Go na content

Go na table of contents

Wan Profeiti fu Owruten Di Abi wan Boskopu gi a Ten Disi

Wan Profeiti fu Owruten Di Abi wan Boskopu gi a Ten Disi

Kapitel Wan

Wan Profeiti fu Owruten Di Abi wan Boskopu gi a Ten Disi

Yesaya 1:1

1, 2. (a) Sortu sari situwâsi wi e si na grontapu na ini a ten disi? (b) Fa wan asambleiman fu Amerkankondre ben sori taki a e broko en ede nanga a go di a libimakandra e go na baka?

SUMA na ini a ten disi no e angri fu kisi frulekti fu den problema di a libisma famiri e ondrofeni? ¡Ma furutron den sani di wi e angri fu den, no e kon tru! Wi e dren fu vrede, ma wi e kisi fu du nanga feti. Wi lobi wet nanga ordru, ma wi no kan tapu taki a ròs di sma e ròs trawan, a didon di sma e didon nanga tranga na trawan èn a kiri di sma e kiri trawan, e pasa moro nanga moro. Wi wani frutrow a sma na wi sei, ma wi musu sroto den doro fu wi fu ogri no miti wi. Wi lobi den pikin fu wi èn wi e pruberi fu poti bun markitiki go dipi na ini den, ma furutron wi musu tanapu luku sondro fu wi man yepi, te den e broko kindi gi den takru krakti di den speri fu den abi tapu den.

2 Wi ben sa kan agri heri bun nanga Yob, di ben taki dati a syatu libi fu wan libisma „lai nanga problema” (Yob 14:1). A gersi taki disi de spesrutu so na ini a ten disi, bika a libimakandra e go na baka na wan fasi di sma no ben si noiti na fesi ete. Wan asambleiman fu Amerkankondre ben taki: „A Kowru Feti pasa kaba now, ma a sari taki now grontapu kon tron wan presi pe a moro makriki taki sma e teki refensi èn e du ogri-ati sani nanga trawan di de fu wan tra kulturu, lo noso bribi. . . . Wi meki den markitiki fu wi na a sei fu bun gwenti nanga wet kon swaki na so wan fasi taki furu fu den yonguwan fu wi e bruya, e lasi-ati èn de na ini seryusu problema. Wi e ondrofeni den bakapisi fu a poti di papa nanga mama no e poti prakseri na den pikin fu den, fu brokotrow, fu a meshandri di sma e meshandri pikin-nengre, fu a kisi di tini e kisi bere, fu a gowe di pikin e gowe libi skoro sondro fu klari a skoro, fu drug di lantiwet e tapu, èn fu strati di furu nanga ogri di sma e du nanga tranga. A de neleki uduloso e nyan na oso fu wi now, baka di wi pasa a bigi gronseki di wi e kari a Kowru Feti.”

3. Sortu Bijbel buku spesrutu e gi howpu fu a tamara?

3 Ma wi no de sondro howpu. So wan 2700 yari pasa kaba, dan nanga yepi fu a santa yeye, Gado ben meki wan man fu Mindri Owstusei taki wan lo profeititori di wani taki wan spesrutu sani gi a ten fu wi. Den boskopu disi skrifi na ini a Bijbel buku di e tyari a nen fu a profeiti dati — Yesaya. Suma ben de Yesaya, èn fu san ede wi kan taki dati a profeititori fu en, di ben skrifi pikinmoro dri dusun yari pasa kaba, e gi leti na a heri libisma famiri na ini a ten disi?

Wan Regtfardiki Man na ini Bruya Ten

4. Suma ben de Yesaya, èn o ten a ben dini leki a profeiti fu Yehovah?

4 Ini a fosi vers fu en buku, Yesaya e taki dati en na „a manpikin fu Amos”, * èn a e fruteri wi taki a ben dini leki a profeiti fu Gado „na ini den dei fu Usia, Yotam, Akas nanga Hiskia, den kownu fu Yuda” (Yesaya 1:1). Disi ben sa wani taki dati Yesaya ben go doro leki a profeiti fu Gado gi a nâsi Yuda fu no moro mendri leki 46 yari, èn kande a ben bigin na a kaba fu a tiri fu Usia — wan sani fu 778 b.G.T.

5, 6. San ben musu de tru ini a tori fu na osofamiri libi fu Yesaya, èn fu san ede?

5 Wi sabi pikinso nomo fu a libi fu Yesaya srefi, te wi teki dati gersi den sani di wi sabi fu wan tu tra profeiti. Wi sabi taki a ben de wan man di ben trow èn dati a ben taki fu en wefi leki „na umaprofeiti” (Yesaya 8:3). Soleki fa a Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature fu McClintock nanga Strong e taki, dan a fasi disi fa a kari en wefi e sori taki a trowlibi fu Yesaya „no wawan ben e kruderi nanga en wroko, ma taki a ben de wan tumusi prenspari pisi fu dati tu”. A kan de so, taki a wefi fu Yesaya ben abi en eigi profeitiwroko, neleki fa wan tu tra umasma fu Israèl fu owruten, di ben gi densrefi ini a dini fu Gado, ben abi den eigi profeitiwroko.​—Krutubakra 4:4; 2 Kownu 22:14.

6 Yesaya nanga en wefi ben abi no moro mendri leki tu manpikin, èn ibriwan fu den ben kisi wan nen di ben wani taki wan sani na profeiti fasi. A fosi geborewan, Sear-yasub, ben go makandra nanga Yesaya di a ben tyari den boskopu fu Gado go gi a godelowsu Kownu Akas (Yesaya 7:3). A de krin fu si taki Yesaya nanga en wefi ben meki na anbegi fu Gado de wan afersi fu na osofamiri — ¡wan tumusi moi eksempre gi trowpaar na ini a ten disi!

7. Taki fu a situwâsi na ini Yuda na ini den dei fu Yesaya.

7 Yesaya nanga en osofamiri ben e libi na ini wan bruya pisi ten ini a historia fu Yuda. Bruya na politiek sei ben de wan aladei sani, tyuku ben e pori den krutubangi, èn hoigrifasi ben e broko a relisi strukturu fu a libimakandra. Den ede fu den pikin bergi ben furu nanga den altari gi den falsi gado. Srefi wan tu fu den kownu ben e horibaka gi heiden anbegi. Akas, fu eksempre, no ben gi pasi wawan taki den sma di ben de na ondro en tiri anbegi kruktu gado, ma ensrefi ben abi wan prati na ini èn a ben meki en eigi pikin „pasa go na ini a faya” ini wan seremonia srakti-ofrandi gi Molèk, a gado fu Kanan * (2 Kownu 16:3, 4; 2 Kroniki 28:3, 4). ¡Èn ala den sani disi ben e feni presi na mindri wan pipel di ben de ini wan frubontu nanga Yehovah!​—Exodus 19:5-8.

8. (a) Sortu eksempre Kownu Usia nanga Kownu Yotam ben gi, èn a pipel ben waka baka a tiri fu den? (b) Fa Yesaya ben sori taki a ben de sondro frede na mindri wan tranga-ede pipel?

8 A de wan sani fu prèise taki son sma fu a ten fu Yesaya — so srefi wan tu tiriman — ben pruberi fu horibaka gi a tru anbegi. Kownu Usia ben de wan fu den sma di ben du „san ben reti na ini na ai fu Yehovah”. Toku na a ten fu a tiri fu en, a pipel ben e „tyari srakti-ofrandi nanga smoko-ofrandi na tapu den hei presi” (2 Kownu 15:3, 4). So srefi Kownu Yotam „ben tan du san ben reti na ini na ai fu Yehovah”. Ma „a pipel ben e handri na wan takru fasi ete” (2 Kroniki 27:2). Iya, na ini a moro bigi pisi fu a diniwroko fu Yesaya leki profeiti, a kownukondre Yuda ben de na ini wan tumusi takru situwâsi na yeye sei èn na a sei fu bun gwenti nanga wet. Moro furu, a pipel no ben poti prakseri na iniwan bun sani di den kownu fu den ben du. Wi kan frustan taki a no ben sa de wan makriki wroko fu tyari den boskopu fu Gado go gi a tranga-ede pipel disi. Ma toku, di Yehovah ben poti na aksi: „Suma mi sa seni, èn suma sa go gi wi?”, Yesaya no ben draidrai. A ben bari taki: „¡Dya mi de! Seni mi.”​—Yesaya 6:8.

Wan Boskopu fu Frulusu

9. San a nen fu Yesaya wani taki, èn fa disi abi fu du nanga a tori fu a buku fu en?

9 A nen fu Yesaya wani taki „Frulusu fu Yehovah”, èn wi ben kan kari disi heri bun a tori fu a boskopu fu en. A tru taki son profeititori fu Yesaya abi fu du nanga krutu. Toku a tori di abi fu du nanga frulusu de prenspari srefisrefi. Ibritron baka Yesaya ben fruteri fa Yehovah ben sa fri den Israèlsma fu katibo na ini Babilon na a reti ten, èn ben sa gi pasi taki wan fikapisi drai go baka na Sion èn tyari a kondre kon baka na ini a glori di a ben abi fosi. ¡Tweifri no de taki a grani di Yesaya ben abi fu taki èn fu skrifi profeititori di e taki fu a meki di a lobi Yerusalem fu en ben sa meki kon bun baka, ben gi en a moro bigi prisiri di de!

10, 11. (a) Fu san ede a buku Yesaya prenspari gi wi na ini a ten disi? (b) Fa a buku Yesaya e poti prakseri na a Mesias?

10 Ma san den boskopu disi di abi fu du nanga krutu èn nanga frulusu abi fu du nanga wi? Koloku taki Yesaya no e taki profeititori soso fu a bun fu a tu-lo kownukondre Yuda. Kontrari fu dati, den boskopu fu en wani taki wan spesrutu sani gi a ten fu wi. Yesaya e taki na wan tumusi moi fasi fa heri esi a Kownukondre fu Gado sa tyari bigi blesi kon gi a grontapu fu wi. Ini a tori disi, wan bigi pisi fu den sani di Yesaya ben skrifi e poti prakseri na a Mesias, di Buku taki fu en na fesi, èn di ben sa tiri leki Kownu fu a Kownukondre fu Gado (Danièl 9:25; Yohanes 12:41). Seiker, a no de wan sani di kon fu ensrefi taki den nen Yesus nanga Yesaya e sori pikinmoro a srefi prakseri, fu di a nen Yesus wani taki „Yehovah Na Frulusu”.

11 A no de fu taki, Yesus no ben gebore te leki so wan seibi yarihondro baka den dei fu Yesaya. Toku den profeititori di e taki fu a Mesias èn di de na ini a buku Yesaya, de so finifini èn so soifri taki te yu leisi den, dan a gersi leki den de wan tori fu wan sma di si a libi fu Yesus na grontapu. Wan buku ben taki dati, nanga disi na prakseri, sontron sma e kari a buku Yesaya a „di fu Feifi Evangelie”. Fu dati ede a no de fu fruwondru srefisrefi taki Yesus nanga den apostel fu en moro furu ben teki wortu di skrifi na ini a buku Yesaya, so taki den ben kan sori krin suma na a Mesias.

12. Fu san ede wi e bigin fayafaya nanga wan studie fu a buku Yesaya?

12 Yesaya e taki nanga heri moi wortu fu „nyun hemel nanga wan nyun grontapu” pe „wan kownu sa tiri gi regtfardikifasi nomo” èn den granman sa tiri gi retidu (Yesaya 32:1, 2; 65:17, 18; 2 Petrus 3:13). Na so fasi a buku Yesaya e sori go na a prisiri howpu fu a Kownukondre fu Gado, na ondro a tiri fu a Mesias, Yesus Krestes, leki a Kownu di poti na tapu a kownusturu. ¡Wi e kisi deki-ati trutru fu libi ibri dei nanga a prisiri fruwakti fu kisi „frulusu di e kon fu [Yehovah]”! (Yesaya 25:9; 40:28-31) Fu dati ede, meki wi go ondrosuku fayafaya a warti boskopu di de na ini a buku Yesaya. Te wi e du dati, dan a frutrow fu wi na ini den pramisi fu Gado, sa kon tranga srefisrefi. So srefi, wi sa kisi yepi fu meki na overtoigi fu wi kon moro tranga, taki Yehovah na trutru a Gado fu wi frulusu.

[Futuwortu]

^ paragraaf 4 Wi no musu bruya a papa fu Yesaya, Amos, nanga Amos di ben taki profeititori na a bigin fu a tiri fu Usia èn di ben skrifi a Bijbel buku di e tyari en nen.

^ paragraaf 7 Son sma e taki dati fu „pasa go na ini a faya” kande e sori go na wan seremonia nomo fu meki wan sma kon krin. Ma a gersi taki ini a kontekst disi den wortu e sori go na wan trutru srakti-ofrandi. Tweifri no de taki den Kanansma nanga den Israèlsma di ben fadon komoto na bribi, ben òfer pikin-nengre.​—Deuteronomium 12:31; Psalm 106:37, 38.

[Aksi fu a tori disi]

[Faki/​Prenki na tapu bladzijde 7]

Suma Ben De Yesaya?

SAN A NEN WANI TAKI: „Frulusu fu Yehovah”

OSOFAMIRI: A ben trow èn ben abi no moro mendri leki tu manpikin

TANPRESI: Yerusalem

DEN YARI FU DINIWROKO: No moro mendri leki 46 yari, fu wan sani fu 778 b.G.T. te wan pisi ten baka 732 b.G.T.

KOWNU FU YUDA FU A TEN FU EN: Usia, Yotam, Akas, Hiskia

PROFEITI FU A TEN FU EN: Mika, Hosea, Oded

[Prenki na tapu bladzijde 6]

Yesaya nanga en wefi ben meki na anbegi fu Gado de wan afersi fu na osofamiri