Go na content

Go na table of contents

Disi na den lasti dei!

Disi na den lasti dei!

Kapitel 11

Disi na den lasti dei!

1. Foe san ede foeroe sma e broeja pikinso te den e loekoe a situwâsi na grontapoe, ma pe sma kan feni wan froeklari di den kan froetrow, foe den sani di e pasa na grontapoe?

FA A broeja grontapoe foe wi doro a marki di a abi now? San e wakti wi na ini a ten di e kon? Oiti joe aksi joesrefi den sortoe sani disi kaba? Foeroe sma e broeja pikinso te den e loekoe a situwâsi na grontapoe. Sani di pasa troetroe soleki feti, siki nanga takroedoe e meki sma aksi densrefi san a ten di e kon sa tjari kon. Den tiriman no e gi foeroe howpoe. Ma na ini Gado en Wortoe wi kan kisi wan froeklari di wi kan froetrow èn di e sori foe san ede den dei disi e tjari banawtoe kon. Bijbel e jepi wi na wan fasi di wi kan froetrow foe si na ini sortoe pisi ten wi de. A e sori wi taki wi de na ini „den lasti dei” foe a disiten seti foe sani. — 2 Timoteus 3:1.

2. Sortoe aksi den disipel foe Jesus ben poti gi en, èn fa a ben piki den?

2 Prakseri foe eksempre, a piki di Jesus ben gi tapoe wan toe aksi di den disipel foe en ben tjari kon na fesi. Dri dei bifo Jesus dede, den ben aksi en: „San sa de a marki foe joe denoja èn foe a bosroiti foe a seti foe sani?” (Mateus 24:3) * Leki piki, Jesus ben taki foe spesroetoe sani di ben o pasa nanga situwâsi na grontapoe di ben sa sori krin taki na ogri seti disi ben doro den lasti dei foe en.

3. Foe san ede a situwâsi na grontapoe ben kon moro ogri di Jesus ben bigin tiri?

3 Soleki fa a kapitel di de fosi a wan disi e sori, dan a chronologie foe bijbel e meki wi kon na a bosroiti taki a Kownoekondre foe Gado bigin kaba foe tiri. Ma fa dati kan? A situwâsi kon moro ogri, a no kon moro boen. Te joe loekoe en boen, dan disi na wan krin boeweisi taki a Kownoekondre foe Gado bigin tiri kaba. Fa so? We, Psalm 110:2 e taigi wi taki Jesus ben sa tiri ’na mindri den feanti foe en’ foe wan pisi ten. Foe troe, a fosi sani di a doe leki hemel Kownoe ben de foe trowe Satan nanga den ogri jeje engel foe en go na a birti foe grontapoe (Openbaring 12:9). San ben de a bakapisi? A ben de soifri san Openbaring 12:12 ben taki na fesi: „Heloe foe grontapoe nanga se, bika Didibri saka kon na oenoe, a abi bigi atibron, foe di a sabi taki a abi wan sjatoe pisi ten nomo.” Wi e libi na ini a „sjatoe pisi ten” dati.

4. San na wan toe marki foe den lasti dei, èn san den e sori? (Loekoe a boksoe.)

4 A no de foe froewondroe foe dati ede, taki di den ben aksi Jesus san ben sa de a marki foe en denoja èn foe a bosroiti foe a seti foe sani, a piki foe en ben de serjoesoe. Difrenti pisi foe a marki de foe feni na ini a boksoe na tapoe bladzijde 102. Soleki fa joe kan si, dan den kresten apostel Paulus, Petrus nanga Johanes e gi wi moro finifini tori di abi foe doe nanga den lasti dei. A troe, taki moro foeroe fasi foe a marki èn foe den lasti dei abi foe doe nanga situwâsi di e gi banawtoe. Tokoe a kontroe foe den profeititori disi moesoe overtoigi wi, taki na ogri seti disi doro en kaba. Meki wi go ondrosoekoe finifini wan toe foe den prenspari marki foe den lasti dei.

MARKI FOE DEN LASTI DEI

5, 6. Fa den profeititori di abi foe doe nanga feti èn nanga angriten e kon troe?

5 „Nâsi sa opo go feti nanga nâsi èn kownoekondre nanga kownoekondre” (Mateus 24:7; Openbaring 6:4). A skrifiman Ernest Hemingway ben kari a Fosi Grontapoefeti „a moro bigi kiri foe sma na wan toemoesi ogri-ati fasi di teki someni libi foe a broeja fasi foe tiri ede èn disi ben de na wan fasi di noiti ete feni presi na grontapoe”. Soleki fa a boekoe The World in the Crucible — 1914-1919 e taki, dan disi ben de „wan njoen fasi foe feti, a fosi feti pe ala sma ben de na ini, di a libisma famiri ondrofeni oiti. A ten di a feti ben teki, a hebi foe en nanga a bigi di a ben bigi, ben pasa ala sani di sma ben sabi te na a ten dati noso di foeroe sma ben froewakti.” Baka dati, a di foe Toe Grontapoefeti ben kon di ben pori moro sani leki a Fosi Grontapoefeti. „A di foe twenti jarihondro”, na so profesor foe historia, Hugh Thomas, e taki, „abi moro foeroe gon, tank, B-52 opolani di e fringi bom, a kernbom èn te foe kaba a raket. A di foe twenti jarihondro abi leki marki, feti di ben meki moro broedoe fadon èn di ben pori moro sani leki den feti foe iniwan tra jarihondro.” A troe, taki den ben taki foeroe foe a poeroe di den ben o poeroe den fetisani, baka a strei di den ben hori strei nanga makandra. Tokoe ete, wan raport e bereken taki, baka te den aksi foe meki den fetisani kon moro mendri, so wan 10.000 te 20.000 kernkop sa tan abra — moro leki 900 tron a krakti di ben gebroiki foe feti a di foe Toe Grontapoefeti.

6 „Mankeri foe njanjan sa de” (Mateus 24:7; Openbaring 6:5, 6, 8). Sensi 1914 no moro mendri leki 20 bigi angriten ben de. Kontren pe angriten ben de toe na Bangladesj, Boeroendi, China, Ethiopia, Grikikondre, India, Kambodja, Nigeria, Rosiakondre, Rwanda, Soedan, nanga Somalia. Ma a no ala ten angriten e kon foe di njanjan e mankeri. „Na ini den someni tenti jari di pasa no so langa ete, a njanjan di grontapoe abi fanowdoe gro moro gaw leki a nomroe foe den sma di e libi na tapoe”, na so wan groepoe sabidensiman tapoe a kontren foe pranigron afersi, nanga ekonomiaman ben taki. „Ma foe di no moro mendri leki 800 miljoen sma pôti srefisrefi, . . . meki den no man bai nofo foe san de pasa marki, foe poeroe den foe a situwâsi di den de doronomo na ini, pe den no abi nofo njanjan.” Na ini tra kefal politiek de ini a tori. Doctor Abdelgalil Elmekki foe na Universiteit foe Toronto e kari toe eksempre pe doesoendoesoen sma e dede foe angri, ala di a kondre pe den ben libi ben seri boen foeroe njanjan gi tra kondre. A ben gersi leki den tiriman foe den kondre ben broko den ede moro nanga a soekoe di den ben soekoe a moni foe dorosei kondre foe man pai gi den feti foe den, leki foe gi njanjan na den borgoe foe den. Na sortoe bosroiti Doctor Elmekki e kon? Foeroe tron angriten na „wan afersi foe a fasi fa den e prati njanjan nanga a fasi fa lanti e tjari a kondre”.

7. San na den troe tori foe pestsiki na ini a ten disi?

7 Pestsiki” (Lukas 21:11; Openbaring 6:8). A Spanjoro Griep foe 1918 te go miti 1919 ben teki no moro mendri leki 21 miljoen libi. „Noiti na ini a historia wan kiriman ben pori grontapoe foe di a kiri someni libisma so esi”, na so A. A. Hoehling e skrifi ini The Great Epidemic. Na ini a ten disi pestsiki e panja na ala sei sondro taki sma man tapoe den pestsiki disi. Ibri jari kanker e kiri feifi miljoen sma, loesoebere siki e teki den libi foe moro leki dri miljoen njofi pikin nanga pikin-nengre, èn tuberculose e kiri dri miljoen sma. Infeksi siki di abi foe doe nanga a teki di sma e teki bro, spesroetoe longontsteking, ala jari e kiri 3,5 miljoen jongoe pikin di abi moro mendri leki feifi jari. Èn 2,5 miljard sma, wan nomroe di e seki sma — afoe foe den sma di e libi na grontapoe — abi siki di den kisi foe di watra no de nofo noso foe di a doti, èn foe di a presi pe den e tan no krin. AIDS e memre libisma moro fara taki ala di den doe foeroe prenspari sani tapoe a kontren foe a dresi foe siki, tokoe den no man poeroe pestsiki.

8. Fa sma e sori taki den „lobi moni”?

8 „Sma sa . . . lobi moni” (2 Timoteus 3:2). Na den kondre na heri grontapoe, a gersi leki sma abi wan angri foe kisi moro goedoe, wan angri di den no man satisferi. Foeroe tron den e marki a „waka di sani waka boen gi sma” na a moni di wan sma e wroko èn den e marki „den sani di wan sma doro na ini a libi” na omeni sani a sma abi. „A lobi foe goedoe sa tan de wan foe den krakti di e poesoe sma na ini a libimakandra foe Amerkankondre . . . èn so srefi wan prenspari krakti di e kon tranga moro nanga moro na ini tra bigi bisnis”, na so a vice-presidenti foe wan reklame buro ben froeklari. A sani disi e pasa na a kondre pe joe e libi?

9. San wi kan taki foe a trangajesi di pikin ben o trangajesi den papa nanga mama, soleki fa den ben taki na fesi kaba foe disi?

9 „Trangajesi na papa nanga mama” (2 Timoteus 3:2). Den disiten papa nanga mama, skoromeester nanga skoromisi, nanga tra sma na den fosi sma di kan sori taki foeroe pikin no abi lespeki èn no e gi jesi. Son wan foe den jongoewan disi e doe sani foe di a papa nanga mama foe den e tjari densrefi na wan fowtoe fasi noso den e waka na baka a fowtoe fasi dati fa den e tjari densrefi. Moro nanga moro pikin e lasi bribi na ini skoro, a wet, relisi, nanga a papa nanga mama foe den èn den e opo densrefi teige den. „Leki wan gwenti”, na so wan skoromeester di no de na wroko moro e taki, „a gersi leki gi ala sani den abi pikinso lespeki nomo.” Ma kolokoe taki foeroe pikin di abi frede gi Gado de wan boen eksempre ini a fasi fa sma moesoe tjari densrefi.

10, 11. Sortoe boeweisi de di e sori taki sma abi wan krasi fasi foe doe sani èn taki den no abi wan natuurlijk firi foe lobi?

10 „Abi wan krasi fasi foe doe sani” (2 Timoteus 3:3). A Griki wortoe di vertaal nanga „abi wan krasi fasi foe doe sani” wani taki ’werdri, di no abi waran firi gi tra sma èn den no man sori den firi disi’. Disi e fiti troetroe foeroe sma di e doe ogri nanga tranga na ini a ten disi! „Libi abi someni sari nanga pen, a lai nanga den toemoesi ogri-ati sani di sma e doe, di e meki taki someni broedoe e trowe, taki wan sma moesoe abi boenboen deki-ati foe kan leisi na aladei njoensoe”, na so wan koranti skrifiman ben taki. Wan ofsiri foe skowtoe di e hori wakti na wan kontren pe oso de, e taki dati a gersi leki foeroe jongoewan e weigri foe prakseri foe den bakapisi foe den sani di den e doe. A ben taki: „Den abi wan firi taki: ’Mi no sabi fa a tamara o de. Mi sa kisi san mi wani nownowde.’”

11 „No abi natuurlijk firi foe lobi” (2 Timoteus 3:3). A pisi disi vertaal foe wan Griki wortoe di wani taki „sondro ati, sondro firi”, èn e sori na tapoe wan „mankeri di wan sma e mankeri natuurlijk firi foe lobi na ini osofamiri” (The New International Dictionary of New Testament Theology). Ija, nofo tron firi foe lobi no de foe feni na ini a presi pe a ben moesoe de — na oso. Njoensoe foe a meshandri di sma e meshandri trowpatna, pikin, nanga srefi papa nanga mama di kon owroe, kon tron wan aladei sani di e trobi sma. Wan groepoe sma di e ondrosoekoe sani ben taki: „Na ogri di libisma e doe nanga tranga — efoe na wan klap noso a poesoe di den e poesoe wan sma gowe, a soetoe di sma e soetoe tra sma nanga nefi noso nanga gon — e pasa moro foeroe na oso na ini osofamiri, leki na iniwan tra presi na ini wi libimakandra.”

12. Foe san ede wi kan taki dati sma abi soso wan fasi foe a gi di den e gi densrefi na ini a dini foe Gado?

12 „Di abi wan fasi foe a gi di den e gi densrefi na ini a dini foe Gado, ma e sori taki den no abi a krakti foe dati” (2 Timoteus 3:5). Bijbel abi a krakti foe kenki libi kon moro boen (Efeisesma 4:22-24). Tokoe foeroe sma na ini a ten disi e gebroiki a relisi foe den leki wan sani di e gi den primisi foe tan doe onregtfardiki sani di no e plisi Gado. Foeroe tron na den relisi fesiman e horibaka gi lei, foefoeroe, nanga a fowtoe fasi fa sma e tjari densrefi na sekssei. Foeroe relisi e preiki foe lobi, ma den e horibaka gi feti. „Na ini a nen foe a Moro Hei Mekiman”, na so wan skrifiman foe a tijdschrift India Today e taki, „libisma doe den moro takroe ogri-ati sani nanga libisma leki densrefi.” Te joe loekoe en boen, dan den toe feti foe no so langa pasa di ben trowe moro broedoe leki na ini wan tra feti — a Fosi Grontapoefeti nanga a di foe Toe Grontapoefeti — ben bigin leti na ini a mindri foe krestenhèit.

13. Sortoe boeweisi de taki sma e pori grontapoe?

13 „E pori grontapoe” (Openbaring 11:18). Moro leki 1600 sabidensiman nanga so srefi 104 nobelprijs winiman foe heri grontapoe, ben agri nanga wan warskow di na Unie van bezorgde wetenschappers (UCS) e gi, di e taki: „Wan dei o kon pe libisma nanga a natuur o bòks nanga makandra. . . . No moro leki wan toe tenti jari de ete bifo na okasi foe tapoe a rampoe disi sa lasi gowe.” A raport ben taki dati den sani di libisma e doe di e tron wan kefar gi a libi, „kande sa kenki grontapoe na so wan fasi taki a no sa man hori a libi na a fasi di wi sabi”. Na ozon di e kon moro mendri, a doti di den e doti a watra, a koti di sma e koti den boesi poeroe, a lasi di a gron e lasi en krakti, nanga a kiri di sma e kiri foeroe sortoe meti nanga prani, na sani di den ben kari leki bigi problema di moesoe kisi wan loesoe. „A boemoei di wi go boemoei nanga a fasi fa a struktuur foe a libi seti,” na so na UCS ben taki, „wantronso ben kan abi bakapisi di ben sa de foe firi na alasei, so srefi a broko di a biologis sistema ben o broko, èn di a fasi fa a e kenki èn e gro wi no e froestan boen.”

14. Fa joe kan boeweisi taki Mateus 24:14 e kon troe na ini wi ten ?

14 „A boen njoensoe disi foe a kownoekondre sa preiki na heri grontapoe pe sma e libi” (Mateus 24:14). Jesus ben taki na fesi dati a boen njoensoe foe a Kownoekondre ben sa preiki na heri grontapoe foe wan kotoigi gi ala den nâsi. Nanga a jepi èn a blesi foe Gado, miljoenmiljoen Kotoigi foe Jehovah e gi doesoendoesoen miljoen joeroe na a wroko disi foe preiki èn foe meki disipel (Mateus 28:19, 20). Ija, den Kotoigi e froestan taki a broedoe-paiman foe sma ben sa kon na den tapoe efoe den no ben meki a boen njoensoe bekènti (Esekièl 3:18, 19). Ma den e prisiri taki ibri jari doesoendoesoen sma nanga tangi e doe wan sani na tapoe a Kownoekondre boskopoe èn e teki den bosroiti foe de troe kresten, dati wani taki leki Kotoigi foe Jehovah. Na wan toemoesi bigi grani foe dini Jehovah èn na so fasi panja a sabi foe Gado. Èn baka te a boen njoensoe disi preiki na heri grontapoe pe sma e libi, dan a kaba foe na ogri seti disi sa kon.

DOE WAN SANI NA TAPOE A BOEWEISI

15. Fa a disiten seti foe sani sa kon na wan kaba?

15 Fa a seti disi sa kon na wan kaba? Bijbel e taki na fesi foe wan „bigi banawtoe” di sa bigin nanga a pori di a politiek pisi foe a grontapoe disi sa pori „Babilon a Bigiwan”, a grontapoemakti foe falsi relisi (Mateus 24:21; Openbaring 17:5, 16). Jesus ben taki dati na ini a pisi ten disi ’son ben sa kon doengroe, èn moen no ben sa gi en leti, èn den stari ben sa fadon komoto na hemel, èn den krakti foe hemel ben sa seki’ (Mateus 24:29). Kande disi e taki foe troetroe sani di de foe si na hemel. Awansi fa a no fa, den sa tjari kon na krin soema den leti di e skèin, foe a relisi grontapoe, de troetroe èn den sa poeroe den na pasi. Baka dati, Satan, di den kari „Gog foe a kondre Magog”, sa gebroiki kroeka libisma foe doe a pipel foe Jehovah ogri krinkrin. Ma Satan no sa abi boen bakapisi, bika Gado sa kon foe froeloesoe den (Esekièl 38:1, 2, 14-23). „A bigi banawtoe” sa doro en heimarki na ini Armagedon, „a feti foe a bigi dei foe Gado na Almaktiwan”. A sa krin poeroe ibri lasti pisi foe na organisâsi foe Satan na grontapoe èn a sa opo a pasi foe meki blesi sondro kaba kon bogobogo na tapoe a libisma famiri di e tan na libi. — Openbaring 7:9, 14; 11:15; 16:14, 16; 21:3, 4.

16. Fa wi sabi taki den marki foe den lasti dei di den ben taki foe den na fesi, e fiti a ten foe wi?

16 Son pisi foe den profeititori srefi, di e taki foe den lasti dei, gersi kande taki den e fiti tra pisi ten na ini a historia. Ma te joe poti den alamala kon na wán, dan den boeweisi di ben taki na profeitifasi e sori soifri go na a ten foe wi. Foe gi wan eksempre: Den lin di e meki a finga-marki foe wan sma, na wan patroon di no kan de foe no wan tra sma. Na a srefi fasi den lasti dei abi den eigi marki, noso sani di e pasa. Den disi tron wan „finga-marki” di no kan de foe no wan tra pisi ten. Te joe loekoe den sani disi makandra nanga den sani di bijbel e sori taki Gado hemel Kownoekondre e tiri now, dan a boeweisi e gi wan boen fondamenti foe kon na a bosroiti taki foe troe disi na den lasti dei. Boiti dati, krin boeweisi foe bijbel de taki heri esi a disiten ogri seti sa kisi pori.

17.d San a sabi di wi sabi taki disi na den lasti dei, moesoe boeweigi wi foe doe?

17 San joe o doe now di joe si a boeweisi taki disi na den lasti dei? Prakseri foe disi: Efoe wan hebi tranga winti di e pori sani, de na pasi e kon, dan sondro draidrai wi e seti wi tori so, taki wi no sa kisi mankeri. We, san bijbel e taki na fesi foe a disiten seti disi, moesoe boeweigi wi foe doe wan sani (Mateus 16:1-3). Wi kan si krin taki wi e libi na ini den lasti dei foe a grontapoe seti disi. Disi moesoe boeweigi wi foe tjari iniwan kenki kon di de fanowdoe foe meki Gado feni wi boen (2 Petrus 3:3, 10-12). Jesus e sori go na ensrefi leki a mindriman foe kisi froeloesoe èn a e gi a prenspari kari: „Poti prakseri na tapoe oensrefi, taki noiti oen ati moesoe kon hebi nanga njan pasa marki èn dringi pasa marki èn den broko-ede foe a libi, èn a dei dati wantronso, na ini wán momenti, e kon na oen tapoe leki wan trapoe. Bika a sa kon na tapoe ala sma di e libi na grontapoe. Foe dati ede, tan na ai, ala ten e begi taki oenoe kan pasa ala den sani disi di seiker sa feni presi, èn foe tanapoe na fesi a Manpikin foe libisma.” — Lukas 21:34-36.

[Foetoewortoe]

^ paragraaf 2 Wan toe bijbel e gebroiki a wortoe „grontapoe” na presi foe „seti foe sani”. Expository Dictionary of New Testament Words foe W. E. Vine e taki dati a Griki wortoe ai·onʹ „wani taki wan pisi ten di no skotoe, noso ten di joe moesoe si nanga den sani di e feni presi na ini a pisi ten dati”. Te Greek and English Lexicon to the New Testament foe Parkhurst (bladzijde 17) e taki foe a gebroiki foe ai·oʹnes (meervoud) na Hebrewsma 1:2, dan disi abi na ini toe den wortoe „a seti foe sani disi”. So boen, a fasi fa den vertaal „seti foe sani”, de akroederi a Griki tekst di ben de na ini a bigin.

ONDROSOEKOE A SABI FOE JOE

San bijbel ben taki na fesi foe sani di ben o pasa na a bigin foe Krestes tiri?

San na wan toe marki foe den lasti dei?

San e gi joe na overtoigi taki disi na den lasti dei?

[Aksi foe a tori disi]

[Faki na tapoe bladzijde 102]

WAN TOE MARKI FOE DEN LASTI DEI

• Feti soleki noiti pasa ete. — Mateus 24:7; Openbaring 6:4.

• Angriten. — Mateus 24:7; Openbaring 6:5, 6, 8.

• Pestsiki. — Lukas 21:11; Openbaring 6:8.

• A kon di kroektoedoe e kon moro foeroe. — Mateus 24:12.

• A pori di sma e pori grontapoe. — Openbaring 11:18.

• Gronseki. — Mateus 24:7.

• Moeilek ten di tranga foe pasa. — 2 Timoteus 3:1.

• A lobi di sma lobi moni pasa marki. — 2 Timoteus 3:2.

• A trangajesi di pikin e trangajesi papa nanga mama. — 2 Timoteus 3:2.

• Sma no abi natuurlijk firi foe lobi. — 2 Timoteus 3:3.

• A lobi di sma e lobi prisiri na presi foe Gado. — 2 Timoteus 3:4.

• Sma no man dwengi densrefi. — 2 Timoteus 3:3.

• Sondro lobi gi boenfasi. — 2 Timoteus 3:3.

• A poti di sma no e poti prakseri na tapoe a kefar di de na pasi e kon. — Mateus 24:39.

• Spotoeman e weigri foe erken den boeweisi foe den lasti dei. — 2 Petrus 3:3, 4.

• A preiki di a Kownoekondre foe Gado e preiki na heri grontapoe. — Mateus 24:14.

[Wan prenki di e tapoe heri bladzijde 101]