1, 2. Faandi mbei Jesosi lobi Maita, nöö un föutu Maita bi mbei di bi lei taa a bi dë wan zöndu libisëmbë tu?

TE I pakisei di sisa u Lazalosi de kai Maita, nöö un pei sëmbë i ta si kuma a bi dë? Di Bëibel ta lei u taa Maita bi dë wan gaan mati u Jesosi, nöö a ta taki tu taa Jesosi bi lobi fa a dë. Ma na Maita wanwan nöö da mujëë sëmbë di a bi lobi, nöö nëën wanwan nöö a bi ta lesipeki tu. Di sisa u Maita de kai Malia seei bi dë wan gaan mati u Jesosi. Nöö Jesosi bi lobi di mama fëën di de ta kai Malia tu (Johanisi 11:5; 19:25-27). Wë nöö faandi mbei Jesosi bi lobi Maita sö?

² Jesosi bi lobi Maita u di a bi abi suti fasi, söseei u di a bi lo’ u da sëmbë soni, nöö a bi ta wooko taanga tu. Ma di soni mbei a bi möön lobi ën, hën da u di Maita bi abi wan taanga biibi. A bi ta biibi hii dee soni Jesosi bi ta lei ën, nöö a bi dë seiki taa Jesosi hën bi dë di Mësiasi di Gadu paamusi (Johanisi 11:21-27). Ma Maita bi dë wan zöndu libisëmbë. Leti kumafa u tuu ta mbei föutu, sö nöö hënseei bi ta mbei föutu tu. Wan daka di Jesosi bi go luku Maita ku Malia, hën hati fëën bi ko boonu ku hën sisa Malia. Fëën mbei a bi piki Jesosi  faa fan ku Malia. Maita piki Jesosi taa: „Masa o, ja si nö? Fa i si i ko aki, nöö hën Malia disa mi wanwan tö fu mi seeka hii soni da unu. Ja sa mandëën fa a ko heepi mi nö?” (Lesi Lukasi 10:38-42.) Faandi mbei Maita taki di soni dë? Nöö andi u sa lei u di soni di Jesosi bi piki ën?

3, 4. Andi Malia du di Jesosi bi lobi seei, nöö andi Maita lei u di soni dë? (Luku di peentje a bigi u di woto.)

³ Jesosi bi wai taa Maita ku Malia bi kai ën ko a de pisi, nöö a bi kë tei di ten dë u lei de soni u Gadu. Wantewante Malia go sindo leti a Jesosi fesi ta „haika dee soni a ta taki”. A bi kë lei hii soni di a bi sa lei a di möön Gaan Mësitë. Maita seei bi sa ko haika Jesosi tu. Ee a bi du sö, nöö Jesosi bi o gafëën seei, u di a bi o disa dee soni dee a bi ta du u ko haika ën.

⁴ Ma soni bi puu Maita pakisei. A bi dë ta seeka soni u boi wan suti njanjan da Jesosi, söseei a bi ta du sömëni woto soni u mbei taa Jesosi fii bunu. Nöö di Maita si taa Malia an ta ko heepi ën, hën hati fëën boonu, te fa a bigi kuutu da Jesosi. Jesosi bi sabi taa Maita bi ta pooba u du tumisi hia soni, fëën mbei a piki ën a wan suti fasi taa: „Wë Maita o, mujëë, haika e. I dë ku gaan pakisei ta booko hedi a sömëni soni.” A bi piki ën söseei taa an bi dë faa boi sö hia soni. Hën Jesosi gafa Malia u di a bi ko sindo ta haikëën. A bi taki taa: „Fa i si Malia ko sindo ta haika mi aki, nöö hën du di möön bunu soni, nöö ma o puu ën nëën.” Kandë Malia bi sa fëëkëtë di soni di a bi njan di daka dë, ma u dë seiki taa an bi fëëkëtë dee soni dee Jesosi bi lei ën, söseei an bi fëëkëtë di fasi fa a bi gafëën. Baka söwan 60 jaa, apösutu Johanisi bi taki taa: ’Jesosi bi lobi Maita ku Malia’ (Johanisi 11:5). Fëën mbei u sa taki taa Maita bi tei dee soni di Jesosi bi piki ën, nöö a bi dini Jehovah ku hii ën hati go dou.

5. Faandi mbei a dë wan taanga soni seei a di ten aki u buta hii u pakisei a dee möön fanöudu soni? Nöö un hakisi woo go luku?

⁵ U ko si taa möön soni dë a di ten aki di sa puu u pakisei a di dini u Jehovah, möön leki fa a bi dë na awooten. A di Hei Wakitimawosu u 15 u wajamaka-liba u di jaa 1958, de bi piki dee baaa ku sisa taa de an bi musu mbei dee computer soni u di goonliba aki puu de pakisei a di dini u Jehovah. A di ten dë seei a bi dë kuma hiniwan daka de bi ta mbei njunjun soni. Dee soni kuma buku, ladio, fëlön, ku teefei bi ko dë gaan nëbai soni seei a di ten dë. Di Hei Wakitimawosu bi taki tu taa möön u ta ko zuntu ku di kaba u di goonliba, „möönmöön soni o dë di o sa puu u pakisei”. A di ten aki sömëni soni dë di sa puu u pakisei, nöö de an bi hia sö wan daka. Andi sa heepi u fuu ta buta hii u pakisei a di dini u Jehovah kumafa Malia bi du ën?

6. Unfa dee sëmbë u Jehovah bi wooko ku computer soni?

⁶ Dee sëmbë u Jehovah bi wooko ku dee computer soni u di goonliba aki u paaja di bunu buka. Ufö di fosu goonliba feti bigi, söseei a di pisiten di di feti aki bi ta feti, de bi wooko ku computer soni u lei di „Photo-Drama der Schepping”. Di „Photo-Drama der Schepping” aki da wan pei fëlön di bi abi hanse peentje ku kulölu di de bi ta pëë, söseei sati fëlön ka i ta jei sëmbë töngö, nöö a bi abi poku tu. A sö wan fasi de bi paaja di bunu buka da milionmilion sëmbë a sömëni köndë. A kaba u di „Photo-Drama” de ta lei fa di libi o dë te Jesosi Keesitu o tii di goonliba. Bakaten dee sëmbë u Jehovah bi wooko ku ladio u paaja di Könuköndë bosikopu da milionmilion sëmbë a hii së u goonliba. A di ten aki seei u ta wooko ku computer, söseei u ta wooko ku Internet u peleiki  da hii sëmbë aluwasi de dë a kamian ka a taanga u sëmbë go.

7. (a) Faandi mbei wa musu wooko ku dee soni u di goonliba aki pasa maaka? (b) Ku andi u musu luku bunu?

⁷ Di Bëibel ta bai u taa wa musu wooko ku dee soni u di goonliba aki pasa maaka. Hën da wa musu lasi u ten a dee soni u di goonliba aki baka. (Lesi 1 Kolenti 7:29-31.) So u dee soni aki an föutu, ma u sa lasi u ten a de baka. Kandë u lo’ u du dee soni dee u lobi, u lo’ u lesi buku, u lo’ u luku teefei, u lo’ u go luku waitiwaiti kamian, u lo’ u bai soni, nasö u ta suku u ko sabi andi da dee möön njunjun soni dee ko. Sömëni sëmbë lo’ u fan ku wotowan a Internet, nasö de lo’ u luku njunsu nasö sport a internet tu. Ma so sëmbë sa ko dë saafu u dee soni aki. (Peleikima 3:1, 6). Ee u ta lasi u ten a soni di an dë fanöudu, nöö wa o sa buta hii u pakisei a dee möön fanöudu soni. Hën da wa o sa buta hii u pakisei a di dini di u ta dini Jehovah.​—Lesi Efeise 5:15-17.

8. Faandi mbei wa musu lobi dee soni u di goonliba aki?

⁸ Saatan ta du hii soni di a sa, u hai u pakisei ku dee soni u di goonliba fëën, nöö dee soni aki ta puu u pakisei a di dini u Jehovah. Saatan bi du di soni aki a di fosu jaahöndö, nöö a ta du ën möön gaanfa seei a di ten aki (2 Timoteo 4:10). Fëën mbei hii juu u musu ta öndösuku useei luku unfa u ta si dee soni u di goonliba aki, nöö u musu tooka dee soni dee dë fanöudu u tooka. Di Bëibel ta piki u taa wa musu lobi dee soni u di goonliba aki. Ma u musu mbei möiti fuu ko möön lobi Jehovah. Ee u du sö, nöö an o taanga da u fuu ta piki Jehovah buka, söseei an o taanga da u fuu dë zuntu ku ën.​—1 Johanisi 2:15-17.

9. Naandi Jesosi bi lei dee bakama fëën taa de bi musu ta buta pakisei? Nöö unfa a du ën lei u?

⁹ Leti kumafa Jesosi bi lei Maita a wan suti fasi taa an musu mbei na wan soni puu hën pakisei a di dini u Jehovah, sö nöö a bi lei dee bakama fëën di wan seei soni. A bi da de taanga u buta hii de pakisei a di dini u Jehovah ku di Könuköndë fëën. (Lesi Mateosi 6:22, 33.) Jesosi seei bi lei u a wan bunu fasi fa u sa du ën. An bi abi hia soni, söseei an bi abi fëën seei wosu, nasö wan pisi goon.​—Lukasi 9:58; 19:33-35.

10. Na un fasi u sa djeesi Jesosi?

¹⁰ Jesosi an bi mbei soni puu hën pakisei a di peleikiwooko. Biga kölö sö di a bigi ku di peleikiwooko fëën, hën sömëni sëmbë u di köndë Kapenaumi bi kë u Jesosi fika möön longi a di köndë u de. Ma andi Jesosi du? A bi buta hii hën pakisei a di wooko di a bi ko u du. A bi taki taa: „Wë ma mi musu fu go a dee oto köndë tu u mi konda di Bunu Buka u Masa Gadu da de . . . Biga fu di soni dë hedi mbei a manda mi ko a goonliba aki” (Lukasi 4:42-44). Jesosi bi ta waka go a longi kamian u paaja di bunu buka, söseei a bi ta mbei möiti u peleiki da hii sëmbë  di a bi miti. Jesosi an bi abi zöndu, ma tökuseei a bi ta wei tu, fëën mbei a bi musu ta böö pikisö u di a bi ta wooko taanga seei.​—Lukasi 8:23; Johanisi 4:6.

11. Andi Jesosi bi du di wan womi bi ko nëën ku wan bookohedi fëën? Andi Jesosi bi lei dee bakama fëën?

¹¹ Bakaten di Jesosi bi dë ta lei dee bakama fëën wan fanöudu soni, hën wan womi di bi dë a de mindi naandë taki taa: „Mësitë o, mi kë begi i wan soni. . . Mi kë i taki da di baaa u mi taa be a paati dee gudu, be a da mi u mi së.” Jesosi an bi suku u seeka di bookohedi u di womi aki. An bi mbei soni puu hën pakisei a di soni di a bi ta lei dee bakama fëën. Ma a bi tei di okasi dë u lei de taa ee de ta pakisei u ko abi möön hia soni, nöö di soni dë sa puu de pakisei a di dini u Gadu.​—Lukasi 12:13-15.

12, 13. (a) Andi Jesosi bi du di bi foondo wanlö Giiki sëmbë di bi ko a Jelusalen? (b) Unfa Jesosi bi piki di Filipi bi hakisi ën faa go fan ku dee Giiki sëmbë?

¹² Dee lasiti daka u Jesosi a goonliba aki bi hebi dëën seei (Mateosi 26:38; Johanisi 12:27). A bi sabi taa de bi o penëën gaanfa seei, nöö a bi o dëdë tu. A bi sabi söseei taa a bi abi sömëni wooko u du ufö a dëdë. A sonde 9 Nisan di Jesosi bi go a Jelusalen a wan buliki liba, hën dee sëmbë dee bi ta si ën kuma Könu u de bi tei ën ku wai (Lukasi 19:38). Di woto daka fëën Jesosi bi lei taa a abi degihati, di a bi jaka dee langahati womi dee bi dë ta sei soni a di Wosu u Gadu. Dee womi aki bi ta sei dee soni dii da dee sëmbë, nöö a sö wan fasi de bi ta fuufuu de.​—Lukasi 19:45, 46.

¹³ Wanlö Giiki sëmbë di bi ko a Jelusalen u hoi di Pasika daka, bi foondo seei di de bi si andi Jesosi du. Fëën mbei de bi hakisi apösutu Filipi ee de bi sa fan ku Jesosi. Ma Jesosi an bi ta suku sëmbë u heepi ën nasö u tjubi ën da dee felantima fëën. A bi sabi andi bi dë di möön fanöudu soni. A bi buta hii hën pakisei u du di soni di Jehovah bi kë faa du. Hën da, di da di a bi musu da hën libi kuma wan paima. Fëën mbei a bi toona mëni dee bakama fëën taa abiti möön a o dëdë, nöö hii dee sëmbë dee ta waka nëën baka musu dë kabakaba u lasi de libi tu. A bi taki taa: ’Ee i kë libi fii seei kumafa i kë, nöö ja o feni ën fa i kë möönsö e. Ma ee di libi fii a goonliba aki an dë gaan soni da i, nöö joo feni ën fa i kë tee dou ku di libi u teego tuu.’ Ma Jesosi bi paamusi tu taa hën „Tata o hei” dee bakama fëën, nöö a o da de teego libi tu. Filipi bi konda di soni aki da dee Giiki sëmbë aki, u da de degihati.​—Johanisi 12:20-26.

14. Andi Jesosi bi ta du tu, hii fa a bi ta buta di peleikiwooko a di fosu kamian nëën libi?

¹⁴ Di möön fanöudu wooko di Jesosi bi ta du di a bi dë a goonliba aki, da di peleikiwooko. Hii fa a bi ta buta hii hën pakisei a di peleikiwooko, ma tökuseei na di wooko dë nöö a bi ta pakisei hii juu. A bi go a wan toou wosu, nöö naandë a bi mbei wata toon wan suti win (Johanisi 2:2, 6-10). Söseei dee mati fëën ku woto sëmbë di bi kë jei di bunu buka, bi ta kai ën faa ko njan a de pisi (Lukasi 5:29; Johanisi 12:2). Boiti di dë, Jesosi bi lo’ u mbei ten u begi, u pakisei fundu, söseei u böö dendu.​—Mateosi 14:23; Maikusi 1:35; 6:31, 32.

15. Andi apösutu Paulosu bi taki taa Keesitu sëmbë musu du, nöö unfa a bi du ën lei u?

¹⁵ Apösutu Paulosu bi taki taa dee Keesitu sëmbë dë kuma kulema di ta kule u dou di kaba, nöö dee kulema aki musu disa hii soni di sa hoi de a baka, nasö di sa tapa de u de an sa kule go dou. (Lesi Hebelejën 12:1.) Paulosu seei bi lei u fa u musu du di soni aki. A bi sa dë wan gudu nëbai hedima u di Dju keiki, ma a disa hii dee soni dë, hën a buta hii hën pakisei a dee „möön bunu wan [fanöudu soni NW]”. A bi ta wooko taanga a di peleikiwooko, nöö a bi nango a  peipei kamian kuma Silia, Piki Asia, Masadonia ku Judea. Paulosu bi ta wakiti di paka fëën di a bi o feni u go libi u teego a Gadu Köndë. A bi taki taa: „Ma a’ toobi ku dee soni dee bi pasa ku mi kaa, ma mi ta biinga seei ku dee soni dee dë a mi fesi ta ko. Biga mi kë go dou fu mi wini di paima” (Filipi 1:10; 3:8, 13, 14). Paulosu an bi abi mujëë, nöö di soni dë bi heepi ën u ’na wan soni musu ta hai ën a baka fu an sa dini Masa ku hii hën hati.’​—1 Kolenti 7:32-35.

16, 17. Unfa u sa djeesi Paulosu aluwasi u toou nasö ee wa toou? Unfa Mark ku Claire du di soni aki?

¹⁶ Leti kuma Paulosu, so u dee dinima u Jehovah a di ten aki an toou, u di de kë du möön soni a di dini u Jehovah (Mateosi 19:11, 12). Sëmbë di an toou an abi sö hia faantiwöutu kuma sëmbë di toou. Ma aluwasi u toou nasö ee wa toou, hii u tuu sa tuwë „dee soni dee ta hebi” u, dee sa puu u pakisei a di dini u Jehovah. U musu disa dee soni dee sa mbei u ta lasi u ten, nöö u sa tei di ten dë u du möön a di dini u Jehovah.

¹⁷ Wan baaa de kai Mark ku hën mujëë Claire di kiija a di köndë Wales, bi bigi pionili di de kaba siköö. Baka di de toou seei, de pionili go dou. Ma de bi kë du möön soni da Jehovah. Mark taki taa: „U di u bi kë tooka möön soni a u libi, mbei u bi sei di wosu fuu di bi abi dii kamba, söseei u bi disa di wooko di u bi ta du, fuu bi sa go heepi mbei Könuköndë zali a hii goonliba.” Söwan 20 jaa kaa, de nango a peipei kamian fu Afiikan u heepi mbei Könuköndë zali. So juu de an bi ta abi möni tjika. Ma hii juu Jehovah bi ta sölugu de. Claire taki taa: „U ta fii bunu seei u di hiniwan daka u ta dini Jehovah. U ko abi sömëni mati a hii dee kamian ka u bi go, nöö soni an ta makei u. Wa sa maaka dee soni dee u disa a baka ku di piizii di u ta piizii u di u ta dini Jehovah hii daka.” Sömëni baaa ku sisa di ta du di hii-ten diniwooko ta fii di wan seei fasi. *​—Luku di pisi a basu.

18. Un soni u musu hakisi useei?

¹⁸ I ta si kuma i sa ta möön piizii a di dini u Jehovah u? Soni dë di ta puu i pakisei a di möön fanöudu soni ö? Ee a dë sö, nöö andi i sa du? Kandë i sa suku wan möön bunu fasi u lesi di Bëibel nasö wan möön bunu fasi u lei soni a di Bëibel. Di woto di ta ko o lei i unfa i sa du ën.