A di jaa 2012, hën dee öndösukuma feni wantu pisi u wan djogu di de mbei ku doti, nöö de bi gaandi 3000 jaa. Dee öndösukuma aki bi wai seei. Wë faandi mbei? De an bi ta wai u di de bi feni dee djogu pisi aki, ma de bi ta wai ku dee soni dee bi sikifi a de.

Di dee öndösukuma aki tja hii dee djogu pisi aki ko a wan, hën de bi sa lesi di soni di bi sikifi a di djogu a Kaanatöngö. Di soni di bi sikifi a di djogu da: „Eshba’al Ben Beda”, nöö a kë taki „Ësibaali di womi mii u Beda”. Disi da di fosu pasi di öndösukuma feni di në aki sikifisikifi a wan soni fu awooten.

Di Bëibel ta kai wan woto sëmbë Ësibaali tu. A bi dë wan u dee womi mii u Könu Saulosu (1 Kloniki 8:33; 9:39). Wan könima de kai Yosef Garfinkel, da wan u dee sëmbë di bi feni dee pisi u di djogu. A bi taki taa: „A ta bigi da mi seei u si taa di në Ësibaali dë a di Bëibel, söseei taa a dë nöunöu a dee soni dee öndösukuma feni u di ten di Könu Dafiti bi ta tii.” Disi da wan u dee soni di öndösukuma taki di ta kai ku Bëibel tu!

Di Bëibel ta kai Ësibaali di womi mii u Saulosu, Isibosëti tu (2 Samuëli 2:10). Faandi mbei de puu „baali” hën de buta „bosëti”? Dee öndösukuma ta taki taa kandë di sëmbë di sikifi Tu Samuëli an bi kë sikifi di në Ësibaali, u di di në dë bi ta mbei dee Isaëli sëmbë ta mëni Baali, di gadu u gaan ventu di dee Kaana sëmbë bi ta dini. Ma tökuseei u sa feni di në Ësibaali a di Bëibel buku Wan Kloniki.