Kolenti 15:12-19.) Ma u sabi taa Jesosi bi weki ko a libi baka. Wë u di u ta biibi taa Jesosi bi weki ko a libi baka, mbei u sa taki taa wa dë kuma dee Saduseima, dee an bi ta biibi ta sëmbë sa weki ko a libi baka. Aluwasi sëmbë ta lafu u, tökuseei di soni dë an o puu u fu wa biibi taa sëmbë o weki ko a libi baka tuutuu.​—Maikusi 12:18; Tjabukama 4:2, 3; 17:32; 23:6-8.

³ Paulosu bi taki taa di lei di dë a Bëibel di ta taki taa „te u dëdë, nöö woo weki baka”, da wan u „dee fosu pisi u di lei u [Jesosi] Keesitu” (Hebelejën 6:1, 2). A bi taki tu taa hënseei ta biibi taa sëmbë o weki ko a libi baka (Tjabukama 24:10, 15, 24, 25). Hii fa di weki di sëmbë o weki ko a libi baka da wan u dee fosu soni dee u ta lei a di Wöutu u Gadu, tökuseei u musu ta lei soni fëën jeti (Hebelejën 5:12). Wë faandi mbei?

4. Andi u sa ta hakisi useei te a nama ku di weki di sëmbë o weki ko a libi baka?

⁴ Te sëmbë bigi lei soni u Bëibel, nöö gaansë pasi de ta lei soni u sëmbë fu awooten di bi weki ko a libi baka. Kandë de bi lei soni u di weki di Lazalosi bi weki ko a libi baka. Dee sëmbë aki ta ko sabi tu taa Abahamu, Jöpu, ku Daniëli bi ta biibi taa sëmbë o weki ko a libi baka a di ten di ta ko. Ma tökuseei andi i bi o piki ee wan sëmbë hakisi i fii lei ën ku Bëibel, faandi mbei u sa biibi taa Gadu sa weki sëmbë ko a libi baka, kumafa a bi taki höndöhöndö jaa a fesi kaa? Söseei andi i bi o piki ee a hakisi i taa na un ten di Bëibel ta taki taa sëmbë o weki ko a libi baka? Ee u ko sabi dee piki u dee hakisi aki, nöö di biibi fuu o ko möön taanga.

5. Fuun soni woo taki fosu?

⁵ Te wan sëmbë dëdë, hën an tei longi ufö de weki ën ko a libi baka, nöö kandë di soni dë an o taanga da u fuu biibi (Johanisi 11:11; Tjabukama 20:9, 10). Ma u sa biibi taa wan sëmbë sa weki ko a libi baka aluwasi höndöhöndö jaa a fesi kaa de bi taki fëën u? U sa biibi di soni aki, aluwasi ee wan sëmbë dëdë gaanduwe kaa u? Wë u sa taki taa i ta biibi kaa taa wan sëmbë bi weki ko a libi baka, kumafa de bi taki höndöhöndö jaa a fesi. Ambë da di sëmbë dë? Nöö unfa di weki di di sëmbë dë bi weki ko a libi baka, nama ku di biibi di i ta biibi taa sëmbë o weki ko a libi baka a di ten di ta ko?

6. Unfa di soni di sikifi a Psalöm 118 nama ku Jesosi?

⁶ Boo taki soni u wan sëmbë di bi weki ko a libi baka, kumafa de bi taki sömëni jaa a fesi kaa. Kandë Dafiti hën bi sikifi soni u di sëmbë dë, a Psalöm 118. A ta taki taa: „Ke Jehovah o, u ta begi i, heepi u!” Söseei a bi taki taa: „Be soni waka bunu da di sëmbë di Jehovah manda ko.” Sëmbë bi toona taki di soni aki, di Jesosi bi dë a wan buliki liba ta ko a Jelusalen, a 9 u di liba Nisan. A di ten dë, an bi o tei longi möön ufö de kii ën (Psalöm 118:25, 26; Mateosi 21:7-9). Ma unfa di soni di sikifi a Psalöm 118 bi ta lei taa Gadu bi o weki wan sëmbë ko a libi baka bakaten? Luku andi di Psalöm sikifima bi taki: „Di sitonu dee tëmbëma bi feni  taa an bunu te de tuwë a kapëë, hën wë ko dë di mama posu ta hoi di wosu.”​—Psalöm 118:22.

7. Unfa dee Dju bi lei taa de an kë tei taa Jesosi da di Keesitu?

⁷ „Dee tëmbëma” dee an bi kë biibi a di Mësiasi, da dee hedima u dee Dju. Na kë nöö de an bi kë tei taa Jesosi da di Keesitu, ma sömëni u dee Dju bi hakisi Pilati faa kii ën (Lukasi 23:18-23). Awa, hën da deseei bi dë a dendu kii Jesosi.

8. Unfa Jesosi bi o du ko dë „di mama posu ta hoi di wosu”?

⁸ Ee dee Dju an bi kë tei taa Jesosi da di Mësiasi, nöö unfa Jesosi bi o du ko dë „di mama posu ta hoi di wosu”? Wë di wan kodo fasi fa di soni aki bi o sa pasa, hën da Jesosi bi musu weki ko a libi baka. Jesosi bi mbei u ko fusutan di soni aki di a bi konda wan woto u wan sëmbë di bi abi wan goon fëën, hën a buta sëmbë u de luku di goon dëën. Bakaten, hën a manda wanlö bosikopuma go a dee sëmbë dee a bi buta u luku di goon dëën. Ma dee sëmbë aki bi du ku dee bosikopuma. Te u kaba fëën, hën a manda di womi mii fëën seei go a de, u di a bi mëni taa de bi o haikëën. Ma ka u de haikëën, hën de kii ën. Di Jesosi kaba konda di woto aki, hën a taki di soni di sikifi a Psalöm 118:22 (Lukasi 20:9-17). Apösutu Petuisi seei bi taki di soni aki di a bi ta fan ku dee „Dju hedima, ku dee Gaan Womi, ku dee Sabima u Wëti, [di] de tuu hai ko mökisi a Jelusalen”. A bi taki taa: ’Jesosi Keesitu u Nazalëti di un bi peka a di pau naandë kii, Masa Gaangadu weki ën baka.’ Baka di dë, hën a bi toona taki taa: „Wë wan sabi fa de sikifi ën buta a Masa Gaangadu Buku nö? De taa: Dee sëmbë ta mbei sitonu wosu, hën de si wan sitonu taa an bunu, nöö hën de tuwëën a kapëë. Ma nöö bakaten, hën di sitonu dë ko mama posu u di wosu.”​—Tjabukama 3:15; 4:5-11; 1 Petuisi 2:5-7.

9. Un gaan soni Psalöm 118:22 bi taki a fesi taa bi o pasa?

⁹ A dë gbelingbelin u si taa höndöhöndö jaa a fesi kaa, di tjabukama woto di sikifi a Psalöm 118:22, bi ta taki taa Gadu bi o weki wan sëmbë ko a libi baka. A bi ta taki taa sëmbë bi o kii di Mësiasi u di de an bi o kë tei taa hën da di Mësiasi. Ma a bi taki tu taa de bi o weki ën ko a libi baka, nöö a bi o ko dë di mama posu. Di Jesosi dëdë weki, nöö boiti di në fëën, na wan „oto në an dë a goonliba aki möönsö di u libisëmbë sa  kai fuu feni di heepi u Gadu”.​—Tjabukama 4:12; Efeise 1:20.

10. (a) Andi Psalöm 16:10 bi taki a fesi taa bi o pasa? (b) Faandi mbei u sa dë seiki taa na Dafiti di tëkisi aki bi ta taki?

¹⁰ Boo luku wan woto tëkisi di bi taki gaanduwe a fesi kaa taa wan sëmbë bi o weki ko a libi baka. Baka wan dusu jaa, hën di soni aki bi ko pasa. Di soni aki ta mbei u dë seiki taa Gadu sa weki wan sëmbë ko a libi baka, aluwasi a bi taki di soni dë gaanduwe a fesi kaa. Dafiti bi taki a Psalöm kapitë 16 taa: „Ja o disa mi a geebi. Ja o mbei di sëmbë di ta hoi hënseei a i fika a goon basu” (Psalöm 16:10). Dafiti an bi kë taki taa an bi o dëdë nöiti nasö taa de an bi o bei ën a geebi wan daka. Di Wöutu u Gadu ta piki u gbelingbelin taa Dafiti bi ko gaandi, „baka di dë, hën Dafiti dëdë. Hën de bei ën a di Foto u Dafiti” (1 Könu 2:1, 10). Wë nöö ambë da di sëmbë di di tëkisi aki bi ta taki?

11. Na un ten Petuisi bi taki ambë di tëkisi u Psalöm 16:10, ta taki?

¹¹ A pasa wan dusu jaa di Dafiti bi sikifi di soni aki. A di ten dë, nëën Petuisi bi taki ambë di tëkisi u Psalöm 16:10 ta taki. Baka wantu wiki di Jesosi dëdë toona weki ko a libi baka, hën Petuisi bi fan ku wanlö gaan hia Dju ku wanlö woto sëmbë dee bi tei di Dju biibi. (Lesi Tjabukama 2:29-32.) Petuisi bi piki de taa Dafiti bi dëdë, hën de bei ën. A bi taki tu taa: „Wë nöö di Dafiti sabi sö kaa, hën mbei a taki di lö soni dë fu di sëmbë di Masa Gadu o manda ko. Hën de kai di Keesitu. A o dëdë ma a o toona weki baka.” Di Bëibel an ta piki u a na wan kamian taa dee sëmbë bi fia ku Petuisi di a bi taki di soni aki.

12. Unfa di soni di sikifi a Psalöm 16:10 bi pasa tuutuu, nöö andi di soni dë ta lei u u di paamusi di Gadu paamusi taa a o weki sëmbë ko a libi baka a di ten di ta ko?

¹² Petuisi bi lei taa di soni di a bi taki bi dë sö tuutuu, di a bi toona taki di soni di Dafiti bi sikifi a Psalöm 110:1. (Lesi Tjabukama 2:33-36.) Di fasi fa Petuisi bi taki soni u di tëkisi aki bi heepi dee gaan hia sëmbë dee a bi ta fan ku de, u de ko fusutan taa Jesosi da ’Masa fu hii mundu ku Keesitu’. Dee sëmbë bi ko fusutan taa di soni di sikifi a Psalöm 16:10, bi pasa tuutuu di Jesosi bi weki ko a libi baka. Bakaten Apösutu Paulosu seei bi taki di wan seei soni, di a bi ta fan ku dee Dju dee bi ta libi na Antiokia u Pisidia. Di soni aki bi bigi da de seei, nöö de bi kë ko sabi möön soni u di woto aki. (Lesi Tjabukama 13:32-37, 42.) Di soni aki musu mbei u biibi taa dee tjabukama woto dee bi taki a fesi kaa taa wan sëmbë bi o weki ko a libi baka, bi dë u futoou, hii fa Gadu bi taki höndöhöndö jaa a fesi kaa taa dee soni aki bi o pasa.

13. Andi ku andi u sa hakisi useei te a nama ku di weki di sëmbë o weki ko a libi baka?

¹³ U wai seei fa u ko sabi taa wan sëmbë sa weki ko a libi baka, aluwasi de bi taki höndöhöndö jaa a fesi kaa taa a bi o weki ko a libi baka. Ma tökuseei so sëmbë sa ta hakisi deseei dee soni aki: ’Di soni aki kë taki taa mi musu wakiti longi ufö mi toona si dee sëmbë u mi dee dëdë u? Na un ten sëmbë o weki ko a libi baka?’ Wë Jesosi bi piki dee apösutu fëën taa soni dë di de an bi sabi, söseei soni dë di de an bi o sa sabi tu. Boiti di dë, sömëni soni dë di di „Tata Masa Gadu nöö abi di taki faa buta di daka ku di juu  di de o pasa” (Tjabukama 1:6, 7; Johanisi 16:12). Ma hii fa a dë sö, tökuseei soni dë di u sa sabi di nama ku di ten di sëmbë o weki ko a libi baka.

14. Unfa di weki di Jesosi bi weki ko a libi baka bi tooka ku di u dee woto sëmbë?

¹⁴ Di Bëibel ta taki u wantu sëmbë di bi weki ko a libi. Ma di weki di Jesosi bi weki ko a libi baka, da wan apaiti wan. Ee Jesosi an bi weki ko a libi baka, nöö na wan fuu bi o sa toona si dee sëmbë fuu dee dëdë. Elia ku Elisa bi weki sëmbë ko a libi baka, ufö Jesosi weki ko a libi baka. Ma na wan u dee sëmbë dë bi libi u teego. De bi toona dëdë te de ko toon doti. Ma na sö a bi pasa ku Jesosi. „Masa Gadu toona weki ën, nöö an o sa toona dëdë möön e. Dëdë an abi kaakiti nëën liba möön seei.” Nöunöu a ta libi a Gadu Köndë ala u ’teego’.​—Loomë 6:9; Akoalimbo 1:5, 18; Kolosën 1:18; 1 Petuisi 3:18.

15. Faandi mbei u sa taki taa Jesosi da „di fosu wan” u dee sëmbë dee weki ko a libi baka?

¹⁵ Jesosi da di fosu sëmbë di weki ko a libi baka u go libi a Gadu köndë ala, söseei di weki di a weki ko a libi baka da wan apaiti wan (Tjabukama 26:23). Ma na hën wanwan nöö bi o weki ko a libi baka u go libi a liba ala. Jesosi bi paamusi dee apösutu fëën taa de bi o go tii ku ën a liba ala (Lukasi 22:28-30). Ma baka te dee apösutu fëën bi dëdë ufö de bi o feni di gaan bunu aki. Leti kumafa Jesosi bi weki ko a libi baka ko dë wan jeje, sö nöö deseei bi o weki ko a libi baka u de ko dë jeje tu. Paulosu bi sikifi taa: „Ma an dë sö e, dee sëmbë. Keesitu weki baka a dëdë tuu. U hii dee sëmbë dee bi dëdë kaa, nöö hën da di fosu wan di weki baka.” Baka di dë, hën Paulosu toona taki taa sëmbë bi o weki baka u de go libi a liba ala. A taa: „Hiniwan sëmbë abi ën leti juu faa weki baka e. Nöö di fosu wan, hën da [Jesosi] Keesitu, nöö baka fëën te a o toona ko . . . nöö dee sëmbë fëën.”​—1 Kolenti 15:20, 23.

16. Andi ta heepi u fuu ko fusutan pikisö na un ten sëmbë o weki ko a libi baka u de go libi a liba ala?

¹⁶ Di soni di Paulosu bi taki ta mbei u ko fusutan pikisö na un ten sëmbë o weki ko a libi baka u de go libi a liba ala. Di soni dë bi o pasa te Jesosi bi o toona ko. Sömëni jaa kaa dee Jehovah Kotoigi ta heepi sëmbë ku di Bëibel u de ko fusutan taa Jesosi „toona ko” a di jaa 1914. Nöunöu u ta libi a di pisiten di Jesosi „toona ko”. Nöö di kaba u di hogi goonliba aki zuntu seei.

17, 18. Andi o pasa ku so u dee salufuwan a di pisiten di Keesitu o toona ko?

¹⁷ Di Bëibel ta möön konda soni u di weki di sëmbë o weki ko a libi baka u go libi a liba ala. A ta taki taa: „Wë nöö u kë fuun sabi wan oto soni möön, dee sëmbë. Di soni aki nama a dee otowan fuunu, dee bi ta biibi Masa Jesosi ma de dëdë kaa . . . Wë biga u ta biibi taa di Masa Jesosi dëdë nöö hën a toona weki baka. Nöö hën mbei u ta biibi tu taa te a o toona ko, nöö Gadu o tja dee otowan fuu bi dëdë dë, ko ku ën . . . U dee sëmbë dee o dë ku libi a di ten di a o toona ko, nöö wa o waka a dee otowan fuu fesi dee bi dëdë kaa e. Biga a di fasi aki sö di soni o pasa, dee sëmbë. Woo jei wan gaan bai o piki . . . Nöö di juu dë, nöö Masa Jesosi o kumutu tee a liba ala ta bazia ta ko. Nöö dee otowan fuu, dee sëmbë u Keesitu dee bi dëdë kaa, nöö de o weki wante, nöö de fosu o ta subi nango a Masa Jesosi. Nöö fa i si de o nango dë, nöö u dee dë ku libi eti  a di ten dë, u seei o hopo nango ku de makandi te a dee bundji ala pii, go miti ku Masa Jesosi. Nöö fa woo miti ku ën dë, nöö wa o paati ku ën möönsö e. U ku ën o dë makandi fu teego.”​—1 Tesalonika 4:13-17.

¹⁸ Baka di Keesitu toona ko, nëën ufö sëmbë bigi weki ko a libi baka u go libi a liba ala. Dee salufuwan dee o dë a libi jeti a di pisiten u di gaan fuka ’o hopo go makandi te a dee bundji ala’ (Mateosi 24:31). Andi di soni aki kë taki? Wë di Bëibel ta taki taa dee sëmbë dee ’o hopo go makandi te a dee bundji ala’ an o „dëdë”, nasö de an o fika sö u wan longi pisiten. Ma te de dëdë, nöö „di tutu böö kaa, nöö wantewante bifö i mëni, nöö Gadu o tooka di sinkii” u de.​—1 Kolenti 15:51, 52.

19. Andi da di „möön bumbuu libi” di di Bëibel ta taki taa sëmbë sa feni te de weki ko a libi baka?

¹⁹ Gaansë u dee dinima u Gadu a di ten aki an dë salufuwan, nöö Gadu an tei de u de go tii ku Keesitu makandi a liba ala. Ma de ta wakiti di „daka” u Jehovah ka a o poi di hogi goonliba aki kaba a sösö. Na wan sëmbë sabi na un daka di soni dë o pasa, ma soni dë di ta lei taa di daka dë zuntu (1 Tesalonika 5:1-3). Te di njunjun goonliba u Gadu dou, nöö sëmbë o weki ko a libi baka a wan woto fasi. A di ten dë, sëmbë o weki ko a libi baka u de libi a goonliba aki, nöö de o feni di okasi u ko dë sëmbë di an abi zöndu, söseei de an o ta dëdë möön. Dee sëmbë aki „o feni wan möön bumbuu libi”. De an o dë kuma dee sëmbë dee bi weki ko a libi baka a di ten di pasa, hën bakaten de ko dëdë.​—Hebelejën 11:35.

20. Faandi mbei u sa biibi taa di fasi fa sëmbë o weki ko a libi baka, an o dë fanjanfanjan?

²⁰ Di Bëibel ta taki taa hiniwan u dee sëmbë dee o weki ko a libi baka u go libi a liba ala „abi ën leti juu faa weki baka” (1 Kolenti 15:23). Wë di soni aki mbei u sa biibi taa te sëmbë o weki ko a libi baka u de libi a goonliba aki, nöö an o dë fanjanfanjan tu, ma hii soni o seeka a wan bunu fasi. Kandë di soni aki sa mbei u ta hakisi useei dee soni aki: Unfa a dë ku dee sëmbë dee dëdë kölö sö ufö di Dusu Jaa Tii u Keesitu bigi? De fosu o weki ko a libi baka sö taa dee sëmbë u de sa tei de ku wai ö? Unfa a dë ku dee womi dee Gadu bi buta u tii dee sëmbë fëën a di ten di pasa? De fosu o weki ko a libi baka u de heepi tii dee sëmbë u Gadu a di njunjun goonliba u? Andi o pasa ku dee sëmbë dee an bi dini Jehovah nöiti? Na un ten de de o weki ko a libi baka, söseei naasë de o weki baka? Wë sömëni soni dë seei di u sa hakisi useei jeti. Ma an dë fuu booko u hedi ku dee soni aki nöunöu. A möön bunu fuu wakiti u te di ten dë dou. U sa biibi taa a o suti seei u si fa Jehovah o du soni a di ten dë.

21. Andi i ta wakiti fii feni a di ten di ta ko?

²¹ Ufö di ten dë dou, u musu mbei möiti fuu ko ta biibi Jehovah möön gaanfa. A bi mbei Jesosi seei piki u taa an o fëëkëtë dee sëmbë dee dëdë, ma a o weki de ko a libi baka (Johanisi 5:28, 29; 11:23). Wan woto soni di ta mbei u dë seiki taa Jehovah o weki sëmbë ko a libi baka, hën da di Jesosi bi taki taa Abahamu, Isaki ku Jakopu „dë ku libi eti nëën wojo” (Lukasi 20:37, 38). Wë sömëni soni dë di mbei useei sa taki di soni di Paulosu bi taki tu. A bi taki taa: „Mi ta biibi tu taa tee sëmbë dëdë de o toona weki baka.”​—Tjabukama 24:15.