Go na content

Go na table of contents

Den Kownu Di E Strei Nanga Makandra E Go na ini a di fu 20 Yarihondro

Den Kownu Di E Strei Nanga Makandra E Go na ini a di fu 20 Yarihondro

Kapitel Tinafeifi

Den Kownu Di E Strei Nanga Makandra E Go na ini a di fu 20 Yarihondro

1. Suma ben de den fesiman fu Europa na ini a di fu tinaneigi yarihondro, soleki fa wan historia skrifiman e taki?

„EUROPA fu a di fu tinaneigi yarihondro abi wan krakti di bigi pasa iniwan sani di wi ben sabi na fesi”, na so historia skrifiman Norman Davies e skrifi. A e taki moro fara: „Europa ben abi furu krakti na tapu difrenti kontren soleki fa noiti na fesi no ben de: krakti na tapu a kontren fu tèknik, krakti na tapu a kontren fu na ekonomia, krakti na tapu a kontren fu kulturu, krakti na tapu difrenti pisi fu grontapu.” Den fesiman fu a „’bun yarihondro fu koni’ fu Europa”, na so Davies e taki, „ben de na a fosi presi Ingrisikondre . . . èn na ini den someni tenti yari baka dati, Doisrikondre”.

„WANI DU SAN OGRI”

2. Sortu grontapumakti ben teki a ròl fu „a kownu fu noordsei” èn fu „a kownu fu zuidsei” di a di fu tinaneigi yarihondro ben kon na wan kaba?

2 Di a di fu 19 yarihondro ben doro en kaba, dan a Gran Kownukondre Doisrikondre ben de „a kownu fu noordsei” èn Ingrisikondre ben de na ini a posisi fu „a kownu fu zuidsei” (Danièl 11:14, 15). „Den tu kownu disi,” na so na engel fu Yehovah ben taki, „na ati fu den sa wani du san ogri, èn na wán tafra den sa tan taki lei.” A ben taki moro fara: „Ma noti sa abi bun bakapisi, bika a kaba de gi a fasti ten ete.”​—Danièl 11:27.

3, 4. (a) Suma ben tron a fosi kèiser fu a Doisri Reich, èn sortu kruderi ben meki? (b) Sortu fasi fu tiri Kèiser Wilhelm ben abi?

3 Na tapu 18 yanuari 1871, Wilhelm I ben tron a fosi kèiser fu a Doisri Reich noso Gran Kownukondre. A ben poti Oto von Bismark leki kanselier. Fu di Bismark ben poti en prakseri fu bow a nyun gran kownukondre, meki a ben wai pasi gi trobi nanga tra nâsi èn ben meki wan kruderi di sma sabi leki a Triple Alliantie, nanga Oostenrijk-Hongarije èn nanga Italiakondre. Ma heri esi den belang fu a nyun kownu disi fu noordsei ben tuka nanga di fu a kownu fu zuidsei.

4 Baka di Wilhelm I nanga a sma di ben tron kèiser na en baka, Frederik III, dede na ini a yari 1888, dan Wilhelm II di ben abi 29 yari, ben kon na tapu a kownusturu. Wilhelm II, noso Kèiser Wilhelm, ben dwengi Bismark fu saka en wroko èn ben hori ensrefi na wan fasi fu tiri pe a ben e bradi a makti fu Doisrikondre go na heri grontapu. „Na ondro Wilhelm II”, na so wan historia skrifiman e taki, „[Doisrikondre] ben teki wan heimemre fasi èn wan fasi fu lobi feti.”

5. Fa den tu kownu ben sidon „na wán tafra”, èn san den ben taki drape?

5 Di Tsaar Nikolas II fu Rosiakondre ben kari wan vrede konmakandra kon na wán na Den Haag, Bakrakondre, na tapu 24 augustus 1898, dan feantifasi ben de na mindri den kondre fu grontapu. A konmakandra disi nanga a wan di ben kon baka dati na ini 1907, ben seti a Permanent Hof fu Arbitrage na ini Den Haag. Di a Doisri Reich èn so srefi Ingrisikondre ben tron memre fu a Hof disi, dan den ben gi na idea taki den ben wani vrede. Den ben sidon „na wán tafra”, e sori leki den abi switifasi, ma ’na ati fu den ben wani du san ogri’. A koni taktik disi fu ’taki lei na wán tafra’ no ben kan meki trutru vrede kon. Ini a tori fu na ambisi fu den tapu a kontren fu politiek, bisnis nanga srudatitori, ’noti ben kan abi bun bakapisi’, bika a kaba fu den tu kownu „de gi a fasti ten ete” di Yehovah Gado poti.

„TEIGE A SANTA FRUBONTU”

6, 7. (a) Na sortu fasi a kownu fu noordsei ben „go baka na en kondre”? (b) Fa a kownu fu zuidsei ben handri tapu a meki di a kownu fu noordsei ben e meki en makti kon moro bigi?

6 Na engel fu Gado ben taki moro fara: „Èn a [a kownu fu noordsei] sa go baka na en kondre nanga bun furu gudu, èn en ati sa de teige a santa frubontu. Èn a sa handri nanga bun bakapisi èn seiker sa go baka na en kondre.”​—Danièl 11:28.

7 Kèiser Wilhelm ben go baka na a „kondre”, noso a situwâsi na grontapu, fu a kownu fu noordsei fu owruten. Fa? Fu di a ben seti wan kèiser tirimakti di ben abi leki marki fu bradi a Doisri Reich èn fu meki en makti kon moro bigi. Wilhelm II ben e feti fu kisi kolonie na ini Afrika èn na tra presi. Fu di a ben wani tyalensi a makti di Ingrisikondre ben abi na tapu se, meki a ben bigin seti wan tranga legre na tapu se. „Na ini moro mendri leki tin yari, a makti di a Doisri legre ben abi na tapu se ben kenki fu wan kefalek pikin makti kon tron wan di fu tu makti na tapu se baka di fu Ingrisikondre”, na so The New Encyclopædia Britannica e taki. Fu ben man tan hori en makti, dan fu taki en leti, Ingrisikondre ben musu meki a programa fu en eigi legre na tapu se kon moro bigi. Ingrisikondre ben meki so srefi na entente cordiale (wrokomakandra na mindri kondre di de mati fu makandra) nanga Fransikondre èn wan srefi sortu kruderi nanga Rosiakondre èn dati ben de a Triple Entente. Europa ben prati now na ini tu srudatigrupu — a Triple Alliantie na a wán sei èn a Triple Entente na a tra sei.

8. Fa a Gran Kownukondre Doisrikondre ben kon abi „bun furu gudu”?

8 A Gran Kownukondre Doisrikondre ben hori ensrefi na wan fasi fu tiri pe a ben lobi feti èn disi ben abi leki bakapisi taki Doisrikondre ben kisi „bun furu gudu”, bika a ben de a moro prenspari pisi fu a Triple Alliantie. Oostenrijk-Hongarije nanga Italiakondre ben de Lomsu kondre. Fu dati ede, a Triple Alliantie ben feni a bun-ati fu a paus tu, ala di a kownu fu zuidsei, di a moro bigi pisi fu a Triple Entente fu en no ben de Lomsu, no ben feni a bun-ati fu a paus.

9. Fa na ati fu a kownu fu noordsei ben de „teige a santa frubontu”?

9 Fa a de nanga a pipel fu Yehovah? Den ben meki bekènti langa ten kaba taki „den fasti ten fu den nâsi” ben sa kon na wan kaba na ini a yari 1914 (Lukas 21:24). * Na ini a yari dati, a Kownukondre fu Gado ini na anu fu na erfgenaam fu Kownu David, Yesus Krestes, ben opo na hemel (2 Samuèl 7:12-16; Lukas 22:28, 29). Sensi maart 1880 a Watch Tower tijdschrift ben taki dati a tiri fu a Kownukondre fu Gado abi fu du nanga a kon di „den fasti ten fu den nâsi”, noso „den ten fu den heiden” (King James Version), ben o kon na wan kaba. Ma na ati fu a Doisri kownu fu noordsei ben de ’teige a santa frubontu fu a Kownukondre’. Na presi taki Kèiser Wilhelm ben erken a tiri fu a Kownukondre, a ’ben handri nanga bun bakapisi’ fu di a ben meki den plan fu en fu tiri heri grontapu go na fesi. Ma fu di a ben du dati, dan a ben sai den siri fu a Fosi Grontapufeti.

A KOWNU E „LASI-ATI” NA INI WAN FETI

10, 11. Fa a Fosi Grontapufeti ben bigin, èn fa disi ben de „na a fasti ten”?

10 „Na a fasti ten a [a kownu fu noordsei] sa drai go baka,” na engel ben taki na fesi, „èn trutru a sa kon teige a zuidsei; ma a lasti leisi disi, sani no sa sori fu waka a srefi fasi leki a fosi leisi” (Danièl 11:29). A „fasti ten” fu Gado fu tyari wan kaba kon na a tiri di den heiden e tiri grontapu, ben kon na ini 1914 di a ben opo a hemel Kownukondre. Na tapu 28 yuni fu a yari dati, wan terrorist fu Serfia ben kiri Gran Hertog Frans Ferdinand fu Oostenrijk nanga en wefi na ini Sarayefo, Bosnia. Dati ben de a sani di ben meki a Fosi Grontapufeti bigin.

11 Kèiser Wilhelm ben gi Oostenrijk-Hongarije tranga fu teki refensi teige Serfia. Fu di Oostenrijk-Hongarije ben de seiker fu a yepi fu Doisrikondre, meki a ben fruklari taki a ben de ini orloku nanga Serfia na tapu 28 yuli 1914. Ma Rosiakondre ben kon yepi Serfia. Di Doisrikondre ben fruklari taki a ben de ini orloku nanga Rosiakondre, dan Fransikondre (wan patna na ini a Triple Entente) ben horibaka gi Rosiakondre. Baka dati Doisrikondre ben fruklari taki a ben de ini orloku nanga Fransikondre. Fu meki en moro makriki fu go na Parijs, meki Doisrikondre ben go nanga tranga na ini Belgia, wan kondre di Ingrisikondre ben gi a dyaranti taki a ben sa horibaka gi en fu di a no ben teki sei. Dati meki Ingrisikondre ben fruklari taki a ben de ini orloku nanga Doisrikondre. Tra nâsi ben kon abi fu du nanga a tori èn Italiakondre ben teki a tra sei. Na a ten fu a feti, Ingrisikondre ben poti Egipti na ondro en makti fu no meki a kownu fu noordsei tapu a Suez Kanari èn go nanga tranga na ini Egipti, a kondre fu owruten fu a kownu fu zuidsei.

12. Na sortu fasi sani no ben waka „a srefi fasi leki a fosi leisi” na ini a fosi grontapufeti?

12 „Ala di den Geallieerden (Frubontu patna) ben bigi èn ben tranga,” The World Book Encyclopedia e taki, „toku a ben gersi taki heri esi Doisrikondre ben o wini a feti.” Na ini feti di den tu kownu ben feti moro na fesi, a Gran Kownukondre Rome, leki kownu fu noordsei, ben wini ala ten. Ma disi leisi ’sani no ben waka a srefi fasi leki a fosi leisi’. A kownu fu noordsei ben lasi a feti. Na engel ben gi a reide fu a sani disi èn ben taki: „Èn den boto fu Kitim seiker sa kon teige en, èn a sa musu lasi-ati” (Danièl 11:30a). San ben de „den boto fu Kitim”?

13, 14. (a) San ben de spesrutu „den boto fu Kitim” di ben opo teige a kownu fu noordsei? (b) Fa moro boto fu Kitim ben kon ala di a fosi grontapufeti ben e go doro?

13 Na ini a ten fu Danièl, Kitim ben de Siprus. Na ini a bigin fu a Fosi Grontapufeti, Siprus ben tron wan pisi fu Ingrisikondre. Boiti dati, akruderi The Zondervan Pictorial Encyclopedia of the Bible, a nen Kitim „e gebroiki so srefi gi W[estsei-kondre] ini algemeen, ma spesrutu gi W[estsei]-kondre di e waka furu nanga boto na se”. A New International Version e vertaal den wortu „boto fu Kitim” nanga „boto fu den westsei syorokondre”. Na a ten fu a Fosi Grontapufeti, den boto fu Kitim ben sori fu de spesrutu den boto fu Ingrisikondre di no ben de fara fu a westsei syoro fu Europa.

14 Ala di a feti ben e go nanga langa, dan moro boto fu Kitim ben kon tranga a legre fu Ingrisikondre na tapu se. Na tapu 7 mei 1915, krosibei na a zuidsei syoro fu Ierland, a Doisri ondro-watra fetiboto U-20 ben sungu a boto Lusitania di ben e tyari sma. Na mindri den sma di ben lasi libi, 128 Amerkan ben de. Baka ten Doisrikondre ben go feti nanga ondro-watra fetiboto na ini na Atlantis Se tu. Baka dati, na tapu 6 april 1917, Presidenti Woodrow Wilson fu Amerkankondre ben fruklari taki a ben de ini orloku nanga Doisrikondre. Fu di a kownu fu zuidsei — now na Anglo-Amerkan Grontapumakti — ben kisi moro fetiboto nanga srudati fu Amerkankondre, meki a ben de krin taki a ben de na ini feti nanga a kownu di ben de en feanti.

15. O ten a kownu fu noordsei ben kon „lasi-ati”?

15 A kownu fu noordsei ben kon „lasi-ati” fu a feti di na Anglo-Amerkan Grontapumakti ben feti nanga en èn ben erken taki a ben lasi a feti na ini november 1918. Wilhelm II ben lowe go na ini katibo na Bakrakondre èn Doisrikondre ben tron wan republiek. Ma a kownu fu noordsei no ben kaba ete.

A KOWNU E HANDRI „NANGA BUN BAKAPISI”

16. San a kownu fu noordsei ben sa du te a ben sa lasi, soleki fa a profeititori e taki?

16 „A [a kownu fu noordsei] sa drai go baka trutru èn sa krutu a santa frubontu na publiki èn handri nanga bun bakapisi; èn a sa abi fu drai go baka èn sa poti prakseri na den wan di e gowe libi a santa frubontu” (Danièl 11:30b). Na so na engel ben taki na fesi èn na so a ben sori fu de.

17. San ben meki Adolf Hitler opo kon?

17 Baka di a feti ben kon na wan kaba na ini 1918, dan den Geallieerden di ben wini ben poti wan tumusi hebi kruderi fu vrede gi Doisrikondre. A Doisri pipel ben feni den kondisi fu a kruderi tumusi hebi èn a nyun republiek ben swaki sensi a bigin. Doisrikondre ben e langilangi wan tu yari na ini hebi banawtu èn ben kisi fu du nanga a Bigi Depressie, di te fu kaba ben meki siksi milyun sma lasi wroko. Na ini den yari syatu baka 1930, a yoisti kondisi ben de fu meki Adolf Hitler opo kon. A ben tron kanselier na ini yanuari 1933 èn a yari na baka a ben teki a posisi fu presidenti fu san den Nazi ben kari a di fu Dri Reich. *

18. Fa Hitler ben „handri nanga bun bakapisi”?

18 Wantewante baka di Hitler ben kisi makti, a ben bigin wan ogri-ati feti teige „a santa frubontu” di den salfu brada fu Yesus Krestes ben teki presi gi dati (Mateus 25:40). Ini a tori disi a ben handri „nanga bun bakapisi” teige den loyaal Kresten disi fu di a ben frufolgu furu fu den na wan ogri-ati fasi. Hitler ben abi bun bakapisi na ekonomia sei èn na politiek sei fu di a ben handri „nanga bun bakapisi” tapu den kontren dati tu. Na ini wan tu yari a ben meki Doisrikondre tron wan makti di sma ben musu hori na prakseri.

19. Nanga suma Hitler ben suku fu meki wan kruderi di a ben e suku yepi?

19 Hitler ben „poti prakseri na den wan di e gowe libi a santa frubontu”. Suma ben de den sma disi? Soleki fa a sori, dan den ben de den fesiman fu Krestenhèit, di ben taki dati den ben abi wan matifasi nanga Gado tapu a gron fu wan frubontu, ma di no de den bakaman fu Yesus Krestes moro. Hitler ben abi bun bakapisi di a ben kari „den wan di e gowe libi a santa frubontu” fu den horibaka gi en. Fu eksempre, a ben meki wan kruderi nanga a paus na ini Rome. Na ini a yari 1935, Hitler ben seti a Ministeria fu Kerki Afersi. Wan fu den sani di a ben abi na prakseri ben de fu tyari den Evangelie Kerki kon na ondro a tiri fu lanti.

DEN „LEGRE” E KOMOTO NA A KOWNU

20. Sortu „legre” a kownu fu noordsei ben gebroiki, èn teige suma?

20 Heri esi Hitler ben go feti, soleki fa na engel ben taki soifri na fesi: „Legre sa de di sa opo tanapu èn di komoto na en; èn den sa pori trutru a santafasi fu a santapresi, a fortresi, èn puru a fasti marki di ben de doronomo” (Danièl 11:31a). Den „legre” ben de den srudatilegre di a kownu fu noordsei ben gebroiki fu feti nanga a kownu fu zuidsei na ini a di fu Tu Grontapufeti. Na tapu 1 september 1939 den Nazi „legre” ben go nanga tranga na ini Polen. Tu dei na baka, Ingrisikondre nanga Fransikondre ben fruklari taki den ben de ini orloku nanga Doisrikondre fu yepi Polen. Na so a di fu Tu Grontapufeti ben bigin. No langa baka dati, Polen ben fadon èn syatu baka dati den Doisri legre ben teki a makti abra na ini Deinsikondre, Noorwegen, Bakrakondre, Belgia, Luxemburg nanga Fransikondre. „Na a kaba fu 1941,” The World Book Encyclopedia e taki, „Nazi Doisrikondre ben tiri a pisi disi fu grontapu.”

21. Fa sani ben waka tra fasi gi a kownu fu noordsei na ini a di fu Tu Grontapufeti, èn sortu bakapisi disi ben abi?

21 Ala di Doisrikondre nanga a Sovyet-Unie ben poti den nen na ondro wan Kruderi fu Matifasi, Wrokomakandra nanga a poti fu Grens, toku Hitler ben go nanga tranga na ini a kontren fu Sovyet-Unie na tapu 22 yuni 1941. A sani disi di Hitler ben du ben meki taki Sovyet-Unie ben kon na a sei fu Ingrisikondre. A legre fu Sovyet-Unie ben kakafutu tranga, ala di a Doisri legre ben wini kefalek prenspari feti na ini a bigin. Na tapu 6 december 1941, a Doisri legre trutru ben lasi na Moskow. A dei na baka, a patna fu Doisrikondre, Yapan, ben iti bom na tapu Pearl Harbor, Hawai. Di Hitler ben yere a sani disi, dan a ben taigi den srudati di ben asisteri en: „Now a no kan taki wi e lasi a feti.” Na tapu 11 december, sondro fu denki bun fu a tori, a ben fruklari taki a ben de ini orloku nanga Amerkankondre. Ma a ben tyari doro-ai na a krakti fu Sovyet-Unie èn fu Amerkankondre. A feti di a legre fu a Sovyet-Unie ben feti nanga den na owstusei èn a tapu di den Ingrisi srudati nanga den Amerkan srudati ben tapu den na westsei, heri esi ben meki sani waka tra fasi gi Hitler. Den Doisri legre ben bigin lasi kontren baka kontren. Baka di Hitler ben kiri ensrefi, dan Doisrikondre ben gi ensrefi abra na den Geallieerden na tapu 7 mei 1945.

22. Fa a kownu fu noordsei ben ’pori a santapresi èn puru a fasti marki di ben de doronomo’?

22 „Den [Nazi legre] sa pori trutru a santafasi fu a santapresi, a fortresi, èn puru a fasti marki di ben de doronomo”, na so na engel ben taki. Na ini Yuda fu owruten, a santapresi ben de wan pisi fu a tempel na ini Yerusalem. Ma di den Dyu ben weigri fu teki Yesus, dan Yehovah ben weigri fu teki den nanga a tempel fu den (Mateus 23:⁠37–24:2). Sensi a fosi yarihondro G.T., a tempel fu Yehovah ben de, fu taki en leti, wan yeyewan, nanga a moro santapresi fu a tempel na ini hemel èn nanga wan yeye fesidyari na grontapu, pe den salfu brada fu Yesus, a Granpriester, e dini. Sensi a yari 1930, a „bigi ipi” e anbegi makandra nanga a salfu fikapisi èn fu dati ede Bijbel e taki fu den taki den e dini ’na ini a tempel fu Gado’ (Openbaring 7:9, 15; 11:1, 2; Hebrewsma 9:11, 12, 24). Na ini kondre di de na ondro en makti, a kownu fu noordsei ben pori a fesidyari fu a tempel na grontapu fu di a ben frufolgu a salfu fikapisi nanga den kompe fu den sondro sari-ati. A frufolgu ben de so hebi taki „a fasti marki di ben de doronomo” — a publiki ofrandi fu prèise a nen fu Yehovah — ben puru (Hebrewsma 13:15). Ma ala di getrow salfu Kresten makandra nanga den „tra skapu” ben kisi fu du nanga ogri-ati pina, toku den ben tan preiki na a ten fu a di fu Tu Grontapufeti.​—Yohanes 10:16.

’DEN E POTI A TEGU SANI’

23. San ben de „a tegu sani” na ini a fosi yarihondro?

23 Di a kaba fu a di fu tu grontapufeti ben de krosibei, dan wan tra sani ben feni presi, soleki fa na engel fu Gado ben taki na fesi. „Èn seiker den sa poti a tegu sani di e tyari pori kon” (Danièl 11:31b). Yesus ben taki so srefi fu „a tegu sani”. Na ini a fosi yarihondro, a ben de a legre fu Rome di ben kon na Yerusalem na ini a yari 66 G.T. fu tapu na opruru di den Dyu ben meki. *​—Mateus 24:15; Danièl 9:27.

24, 25. (a) San na „a tegu sani” na ini a ten disi? (b) O ten èn fa den ’ben poti a tegu sani’?

24 Sortu „tegu sani” den „poti” na ini a ten disi? Soleki fa a sori, dan a de wan falsi „tegu” sani fu a Kownukondre fu Gado. Disi ben de a Folkubontu, a redi-kloru werdri meti di ben go na ini a peti di no abi gron noso no ben de leki wan organisâsi fu vrede na grontapu moro di a di fu Tu Grontapufeti ben broko (Openbaring 17:8). Ma „a werdri meti” ben o „opo kon na a peti di no abi gron”. A ben opo kon di den Verenigde Nâsi, di ben abi 50 nâsi leki memre èn di ben abi a Sovyet-Unie fu fosi na ini tu, ben seti na tapu 24 oktober 1945. Na so den ben poti „a tegu sani” — den Verenigde Nâsi — di na engel ben taki na fesi fu en.

25 Doisrikondre ben de wan moro prenspari feanti fu a kownu fu zuidsei na ini ala den tu grontapufeti èn ben teki a posisi fu a kownu fu noordsei. Sortu tra kondre ben sa teki a posisi dati?

[Futuwortu]

^ paragraaf 9 Luku kapitel 6 fu a buku disi.

^ paragraaf 17 A Santa Gran Kownukondre Rome ben de a fosi reich èn a Gran Kownukondre Doisrikondre ben de a di fu tu reich.

^ paragraaf 23 Luku kapitel 11 fu a buku disi.

SAN YU BEN KON FRUSTAN?

• Sortu makti ben teki a ròl fu a kownu fu noordsei èn fu a kownu fu zuidsei na a kaba fu a di fu tinaneigi yarihondro?

• Fa a bakapisi fu a feti „no [ben] sori fu waka a srefi fasi leki a fosi leisi” gi a kownu fu noordsei?

• Fa Hitler ben meki Doisrikondre tron wan makti di sma ben musu hori na prakseri, baka a Fosi Grontapufeti?

• San ben de a bakapisi fu a feantifasi na mindri a kownu fu noordsei nanga a kownu fu zuidsei na ini a di fu Tu Grontapufeti?

[Aksi fu a tori disi]

[Prenki/Schema na tapu bladzijde 268 di e tyari sani kon na krin]

DEN KOWNU NA INI DANIÈL 11:27-31

A Kownu fu Noordsei A Kownu fu Zuidsei

Danièl 11:27-30a Gran Kownukondre Ingrisikondre,

Doisrikondre baka dati na

(Fosi Grontapufeti) Anglo-Amerkan

Grontapumakti

Danièl 11:30b, 31 A di fu Dri Reich Anglo-Amerkan

fu Hitler Grontapumakti

(Di fu Tu Grontapufeti)

[Prenki]

Presidenti Woodrow Wilson nanga Kownu George V

[Prenki]

Den ben frufolgu furu Kresten na ini strafuman kampu

[Prenki]

Fesiman fu Krestenhèit ben horibaka gi Hitler

[Prenki]

Na oto di den ben kiri Gran Hertog Ferdinand na ini

[Prenki]

Doisri srudati, Fosi Grontapufeti

[Prenki na tapu bladzijde 257]

Na Yalta na ini 1945, a Fosi Minister fu Ingrisikondre, Winston Churchill, a Presidenti fu Amerkankondre, Franklin D. Roosevelt, nanga a Fosi Minister fu Sovyet Unie, Yosef Stalin, ben agri nanga a plan fu teki Doisrikondre abra, fu seti wan nyun tiri na ini Polen, èn fu hori wan konmakandra fu opo den Verenigde Nâsi

[Prenki na tapu bladzijde 258]

1. Gran Hertog Ferdinand 2. Doisri legre na tapu se 3. Ingrisi legre na tapu se 4. Lusitania 5. A fruklari di Amerkankondre ben fruklari taki a de ini orloku

[Prenki na tapu bladzijde 263]

Adolf Hitler ben abi a firi taki a ben o wini, baka di Yapan, a patna fu Doisrikondre na ini na orloku, ben iti bom na tapu Pearl Harbor