1, 2. Faandi mbei Bëibel ta taki taa dee soni dee u ta taki sa dë kuma faja?

A DI jaa 1871, wan faja bi kisi a di matu u di kamian de kai Wisconsin, di dë na Amëëkanköndë. Hesihesi seei a tjuma milionmilion pau kii, nöö a pasa 1200 sëmbë di a bi kii. Boo taa di faja aki bi kii möön hia sëmbë möön dee woto faja dee bi tjuma sëmbë kii na Amëëkanköndë. A djei kuma dee pikipiki faja dee ta koti te di talanwagi ta pasa, de bi mbei taa di gaan faja aki bi kisi. Di soni aki ta mbei u mëni wan tëkisi a Bëibel di ta taki taa: „Wan piki faja sa tjuma wan gaan matu” (Jakobosi 3:5). Faandi mbei Jakobosi bi taki di soni aki?

² Jakobosi taki taa: „Leti kumafa wan piki faja sa tjuma wan gaan matu, nöö sö di buka fuu sa du gaan hogi e” (Jakobosi 3:6). Ku „di buka” fuu u ta fan ku wotowan. Leti kumafa faja sa tjuma soni kaba a sösö, sö nöö dee soni dee u ta taki sa tja gaan hogi ko miti u ku wotowan tuu. Dee soni dee u ta taki sa mbei wotowan fii bunu, nasö a sa hati de. Di Bëibel ta piki u tu taa dee soni dee u ta taki sa mbei u feni libi, nasö de sa tja dëdë ko kii u (Nöngö 18:21). Ma hën de kai taa wa musu taki na wan soni u di u sabi taa u sa taki wan soni di an bunu ö? Wë nönö? Wa bi o disa u du soni ku faja u di u ta fëëë taa woo tjuma, ma u bi o ta  köni ku di faja fu an tjuma u. U sa tei faja u boi soni u njan, u sa këndë faja, söseei u sa tei ën u si limbo. Sö nöö ee u ta köni ku dee soni dee u ta taki, nöö woo sa lei taa u abi lesipeki da Jehovah, söseei woo sa heepi woto sëmbë ku dee soni dee u ta taki.—Psalöm 19:14.

3. Andi da dee dii soni dee sa heepi u fuu sa da wotowan degihati te u ta fan ku de?

³ Jehovah mbei u a sö wan fasi taa u sa konda da wotowan unfa u ta fii, ku unfa u ta pakisei. U sa du ën ku u buka, nasö te u ta fan ku maun. Wë unfa u sa tei di apaiti soni di Gadu da u aki, u da wotowan degihati? (Lesi Jakobosi 3:9, 10.) A dë fanöudu fuu sabi na un ten u musu fan, andi u musu taki, söseei unfa u musu fan.

4. Na un ten u musu dë piii?

⁴ So juu a möön bunu fu wa taki na wan soni. Di Bëibel ta taki taa „wan ten dë u dë piii” (Peleikima 3:7). Wë u sa dë piii te wotowan ta fan, nöö a sö wan fasi u ta lei taa u abi lesipeki da de (Jöpu 6:24). Söseei wa o ta konda soni u wotowan di woto sëmbë an musu sabi (Nöngö 20:19). Te wotowan mbei hati fuu boonu, nöö a bi o dë wan köni soni u dë piii, söseei u na taki na wan soni.—Psalöm 4:4.

5. Unfa u sa lei Jehovah taa u ta tei ën u bigi u di a mbei u a sö wan fasi taa u sa fan?

⁵ Ma wan ten dë ka a bi o möön bunu u fan (Peleikima 3:7). Wan ten dë u gafa Jehovah, u da wotowan degihati, u taki unfa u ta fii, söseei wan ten dë u konda da wotowan andi u abi fanöudu (Psalöm 51:15). Te u ta fan a dee lö fasi aki, nöö u ta lei Jehovah taa u ta tei di apaiti soni di a da u aki, u bigi. Wë sö nöö a dë tu, taa te wan mati fuu da u wan waiti kado, nöö woo kë wooko ku ën a di möön bunu fasi.

6. Faandi mbei u musu suku di möön bunu ten u fan?

⁶ Faandi mbei u musu suku di möön bunu ten u fan? Nöngö 25:11 ta taki taa: „Wan soni di wan sëmbë taki a di soifi ten, dë kuma goutu apa a wan soofu paabi dendu.” Goutu apa hanse seei, ma de bi o möön hanse te de dë a wan soofu soni dendu. A di wan seei fasi u musu ta konda bunu soni da wotowan. Ma ee u ta suku di möön bunu ten u fan ku wotowan, nöö woo sa heepi de möön bunu. Unfa u sa du di soni aki?

7, 8. Unfa dee baaa ku dee sisa fuu u Japan bi djeesi Jesosi?

⁷ Ee u ta fan a wan ten di an fiti, nöö sëmbë an o fusutan u, söseei de an o tei di soni di u taki. (Lesi Nöngö 15:23.) A gaanliba u di jaa 2011, goon bi seki latja kamian a di köndë Japan, söseei gaan wata bi ko booko sömëni u dee foto dee dë a wan pisi u di köndë dë. Dee soni dë bi kii möön leki 15.000 sëmbë. Hii fa dee famii u sömëni Jehovah Kotoigi bi dëdë, tökuseei de bi kë wooko ku di Bëibel u heepi dee sëmbë dee bi miti dee fuka dë tu.

⁸ Dee baaa ku dee sisa bi ta djeesi Jesosi. Jesosi bi sabi na un ten a bi musu dë piii, ma a bi sabi na un ten a bi musu fan tu (Johanisi 18:33-37; 19:8-11). Nöö a bi ta wakiti u feni di möön bunu ten u lei dee bakama fëën so soni (Johanisi 16:12). Dee baaa ku dee sisa u Japan bi ta wakiti di möön bunu ten u konda soni u di wekibaka da dee sëmbë. Baka tu jaa ku hafu di di gaan wata bi ko, hën de bi da dee sëmbë di talakitaati Dëdë sëmbë sa toona libi baka tuutuu ö? Sömëni u de bi tei di talakitaati, nöö dee soni di de bi lesi nëën bi da de kötöhati. Wë sö nöö useei musu buta pakisei a dee guwenti ku dee biibi u dee sëmbë dee ta libi a di pisiwata ka u ta peleiki, fuu sa feni di möön bunu ten u fan ku de.

9. Na un woto ten u musu luku ee di ten dë da di möön bunu ten u fan?

 ⁹ Na un woto ten u musu luku ee di ten dë da di möön bunu ten u fan? Wë kandë te wan sëmbë taki wan soni di hati u. Ka fuu piki ën wantewante, nasö ka fuu taki wan soni di an bunu, a bi o möön bunu fuu hakisi useei taa: ’Kë a bi kë taki wan soni u hati mi ö? Mi musu u go fan ku ën u di soni di a taki ö?’ Kandë a bi o bunu u na taki na wan soni. Ma ee a dë fanöudu tuutuu u go fan ku ën, nöö u musu wakiti te hati fuu ko kötö ufö. (Lesi Nöngö 15:28.) Nasö kandë u kë piki dee famii fuu di an dë Kotoigi taa a bi o bunu u de ko lei soni u Jehovah. Wë u musu abi pasensi, nöö u musu pakisei bunu andi woo taki, söseei u musu suku di möön bunu ten ka de o kë haika u.

10. (a) Faandi mbei u musu köni ku dee soni dee u ta taki? (b) Na un pei fasi wa musu fan ku wotowan?

¹⁰ Dee soni dee u ta taki sa mbei wotowan fii möön bunu, nasö de sa hati de gaanfa seei. (Lesi Nöngö 12:18.) Sömëni sëmbë u di goonliba u Saatan aki lo’ u taki „hogihati soni” di dë kuma „piiwa” nasö „feti ufangi”, u di de ta kë taki soni u hati wotowan nasö u mbei hati u de boonu (Psalöm 64:3). Sömëni sëmbë ta fan a di lö fasi aki, u di de ta jei de a fëlön nasö a dee soni di de ta luku a teefei. Ma Keesitu sëmbë an musu taki hogihati soni, söseei de an musu taki soni u hati wotowan, aluwasi ee sipootu de ta mbei. A bunu u mbei sipootu, u di a sa mbei di soni di u taki ko möön suti. Ma nöiti u musu ta taki hogihati soni nasö ta saanti wotowan. Hën da wa musu ta taki soni di ta mbei wotowan fii sen, nasö kosi wotowan u di i kë mbei sëmbë lafu. Di Bëibel ta piki Keesitu sëmbë taa de an musu ta „kosi sëmbë”. Söseei a ta piki u taa: „Na mbei poipoi fan kumutu a i buka e, ma be i ta fan dee lö fan dee dë fanöudu fu sa heepi sëmbë tja de ko a fesi.”—Efeise 4:29, 31.

11. Andi sa heepi u fuu suku dee möön bunu wöutu te u ta fan ku sëmbë?

¹¹ Jesosi bi lei u taa ’di soni di dë a u hati, hën nöö ta kumutu a u buka te u ta fan’ (Mateosi 12:34). Di soni aki kë taki taa dee soni dee u ta taki ta lei fa u ta fii tuutuu. Hën da ee u lobi sëmbë, söseei ee u ta booko u hedi ku de tuutuu, nöö woo ta suku dee möön bunu wöutu fuu sa fan ku de. Dee bunu soni dee woo ta taki o da de degihati.

12. Andi sa heepi u möön fuu suku dee möön bunu wöutu te u ta fan ku sëmbë?

¹² U musu mbei möiti u feni dee möön bunu wöutu te u ta fan ku wan sëmbë. Hii fa Könu Salumon bi köni, tökuseei a bi ta „pakisei fundu u soni, nöö a bi ta öndösuku soni finifini”, sö taa dee soni dee a bi ta sikifi bi sa dë soifi, söseei u de bi sa dë soni di suti u lesi (Peleikima 12:9, 10). Andi sa heepi u fuu sabi andi u musu taki? U sa go luku a di Bëibel ku dee buku fuu u feni njunjun fasi fa u sa fan ku wotowan. U sa lei andi dee wöutu dee wa ta fusutan kë taki. Söseei u sa lei soni u Jesosi fuu ko sabi unfa u sa fan a wan fasi di sa heepi wotowan. Jesosi bi sabi bumbuu andi a bi musu taki u di Jehovah bi lei ën „andi a musu piki dee sëmbë dee wei” (Jesaaja 50:4). U musu ta pakisei bunu tu andi woo taki, biga dee soni dee woo taki sa mbei wotowan fii bunu, nasö de sa hati de (Jakobosi 1:19). U sa hakisi useei taa: ’Ee mi taki di soni aki, di sëmbë o fusutan andi mi kë piki ën u? Unfa a o fii?’

13. Faandi mbei u musu ta fan a wan fasi di an taanga u fusutan?

¹³ Te de bi ta böö tutu a Isaëli, nöö de bi ta du ën u piki dee sëmbë wan soni. Wan u  dee fasi fa de bi ta böö di tutu, bi kë taki taa dee Isaëli sëmbë bi musu ko makandi. Wan woto fasi fa de bi ta böö ën bi kë taki taa dee sodati bi musu go a feti. Kai pakisei luku, andi bi o pasa ku dee sodati ee di böö u di tutu an bi dë gbelingbelin u jei! Di Bëibel ta lei taa di böö u di tutu di bi ta dë gbelingbelin u jei, dë kuma soni di sëmbë ta taki di an taanga u fusutan. Ee wa ta konda soni gbelingbelin da sëmbë, nöö u sa buuja de nasö u sa mbei de biibi wan soni di an dë sö tuutuu. Hii fa u kë taki soni di dë gbelingbelin u sëmbë fusutan, tökuseei wa musu ta fan goofu ku wotowan, nasö söndö lesipeki.—Lesi 1 Kolenti 14:8, 9.

14. Un woto ta lei u taa Jesosi bi ta fan a wan fasi di an bi taanga u fusutan?

¹⁴ Kapitel 5 te go miti 7 u Mateosi ta lei u unfa Jesosi bi ta taki soni di an taanga u fusutan. A di taki di a bi hoi, an bi pooba u fan ku gaan kofaliki wöutu di bi taanga u fusutan, nasö di an bi dë fanöudu. Nöö an bi taki soni di bi o sa hati sëmbë tu. Jesosi bi ta lei sëmbë gaan fanöudu soni di de bi musu sabi, ma dee soni dee a bi ta taki an bi ta taanga u fusutan. Jesosi bi kë u dee bakama fëën dë seiki taa an dë u de ta booko de hedi ku andi de o njan hiniwan daka. Fëën mbei a bi konda da de taa hii juu Jehovah ta da dee fou soni u njan. Baka di dë, hën a piki de taa: „Un bumbuu gaanfa möön dee fou e” (Mateosi 6:26). Dee soni di Jesosi taki aki wanwan bi tjika u heepi de u fusutan wan soni di de bi musu sabi, nöö de soni dë bi da de degihati tu.

15. Faandi mbei u musu ta fan a wan suti fasi ku wotowan?

¹⁵ Leti kumafa u musu ta köni ku di fasi fa u ta fan ku wotowan, sö nöö u musu ta köni ku dee soni dee u ta piki de tu. Sëmbë bi lo’ u haika Jesosi u di a bi ta fan a wan „suti” fasi (Lukasi 4:22) Te u ta fan a wan suti fasi, nöö sëmbë o abi piizii u haika u, nöö de o tei dee soni u ta taki (Nöngö 25:15). Woo sa fan ku wotowan a wan suti fasi ee u abi  lesipeki da de, söseei ee u ta booko u hedi ku di fasi fa de ta fii. Di soni aki Jesosi bi du, di a si fa dee gaan hia sëmbë bi ta mbei möiti u ko haika andi a ta taki. A bi ta wai seei u dë makandi ku de u lei de soni (Maikusi 6:34). Te sëmbë bi ta kosi Jesosi, an bi ta kosi de baka.—1 Petuisi 2:23

16, 17. (a) Unfa u sa djeesi Jesosi te u ta fan ku dee famii fuu ku dee mati fuu? (Luku di peentje a bigi u di woto.) (b) Unfa wan mama bi du wan gaan bunu soni, di a bi fan a wan suti fasi?

¹⁶ A dë sö tuu taa u lobi dee famii fuu ku dee mati fuu. Ma u di u sabi de bunu, mbei a sa pasa taa u taki soni di sa hati de. Kandë u sa pakisei taa an dë fanöudu u köni ku di fasi fa u ta fan ku de. Ma nöiti Jesosi bi fan goofu ku dee mati fëën. Di so u de bi ta fia ku deseei ee undi u de da di möön hei wan, hën a bi fan ku de a wan suti fasi. A bi tei wan mii ko buta a de fesi, hën a konda wan woto u heepi de u tooka di fasi fa de ta pakisei (Maikusi 9:33-37). Dee gaanwomi sa djeesi Jesosi te de ta da wotowan lai a wan suti fasi.—Galasia 6:1.

¹⁷ Aluwasi wan sëmbë taki wan soni di mbei hati fuu boonu, tökuseei u musu fan a wan suti fasi, nöö soni o waka bunu da u (Nöngö 15:1). Wan sisa di an abi manu, bi abi wan womi mii fëën di bi ta du kuma a bi ta dini Jehovah, hii fa a bi ta du soni di na bunu. Tjali u di mama u di mii aki bi kisi wan woto sisa a di kemeente. Hën a taki taa: „A tjali taa ja bi sa kiija di mii fii bunu.” Di mama bi fika piii ta pakisei, hën a taa: „Tuu taa soni an nango sö bunu nöunöu, ma di kiija di mi ta kiija di womi mii u mi, an kaba jeti e. Kandë baka Amagedon, nöö u sa fan baka, nöö a di ten dë woo sabi seiki ee ma bi kiijëën bunu.” U di di mama hati an bi boonu, ma a bi fan a wan suti fasi ku di sisa, mbei de bi sa dë mati jeti. Söseei di womi mii bi jei andi hën mama bi taki, hën a ko fusutan taa hën mama abi di biibi taa a sa tooka jeti. Fëën mbei an bi ta nama ku dee taku mati fëën möön. A ko tei dopu, hën bakaten a go ta wooko a Bëtëli. Aluwasi u ta fan ku dee baaa ku dee sisa fuu, dee famii fuu, nasö ku sëmbë di wa sabi, tökuseei hii juu u musu ta „fan a wan bunuhati fasi”, nöö ’di fan fuu musu abi goma’ tu.—Kolosën 4:6.

18. Unfa u sa djeesi Jesosi a di fasi fa u ta fan?

¹⁸ Di piki di u sa piki wotowan andi u ta pakisei ku unfa u ta fii, da wan apaiti soni di Jehovah da u. Ee u ta djeesi Jesosi, nöö woo sabi na un ten u musu fan, woo ta köni ku dee soni dee u ta taki, söseei woo mbei möiti u fan a wan suti fasi hii juu. Fëën mbei boo ta taki soni di ta da wotowan degihati, söseei boo ta taki soni u mbei Jehovah wai ku u.