1. Un maaka u sa buta da useei te u ko gaandi?

TE U ko gaandi, nöö u sa ta si kuma Jehovah an sa tei u fuu du soni dëën möön kuma di u bi njönku. A dë sö tuu taa wa abi di kaakiti di u bi abi di u bi njönku. Ma tökuseei u sa wooko ku di köni ku di öndöfeni di u abi, u heepi dee möön njönkuwan u de du möön soni a di ölganisaasi u Jehovah. Wan baaa di dë gaanwomi sömëni jaa longi kaa, bi taki taa: „Ma sa du soni kuma fosu möön, u di mi ko gaandi. Ma mi bi wai seei taa njönku baaa bi dë kabakaba u du di wooko di mi bi ta du.”

2. Fuun soni woo taki a di woto aki?

² A di woto di pasa, u bi taki unfa njönkuwan sa feni wini te de ku dee baaa ku dee sisa dee ko gaandi dë mati. A di woto aki, woo si unfa dee fasi kuma sakafasi, di tei di wan sëmbë ta tei taa an sa du so soni, di tei di wan sëmbë ta tei soni u bigi, ku di da di a ta da sëmbë soni, sa heepi baaa ku sisa di ko gaandi u de wooko makandi ku dee njönkuwan. Söseei woo si unfa di soni dë sa mbei hii di kemeente feni gaan bunu.

3. Andi da sakafasi te i luku Filipi 2:3, 4, nöö unfa di fasi aki sa heepi wan Keesitu sëmbë?

³ Gaansëmbë musu abi sakafasi ee de kë heepi dee möön njönkuwan. Wan sëmbë di abi sakafasi ta si wotowan hei möön hënseei. (Lesi Filipi 2:3, 4.) Te dee baaa ku dee sisa dee ko gaandi abi sakafasi, nöö de ta fusutan taa peipei fasi dë fa i sa  du wan soni, solanga de ta kai ku di Bëibel. Fëën mbei de an ta hoi taa hii sëmbë musu du soni kumafa de bi ta du soni a di ten di pasa (Peleik. 7:10). Hii fa sömëni soni dë di de sa lei dee möön njönkuwan, tökuseei de ta hoi a pakisei taa „soni u di goonliba aki ta tooka”. Söseei de ta fusutan taa a o dë u de lei njunjun fasi u du so soni, te a dë fanöudu.​—1 Kol. 7:31.

4. Unfa dee keling-gaanwomi ta lei taa de ta du soni kuma dee Leifi sëmbë?

⁴ Dee gaansëmbë ta fusutan tu taa te de ko möön gaandi, de an o sa du soni kuma fosu möön. Boo taki u dee keling-gaanwomi fuu. Te de tapa 70 jaa, nöö de ta hakisi de u de du wan woto wooko a di ölganisaasi. Di soni aki sa taanga da de, u di de lobi di heepi di de ta heepi dee baaa ku dee sisa u de. De lobi di keling-wooko, nöö de ta kë du di wooko go dou. Hii fa a dë sö, tökuseei de ta fusutan taa a möön bunu te möön njönku baaa tei di wooko di de bi ta du. De ta lei taa de ta si soni kumafa dee Leifi sëmbë fu awooten Isaëli bi ta si soni. Wan seti bi dë taa te dee Leifi sëmbë dee bi ta wooko di tenti u Gadu bi tapa 50 jaa, nöö de an bi musu wooko a di tenti u Gadu möön. Dee Leifi sëmbë aki bi ta dë waiwai, aluwasi un pei wooko de bi feni u du bakaten. De bi ta du hii soni di de bi sa du a di wooko di de bi feni u du, söseei de bi ta heepi dee möön njönkuwan (Nöb. 8:25, 26). A di ten aki, te dee keling-gaanwomi tapa 70 jaa, nöö de an nango a dee peipei kemeente möön. Ma de ta du soni u heepi di kemeente ka de dë,  söseei de ta da dee baaa ku dee sisa u di kemeente dë taanga.

5. Andi i ta lei u di woto u Baaa Dan ku Sisa Katie?

⁵ Boo luku di woto u wan baaa de kai Dan. Di baaa aki bi ta du di keling-wooko söwan 23 jaa longi. Di a bi tapa 70 jaa, hën dee baaa bi hakisi hën ku hën mujëë Katie u de du di apaiti pioniliwooko. Unfa de feni di njunjun wooko di de da de? Baaa Dan bi taki taa nöunöu a ko abi sömëni soni u du! A ta du dee wooko fëën a di kemeente, söseei a ta heepi woto baaa u de dou di maaka u toon dinai. Boiti di dë, a ta lei baaa ku sisa unfa de sa du di peleikiwooko a dee gaangaan foto, söseei a dee dunguwosu. Un dee baaa ku dee sisa dee ko gaandi, un sa du sömëni soni u heepi woto wotowan, aluwasi ee un ta du di hii-ten diniwooko, nasö ee wan ta du ën. Unfa un sa du di soni aki? Wë un sa mbei möiti u libi ku di fasi fa soni ko dë da unu, un sa buta woto maaka da unuseei, söseei un sa buta pakisei a dee soni dee un sa du jeti. Wan musu buta pakisei a dee soni dee wan sa du möön.

6. Faandi mbei a dë wan köni soni te wan sëmbë ta tei taa so soni dë di an sa du? Konda wan woto.

⁶ Te wan sëmbë ta tei taa an sa du so soni, nöö a ta tooka di fasi fa a ta si soni (Nöng. 11:2). Di soni dë o mbei a ta dë waiwai, söseei a o ta du andi a sa ta du go dou. U sa tei wan sëmbë di ta tei taa an sa du so soni, maaka ku wan sëmbë di ta lëi wan baisigi. Te di sëmbë di ta lëi di baisigi ko dou a wan kiiki ka a musu aba a wan pau faa dou a di woto së, nöö a o dë faa saka ee a kë aba. Tuu taa a o tei möön longi faa dou ka a kë dou, ma te u kaba fëën a o dou. Wë sö nöö soni dë da wan sëmbë di ta tei taa so soni dë di an sa du. A ta si ka a musu tooka soni nëën libi faa sa ta dini Jehovah go dou, söseei faa sa ta heepi wotowan go dou.​—Fil. 4:5.

7. Unfa Balisilai bi lei taa soni dë di an bi sa du?

⁷ Pakisei di woto u di womi de kai Balisilai. Di womi aki bi abi 80 jaa di Könu Dafiti bi kai ën faa ko libi a di könu wosu fëën. Ma Balisilai an bi kë. A bi sabi taa u di a bi ko gaandi, mbei an bi o sa du sömëni soni möön. Fëën mbei a mbei wan möön njönku womi de kai Kimihamu go nëën kamian (2 Sam. 19:35-37). Leti kuma Balisilai, dee baaa dee ko gaandi ta wai taa dee möön njönku baaa sa du di wooko di de bi ta du.

8. Unfa Könu Dafiti bi tei taa so soni dë di an sa du?

⁸ Könu Dafiti seei bi lei taa so soni dë di an sa du. A bi kë mbei wan wosu da Jehovah seei. Ma di Jehovah piki ën taa di womi mii fëën de kai Salumon hën bi o feni di gaandi dë, nöö an bi mati, ma a bi tei di soni di Jehovah bi taki. Söseei a bi du hii soni di a bi sa du, u heepi seeka soni da di wooko di bi musu du (1 Klon. 17:4; 22:5). Dafiti an bi pakisei taa hën da di möön bunu sëmbë u mbei di Wosu u Gadu, u di Salumon bi „njönku jeti, nasö u di an bi abi öndöfeni” (1 Klon. 29:1). Dafiti bi sabi taa soni bi o waka bunu, u di Jehovah bi o dë ku dee sëmbë dee bi o tei fesi a di wooko. A bi sabi taa Jehovah an bi o luku a di jaa u de nasö a di öndöfeni di de abi u du di wooko. Leti kuma Dafiti, dee baaa ku dee sisa dee ko gaandi ta du hii soni di de sa du da Jehovah, aluwasi ee de da de wan woto wooko u de du. De sabi tu taa Jehovah o mbei dee njönkuwan dee ta du di wooko di de bi ta du, feni gaan bunu.

9. Unfa wan baaa u wan Bëikantoo Komite bi tei ta soni dë di an sa du?

⁹ Wan baaa de kai Shigeo bi tei tu taa soni dë di an sa du. A di jaa 1976, hën de hakisi ën faa ko dë wan baaa u wan Bëikantoo Komite.  A di ten dë a bi abi 30 jaa. A di jaa 2004, a bi toon fesima u di Bëikantoo Komite. Baka wan pisiten, a bi ko si taa an bi abi kaakiti kuma fosu möön. Söseei a bi ko si taa a bi ta tei longi ufö a bi sa kaba wan wooko. A bi begi u di soni aki, söseei a bi pakisei luku faandi mbei a bi o möön bunu ee wan möön njönku baaa du di wooko fëën. Baaa Shigeo an dë fesima u dee baaa u di Bëikantoo Komite möön, ma a ta wooko makandi ku dee baaa u di komite go dou. Wë di woto u Balisilai, di woto u Könu Dafiti, ku di u Baaa Shigeo, ta lei u wan fanöudu soni. De ta lei u taa wan sëmbë di abi sakafasi, söseei di ta tei taa na hii soni a sa du, an o buta pakisei a di sabi di njönkuwan an sabi hia soni, ma a o buta pakisei a dee soni di de sabi kaa. An o si dee njönkuwan kuma sëmbë di kë fia ku ën, ma a o si de kuma sëmbë di ta wooko makandi ku ën.​—Nöng. 20:29.

10. Unfa dee baaa ku dee sisa dee ko gaandi, ta si dee möön njönkuwan?

¹⁰ Dee baaa ku dee sisa dee ko gaandi, ta lei taa de ta si dee möön njönkuwan kuma gudu di Jehovah da de, nöö de ta tei dee soni di de ta du u bigi. Dee baaa ku dee sisa aki an dë sö taanga möön. Fëën mbei de ta wai ku dee njönkuwan dee abi kaakiti, u di de ta dë kabakaba u heepi di kemeente.

11. Unfa Luti 4:13-16 ta lei u taa wan sëmbë di ko gaandi sa feni gaan bunu, te a ta wai ku di heepi di wan möön njönkuwan ta heepi ën?

¹¹ Di Bëibel ta konda soni u wan mujëë de kai Naomi. A bi dë wan sëmbë di bi tei di heepi di wan möön njönkuwan bi heepi ën u bigi. Baka di wan womi mii u Naomi bi lasi libi, hën Naomi bi piki Luti, di mujëë u di womi mii fëën dë, faa toona go libi ku dee famii fëën baka. Ma Luti an bi kë go disa Naomi.  A bi go ku ën a Betelehem. Naomi bi ta wai seei taa Luti bi go ku ën, nöö a bi tei di heepi di Luti bi ta heepi ën u bigi (Luti 1:7, 8, 18). Di soni dë bi mbei dee tu mujëë aki tuu feni gaan bunu! (Lesi Luti 4:13-16.) Dee baaa ku dee sisa dee ko gaandi dee abi sakafasi, o sa du soni kumafa Naomi bi du soni.

12. Unfa apösutu Paulosu bi lei taa a ta tei soni u bigi?

¹² Apösutu Paulosu bi ta wai taa dee baaa ku dee sisa bi heepi ën ku soni. A bi da dee Keesitu sëmbë u Filipi tangi u dee soni di de bi manda dëën (Fil. 4:16). A bi lei taa a bi wai ku di heepi di Timoteo bi heepi ën (Fil. 2:19-22). Söseei Paulosu bi da Jehovah tangi, u di wanlö baaa ku sisa bi go dëën taanga, di sodati bi ta tjëën go söötö a dunguwosu a Loomë (Tjab. 28:15). Paulosu bi nango a longi kamian u peleiki da sëmbë, söseei u da dee baaa ku dee sisa u dee kemeente taanga. Ma hii fa soni bi dë sö, tökuseei Paulosu bi abi sakafasi, nöö a bi ta da sëmbë pasi u de heepi ën a soni.

13. Unfa dee baaa ku dee sisa dee ko gaandi, sa lei taa de ta kai dee möön njönkuwan gaan soni?

¹³ Un dee baaa ku dee sisa dee ko gaandi, un sa lei a peipei fasi taa un ta kai dee möön njönkuwan u di kemeente gaan soni. Un sa da de pasi u de heepi unu ku soni. Un sa da de pasi u de seeka wagi soni da unu fuun sa go a kamian. De sa heepi unu bai soni, nasö de sa heepi unu ku woto soni ka woon abi heepi fanöudu. Di heepi di de ta heepi unu, da wan fasi fa Jehovah ta lei taa a lobi unu. Kandë un ku dee sëmbë dee ta heepi unu sa ko dë gaan mati. Un sa heepi de u de ko dë möön gaan mati u Jehovah, söseei un sa piki de taa un ta wai seei te un si taa njönkuwan ta mbei möiti u de du möön soni da di kemeente. Boiti dee soni aki, un sa mbei möiti u konda woto fuunu seei da de. Te un ta du dee soni aki, nöö un ta lei Jehovah taa un ta tei ën u bigi taa a hai njönkuwan ko a di kemeente fëën.​—Kol. 3:15; Joh. 6:44; 1 Tes. 5:18.

14. Unfa Könu Dafiti bi lei taa a lo’ u da sëmbë soni?

¹⁴ Di woto u Könu Dafiti ta lei u wan woto fanöudu soni. A ta lei u taa a ta bunu seei te dee gaansëmbë abi di guwenti u ta da wotowan soni. Dafiti bi da möni ku woto soni u de bi sa mbei di Wosu u Gadu (1 Klon. 22:11-16; 29:3, 4). A bi du di soni aki, hii fa sëmbë bi o taki taa Salumon hën mbei di wosu. Wë kandë wa sa go heepi mbei kamian di di ölganisaasi u Jehovah ta mbei, u di wa abi kaakiti sö möön. Ma tökuseei u sa da möni u heepi ku dee lö wooko dë. Söseei u sa heepi dee möön njönkuwan ku di köni di u abi.

15. Unfa Paulosu bi heepi Timoteo?

¹⁵ Boo luku andi u sa lei a di woto u apösutu Paulosu. A bi kai Timoteo faa ko wooko makandi ku ën di a bi ta du di sëndëlengi wooko. Paulosu bi lei Timoteo unfa a sa du di peleikiwooko, söseei unfa a sa lei sëmbë soni u Bëibel (Tjab. 16:1-3). Di lei di Paulosu bi lei Timoteo soni, bi heepi ën faa du di peleikiwooko a wan bunu fasi (1 Kol. 4:17). Bakaten Timoteo bi toona lei wotowan dee soni dee Paulosu bi lei ën.

16. Faandi mbei Baaa Shigeo bi ta lei woto sëmbë soni?

¹⁶ Dee baaa ku dee sisa fuu dee ko gaandi an ta fëëë taa te de lei dee möön njönkuwan soni u di wooko di de ta du, nöö de an o abi soni u du möön a di kemeente. Baaa Shigeo, di u bi taki soni fëën a fesi, bi ta lei dee möön njönku baaa dee bi dë a di Bëikantoo Komite soni sömëni jaa longi. A bi ta du di soni aki, u di a bi kë taa di Könuköndë wooko bi sa go  a fesi a di köndë ka a bi dë. U di di baaa aki bi ta lei wotowan soni u di wooko fëën kuma fesima u dee baaa u di Bëikantoo Komite, mbei di an bi sa du di wooko fëën möön, wan woto baaa bi sa du di wooko go dou. Baaa Shigeo bi dë wan baaa u di Bëikantoo Komite möön leki 45 jaa longi, nöö a ta wooko ku di köni fëën u heepi dee möön njönku baaa. Dee baaa dee ta du soni kuma Baaa Shigeo ta heepi dee sëmbë u Gadu seei!

17. Andi dee baaa ku dee sisa dee ko gaandi sa ta da woto sëmbë, te u luku Lukasi 6:38?

¹⁷ Un dee baaa ku dee sisa dee ko gaandi, di fasi fa un ta libi ta lei taa wan sëmbë di abi wan taanga biibi, söseei di ta hoi hënseei a Gadu, ta abi di möön bunu libi di dë. Un ta lei wotowan taa a bunu u de ko sabi dee mama wëti u Bëibel, söseei u de libi ku de. Un sabi unfa un bi ta du soni a di ten di pasa. Ma di di juu bi dou fuun tooka soni, hën un tooka soni. Un dee gaansëmbë dee an dopu sö longi jeti, sa heepi tu. Un sa konda da wotowan unfa di sabi di un ko sabi Jehovah mbei un ko ta dë waiwai. Dee njönkuwan o wai seei u jei dee woto fuunu. Ee un ta lei wotowan dee soni dee un sabi, nöö Jehovah o mbei un feni gaan bunu.​—Lesi Lukasi 6:38.

18. Unfa dee baaa ku dee sisa dee ko gaandi ku dee möön njönkuwan sa ta heepi deseei?

¹⁸ Te un dee baaa ku dee sisa dee ko gaandi ta mbei möiti fuun ko dë mati ku dee möön njönkuwan, nöö woon sa ta heepi unuseei (Lom. 1:12). Un tuu abi wan soni di un sa du da di wotowan. Dee gaansëmbë abi köni ku öndöfeni u di libi. Dee möön njönkuwan abi kaakiti. Te njönkuwan ku gaansëmbë tuu ta wooko makandi kuma mati, nöö de ta tja gafa ko da Jehovah. Boiti di dë, di soni dë ta tja wini ko da wotowan a di kemeente.