1. Andi bi pasa a di jaa 66? (Luku di peentje a bigi u di woto.)

PAKISEI taa i da wan Keesitu sëmbë di bi ta libi a Jelusalen a di jaa 66. Sömëni soni bi ta pasa. Wan u dee hedima u dee sodati u Loomë de kai Florus bi fufuu 17 talënti a di Wosu u Gadu. Nöö dee Dju hati bi ko boonu seei. De bi kii sömëni u dee sodati u Loomë, hën de bi hopo taki taa de an kë dë a di tii u Loomë basu möön. Ma wantewante di tii u Loomë du wan soni. An dou dii liba seei, hën wan hedima u dee sodati u Loomë de kai Cestius Gallus tja 30.000 sodati go lontu di foto Jelusalen. Dee Dju dee bi hopo fia ku dee tiima u Loomë bi go tjubi a di Wosu u Gadu, nöö dee Loomë sodati bi ta mbei möiti u booko go a dendu. Hii dee sëmbë u di foto bi bigi ta fëëë seei. Unfa ii bi o fii ee ju hën bi ta si fa hii dee soni aki ta pasa?

2. Andi dee Keesitu sëmbë bi musu du te de bi si dee Loomë sodati lontu di foto Jelusalen, nöö unfa de bi o sa du di soni dë?

² Jesosi bi piki dee bakama fëën sömëni jaa a fesi taa dee soni aki bi o pasa, nöö a bi piki de andi de bi musu du tu. A bi taa: „Te un si sodati lontu Jelusalen buta a djegi, nöö un musu sabi taa di ten dou fu de booko ën puu dë e. Nöö dee sëmbë dee dë a Judea a di ten dë, nöö de musu kule go tjubi a dee gaan kuun mindi. Nöö dee sëmbë dee dë a köndë ganda, nöö de musu kule kumutu dë. Dee sëmbë dee dë a  goon dendu, de an musu toona go a köndë ganda möön” (Lukasi 21:20, 21). Unfa de bi o sa kumutu a Jelusalen kumafa Jesosi bi piki de, ee sodati bi lontu di foto? Wan foombo soni bi pasa. Dee sodati dee bi lontu Jelusalen bi toona go baka! Jesosi bi taki taa te di feti bi o feti, nöö Gadu bi o „tapëën möön hesi” (Mateosi 24:22). Di dee sodati bi go, hën dee Keesitu sëmbë dee bi ta dini Gadu ku hii de hati, bi sa kule go tjubi a dee gaan kuun mindi kumafa Jesosi bi taki. * (Luku di pisi a basu.) Bakaten, wan njunjun sodati kulupu u Loomë bi toona ko a Jelusalen a di jaa 70. Di pasi aki de bi booko di foto kaba a sösö. Ma hii dee sëmbë dee bi du di soni di Jesosi bi piki de, bi fika a libi.

3. Andi o pasa abiti möön kumafa a bi pasa a di ten u dee Keesitu sëmbë u di ten ala, nöö andi woo taki a di woto aki?

³ Dee soni dee Jesosi bi piki dee bakama fëën a di ten ala ta fiti di ten fuu aki tu. Abiti möön useei o miti dee soni dee bi miti dee sëmbë u di ten ala tu. Jesosi bi tei dee soni dee bi o pasa a di fosu jaahöndö u lei u andi o pasa te di „gaan fuka” o bigi (Mateosi 24:3, 21, 29). Dee Keesitu sëmbë dee bi ta dini Gadu ku hii de hati bi fika a libi di dee sodati u Loomë bi go booko di foto Jelusalen kaba a sösö. Sö nöö wanlö „gaan hia sëmbë” o pasa di gaan fuka di o ko a goonliba abiti möön. (Lesi Akoalimbo 7:9, 13, 14.) A dë fanöudu seei u ko fusutan dee soni dee di Bëibel ta taki u dee soni dee o pasa abiti möön. Faandi mbei? U di a nama ku di libi fuu. Wë, boo go luku unfa dee soni aki nama ku hiniwan fuu.

4. Unfa di gaan fuka o bigi?

⁴ Unfa di gaan fuka o bigi? Wë, a o bigi ku di poi di de o poi hii dee poipoi keiki. Di Bëibel ta kai dee poipoi keiki „di Gaan Babilon, di gaan mötjö mama u mundu” (Akoalimbo 17:5-7). Faandi mbei di Bëibel ta kai dee poipoi keiki wan mötjö mujëë? U di dee hedima u dee keiki aki an ta hoi deseei a Gadu. Ka u de du soni u heepi Jesosi ku di Könuköndë fëën, nöö de ta du soni u heepi dee tiima u di goonliba aki, söseei de an ta wooko ku dee soni di di Bëibel ta lei, u de sa ta hai sëmbë ko a de. De an ta dini Gadu a wan limbolimbo fasi kumafa dee salufuwan ta du ën (2 Kolenti 11:2; Jakobosi 1:27; Akoalimbo 14:4). Ma ambë o poi di Gaan Babilon? Jehovah o mbei „dee teni tutu” u di ’mbeti di sinkii fëën dë bë hëii sö’, du di soni di a abi a pakisei. Di ’mbeti di sinkii fëën dë bë hëii sö’ da dee nasiön sëmbë dee ko makandi (VN), nöö „dee teni tutu” da hii dee politikima dee ta tuwë gogo ku ën a wan së.​—Lesi Akoalimbo 17:3, 16-18.

5, 6. Faandi mbei u taki taa di poi di de o poi di Gaan Babilon an kë taki taa de o kii hii dee sëmbë dee dë a poipoi keiki?

⁵ De o kii hii dee sëmbë u dee poipoi keiki te de o poi di Gaan Babilon u? Wë nönö. Jehovah bi mbei di tjabukama Sakalia sikifi andi bi o pasa. A di ten dë, wan sëmbë di bi dë a wan poipoi keiki o taki taa: „Mi na wan tjabukama. Mi da wan womi di ta wooko goon, biga wan sëmbë bai mi kuma saafu sensi di mi bi njönku.’ Te wan sëmbë o hakisi de: ’Andi da dee kasikaasi a i maun dë?’, nöö [a] o piki taa: ’Sëmbë hën naki mi di mi bi dë a di wosu u dee sëmbë dee lobi mi’”(Sakalia 13:4-6). Wë, dee fesima u keiki seei o taki a di ten dë taa de an dë keikima, söseei de o taki taa nöiti de an bi dë a poipoi keiki wan daka.

⁶ Andi o pasa ku dee sëmbë u Gadu a di ten dë? Jesosi bi taki taa: „Ka soni o hogi tjika dë, mi taki da unu taa ee Masa Gaangadu an tapëën hesi, nöö na wan sëmbë o dë ku libi a goonliba möön. Hii sëmbë seei tuu fiaa o dëdë kaba. Ma fu dee sëmbë dee Masa Gaangadu tei ko sëmbë fëën, nöö fu de hedi wë a o tapëën möön hesi” (Mateosi 24:22). Gadu bi „tapa” di gaan fuka di bi ko a Jelusalen a di fosu jaahöndö „möön hesi”. Di soni dë bi mbei taa „dee sëmbë dee Masa Gaangadu tei ko sëmbë fëën” bi sa fusi  go. Dee sëmbë dë bi dë dee salufu Keesitu sëmbë. A di wan seei fasi Gadu o „tapa” di fosu pisi u di gaan fuka „möön hesi” da „dee sëmbë dee Masa Gaangadu tei ko sëmbë fëën”. Dee politikima, hën da „dee teni tutu” an o feni pasi u kii dee sëmbë u Gadu. Ma wan sati pisiten o dë ka woo böö pikisö baka te de poi di Gaan Babilon kaba a sösö.

7, 8. Un okasi woo feni baka te de o poi dee poipoi keiki, nöö unfa dee sëmbë u Gadu o tooka ku hii dee sëmbë u di ten dë?

⁷ Andi o pasa baka te de poi dee poipoi keiki? Wan pisiten o dë ka woo lei tuutuu andi dë a u hati. A di ten dë gaansë u sëmbë o go suku tjubi a dee ölganisaasi u libisëmbë, hën da „dee sitonu basu a dee kununu mindi” (Akoalimbo 6:15-17). Ma dee sëmbë u Jehovah o go suku tjubi nëën. Di Gadu bi „tapa” di feti a di fosu jaahöndö, nöö an bi dë wan ten da hii dee Dju sëmbë u biinga ko toon Keesitu sëmbë. Ma a bi dë wan ten da dee sëmbë dee bi dë Keesitu sëmbë kaa, u de go kumutu a Jelusalen, kumafa Jesosi bi piki de. A di wan seei fasi soni o dë a di ten di ta ko. Te Gadu o „tapa” di feti di de o feti ku di Gaan Babilon „möön hesi”, nöö wa musu mëni taa sömëni sëmbë o biinga ko toon Keesitu sëmbë. Ma a o dë wan ten u hii dee tuutuu dinima u Jehovah feni di okasi u lei taa de lobi ën, söseei taa de ta heepi dee salufuwan.​—Mateosi 25:34-40.

⁸ Wa sabi seiki andi o pasa a di pisiten ka tesi o miti u. Ma u sabi taa di libi o taanga, nöö a o dë fanöudu u disa sömëni soni. Dee Keesitu sëmbë u di fosu jaahöndö bi musu go disa dee wosu u de, söseei de bi musu pasa sömëni taanga ten u de bi sa fika a libi. (Maikusi 13:15-18). Di soni di u musu hakisi useei da: ’Mi dë kabakaba u disa dee gudu dee mi abi ö? Mi dë kabakaba u du hiniwan soni di dë fanöudu u hoi mi seei a Jehovah u?’ Pakisei di soni aki! Leti kumafa di tjabukama Daniëli wanwan nöö bi ta dini Jehovah a di ten fëën, sö nöö u wanwan nöö o dë dee sëmbë dee o ta dini di Gadu fuu aluwasi andi o pasa a di ten dë.​—Daniëli 6:10, 11.

9, 10. (a) Un buka dee sëmbë u Gadu o paaja a di pisiten u di gaan fuka? (b) Andi dee felantima u dee sëmbë u Gadu o du?

⁹ Di pisiten u di gaan fuka an o dë di ten u paaja di „bunu buka u di Njunjun Tii [Könuköndë] u Gadu”. Di ten u paaja di bunu buka o pasa kaa. Di juu „u di ten u dë aki o kaba”! (Mateosi 24:14). Ku degihati seei dee sëmbë u Gadu o ta paaja wan fanöudu buka di o nama ku hii sëmbë. Kandë de o ta paaja di buka taa abiti möön hii di hogi goonliba u Saatan o booko kaba a sösö fiaa. Di Bëibel taa di buka aki o dë kuma ëisi dombo te a ta taki taa: „Hën ëisi ta kumutu a liba ala dombodombo ta kai gbii gbii ta naki sëmbë ta kii. Dee ëisi dombo naandë, wan u de ta hebi kuma feifiteni kilo sö. Nöö fa dee soni pasa dë seei, ma dee sëmbë fika a goonliba ta kosi Masa Gaangadu eti ta taki taku fëën fu di gaan sitaafu de ta tja naandë hedi.”​—Akoalimbo 16:21.

¹⁰ Dee felantima fuu o jei di buka aki di o seki de seei. Jehovah bi mbei di tjabukama Ezekiëli sikifi andi wan kulupu u peipei nasiön sëmbë di di Bëibel ta kai Gögi u Magögi o du: „Di möön Hei Masa Jehovah taki taa: ’A di daka dë joo go sindo pakisei, nöö joo luku unfa i sa du hogi ku de. Joo taki taa: „Mi o go feti ku di köndë di dë söndö peni. Mi o ko feti ku dee sëmbë dee an abi bookohedi, söseei di an ta fëëë taa hogi sa miti de. Hii de tuu ta libi a di köndë söndö peni ku kaampi ku gaandöö.” A dë a ju pakisei u tei sömëni gudu u de, nöö i kë fufuu sömëni soni u de tja go. I kë go poi dee kamian ka sëmbë toona go libi, nöö i kë du hogi ku dee sëmbë dee mi puu a dee woto köndë sëmbë mindi. Dee sëmbë aki de ta tja hia gudu ko a wan, nöö de ta libi a di goonliba mindi.’” (Ezekiëli 38:10-12). A o dë gbelingbelin u si taa dee sëmbë u Gadu an o dë kuma dee woto sëmbë. A o dë kuma de ta libi a di „goonliba mindi”. Dee nasiön sëmbë an o sa hoi deseei. De o  kë go du ku dee salufuwan u Jehovah, söseei ku dee sëmbë dee ta heepi de.

11. (a) Andi u musu hoi a pakisei a di fasi fa soni o pasa a di pisiten u di gaan fuka? (b) Unfa sëmbë o dë te de si dee peipei soni dee o ta pasa?

¹¹ Andi o pasa baka di dë? Di Bëibel an ta piki u gbelingbelin andi ku andi o pasa fosu, ma so u dee soni o sa pasa a di wan seei ten. Di Jesosi bi taki di tjabukama woto di nama ku di kaba u di goonliba aki, a bi taa: „Nöö baka u di gaan fuka ten u taki dë, nöö wanlö oto gaan soni o ko pasa tu e, kumafa di tjabukama bi taki a fesi. A taa: Di sonuwojo o dungu kankan, nöö di libawojo an o tuwë limbo möön tu. Dee teeja dee dë a liba ala, de o ta kumutu a de kamian ta puu ta kai. Hii kaakiti u mundu kaa o ta seki. Nöö di juu dë, sëmbë o si Mi di ko Libisëmbë Mii aki kumutu a liba ala ta ko a dee wöluku dendu. Nöö ku gaan kaakiti mi o ko e, ku waiti seei, ta koti faja ta ko.” (Lukasi 21:25-27; lesi Maikusi 13:24-26.) Te di tjabukama woto aki o pasa tuutuu, nöö soni o ta pasa a liba ala di o mbei sëmbë ta fëëë u? Boo dë ta wakiti nöö woo si. Ma u sabi taa te dee felantima u Gadu o si dee soni aki ta pasa, nöö de o fëëë te de an o saandi u du.

12, 13. (a) Andi o pasa te Jesosi o ko ku „gaan kaakiti . . . , ku waiti seei”? (b) Andi dee futuboi u Gadu o du a di ten dë?

¹² Andi o pasa te Jesosi o ko ku „gaan kaakiti . . . , ku waiti seei”? A o paka dee sëmbë dee bi hoi deseei nëën, nöö a o sitaafu dee sëmbë dee an bi hoi deseei nëën (Mateosi 24:46, 47, 50, 51; 25:19, 28-30). Jesosi bi konda wan woto u booko di soni aki finifini da u. A bi taki taa: „Te wan daka nöö Mi di ko dë Libisëmbë Mii aki o toona ko a goonliba e, mi ku dee basia u Gadu Köndë tuu. Nöö fa mi o ko dë, nöö ku hii di hei u [mi] . . . mi o ko e. Biga mi o ko fu mi ko sindo a di könubangi u mi, nöö di waiti u [mi] o ta koti faja a hii di kamian. Nöö di juu ten dë, nöö de o kai hii sëmbë u goonliba kumutu a hii dee köndëköndë tuu fia tja ko a mi fesi, nöö mi o paati de a tu pei.  Hafu u de o dë a mi letimaun së, hafu u de o dë a mi töötömaun së, leti kumafa dee sëmbë ta kiija mbeti ta paati dee mbeti u de, sikapu dë a wan së, kaabita dë a wan së” (Mateosi 25:31-33). Andi o pasa ku dee sikapu ku dee kaabita? De o kuutu de. Dee kaabita, nasö dee sëmbë dee an bi hoi deseei a Gadu „o feni gaan sitaafu [dëdë, NW] fu teego”. Ma dee sikapu nasö dee sëmbë dee bi hoi deseei a Gadu o feni di libi u teego.​—Mateosi 25:46.

¹³ Andi dee kaabita o du te de ko fusutan taa de o kii de? De „o ta bai ta këë te na soni” (Mateosi 24:30). Ma andi dee salufuwan ku dee sëmbë dee ta heepi de o du ? De o du andi Jesosi bi taki. A bi taki taa: „Te un si dee soni naandë seti ko, nöö un musu dë waiwai awaa. Biga di juu zuntu fuun kumutu a di fuka di un dë aki.”​—Lukasi 21:28.

14, 15. Andi o pasa baka te Gögi u Magögi o bigi feti ku dee sëmbë u Gadu, nöö unfa di soni aki o pasa?

¹⁴ Andi o pasa baka te Gögi u Magögi o go feti ku dee sëmbë u Gadu? Di Bëibel ta taki taa di Womi Mii di ko dë libisëmbë mii o manda ’dee basia fu Masa Gaangadu köndë go ta waka ta pii hii dee sëmbë u Gadu tuu hai tja ko buta a wan kamian. De o pii de a hii kamian ka de bi dë, ee a sonu go, ee a sonu kumutu, ee a basusë, ee a libasë. Sö dee basia o hai de ko makandi’ (Maikusi 13:27; Mateosi 24:31). Di wooko u pii hii dee sëmbë aki ko buta a wan kamian, an dë di ten ka Gadu ta tei so Keesitu sëmbë ko toon salufuwan. Söseei an dë di lasiti sitampu di dee salufuwan dee o dë a goonliba aki jeti, o kisi (Mateosi 13:37, 38). De o kisi di sitampu dë kölö sö ufö di gaan fuka bigi (Akoalimbo 7:1-4). Wë, nöö andi da di pii di de o pii sëmbë ko buta a wan kamian? A dë di pisiten ka dee salufuwan dee o dë a goonliba aki jeti, o feni di paka u de, hën da de o go a Gadu Köndë (1 Tesalonika 4:15-17; Akoalimbo 14:1). Di soni aki o pasa a wan pisiten baka te Gögi u Magögi o bigi feti ku dee sëmbë u Gadu (Ezekiëli 38:11). Awa, leti kumafa Jesosi bi taki nöö „dee sëmbë dee bi libi bunu a Gadu wojo, nöö de o dë a di köndë ka Gadu dë könu, nöö hii sëmbë o si fa de bi libi bunu tjika. Biga di bunu libi u de o ko a döö ta sëndë leti kuma sonu u hii sëmbë musu si ën”​—Mateosi 13:43. * (Luku di pisi a basu.)

¹⁵ Di soni aki kë taki taa de o tei dee salufuwan tja go a Gadu Köndë ala ku libisëmbë sinkii ö? Sömëni u dee poipoi keiki ta biibi taa Gadu o tei Keesitu sëmbë tja go a liba ala ku libisëmbë sinkii. Söseei de ta pakisei taa de o si Jesosi te a o toona ko u ko tii di goonliba. Ma di Bëibel ta lei u gbelingbelin taa te Jesosi o toona ko, nöö wa o si ën. A ta taki taa „de o si di maaka fu Mi di ko dë Libisëmbë Mii aki te a liba ala”, nöö Jesosi o ko „a dee bundji dendu” (Mateosi 24:30). Di Bëibel ta taki söseei taa: „Sinkii . . . ku buuu . . . an o sa go a Gadu Köndë.” Fëën mbei „te di juu dou di tutu böö kaa, nöö wantewante bifö i mëni, nöö Gadu o tooka di sinkii” u dee sëmbë dee o go libi a Gadu Köndë ala. * (Luku di pisi a basu.) (Lesi 1 Kolenti 15:50-53.) De o pii hii dee salufuwan dee dë a goonliba aki jeti tja ko a wan di wan pasi.

16, 17. Andi musu pasa ufö di Sikapu Mii toou?

¹⁶ Te hii dee 144.000 salufuwan dë a Gadu Köndë ala kaa, nöö de o sa seeka dee lasiti soni da di toou u di Sikapu Mii (Akoalimbo 19:9). Ma wan woto soni musu pasa ufö di gaan piizii soni dë pasa. Hoi a pakisei taa a di pisiten te Gögi o go feti ku dee sëmbë u Gadu, nöö wan tu salufuwan o dë a goonliba aki jeti (Ezekiëli 38:16). Wë nöö andi dee sëmbë u Gadu o du? De o tei di lai di sikifi aki: „An o dë fuun feti. Go nöö un musu go ala. Un taanpu piii, nöö un luku fa Jehovah o heepi unu. . . . Wan fëëë e, nöö wan panta tu” (2 Kloniki 20:17). Wan pisiten baka te Gögi bigi feti ku dee sëmbë u Gadu, nöö Jesosi o tei dee salufuwan dee o dë a goonliba aki jeti, tja go a  Gadu Köndë. Di tëkisi u Akoalimbo 17:14 ta piki u andi dee sëmbë u Gadu Köndë ala o du te Gögi o go feti ku dee sëmbë u Gadu. Dee felantima u dee sëmbë u Gadu „o hopo go feti ku di Sikafu Mii, ma di Sikafu Mii o wini de e. Biga hën da di Masa a hii masa liba, hënseei da di Könu a hii könu liba. Nöö fa a o wini de dë, a o abi wanlö hia sëmbë nëën së dee a bi pii tei buta ko sëmbë fëën apaiti. De tuu o ta waka nëën baka ku di wan kodo hati, nöö hën ku de tuu makandi o wini dee könu e”. Sö Jesosi ku dee 144.000 salufuwan dee o dë könu a Gadu Köndë ala, o ko heepi dee sëmbë u Gadu a goonliba aki.

¹⁷ Di heepi di de o ko heepi dee sëmbë u Gadu, hën o tja di feti u Amagedon ko. Di feti dë o tja gafa ko da di santa në u Jehovah (Akoalimbo 16:16). A di ten dë de o kii hii dee sëmbë dee an bi hoi deseei a Gadu. Dee sëmbë dë, de o dë kuma kaabita. Na wan sëmbë o ta du hogi a goonliba möön, söseei „wanlö gaan hia sëmbë” o pasa Amagedon libilibi. Te u kaba fëën, di piizii soni di sikifi a di buku Akoalimbo o sa pasa. Hën da di toou u di Sikapu Mii! (Akoalimbo 21:1-4). * (Luku di pisi a basu.) Hii dee sëmbë dee o pasa Amagedon libilibi o si fa Gadu abi bunuhati tjika. De o si fa Gadu o lei de taa a lobi de gaanfa seei ku fa a o da de soni te a hia tjika. U ta wakiti u di ten dë ko hesihesi seei. Di toou dë o dë wan gaan piizii soni seei!​—Lesi 2 Petuisi 3:13.

18. Andi u musu dë kabakaba u du, u di u sabi taa abiti möön gaan piizii soni o pasa?

¹⁸ Andi hiniwan fuu musu du nöunöu fa u sabi taa abiti möön dee gaan piizii soni aki o pasa? Jehovah bi mbei apösutu Petuisi sikifi taa: „Dee sëmbë, di i si dee soni dë o pasa sö, nöö an fiti fuu libi limbolimbo da Gadu nö? Fa u ta luku di daka dë, nöö un boo ta watji ën seei ku wai ta biinga ta du soni fu di daka musu ko möön hesi. . . . Wë di un ta luku sö wan soni ku wai sö kaa, dee sëmbë, nöö un musu biinga seei fu te Masa Jesosi toona ko, nöö woon dë limbolimbo söndö föutu ku kötöhati nëën fesi” (2 Petuisi 3:11, 12, 14). Fëën mbei, un boo dë kabakaba u ta dini Gadu a wan limbolimbo fasi, wa musu go nama ku poipoi keiki, söseei un boo ta du soni di ta lei taa u dë ku Jesosi Keesitu a wan së, di dë di Könu u Bööböö libi.