1. Unfa sömëni sëmbë ta si wooko?

UNFA gaansë u dee sëmbë dee ta libi ka i ta libi, ta si wooko? A sömëni köndë, sëmbë ko ta wooko möön taanga, söseei de ko ta wooko möön longi, möön hiniwan ten di bi pasa. Möön gaanfa, a ta pasa taa sëmbë di ta wooko tumisi, an ta feni ten u böö, söseei de an ta feni ten u dë ku dee sëmbë u de wosudendu, nasö u lei soni u Gadu (Peleik. 2:23). Ma i abi sëmbë di an lo’ wooko seepiseepi, nöö hii juu de ta suku fasi u de an wooko.​—Nöng. 26:13, 14.

2-3. Andi u sa lei a Jehovah ku Jesosi te a nama ku wooko?

² Sömëni sëmbë u di goonliba aki ta wooko taanga poi, ma i abi wotowan di an ta pena wooko seei. Ma luku unfa Jehovah ku Jesosi ta si wooko. Wë u tuu sabi taa Jehovah lo’ wooko. Jesosi bi taki di soni aki, di a bi taki taa: „Mi Tata an ta disa [wooko] fëën u du fu di a dë saba daka hedi e, nöö hën mbei miseei di Mii fëën aki, më sa disa [wooko] u du a saba tu” (Joh. 5:17). Pakisei hii dee wooko di Gadu du di a mbei dee ëngëli ku dee teeja ku dee palanëti a liba ala. U ta si sömëni waiti soni di Jehovah mbei a goonliba aki tu. Di Psalöm sikifima bi taki taa: „Jehovah o, dee soni dee i mbei hia seei! I mbei de a wan köni fasi. Goonliba fuu ku dee soni dee i mbei.”​—Ps. 104:24.

³ Jesosi bi djeesi hën Tata. A bi heepi Gadu, di Gadu bi ta mbei soni a liba ala. A bi dë makandi ku Jehovah „kuma wan gaan bunu wookoma” (Nöng. 8:27-31). Bakaten, di Jesosi bi dë a goonliba aki, a bi du wan gaan bunu wooko tu. Jesosi bi taki taa di wooko di Jehovah bi dëën faa du, bi dë kuma soni u njan dëën, nöö hii dee soni dee a bi du di a bi dë a goonliba aki, ta lei taa  Gadu hën bi mandëën ko.​—Joh. 4:34; 5:36; 14:10.

4. Andi u sa lei a Jehovah ku Jesosi te a nama ku di böö di u musu ta böö dendu?

⁴ Di wooko di Jehovah ku Jesosi ta wooko taanga, ta lei taa an dë fanöudu fuu ta böö u? Wë nönö. Jehovah hën a ta wei. Fëën mbei an dë faa böö baka te a wooko taanga. Ma di Bëibel ta taki taa baka di Jehovah mbei liba ala ku goonliba aki, hën „a disa u wooko, hën a go böö” (Ëki. 31:17). Wë di soni aki kë taa Jehovah an bi ta mbei soni möön, nöö a bi tei ten u piizii ku dee soni dee a mbei. Söseei hii fa Jesosi bi ta wooko taanga di a bi dë a goonliba aki, tökuseei a bi ta tei ten u böö, nöö a bi ta tei ten u njan makandi ku dee mati fëën tu.​—Mat. 14:13; Luk. 7:34.

5. Andi ta taanga da sömëni u dee dinima u Gadu?

⁵ Di Bëibel ta da dee sëmbë u Gadu taanga u de ko dë sëmbë di lo’ wooko. Dee sëmbë u Gadu musu dë sëmbë di ta wooko taanga, ma de an musu malëngë (Nöng. 15:19). Kandë i ta du wan wooko fii sa ta sölugu dee sëmbë fii wosudendu. Boiti di dë, hii dee bakama u Keesitu abi di faantiwöutu u paaja di bunu buka. Ma tökuseei a dë fanöudu fii ta böö dendu tu. A ta taanga da i so juu fii feni ten tjika u wooko, u go a di peleikiwooko, söseei fii böö dendu ö? Unfa u sa du sabi un longi u musu ta wooko, ku un longi u musu ta böö?

6. Unfa Maikusi 6:30-34 ta lei taa Jesosi bi ta si di wooko di sëmbë musu ta wooko ku di böö di sëmbë musu ta böö, a di soifi fasi?

⁶ A dë fanöudu fuu ko ta si wooko a di soifi fasi. Gadu bi mbei Könu Salumon taki taa: „Wan ten dë da . . . hiniwan soni di sëmbë ta du.” Salumon bi taki u di paandi di sëmbë ta paandi soni, a bi taki u di mbei di sëmbë ta mbei wosu, a bi taki u tjali, lafu, baja, ku woto soni di sëmbë bi ta du (Peleik. 3:1-8). A dë gbelingbelin u si taa tu fanöudu soni dë a di libi. Hën da di wooko di sëmbë musu ta wooko ku di böö di de musu ta böö dendu. Jesosi bi ta si dee soni aki a di soifi fasi. Wan daka, hën dee apösutu bi kumutu a wan kamian ka de bi peleiki sö tee taa de an bi „fendi pasi u njan, bamba u de böö seei”. Jesosi bi taki taa: „Boo go a wan piii kamian u wanwan ka sëmbë an dë, fuu sa böö abiti sö.” (Lesi Maikusi 6:30-34.) Hii fa na hii juu Jesosi ku dee bakama fëën bi sa ta feni pasi böö kumafa de bi kë, tökuseei a bi sabi taa hën ku dee bakama fëën tuu bi musu ta böö dendu.

7. Unfa di buta di woo buta mëni a di hoi dee Isaëli sëmbë bi ta hoi Saba daka, o heepi u a di ten aki?

⁷ So juu a ta dë fanöudu fuu böö dendu, nasö fuu tooka du woto soni a di daka dendu pikisö. U ta si di soni aki a di Saba daka di Gadu bi seti da dee sëmbë fëën a di ten di pasa. De bi musu ta hoi di Saba daka hiniwan wiki. Wa dë a di Wëti u Mosesi basu möön, ma tökuseei u sa feni wini u di Wëti dë, te u luku andi di Wëti dë ta taki u di hoi di de bi musu ta hoi di Saba daka. Dee soni dee woo lei sa heepi u fuu ko sabi ee u ta si soni a wan soifi fasi, te a nama ku di wooko di u musu ta wooko, söseei te a nama ku di böö di u musu ta böö dendu.

8. Andi sëmbë bi musu du a Saba daka, kumafa Ëkisodesi 31:12-15 ta taki?

⁸ Di Wöutu u Gadu ta piki u taa Gadu puu sikisi „daka” mbei di goonliba ku dee soni dee dë nëën, hën baka di dë, hën an mbei soni möön (Ken. 2:2). Ma Jehovah da wan Gadu di lo’ wooko, nöö a bi wooko go dou a wan woto fasi (Joh. 5:17). Jehovah bi wooko sikisi daka longi, hën a böö a di u seibi daka, nöö a bi piki dee Isaëli sëmbë taa deseei musu ta böö a di u seibi daka tu. Gadu bi taki taa di Saba daka bi dë wan daka fëën ku dee Isaëli sëmbë. De bi musu „böö a di daka dë”, biga a bi dë „wan apaiti daka da  Jehovah”. (Lesi Ëkisodesi 31:12-15.) Na wan sëmbë bi musu wooko a di daka dë, na miii, na saafu, na mbeti seei bi musu wooko a di daka dë (Ëki. 20:10). Di soni aki bi ta da dee Isaëli sëmbë pasi u de buta möön pakisei a soni u Gadu.

9. Unfa so sëmbë u di ten u Jesosi, bi ta si soni te a nama ku di Saba daka?

⁹ A bunu taa Gadu bi mbei dee Isaëli sëmbë ta hoi di Saba daka. Ma a di ten u Jesosi, nöö sömëni hedima u keiki bi ta buta peipei wëti di bi ta mbei di Saba daka taanga da sëmbë u de hoi. De bi ta taki taa ee wan sëmbë bi pii pikisö alisi sii buta a buka a Saba daka, nasö ee a bi kula wan sëmbë di bi dë ku suwaki a Saba daka, nöö hën da a bi pasa Gadu wëti (Maik. 2:23-27; 3:2-5). Ma na sö Jehovah bi ta si soni, nöö Jesosi bi mbei dee sëmbë dee bi kë haikëën ko sabi di soni dë.

10. Andi u sa lei a Mateosi 12:9-12 u di fasi fa Jesosi bi ta si di Saba daka?

¹⁰ Jesosi ku dee bakama fëën dee bi dë Dju, bi ta hoi di Saba daka, biga de bi dë a di Wëti u Mosesi basu. * Ma Jesosi bi taki soni, söseei a bi du soni di bi ta lei taa an hogi ee wan sëmbë du bunu a Saba daka, nasö ee a heepi sëmbë a Saba daka. A bi taki gbelingbelin taa: „Ee i kë du wan sëmbë bunu a Saba daka nöö aan tjina e.” (Lesi Mateosi 12:9-12.) Jesosi an bi si kuma a föutu u heepi sëmbë a Saba daka, nasö u du bunu soni a Saba daka. Dee soni dee Jesosi bi du, bi lei taa a bi fusutan faandi mbei Gadu bi piki dee sëmbë fëën taa de bi musu ta böö a Saba daka. Wë u di dee sëmbë u Gadu bi ta böö a di daka dë, mbei  de bi sa buta pakisei a soni u Gadu. A musu u dë sö taa Jesosi mama ku hën tata bi ta tei di Saba daka u de dini Gadu makandi ku dee mii u de. U ta si di soni aki te u lesi unfa Jesosi bi du soni di a bi dë a Nazalëti, a di foto ka de kiijëën. Di Bëibel ta taki taa: „Nöö hën a dë tefa Saba daka dou, hën a go a di keikiwosu kumafa a bi guwenti. Hën a hopo taanpu faa lesi Gadu Wöutu da de.”​—Luk. 4:15-19.

11. Ambë bi dë wan sëmbë di Jesosi bi sa djeesi a di fasi fa a bi ta si wooko?

¹¹ A musu u dë sö taa Josëfu bi heepi Jesosi faa ta si wooko kumafa Gadu ta si wooko, di Josëfu bi ta lei Jesosi tëmbë wooko (Mat. 13:55, 56). Jesosi seei bi o ta si unfa Josëfu bi ta wooko taanga faa sölugu di gaan wosudendu fëën. Jesosi bi piki dee bakama fëën taa: „Wan wookoma musu feni hën paima fu di wooko di a ta du” (Luk. 10:7). An dë u taki taa Jesosi bi sabi andi a kë taki u wooko taanga.

12. Un tëkisi ta lei u andi di Bëibel ta taki u taanga wooko?

¹² Apösutu Paulosu seei bi sabi andi a kë taki u wooko taanga. Di möön fanöudu wooko di a bi ta du, hën da di konda di a bi ta konda soni u Jesosi da wotowan, ku di lei di a bi ta lei sëmbë dee soni dee Jesosi bi ta lei sëmbë. Ma tökuseei Paulosu bi ta wooko tu u feni möni faa bi sa sölugu hënseei. Dee Keesitu sëmbë u Tesalonika bi sabi taa ’ndeti ku didia Paulosu bi ta biinga ta wooko seei taangataanga’, sö taa an bi dë ’wan hebi a wotowan liba u de musu sölugu’ (2 Tes. 3:8; Tjab. 20:34, 35). Di Paulosu bi sikifi soni u di wooko di a bi ta du, nöö a kan taa a bi ta taki u di mbei di a bi ta mbei tenti. Di a bi dë a Kolenti, nöö a bi ta libi na Akila ku Pesila pisi, nöö hën ku de bi ta „du di wan wooko ta mbei wan soni kuma pelawosu ku mbeti kakisa ta sei”. Te Paulosu bi ta taki taa a bi ta wooko „ndeti ku didia”, an bi kë taki taa a ta wooko söndö u böö. An bi ta mbei tenti a Saba daka, ma a dee daka dë a bi ta peleiki da dee Dju sëmbë dee an bi ta wooko a di daka dë tu.​—Tjab. 13:14-16, 42-44; 16:13; 18:1-4.

13. Andi u sa lei na Apösutu Paulosu?

¹³ U sa djeesi Apösutu Paulosu a di fasi fa a bi ta si wooko. Hii fa a bi musu ta du wan wooko faa ta sölugu hënseei, tökuseei hii juu a bi ta paaja di bunu buka u Gadu (Lom. 15:16; 2 Kol. 11:23). Paulosu bi ta da wotowan taanga u de ta du di peleikiwooko hii juu tu. Fëën mbei Akila ku Pesila „bi ta du di wooko u Jesosi Keesitu makandi” ku ën (Lom. 12:11; 16:3). Paulosu bi da dee Keesitu sëmbë u Kolenti taanga u de „ta biinga hiniwanten a di wooko u Masa” (1 Kol. 15:58; 2 Kol. 9:8). Jehovah bi mbei apösutu Paulosu sikifi taa: „Ee wan sëmbë an kë wooko nöö an musu njan tu”​—2 Tes. 3:10.

14. Andi dee soni di Jesosi taki a Johanisi 14:12 kë taki?

¹⁴ Di möön fanöudu wooko di u musu ta du a dee lasiti daka u di goonliba aki, hën da u peleiki, söseei u mbei sëmbë ko toon bakama u Keesitu. Jesosi bi taki a fesi taa dee bakama fëën bi o du di wooko aki möön fa a bi du ën seei! (Lesi Johanisi 14:12.) Jesosi an bi kë taki taa dee bakama fëën bi o ta du foombo wooko kumafa a bi ta du ën, ma a bi kë taki taa de bi o peleiki a möön hia kamian, de bi o peleiki da möön hia sëmbë, söseei de bi o du di wooko aki u wan möön longi pisiten.

15. Un soni u musu hakisi useei, nöö faandi mbei?

¹⁵ Ee i ta du wan wooko fii sa sölugu iseei nasö dee sëmbë fii wosudendu, nöö hakisi iseei dee soni aki: ’Sëmbë sabi mi a di kamian ka mi ta wooko, kuma wan sëmbë di ta wooko taanga u? Mi ta kaba di wooko u mi a di juu di mi musu kabëën u, söseei mi ta du hii soni di mi sa du u kaba di wooko u?’ Ee i piki aai a dee hakisi aki, nöö an dë u taki taa di basi fii o ta futoou i seei. Söseei dee sëmbë dee i ku de ta wooko makandi o kë möön haika di bunu buka. Te a nama ku di  peleiki di u ta peleiki ku di lei di u ta lei sëmbë soni u Bëibel, nöö hakisi iseei dee soni aki: ’Sëmbë sabi mi kuma wan sëmbë di ta wooko taanga a di peleikiwooko u? Mi ta seeka miseei bunu te mi musu toona go luku wan sëmbë u? Mi ta seeka soni hesihesi u mi toona go luku wan sëmbë di bi kë sabi soni u Bëibel ö? Mi lo’ u du di peleikiwooko a peipei fasi ö?’ Ee i sa piki aai a dee hakisi aki, nöö joo ta piizii ku di wooko di i ta du.

16. Unfa Jesosi ku dee apösutu fëën bi ta si di böö di de bi musu ta böö dendu, nöö unfa di soni dë tooka ku di fasi fa sömëni sëmbë ta si ën a di ten aki?

¹⁶ Jesosi bi sabi taa so juu hën ku dee apösutu fëën bi musu ta böö dendu. Ma sömëni sëmbë u di ten dë, te kisi sömëni sëmbë u di ten fuu aki, dë kuma di gudu womi di Jesosi bi taki soni fëën. Di womi aki bi ta pakisei taa: „An o dë u mi wooko möön. Mi o ta njan ta bebe ta mbei piizii ta libi suti kumafa mi kë” (Luk. 12:19; 2 Tim. 3:4). A bi ta mëni taa di möön fanöudu soni a di libi da böö dendu, ku mbei piizii. Ma Jesosi ku dee apösutu fëën an bi mbei di du di de bi musu ta du soni di ta da de piizii, ko dë di möön fanöudu soni a de libi.

17. Unfa u ta wooko ku di ten fuu te wa go a wooko?

¹⁷ A di ten aki u ta djeesi Jesosi u di wa ta tei di ten di wa nango a wooko, fuu böö dendu nöö a kaba, ma u ta tei di ten dë fuu peleiki da wotowan tu, söseei fuu go a dee komakandi. U ta si di mbei di u musu mbei sëmbë ko dë bakama u Keesitu kuma wan fanöudu soni, söseei u ta si di go di u musu nango a dee komakandi kuma wan fanöudu soni tu. Fëën mbei u ta mbei hii möiti fuu sa ta du dee soni aki da Jehovah (Heb. 10:24, 25). Aluwasi u dë a fakansi, tökuseei u nango a dee komakandi, söseei u ta suku okasi fuu sa ta konda soni u Bëibel da dee sëmbë dee u ta miti.​—2 Tim. 4:2.

18. Andi di Könu fuu Jesosi Keesitu, kë fuu du?

¹⁸ U ta wai seei taa di Könu fuu Jesosi Keesitu, an ta suku fuu du andi wa sa du, ma a ta heepi u fuu ko abi di soifi fasi u si wooko, ku di böö di u musu ta böö dendu! (Heb. 4:15) Jesosi kë taa u musu ta feni pasi böö dendu kumafa a dë fanöudu. A kë tu fuu ta wooko taanga fuu sa sölugu useei, söseei a kë fuu ta piizii ku di heepi di u ta heepi sëmbë u de ko dë bakama fëën. A di woto di ta ko, woo taki u di mbei di Jesosi mbei u ko fii, u di a puu u a katibo.