1. (a) Andi da di soni di Jefita ku Hana tuu bi du? (Luku di peentje a bigi u di woto.) (b) Un hakisi woo luku a di woto aki?

JEFITA bi dë wan fesima di bi abi degihati, söseei a bi dë wan sodati di an bi ta fëëë soni. Hana bi dë wan mujëë di bi abi sakafasi, nöö a bi ta sölugu hën manu, söseei a bi ta seekëën wosu. Dee tu sëmbë aki bi ta dini Jehovah. Ma wan woto soni bi dë di de tuu bi du. Jefita ku Hana tuu bi soi da Jehovah, nöö hii de tuu bi hoi deseei a di buka di de bi mbei. Womi ku mujëë di mbei wan buka ku Jehovah sa djeesi de a di ten aki sö tu. Boo luku andi da dee piki u dee dii hakisi aki: Andi da wan soi? Unfa di soi di wan sëmbë soi da Gadu dë wan gaan soni tjika? Andi u sa lei a di woto u Jefita ku di u Hana?

2, 3. (a) Andi da wan soi? (b) Andi di Wöutu u Gadu ta taki u di soi di wan sëmbë ta soi a Gadu fesi?

² Te di Bëibel ta taki u soi, nöö a ta taki u di paamusi di wan sëmbë ta paamusi Gadu wan gaan soni. Wan sëmbë sa paamusi Jehovah taa a o du wan soni, taa a o dëën wan soni, taa a o dini ën a wan apaiti fasi, nasö taa an o du so soni. Wan sëmbë ta soi u di hënseei kë. Na wan sëmbë ta duwengi ën faa du di  soni aki. Ma te wan sëmbë soi, nöö Jehovah ta si di soi di a mbei kuma wan paamusi di a musu ta lesipeki, söseei di a musu hoi hënseei nëën. Di Bëibel ta lei u taa te wan sëmbë bi soi taa a o du wan soni, nöö a dë leti kuma wan soni di a paamusi taa a o du nöömö. Wan soi da wan soni di wan sëmbë paamusi taa a o du, nasö taa an o du (Kenesesi 14:22, 23; Hebelejën 6:16, 17). Andi di Bëibel ta taki u di fasi fa u musu ta si dee soi dee u ta soi a Gadu fesi?

³ Di Wëti di Gadu bi da Mosesi, ta taki taa ee wan womi soi da Jehovah, nöö „a musu du di soni di a taki. A musu du hii soni di a taki taa a o du” (Nöbu 30:2). Bakaten, Salumon bi sikifi taa: „Te i soi da Gadu taa joo du wan soni, nöö ja musu biabia fii du di soni dë, biga na wan sëmbë ta wai ku wan donma. Di soni di i soi taa joo du, nöö hën i musu du” (Peleikima 5:4). Jesosi bi lei u taa di soi di wan sëmbë ta soi a Gadu fesi, da wan gaan soni seei. A bi taki taa: „De bi fan ku dee gaan sëmbë fuu möön taa te i tei Gadu në soi, nöö ja musu booko di soi dë möönsö. I musu du di soni nöömö.”—Mateosi 5:33.

4. (a) Unfa di soi di u ta soi a Gadu fesi dë wan gaan soni tjika? (b) Andi u sa lei u Jefita ku Hana?

⁴ A dë gbelingbelin u si taa u musu ta si hiniwan soni di u paamusi Jehovah kuma wan gaan soni. Di fasi fa u ta si dee soi dee u soi da Jehovah, sa mbei u ko dë möön gaan mati ku ën, nasö de sa mbei u ku ën poi. Dafiti bi taki u di soni aki tu, di a bi hakisi taa: „Ambë sa subi go a di kuun u Jehovah? Ambë sa go a di santa kamian fëën?” Dafiti seei bi toona piki dee hakisi aki, di a bi taki taa Jehovah o tei hiniwan sëmbë di „an ta mbei wan soi u ganjan wotowan” (Psalöm 24:3, 4). Fuun soni Jefita ku Hana bi soi? A bi taanga da de u du di soni di de bi paamusi ö?

5. Fuun soni Jefita bi soi? Andi bi ko pasa?

⁵ Jefita bi paamusi Jehovah wan soni di a bi o go feti ku dee Amon sëmbë. Dee sëmbë aki bi dë felantima u dee sëmbë u Gadu (Kuutuma 10:7-9). Jefita bi begi Jehovah faa bi sa wini di feti, nöö a bi soi taa: „Ee i mbei mi wini dee Amon sëmbë, söseei ee i mbei mi kumutu a di feti söndö wan soni miti mi, nöö mi o da Jehovah di sëmbë di o kumutu a di wosu u mi ko miti mi.” Gadu piki di begi u Jefita, söseei a heepi ën faa wini di feti. Di Jefita go a wosu, hën di mujëë mii fëën di a bi lobi seei ko miti ën. A bi dë di sëmbë di a bi „o da Jehovah” (Kuutuma 11:30-34). Unfa di soni aki bi o tooka di libi u di mujëë mii u Jefita?

6. (a) Unfa di soni di Jefita bi paamusi Gadu bi taanga da hën ku di mujëë mii fëën tuu? (b) Andi u ta lei u di soi di u ta soi te u luku andi sikifi a Detolonomi 23:21, 23 ku Psalöm 15:4?

⁶ Di mujëë mii u Jefita bi musu go dini Jehovah hii ën libi longi a di tenti fëën, sö taa  a bi sa du di soni di hën tata bi paamusi Jehovah. Jefita bi paamusi Jehovah di soni aki söndö faa pakisei fëën u? Nönö. Kandë Jefita bi sabi taa di mujëë mii fëën bi o dë di fosu sëmbë di bi o ko miti ën. Ma aluwasi a bi sabi, nasö ee an bi sabi, tökuseei di hoi di a bi musu hoi hënseei a Jehovah bi dë wan taanga soni da hën ku di mujëë mii fëën tuu. Di Jefita si di mujëë mii fëën, hën tjali kisi ën. Di mujëë mii fëën seei ’go këë, u di hii hën libi longi a bi o dë wan mujëë di an duumi ku womi wan daka’. Faandi mbei? Jefita an bi abi womi mii, nöö di wan kodo mujëë mii fëën an bi o tööu nöiti, söseei an o pai miii tu. Di famii në u Jefita bi o kaba naandë. Jefita ku di mujëë mii fëën tuu bi ko fusutan taa de an bi musu ta buta pakisei a dee fii u de nöö. Jefita bi taki taa: „Mi jabi buka paamusi Jehovah wan soni, nöö ma o sa tooka di soni di mi paamusi ën.” Hën di mujëë mii fëën taki taa: „Du di soni di i bi paamusi taa joo du ku mi” (Kuutuma 11:35-39). Jefita ku di mujëë mii fëën bi dë sëmbë di bi ta hoi deseei a Jehovah, nöö nöiti de bi o pakisei u booko di soi di de soi da Jehovah, aluwasi a bi taanga da de.—Lesi Detolonomi 23:21, 23; Psalöm 15:4.

7. (a) Andi da di soni di Hana bi soi da Jehovah, nöö faandi mbei a du ën? Unfa soni bi waka dëën? (b) Un soni bi o pasa ku Samuëli u di Hana bi mbei di soi aki? (Luku di pisi a basu.)

⁷ Hana seei bi soi da Jehovah a wan ten ka soni an bi ta waka bunu a di libi fëën. A bi ta tjali u di an bi sa pai miii, söseei u di sëmbë bi ta mbei ën fa u di soni dë hedi (1 Samuëli 1:4-7, 10, 16). A bi piki Jehovah unfa a ta fii, nöö a bi paamusi Jehovah di soni aki: „Ke mi Masa Jehovah di ta tii liba ala. Mi ta begi i, buta pakisei a dee fuka di ta miti di mujëë saafu fii, nöö mëni mi tuutuu. Na fëëkëtë mi. Ee i da mi wan womi mii, nöö ju Jehovah mi o dëën. Hii hën libi longi a o ta dini i, nöö na wan sëmbë o koti di hedi uwii fëën puu” * (Luku di pisi a basu.) (1 Samuëli 1:11). Jehovah bi haika di begi u Hana, nöö di jaa nëën baka, hën a pai wan womi mii de kai Samuëli. Hana bi wai te na soni! Ma an bi fëëkëtë di soni di a bi paamusi Gadu. Di a pai di womi mii fëën, hën a taki taa: „Jehovah wë mi bi hakisi faa da mi di mii aki.”—1 Samuëli 1:20.

8. (a) A bi taanga da Hana faa du di soni di a bi paamusi Gadu ö? (b) Unfa Psalöm 61 ta mbei i pakisei di woto u Hana?

⁸ Di Samuëli bi abi söwan dii jaa, hën Hana du di soni di a bi paamusi Jehovah. A bi tja Samuëli go da di Gaan Mindima de kai Eli a di tenti u Gadu di bi dë a Silo. Hën a taki taa: „Di womi mii aki mi bi ta begi Jehovah faa da mi. Nöunöu mi ta leni Jehovah di womi mii aki. Solanga a dë a libi, nöö a dë u Jehovah” (1 Samuëli 1:24-28). Sensi  di ten dë, Samuëli bi ta libi a di tenti u Gadu. Di Bëibel ta taki taa „Samuëli bi ta göö ta ko bigi a di tenti u Jehovah” (1 Samuëli 2:21). A bi musu u dë wan taanga soni da Hana u du di soni di a bi paamusi Jehovah. Hën da an bi o sa dë hiniwan daka ku di womi mii fëën di a bi lobi gaanfa. An bi o sa si fa a ta göö ta ko bigi. Ma Hana an bi si di soni di a bi paamusi Jehovah kuma wan pëëpëë soni. A bi dë kabakaba u da Jehovah dee soni dee a bi lobi, sö taa a bi sa du di soni di a bi paamusi ën.—1 Samuëli 2:1, 2; lesi Psalöm 61:1, 5, 8.

9. Fuun soni woo taki abiti möön?

⁹ Nöunöu di u ko fusutan kaa taa wa musu ta si dee soni dee u paamusi Jehovah kuma pëëpëë soni, nöö boo luku dee hakisi aki: Un soni u sa paamusi Gadu a di ten aki? Unfa u musu ta kë hoi useei a dee soni dee u paamusi Gadu tjika?

10. Andi da di möön gaan soi di wan Keesitu sëmbë sa soi? Nöö andi di soi aki kë taki?

¹⁰ Di möön gaan soi di wan Keesitu sëmbë sa soi, hën da te a o soi taa a o buta hën libi  a Jehovah maun. Wan sëmbë sa begi Gadu hën wanwan apaiti u paamusi ën taa a o dini ën u teego, aluwasi andi ta pasa. Jesosi bi taki taa ’u musu disa di soni di useei ta kë’. Di soni aki kë taki taa u paamusi Jehovah taa ka fuu buta useei a di fosu kamian, nöö hën woo buta a di fosu kamian (Mateosi 16:24). Sensi di daka di u du di soni aki, nöö „fu Masa nöö u dë nöömö” (Loomë 14:8). Wa ta si di buta di u buta u libi a Gadu maun kuma wan pëëpëë soni. U ta fii kumafa di psalöm sikifima bi ta fii, di a bi taki taa: „Ku andi mi o paka Jehovah baka u hii dee bunu dee a ta du da mi? Mi o du dee soni dee mi bi soi da Jehovah, mi o du hii dee soni dee mi bi soi a dee sëmbë fëën fesi.”—Psalöm 116:12, 14.

11. Andi bi pasa di daka di i bi tei dopu?

¹¹ I buta i libi a Jehovah maun kaa u, nöö i tei dopu a wata dendu ö? Wë ee i bi du di soni aki kaa, nöö a bunu seei! I ta mëni jeti di di baaa di bi ta hoi di dopu-taki bi hakisi i ee i bi buta i libi a Jehovah maun kaa u, söseei ee i bi fusutan taa „di buta di i buta i libi a Jehovah maun ku di dopu fii, ta lei wotowan taa i da wan Kotoigi u Jehovah u?” Di i bi piki aai, nöö hii sëmbë di bi sai dë bi ko sabi taa i buta i libi a Gadu maun, söseei taa i fiti u tei dopu kuma wan dinima u Jehovah. A musu u dë taa Jehovah bi wai ku i seei!

12. (a) Un soni u musu hakisi useei? (b) Andi da dee soni dee Petuisi bi da u taanga fuu du?

¹² Di i bi tei dopu, nöö i bi paamusi Jehovah taa joo dini ën hii i libi longi, söseei taa joo du hii soni di i sa du u hoi dee wëti fëën. Ma te i tei dopu, nöö awa ufö i ta bigi dini Gadu. Ma möön di ten ta pasa, möönmöön hii u tuu musu ta öndösuku useei luku. U sa hakisi useei dee soni aki: ’Mi ku Jehovah ko dë möön gaan mati sensi di mi tei dopu ö? Mi ta dini ën ku hii mi hati jeti ö? (Kolosën 3:23). Mi ta begi hii juu ö? Mi ta lesi di Bëibel hiniwan daka u? Mi nango hii juu a dee kemeente komakandi ö? Mi ta mbei möiti u nango a di peleikiwooko hiniwan juu di mi sa u? Naa ma dë fajafaja u du dee soni aki sö möön?’ Apösutu Petuisi bi bai u taa ee wa luku bunu, nöö u sa ko dë sëmbë di an dë fajafaja u dini Jehovah möön. U sa koti pasi da di soni aki ee u mbei möiti fuu ko abi wan möön taanga biibi, ee u mbei möiti fuu ko sabi möön soni u Bëibel, ee u hoi dou, söseei ee u dini Gadu fajafaja.—Lesi 2 Petuisi 1:5-8.

13. Andi wan Keesitu sëmbë di buta hën libi a Gadu, söseei di tei dopu, musu ko fusutan?

¹³ Solanga i soi a Jehovah fesi taa joo dini ën, nöö ja sa booko di soi dë möönsö. Wan sëmbë di ko wei u dini Jehovah, nasö di ko wei u libi kuma wan Keesitu sëmbë, an sa taki bakaten taa an bi buta hën libi a Gadu maun tuutuu, söseei an sa taki taa di dopu fëën an ta konda. * (Luku di pisi a basu.) Ee wan sëmbë di buta hën libi a Jehovah maun, du wan gaan zöndu, nöö a musu tja faantiwöutu fëën a Jehovah fesi söseei a di kemeente (Loomë 14:12). Nöiti wa kë dë kuma dee sëmbë dee Jesosi bi taki da de taa: „Hën da wan ta lobi mi kumafa un bi lobi mi a fesi möön.” Ma u kë faa taki taa: „Mi sabi di gaan lobi fuunu tu. Mi sabi fa un ta biibi Gadu tjika. Mi sabi fa un ta dini oto sëmbë ta heepi de. Nöö mi sabi fa un ta tai hati ta biibi Gadu tu. Wan hai baka  möönsö. Mi sabi taa un ta du bumbuu soni gaanfa möön leki fa un bi du a fesi” (Akoalimbo 2:4, 19). Woo ta hoi useei fajafaja a di buta di u buta u libi a Jehovah maun, u di u kë faa ta wai ku u.

14. Andi da di u tu gaan soi di wan sëmbë sa soi? Faandi mbei u taki sö?

¹⁴ Di u tu gaan soi di wan sëmbë sa soi, hën da di soi di a ta soi te a tööu. Di tööu libi da wan santa soni. Wë Jehovah ta si ën kuma wan gaan soni tu. Te wan womi ku wan mujëë soi a di tööu daka u de, nöö de ta mbei wan paamusi a Jehovah fesi, söseei de ta mbei wan paamusi a dee sëmbë dee dë makandi ku de naandë fesi tu. De ta paamusi deseei taa de o lobi deseei, söseei taa de o ta lesipeki deseei solanga de dë a libi jeti, leti kumafa Gadu bi seti di tööu libi. Ma kandë wotowan an ta taki dee seei soni aki, ma tökuseei de soi a Gadu fesi. Te de du sö kaa, hën da de ko dë manu ku mujëë. Te wan womi ku wan mujëë tööu, nöö de an musu paati möönsö (Kenesesi 2:24; 1 Kolenti 7:39). Jesosi bi taki taa: „Dee sëmbë Gadu tja ko makandi sö kaa, nöö na wan sëmbë abi leti u paati de e.” Wan womi ku wan mujëë di o tööu, an musu pakisei taa ee soni an waka bunu a di tööu libi u de, nöö de sa booko tööu.—Maikusi 10:9.

15. Faandi mbei Keesitu sëmbë an musu ta si di tööu libi kumafa dee sëmbë u di goonliba aki ta si ën?

¹⁵ Wë leti kumafa na wan sëmbë dë di an ta mbei föutu, sö nöö na wan tööu libi dë ka sëmbë an ta mbei föutu. Fëën mbei di Bëibel ta piki u taa so juu dee sëmbë di tööu o „abi sömëni fuka u de tjai” (1 Kolenti 7:28). A di ten aki sömëni sëmbë an ta si di tööu libi kuma wan gaan soni. De ta si kuma te soni an nango bunu, nöö de sa booko tööu. Ma na sö Keesitu sëmbë ta si di tööu libi. Keesitu sëmbë ta fusutan taa de soi a Gadu fesi di de tööu. Ee de booko di soi dë, nöö a o dë kuma de bi mindi soni, nöö Gadu an lobi sëmbë di ta mindi soni (Leifitiki 19:12; Nöngö 6:16-19). Keesitu sëmbë di tööu musu ta mëni di soni di apösutu Paulosu bi taki, di a bi taki taa: „Ma nöö ee wan womi a’ mujëë, nasö wan mujëë a’ manu kaa, nöö de an musu paati” (1 Kolenti 7:27). Paulosu bi sa taki di soni aki u di a sabi taa Jehovah an lobi te sëmbë ta suku fasi u de booko tööu.—Maleaki 2:13-16.

16. Andi di Bëibel ta taki u booko tööu, ku di paati di sëmbë di tööu ta paati ku deseei?

¹⁶ Jesosi bi taki taa di wan kodo fasi fa di Bëibel ta da sëmbë pasi u de booko tööu, hën da te wan u de waka da di wotowan, nöö di wotowan an kë dëën paadon (Mateosi 19:9; Hebelejën 13:4). Unfa a dë te wan womi ku wan mujëë di tööu paati ku deseei? Di Bëibel ta taki gbelingbelin unfa di soni aki dë. (Lesi 1 Kolenti 7:10, 11.) Na wan tëkisi dë a Bëibel di ta lei taa wan womi ku wan mujëë di tööu sa paati ku deseei. Ma so juu so soni sa mbei taa wan Keesitu sëmbë sa fii taa a musu paati ku di sëmbë di hën ku ën tööu. Kandë wan sëmbë sa dë seiki taa di dë di hën ku Jehovah dë mati sa poi, nasö taa a sa lasi ën libi seei, ee a dë ku wan womi nasö wan mujëë di ta fon mën, nasö di bia baka da di biibi. * (Luku di pisi a basu.)

17. Andi Keesitu sëmbë sa du u di tööu libi u de sa dë u nöömö?

¹⁷ Ee wan baaa nasö wan sisa go a dee  gaanwomi u de dëën lai di sa heepi ën u soni waka möön bunu a di tööu libi fëën, nöö dee gaanwomi musu hakisi de ee de bi luku di fëlön „Andi da tuutuu lobi?” söseei ee de bi lei soni a di brochure I sa ko abi wan piizii wosudendu libi. Dee soni dee u kai aki abi mama wëti u Bëibel di sa heepi sëmbë di tööu u soni sa waka bunu da de a di tööu libi u de. Wan womi ku wan mujëë di tööu bi taki taa: „Sensi di u bigi lei soni a di brochure aki, hën u ko ta dë möön waiwai a di tööu libi fuu.” Wan sisa di tööu 22 jaa kaa, bi ta si kuma di tööu fëën bi o booko. Hën a luku di fëlön. Hën a taki taa: „Mi ku mi manu tuu dopu, ma wa bi ta pakisei di wan fasi. Di fëlön aki bi ko a döö a di ten di u bi abi ën fanöudu! Soni ta waka möön bunu a di tööu libi fuu nöunöu.” A dë gbelingbelin i si taa te wan womi ku wan mujëë di tööu ta libi ku dee mama wëti u Bëibel, nöö de o dë möön waiwai a di tööu libi u de.

18, 19. (a) Andi sömëni mama ku tata di dë Keesitu sëmbë bi du? (b) Andi u sa taki u dee sëmbë dee ta du di hii-ten diniwooko?

¹⁸ U bi taki a fesi u di buka di Jefita ku Hana bi mbei ku Jehovah. U di de bi mbei di buka aki, mbei di mujëë mii u Jefita ku di womi mii u Hana tuu bi sa dini Jehovah a wan apaiti fasi hii de libi longi. A di ten aki sömëni mama ku tata di dë Keesitu sëmbë bi da dee mii u de taanga u de du di hii-ten diniwooko, söseei u de buta pakisei a di dini u Gadu. Wë hii u tuu sa ta da dee njönkuwan aki taanga u de ta du di diniwooko u de go dou.—Kuutuma 11:40; Psalöm 110:3.

¹⁹ A di ten aki söwan 67.000 dinima u Jehovah ta du di hii-ten diniwooko a hii së u goonliba. So u de ta wooko a Bëtëli, so u de ta mbei komakandi kamian, nasö so u de ta du di keling-wooko. Wotowan ta lei sëmbë soni a dee Teokalasia siköö fuu, wotowan ta du di apaiti pioniliwooko, di sëndëlengi wooko, wotowan ta wooko a dee kamian ka u ta hoi dee gaan komakandi, nasö ka de ta hoi dee Teokalasia siköö. Hii dee sëmbë aki tuu mbei wan buka de ta kai „Gelofte van gehoorzaamheid en armoede”, nöö de ta hoi deseei nëën. A di buka di de mbei aki de bi taki taa de o du hiniwan wooko di de da de a di dini u Jehovah. De taki taa de an o suku u ko gudu, söseei taa de an du wan woto wooko u feni möni ee di ölganisaasi an da de pasi u du ën. Na dee sëmbë aki hën dë apaiti sö, ma di wooko di de ta du hën da di apaiti soni. Dee sëmbë aki abi sakafasi, nöö de dë kabakaba u hoi deseei a di buka di de mbei, solanga de dë a di hii-ten diniwooko.

20. Unfa u musu ta si dee soi dee u mbei a Gadu fesi, nöö faandi mbei?

²⁰ A di woto aki u bi taki u dii soi di u sa mbei a Gadu fesi. Kandë iseei mbei wan u dee soi aki a Gadu fesi. U sabi taa wa musu ta si dee soi dee u ta soi kuma pëëpëë soni, söseei u musu du hii soni di u sa du u hoi useei a de (Nöngö 20:25). Ee wa ta hoi useei a dee buka dee u mbei ku Jehovah, nöö a sa tja hogi ko da u (Peleikima 5:6). Fëën mbei boo dë kuma di psalöm sikifima di bi piki Jehovah taa: „Mi o kanda wan kanda u gafa di në fii u teego, sö taa hiniwan daka mi sa ta du di soni di mi bi soi taa mi o du.”—Psalöm 61:8.