Go na content

Go na table of contents

A Kisi Tranga fu wan Boskopuman fu Gado

A Kisi Tranga fu wan Boskopuman fu Gado

Kapitel Twarfu

A Kisi Tranga fu wan Boskopuman fu Gado

1. Sortu blesi Danièl ben kisi fu di a ben abi wan fayafaya belangstelling gi a kontru fu a prakseri fu Yehovah?

A BIGI belangstelling di Danièl ben abi gi a kontru fu a prakseri fu Yehovah ben meki a kisi furu pai. A ben kisi a span profeititori fu den 70 wiki di abi fu du nanga a ten te a Mesias o kon. Danièl ben kisi na okasi tu taki a ben si a getrow fikapisi fu en pipel drai go baka na a mamakondre fu den. Dati ben pasa na ini 537 b.G.T., syatu bifo a kaba fu „a fosi yari fu Sirus, a kownu fu Persia”.​—Esra 1:1-4.

2, 3. Fu san ede kande Danièl no ben drai go baka na a kondre Yuda nanga a Dyu fikapisi?

2 Danièl no ben de na mindri den sma di ben drai go baka na a kondre Yuda. Kande a ben muilek gi en fu waka go na wan tra kondre, fu di a ben kon owru. Awansi fa a no fa, Gado ben abi moro diniwroko na prakseri ete gi en na ini Babilon. Tu yari ben pasa. Baka dati a tori e taki: „Na ini a di fu dri yari fu Sirus, a kownu fu Persia, wan tori ben tyari kon na krin gi Danièl, di den ben kari na a nen Bèltsasar; èn a tori ben tru, èn wan bigi srudatiwroko ben de. Èn a ben frustan a tori, èn a ben abi frustan fu a sani di a ben si.”​—Danièl 10:1.

3 „A di fu dri yari fu Sirus” ben sa kruderi nanga 536/535 b.G.T. Moro leki 80 yari ben pasa sensi den ben tyari Danièl go na Babilon makandra nanga a kownu geslakti èn nanga den yonguwan fu Yuda di ben abi papa nanga mama di ben de prenspari sma (Danièl 1:3). Efu Danièl, di no ben de so langa ete na Babilon, ben de na ini a bigin fu en tini-yari, dan a ben sa abi pikinmoro 100 yari now. ¡Disi na trutru wan tumusi moi heimarki fu getrow diniwroko di Danièl ben abi!

4. Sortu prenspari ròl Danièl ben sa plèi ete na ini a diniwroko fu Yehovah, ala di a ben kon owru?

4 Ma ala di a ben kon owru, toku a ròl di Danièl ben abi na ini a diniwroko fu Yehovah no ben kaba. Nanga yepi fu en, Gado ben o meki wan profeiti boskopu bekènti ete di ben sa wani taki furu sani. A ben musu de wan profeititori di ben o go doro te na ini a ten fu wi èn a ten baka dati. Fu sreka Danièl gi a wroko disi moro fara, dan Yehovah ben feni en yoisti fu yepi Danièl, fu tranga en gi a diniwroko di ben de na en fesi.

WAN REIDE FU DE NANGA BROKO-EDE

5. Sortu tori ben de reide kande fu san ede Danièl ben broko en ede?

5 Ala di Danièl no ben drai go baka na a kondre Yuda nanga a Dyu fikapisi, toku a ben abi bigi belangstelling gi san ben e feni presi na ini en lobi mamakondre. Danièl ben kon sabi fu tori di a ben kisi fu yere, taki sani no ben e go so bun na ini Yerusalem. Na altari ben seti baka èn a fondamenti fu a tempel ben poti na ini Yerusalem (Esra, kapitel 3). Ma den birti nâsi ben e gens a wroko fu bow a tempel baka, èn ben e suku trobi nanga den Dyu di ben drai go baka (Esra 4:1-5). Iya, makriki Danièl ben kan broko en ede nanga furu sani.

6. Fu san ede a situwâsi na ini Yerusalem ben e gi Danièl broko-ede?

6 Danièl ben sabi a profeititori fu Yeremia (Danièl 9:2). A ben sabi taki a bow di den ben e bow a tempel baka na ini Yerusalem èn a meki di den ben e meki a tru anbegi kon bun baka drape, ben abi furu fu du nanga a prakseri di Yehovah ben abi nanga En pipel èn taki ala den sani disi ben sa pasa fosi a kon fu a Mesias di Gado ben pramisi. Fu taki en leti, a ben de wan bigi grani gi Danièl taki Yehovah ben gi en a profeititori fu den „seibitenti wiki”. A ben kon frustan fu a profeititori taki a Mesias ben sa kon 69 „wiki” baka di a wortu ben go na doro fu meki Yerusalem kon bun baka èn fu bow en baka (Danièl 9:24-27). Ma te wi e prakseri fa Yerusalem ben de leki wan broko pranasi èn fa a bow fu a tempel ben stòp fu wan pisi ten, dan a makriki fu frustan fu san ede Danièl ben kan lasi-ati, ben brokosaka èn ben sari.

7. San Danièl ben du dri wiki langa?

7 „Na ini den dei dati misrefi, Danièl, ben row dri heri wiki langa”, na so a tori e taki. „Switi brede mi no ben nyan, èn no wan meti noso win ben go na ini mi mofo, èn na no wan fasi mi ben lobi oli na mi skin te leki den dri heri wiki ben kon na wan kaba” (Danièl 10:2, 3). Fu row èn fu faste „dri heri wiki” noso 21 dei langa, ben de wan tumusi aparti langa pisi ten. Soleki fa a sori, dan a ben kon na wan kaba na a „di fu twenti na fo dei fu a fosi mun” (Danièl 10:4). Fu dati ede a Paska, di den ben hori na a di fu 14 dei fu a fosi mun Nisan, nanga a fesa fu brede sondro srudeki di den ben hori seibi dei langa baka dati, ben de na ini a pisi ten tu di Danièl ben faste.

8. Na sortu okasi na fesi, Danièl ben suku a tiri fu Yehovah fayafaya, èn san ben de a bakapisi fu dati?

8 Na wan tra okasi na fesi, Danièl ben ondrofeni wan srefi sortu sani. Na a ten dati, a ben fruwondru fu a kontru fu a profeititori fu Yehovah di e taki fu a de di Yerusalem ben o de wan broko pranasi 70 yari langa. San Danièl ben du na a ten dati? „Mi ben poti mi fesi go na Yehovah, a tru Gado,” Danièl ben taki, „fu suku en nanga begi èn nanga tranga begi, nanga faste èn nanga saka èn nanga asisi.” Yehovah ben piki a begi fu Danièl fu di a ben seni na engel Gabrièl go na en nanga wan boskopu di ben gi en furu deki-ati (Danièl 9:3, 21, 22). ¿Yehovah ben sa handri na a srefi fasi now èn ben sa gi Danièl a deki-ati di a ben abi so tranga fanowdu?

WAN FISYUN DI E MEKI SMA FREDE

9, 10. (a) Pe Danièl ben de di a ben kisi wan fisyun? (b) Fruteri san Danièl ben si na ini a fisyun.

9 Danièl no lasi-ati. A e go doro fu fruteri wi san e pasa baka dati èn a e taki: „Di mi ben de na a syoro fu a bigi liba, dati wani taki, Hidekel, mi ben opo mi ai tu èn ben si, èn luku, wan man ben de di ben weri linnen krosi, en mindri ben tai nanga gowtu fu Ufas” (Danièl 10:4, 5). Hidekel ben de wan fu den fo liba di ben e bigin lon komoto na a dyari fu Eden (Genesis 2:10-14). Na ini na owru Persiatongo, den ben kari Hidekel a Tigra, di a Griki nen Tigris kon fu dati. A kontren na mindri a Tigris nanga na Eufraat den ben kari Mesopotamia, di wani taki „kondre na mindri liba”. Disi e sori taki, di Danièl ben kisi a fisyun disi, a ben de na ini a kondre Babilonia ete, ma kande no na ini a foto Babilon.

10 ¡Danièl ben kisi wan kefalek moi fisyun! A de krin taki di a ben opo en ai, a no ben si wan gewoon libisma. Danièl ben taki krin fu a sma dati: „En skin ben de leki krisoliet, èn en fesi leki te faya e koti na hemel, èn den ai fu en leki flambo faya, èn den anu fu en nanga a presi fu den futu fu en ben de leki kopro di den brenki, èn a babari di den wortu fu en ben meki, ben de leki a babari fu wan ipi sma.”​—Danièl 10:6.

11. Sortu krakti a fisyun ben abi na tapu Danièl èn na tapu den man di ben de nanga en?

11 Ala di a fisyun ben krin srefisrefi, toku ’den man di ben de nanga mi, no ben si a sani di ben sori ensrefi’, Danièl ben taki. Fu wan noso tra reide di sma no ben man fruklari, „wan bigi beifi ben kon na den tapu, so taki den ben lon go kibri”. So bun, den ben libi Danièl en wawan na a syoro fu a liba. A „bigi sani disi di ben sori ensrefi” èn di Danièl ben si, ben abi so furu krakti na en tapu, taki a ben erken: „No wan krakti no ben tan na ini mi moro, èn mi eigi wartifasi ben kon kenki na mi fu pori mi, èn mi no ben abi krakti moro.”​—Danièl 10:7, 8.

12, 13. San wi kan kon sabi fu a boskopuman nanga yepi fu (a) a krosi fu en? (b) a fasi fa a sori ensrefi?

12 Meki wi go luku a tumusi aparti boskopuman disi moro fini, di ben meki Danièl frede so kefalek. A ben „weri linnen krosi, en mindri ben tai nanga gowtu fu Ufas”. Na ini Israèl fu owruten, a bere-banti, na efod nanga a borsupisi fu a granpriester èn so srefi den langa krosi fu den tra priester, ben meki fu fini linnen di brei èn ben meki kon moi nanga gowtu (Exodus 28:4-8; 39:27-29). So bun, a krosi fu a boskopuman e sori a santafasi nanga a wartifasi fu a frantiwortu posisi di a ben abi.

13 Danièl ben kon frede tu fu a fasi fa a boskopuman ben de — a krin leti di e skèin fu en skin di de leki wan diri ston, a faya fu en fesi di e skèin èn di kan breni sma, a tranga krakti fu den ai fu faya fu en èn a brenki di en makti anu nanga futu e brenki. Srefi en makti sten ben meki sma frede. Ala den sani disi e sori krin taki a ben hei moro libisma. A „man [disi] . . . di ben weri linnen krosi”, ben de no wan sma moro leki wan engel nanga wan hei posisi, wan engel di ben dini na ini a santa denoya fu Yehovah, fu pe a ben komoto nanga wan boskopu kon. *

WAN „MAN DI GADO LOBI SREFISREFI” E KISI TRANGA

14. Sortu yepi Danièl ben abi fanowdu fu man kisi a boskopu fu na engel?

14 A boskopu di na engel fu Yehovah ben abi gi Danièl ben prenspari srefisrefi èn ben dangra. Bifo Danièl ben kan kisi a boskopu, a ben abi yepi fanowdu fu kisi ensrefi baka fu a broko di a ben brokosaka na skin sei èn na frustan sei. Soleki fa a sori, dan na engel ben sabi dati èn na wan lobi-ati fasi a ben yepi Danièl èn ben gi en deki-ati. Meki wi go arki san Danièl srefi ben fruteri fu san ben pasa.

15. San na engel ben du fu yepi Danièl?

15 „Di mi ben yere a babari di den wortu fu en ben meki, dan a ben pasa taki misrefi tu ben de na ini wan dipi sribi na tapu mi fesi, nanga mi fesi go na gron.” Kande frede nanga broko-ede ben meki taki Danièl no ben man du noti. San na engel ben du fu yepi en? „¡Luku!,” Danièl ben taki, „wan anu ben de di ben fasi mi èn safrisafri a ben wiki mi fu go na tapu den kindi fu mi nanga den mindri-anu fu mi.” Moro fara na engel ben gi a profeiti deki-ati nanga den wortu disi: „Yu o Danièl, a man di Gado lobi srefisrefi, abi frustan fu den wortu di mi e taigi yu, èn opo tanapu pe yu ben tanapu, bika now Gado seni mi kon na yu.” Na anu di ben yepi Danièl èn den wortu di ben gi en trowstu ben gi en krakti baka. Ala di Danièl ben e „beifi”, toku a ben „opo tanapu”.​—Danièl 10:9-11.

16. (a) Fa wi kan si taki Yehovah e piki den begi fu den futuboi fu en wantewante? (b) Fu san ede na engel no ben kon biten fu gi Danièl yepi? (Taki so srefi fu a boksu.) (c) Sortu boskopu na engel ben abi gi Danièl?

16 Na engel ben sori taki a ben kon spesrutu fu tranga Danièl. „No frede, o Danièl,” na engel ben taki, „bika sensi a fosi dei di yu ben gi yu ati fu frustan èn fu saka yusrefi na fesi yu Gado, a yere den wortu fu yu, èn misrefi kon, fu den wortu fu yu ede.” Baka dati na engel ben fruteri fu san ede a no ben kon biten. A ben taki: „Ma a prins fu a kownu kontren fu Persia ben e kakafutu gi mi twenti na wan dei, èn ¡luku! Mikaèl, wan fu den moro prenspari prins, ben kon yepi mi; èn mi, fu mi sei, ben tan drape na den kownu fu Persia.” Nanga a yepi fu Mikaèl, na engel ben man du a wroko di a ben kisi fu du èn ben kon na Danièl nanga a tumusi prenspari boskopu disi: „Mi kon fu sori yu san sa pasa nanga a pipel fu yu na ini a kaba pisi fu den dei, bika na wan fisyun di de gi den dei di musu kon ete.”​—Danièl 10:12-14.

17, 18. Fa Danièl ben kisi yepi wan di fu tu tron, èn san dati ben man meki a du?

17 Na presi taki a fruwakti di Danièl ben abi taki a ben o kisi so wan span boskopu ben wiki en belangstelling, a gersi leki den sani di a ben yere ben abi takru krakti tapu en. A tori e taki: „Now di a ben taki den sortu wortu disi nanga mi, mi ben saka mi fesi go na gron èn mi no ben man taki notinoti.” Ma a boskopuman di ben de wan engel ben de klariklari fu gi lobi-ati yepi — di fu tu tron. Danièl ben taki: „¡Luku! wan sma di ben gersi den manpikin fu libisma ben fasi den mofobuba fu mi, èn mi ben bigin opo mi mofo èn ben bigin taki.” *​—Danièl 10:15, 16a.

18 Danièl ben kisi tranga di na engel ben fasi den mofobuba fu en. (Teki gersi Yesaya 6:⁠7.) Fu di Danièl ben man taki baka, dan a ben man fruteri a boskopuman di ben de wan engel a problema di a ben e ondrofeni. Danièl ben taki: „O mi masra, fu a sani ede di ben sori ensrefi, mi ben kisi krampu na ini mi, èn mi no ben abi no wan krakti moro. So bun, fa a futuboi fu mi masra ben man taki nanga mi masra? Èn fu mi sei, te nanga now no wan krakti ben tan na ini mi moro, èn no wan bro ben tan na ini mi moro kwetikweti.”​—Danièl 10:16b, 17.

19. Fa Danièl ben kisi yepi wan di fu dri tron, èn san ben de a bakapisi?

19 Danièl no ben e kragi fu no wan sani noso no ben e regtfardiki ensrefi. A ben e taki nomo fu a muilek situwâsi pe a ben de na ini èn na engel ben teki a sani di a ben taki. So bun, fu di fu dri tron, a boskopuman di ben de wan engel ben yepi Danièl. „A sma di ben gersi wan libisma ben fasi mi agen èn a ben tranga mi”, a profeiti ben taki. Baka di a boskopuman ben fasi en so taki a ben kisi krakti, dan a ben taki den wortu disi di e gi trowstu: „No frede, o man di Gado lobi srefisrefi. Vrede musu de nanga yu. De nanga tranga, iya, de nanga tranga.” A fasi dati fa a ben fasi Danièl na wan lobi-ati fasi èn den wortu di a ben taki fu bow en, ben de yoisti san Danièl ben abi fanowdu. San ben de a bakapisi? Danièl ben fruklari: „So esi leki a ben taki nanga mi, mi ben poti ala mi krakti kon na wan èn ben taki te fu kaba: ’Meki mi masra taki, bika yu tranga mi.’ ” Danièl ben de klariklari now gi wan tra muilek wroko di a ben kisi fu du.​—Danièl 10:18, 19.

20. Fu san ede a boskopuman di ben de wan engel ben musu du muiti, so taki a ben man du a wroko di a ben kisi?

20 Baka di na engel ben gi Danièl tranga èn ben yepi en fu kisi ensrefi baka na frustan sei èn na skin sei, dan na engel ben taki baka san ben de a marki fu a spesrutu wroko fu en. A ben taki: „¿Yu sabi trutru fu san ede mi kon na yu? Èn now mi sa go baka fu feti nanga a prins fu Persia. Te mi e gowe, ¡luku! a prins fu Grikikondre e kon tu. Ma mi sa fruteri yu den sani di skrifi na ini a buku fu waarheid, èn no wan sma de di e horibaka tranga gi mi na ini den sani disi boiti Mikaèl, a prins fu unu.”​—Danièl 10:20, 21.

21, 22. (a) San wi kan leri fu den sani di Danièl ondrofeni ini a tori fu a fasi fa Yehovah e handri nanga den futuboi fu en? (b) Gi san Danièl ben kisi tranga now?

21 ¡Disi de trutru wan lobi-ati fasi fa Yehovah e hori sma na prakseri! Ala ten A e handri nanga den futuboi fu en akruderi den sani di den man du èn den sani di den no man du. Na a wan sei, A e gi den wroko fu du akruderi san a sabi taki den kan du, ala di sontron den e denki taki den no man du den. Na a tra sei, a de klariklari fu arki den èn gi den san de fanowdu fu yepi den fu du den wroko di den kisi fu du. Meki a de so, taki ala ten wi e waka baka wi hemel Tata, Yehovah, fu di wi e gi den kompe-anbegiman fu wi deki-ati èn e tranga den na wan lobi-ati fasi.​—Hebrewsma 10:24.

22 A boskopu fu na engel di ben e gi trowstu ben gi Danièl furu deki-ati. Ala di Danièl ben kon owru, toku a ben kisi tranga now èn ben sreka fu kisi moro tumusi aparti profeititori èn fu skrifi den fu a bun fu wi.

[Futuwortu]

^ paragraaf 13 Ala di a nen fu na engel disi no kari, toku a e gersi leki a de a srefi engel di den ben yere en sten e taigi Gabrièl fu yepi Danièl nanga wan fisyun di a ben si dyonsrode. (Teki gersi Danièl 8:2, 15, 16 nanga 12:7, 8.) Moro fara, Danièl 10:13 e sori taki Mikaèl, „wan fu den moro prenspari prins”, ben kon fu yepi na engel disi. So bun, na engel disi di a nen fu en no kari, musu feni en wan grani fu wroko krosibei makandra nanga Gabrièl èn nanga Mikaèl.

^ paragraaf 17 Ala di a srefi engel di ben e taki nanga Danièl kande fasi den mofobuba fu en èn ben gi en krakti baka, toku a fasi fa den wortu gebroiki dyaso e gi pasi fu frustan taki wan tra engel, kande Gabrièl, ben du dati. Awansi fa a no fa, wan boskopuman di ben de wan engel ben gi Danièl tranga.

SAN YU BEN KON FRUSTAN?

• Fu san ede na engel fu Yehovah no ben kon biten fu yepi Danièl na ini 536/535 b.G.T.?

• San a krosi nanga a fasi fa a boskopuman di ben de wan engel fu Gado ben sori ensrefi, ben sori fu en?

• Sortu yepi Danièl ben abi fanowdu, èn fa na engel ben gi dati dri tron?

• Sortu boskopu na engel ben abi gi Danièl?

[Aksi fu a tori disi]

[Faki na tapu bladzijde 204, 205]

¿Engel Di E Kibri Sma Noso Ogri Yeye Di De Tiriman?

WI KAN leri furu fu san a buku Danièl e taki fu den engel. A buku e fruteri wi fu a ròl di den e plèi fu du a wortu fu Yehovah èn a muiti di den e du fu du den wroko di den kisi.

Na engel fu Gado ben taki, dati, di a ben de na pasi e kon fu taki nanga Danièl, „a prins fu a kontren fu a kownukondre fu Persia” ben tapu pasi gi en. Baka di a ben feti nanga en 21 dei langa, dan a boskopuman di ben de wan engel ben man go doro soso nanga a yepi fu „Mikaèl, wan fu den moro prenspari prins”. Na engel ben taki tu taki a ben sa musu feti nanga a feanti dati baka èn kande nanga „a prins fu Grikikondre” (Danièl 10:13, 20). ¡Disi no ben de wan makriki wroko, srefi no gi wan engel! Ma suma ben de den prins disi fu Persia nanga Grikikondre?

Na a fosi presi wi e si taki den ben kari Mikaèl „wan fu den moro prenspari prins” èn „a prins fu unu”. Baka ten den ben kari Mikaèl „a bigi prins di e opo du wan sani fu a bun fu den manpikin fu [Danièl en] pipel” (Danièl 10:21; 12:1). Disi e sori go na Mikaèl leki na engel di ben kisi a wroko fu Yehovah fu tyari den Israèlsma pasa go na ini a gran sabana.​—Exodus 23:20-23; 32:34; 33:2.

A sani di e horibaka gi a prakseri disi na san a disipel Yudas ben taki, dati „Mikaèl, a gran engel ben abi wan strei nanga Didibri èn den ben abi wan kesekese fu a dedeskin fu Moses” (Yudas 9). A posisi, krakti nanga makti fu Mikaèl ben meki taki a de trutru „a gran engel”, san wani taki „na edeman-engel”, noso „a moro prenspari engel”. A fiti srefisrefi taki no wan sma boiti Yesus Krestes, a Manpikin fu Gado, kisi a hei posisi disi, bifo èn baka di a ben libi na grontapu.​—1 Tesalonikasma 4:16; Openbaring 12:7-9.

¿Disi wani taki dati Yehovah ben poti engel tu fu tiri den nâsi soleki Persia nanga Grikikondre ini den afersi fu den? We, Yesus Krestes, a Manpikin fu Gado, ben taki krin: „A tiriman fu grontapu . . . no abi krakti na mi tapu.” Yesus ben taki so srefi: „Mi kownukondre no de wan pisi fu a grontapu disi . . . mi kownukondre no de fu a fonten disi” (Yohanes 14:30; 18:36). Na apostel Yohanes ben fruklari taki „a heri grontapu e didon na ini a makti fu a godelowsuwan” (1 Yohanes 5:19). A de krin taki den nâsi fu grontapu noiti no ben de na ondro a tiri noso tirimakti fu Gado noso Krestes èn no de na ondro a tiri fu den nownow. Ala di Yehovah e gi pasi meki „den hei tirimakti” de èn taki den e tan abi makti tapu den afersi fu den tirimakti na grontapu, toku a no e poti den engel fu en fu tiri den (Romesma 13:1-7). Soso Satan Didibri, „a tiriman fu grontapu”, ben kan poti iniwan „prins” noso „tiriman” fu tiri den. Den musu de ogri yeye di de tiriman, na presi fu engel di e kibri sma. So bun, ogri yeye krakti di sma no man si, noso „prins”, de baka den tiriman di wi man si èn a no libisma wawan abi fu du nanga den feti fu nâsi.

[Prenki di e tapu heri bladzijde 199]

[Prenki di e tapu heri bladzijde 207]