1. Andi bi mbei taa a bi taanga u peleiki?

DEE sëmbë u Jehovah bi miti sömëni tesi di de bigi paaja di bunu buka möön leki 130 jaa pasa. * (Luku di pisi a basu.) De bi dë kuma dee Keesitu sëmbë u di fosu jaahöndö. De an bi hia, nöö de bi ta paaja wan buka di sömëni sëmbë an bi lobi. So sëmbë bi ta si de kuma sëmbë di an bi go a siköö wan bëtë. Bakaten di de tuwë Saatan ko a goonliba, hën de bi ta du ku de seei (Akoalimbo 12:12). Sensi di ten dë hën de ta peleiki „a dee lasiti daka u di goonliba aki” di dë „wan tumisi hogi ten”.​—2 Timoteo 3:1.

2. Andi Jehovah du u heepi u u du di peleikiwooko?

² Ma Jehovah ta heepi dee sëmbë fëën. A kë u de paaja di bunu buka a hii di goonliba, nöö an o mbei na wan soni tapa di wooko aki. A heepi dee sëmbë fëën u dini ën a wan  fasi di ta kai ku ën, u di a puu de a dee poipoi biibi. Di wan seei soni a bi du di a fii dee Isaëli sëmbë puu a Babilon (Akoalimbo 18:1-4). Hiniwan fuu apaiti ta feni wini u dee soni Jehovah ta lei u. A ta heepi u fuu libi fiifii ku useei, nöö a ta seeka u fuu sa lei wotowan soni fëën (Lesi Jesaaja 48:16-18). Na u di Jehovah ta tii di wooko fuu, mbei hii juu a o tooka dee soni dee ta pasa a di goonliba u heepi u fuu sa peleiki. A dë sö tuu taa, so u dee soni dee pasa a di goonliba bi mbei an taanga da u u peleiki. Ma de ta du ku u jeti, nöö u ta miti dee fuka u di goonliba u Saatan. Ee na Jehovah hën bi ta heepi u, wa bi o sa du di peleikiwooko.​—Jesaaja 41:13; 1 Johanisi 5:19.

3. Unfa di soni di Daniëli bi ta ko tuu?

³ Di tjabukama Daniëli bi taki a fesi kaa taa a di ten u di kaba, sömëni sëmbë bi o ko fusutan di tuutuu lei u Bëibel (Lesi Daniëli 12:4). Kölö sö ufö „di kaba juu” bigi, hën Jehovah heepi dee sëmbë fëën u fusutan dee fanöudu lei u di Bëibel, söseei a heepi de u de disa dee poipoi lei u keiki. A di ten aki dee sëmbë fëën ta lei wotowan dee tuutuu lei u Bëibel a hii së u goonliba. A dë gbelingbelin u si taa di soni Daniëli bi taki pasa tuutuu. A fika piki nöö a dou aiti milion sëmbë di ko sabi di tuutuu lei, nöö di ta lei wotowan soni fëën tu. Wë, andi heepi dee sëmbë u Jehovah u peleiki a hii së u goonliba?

4. Na un mëni töngö de bi puu di Bëibel ufö di jaa 1900?

⁴ Sömëni sëmbë abi wan Bëibel a di ten aki, nöö di soni dë ta heepi u u lei de soni u di bunu buka. Ma na hii juu a bi dë sö. Höndöhöndö jaa kaa dee fesima u keiki an bi kë u sëmbë lesi di Bëibel. De bi ta du hogi ku dee sëmbë dee bi ta lesi di Bëibel, söseei de bi kii so u dee sëmbë dee bi puu di Bëibel ko a woto töngö. Ma a dee jaa baka di jaa 1800, so ölganisaasi puu di Bëibel nasö pisi fëën ko a woto töngö, söseei de doloki ën a möön leki 400 töngö. Ufö di jaa 1900 sömëni sëmbë bi abi wan Bëibel kaa, ma tökuseei de an bi ta fusutan andi di Bëibel ta lei.

5. Andi Jehovah Kotoigi du u puu di Bëibel ko a woto töngö?

⁵ Dee sëmbë u Jehovah sabi taa de musu konda da wotowan andi di Bëibel ta lei, nöö de bi du ën tu. Bigibigi de bi ta wooko ku dee Bëibel dee bi dë a di ten dë, nöö de bi ta paati de da sëmbë. Sensi di jaa 1950, de bi tja di Nyun-Grontapuvertaling, nasö pisi fëën ko a döö a möön leki 120 töngö. A di jaa 2013, de toona tja wan njunjunwan u di Nyun-Grontapuvertaling ko a döö a Ingisitöngö. Di Bëibel aki an taanga u fusutan, söseei an taanga u puu ko a woto töngö. Te u ta wooko ku wan Bëibel di sëmbë sa fusutan, nöö an ta taanga u lei sëmbë dee tuutuu soni u Bëibel.

6, 7. (a) Un gaan feti bi feti a dee 100 jaa dee pasa? (b) Unfa di feti di de an bi ta feti a so köndë bi heepi u u peleiki da sëmbë?

⁶ A dee 100 jaa dee pasa sömëni feti bi feti, söseei tu gaan feti bi feti a hii goonliba. Milionmilion sëmbë bi dëdë. Na un fasi feti an bi dë möön, nöö unfa  a bi heepi dee sëmbë u Jehovah u peleiki? A di pisiten u di u tu goonliba feti, Nathan Knorr hën bi ta tei fesi da dee Jehovah Kotoigi. A di könklësi u di jaa 1942, a bi hoi wan fajafaja taki di de ta kai „U sa libi bööböö u nöömö u?” Baaa Knorr bi taki finifini u dee soni dee sikifi a kapitel 17 u di buku Akoalimbo, nöö a bi lei gbelingbelin taa Amagedon an bi o ko jeti. Baka di gaan feti wan ten bi o ko ka feti an bi o dë möön.​—Akoalimbo 17:3, 11.

⁷ Ma di soni aki an kë taki taa sëmbë an bi o ta feti a na wan kamian a goonliba möön. Sensi di u tu goonliba feti, milionmilion sëmbë dëdë a dee woto feti di bi feti. Ma a sömëni köndë an bi taanga da dee sëmbë u Jehovah u peleiki, u di feti an bi dë a dee köndë dë. Ma andi bi ko pasa? A di pisiten u di u tu goonliba feti u kuma Jehovah Kotoigi an bi dou 110.000 seei. Ma nöunöu u dë söwan aiti milion Kotoigi! (Lesi Jesaaja 60:22). Awa, a dee pisiten ka feti an bi dë u bi sa paaja di bunu buka da möön hia sëmbë.

8, 9. Faandi mbei an bi taanga möön u go a woto köndë, nöö unfa di lö fasi aki ta heepi u u du di wooko fuu?

⁸ A bi taanga da dee sëmbë u Jehovah u go a woto kamian di de bi bigi peleiki na Amëëkanköndë. A di jaa 1900 söwan 21 jaa baka di de bigi doloki Di Hei Wakitimawosu, nöö sö wan 8000 wagi ku wan tu bumbuu pasi nöö bi dë a di köndë dë. Ma nöunöu a pasa wan dusu ku feifihöndö milion wagi di dë a hii së u goonliba, nöö sömëni bumbuu pasi dë nöunöu a sömëni kamian. Fëën mbei u sa ta lëi a dee pasi dë u go peleiki a kamian di longi ku foto, söseei di taanga u dou. Ma kandë u ta libi a wan kamian ka a taanga u go a wan woto kamian. Ma ee a ko dë taa u musu waka ku futu u go a wan longi kamian seei, tökuseei u ta mbei hii möiti fuu sa go peleiki da hii sëmbë ka de dë.​—Mateosi 28:19, 20.

⁹ Boiti wagi, u nango ku woto soni a woto köndë tu. U ta manda Bëibel ku dee woto buku fuu ku toloki, boto nasö ku talanwagi go a woto köndë. Di soni aki kë taki taa a wan tu wiki nöö u sa tja dee buku fuu go da dee baaa ku sisa a kamian di longi u go. Dee keling-gaanwomi, dee baaa u Bëikantoo Komite, dee sëndëlengi, söseei woto baaa ta tei opolani u go hoi taki a könklësi, nasö u go heepi dee kemeente. Dee baaa u di Tii Kulupu ku woto baaa di ta wooko a di hedikantoo seei ta tei opolani go a woto köndë u da dee baaa ku sisa u de degihati, söseei u lei de u du dee wooko u de möön bunu. Hii dee soni aki ta heepi dee sëmbë u Jehovah u libi kuma wan famii ku deseei.​—Psalöm 133:1-3.

10. Unfa de wooko ku Ingisitöngö a hii së a goonliba?

¹⁰ A di fosu jaahöndö sömëni sëmbë a di köndë Loomë bi ta fan Giikitöngö. A di ten aki Ingisitöngö da di töngö di sömëni sëmbë ta fan a hii së u goonliba. Wan buku ta taki taa söwan 1700 milion u dee sëmbë dee ta libi a hii goonliba ta fan Ingisitöngö, nöö di ta fusutëën tu (English as a Global Language). Sömëni sëmbë lei u fan Ingisitöngö u di a hii së u goonliba de ta fan di töngö te a nama ku wooko soni, politiki soni, nasö soni di könima ta mbei.

11. Unfa di Ingisitöngö bi heepi dee sëmbë u Jehovah u du di wooko u de?

¹¹ Di fan di sëmbë ta fan Ingisitöngö a hii së u goonliba heepi u u paaja di bunu buka. A di ten di pasa, dee buku fuu bi dë u feni a Ingisitöngö wanwan. Sömëni sëmbë bi sa lesi de u di sëmbë bi ta fan Ingisitöngö a hii së u goonliba. Ingisitöngö de ta fan a di hedikantoo fuu. Dee baaa ku sisa u peipei köndë, di ta fusutan Ingisitöngö nango lei soni a dee siköö a Patterson, a New York.

12. Na un mëni töngö u ta puu dee buku fuu ko, nöö unfa dee soni di mbei ku computer bi heepi u u du di wooko aki?

¹² Ma u abi di faantiwöutu u paaja di bunu buka da sëmbë a hii goonliba. Fëën mbei u ta puu dee buku fuu ko a möön leki 700 töngö. Andi bi heepi u u du di wooko aki? Computer ku soni di de mbei ku computer kuma MEPS bi heepi u u puu buku ko a woto töngö. Di soni dë mbei dee Jehovah Kotoigi sa fusutan di „soifi töngö” u di tuutuu lei u Bëibel, söseei de sa libi makandi kuma wan famii.​—Lesi Sefanja 3:9.

13, 14. Unfa dee wëti ku dee soni kuutubangi taki heepi u?

¹³ A sömëni fasi dee wëti u Loomë bi heepi dee Keesitu sëmbë u di fosu jaahöndö u peleiki da sëmbë. A di ten aki dee wëti u sömëni köndë ta heepi u u  du di peleikiwooko tu. Dee wëti fu Amëëkanköndë ta taki taa hii sëmbë abi di leti u go a di keiki di a kë, u taki andi de ta biibi, söseei u ko makandi. Di soni aki kë taki taa u sa hoi komakandi te u kë, söseei u sa peleiki da sëmbë a di köndë dë. Boiti di dë, u sa seeka di peleikiwooko di u ta du a hii së u goonliba kumafa u kë a di hedikantoo fuu di dë na Amëëkanköndë. Ma a di ten di pasa u bi musu go a kuutu fuu bi sa feni di leti u paaja di bunu buka (Filipi 1:7). Nöö te dee kuutuma bi ta pooba u tapa u u na du di peleikiwooko, nöö u bi nango a dee möön hei kuutubangi. Nöö u bi wini gaansë u dee kuutu dë.

¹⁴ A woto köndë u bi go a kuutu fuu bi sa dini Jehovah kumafa u kë, söseei u peleiki. Te u bi lasi di kuutu, nöö u bi nango a dee möön hei kuutubangi di ta kuutu soni u hii köndë. Wan u dee kuutubangi ka u lo’ u go da di kuutubangi de ta kai di Kuutubangi u Europa di ta kuutu dee leti di libisëmbë abi. Di höndima-liba u di jaa 2014 bi dou, hën u bi wini 57 kuutu a di Kuutubangi dë kaa. Nöö dee soni di di Kuutubangi taki, nöö gaansë u dee köndë u Europa musu du de. Hii fa ’sëmbë ta buuse u’, tökuseei dee wëti u sömëni köndë ta da u pasi u dini Jehovah kumafa u kë.​—Mateosi 24:9.

15. Un njunjun fasi bi ko dë u doloki buku, nöö unfa di soni dë bi heepi u?

¹⁵ Dee njunjun fasi fa de bi ko ta doloki buku bi heepi u u paaja di bunu buka gaanfa seei. A di pisiten u di jaa 1450, wan womi de kai Johannes Gutenberg bi feni wan fasi u doloki buku. Sömëni  höndö jaa, sëmbë bi ta doloki buku a di fasi dë. Ma a dee 200 jaa dee pasa, de bi mbei njunjun masini u doloki buku. De bi mbei wan njunjun masini u doloki buku möön hesi, nöö a bi ta mbei dee buku möön bunu tu. Söseei a bi möön bukopu u mbei pampia, söseei u mbei buku. Unfa dee soni aki bi heepi u u mbei dee buku fuu? A di jaa 1879, de bi doloki di fosu Hei Wakitimawosu a Ingisitöngö nöö. An bi abi na wan peentje, nöö 6000 fëën nöö de bi doloki. A di ten aki, de ta doloki di Hei Wakitimawosu a möön leki 200 töngö. A abi waitiwaiti peentje di abi peipei kulölu, nöö de ta doloki möön leki 50.000.000 u hiniwan Hei Wakitimawosu di de ta mbei.

16. Un njunjun soni di de mbei heepi u u peleiki a hii së u goonliba? (Luku di peentje a bigi u di woto.)

¹⁶ Sömëni njunjun soni di de mbei a dee 200 jaa dee pasa bi heepi dee sëmbë u Jehovah u paaja di bunu buka. U bi taki u talanwagi, u wagi ku opolani kaa, ma woto soni dë di bi heepi u tu. Dee soni dë da baisigi, masini u sikifi soni, soni u mbei buku da bookowojoma, masini u manda buka go a longi kamian, tëlëfön, soni u puu footoo, teipi u tei fan, soni u mbei fëlön, ladio, teefei, fëlön, computer ku di Internet. Hii fa na dee sëmbë u Jehovah mbei dee soni aki, tökuseei u ta wooko ku de u mbei di Bëibel ku dee woto buku fuu a peipei töngö, fuu sa peleiki a hii së u goonliba. A sö wan fasi u „ta bebe di mëiki u dee nasiön u goonliba”, leti kumafa di Bëibel bi taki a fesi.​—Lesi Jesaaja 60:16.

17. (a) Andi dë gbelingbelin u si a di peleikiwooko di u ta du? (b) Faandi mbei Jehovah kë taa u wooko ku ën?

¹⁷ A dë gbelingbelin u si taa Jehovah ta tii di peleikiwooko fuu. Jehovah hën da u di wooko aki u du. Na du an sa du ën söndö u, ma u di a lobi u, söseei u di a kë fuu wooko ku ën, mbei a da u di wooko. Ku di peleiki di u ta peleiki u ta lei ën taa u lobi ën, söseei taa u lobi woto sëmbë tu (Maikusi 12:28-31; 1 Kolenti 3:9). U dë ku tangi a hati seei taa Jehovah ta heepi u u peleiki a hii së u goonliba. Fëën mbei boo tei hiniwan okasi di u feni u konda soni u Jehovah ku di Könuköndë da sëmbë!