Go na content

Yehovah—Suma na en?

Yehovah—Suma na en?

Yehovah​—Suma na en?

DI HENRI MOUHOT, wan Fransi ondrosukuman na ini a di fu 19 yarihondro, ben e kapu wan pasi fu pasa na ini a busi na ini Kambodya, dan a ben doro wan bradi kanari di ben lontu wan tempel. A ben de Angkor Wat, a moro bigi kerki monumenti na grontapu. Mouhot ben kan si wantewante di a ben iti ai go na den skin fu a tempel di ben tapu nanga grungrun, taki na libisma ben meki en. „Na wan bowman fu owruten, di ben abi a koni fu Michelangelo, ben bow en”, a ben skrifi, „èn a bigi moro leki iniwan sani di Grikikondre noso Rome ben libi na baka gi wi.” Ala di sma ben gowe libi den oso disi hondrohondro yari kaba, toku a no ben tweifri taki na wan sma ben musu de di ben go denki fa sani ben musu seti fu meki den dangra oso disi.

Na wan moi sani fu kon sabi, taki wan buku di abi koni wortu èn di sma ben skrifi hondrohondro yari pasa kaba, ben gebroiki wan srefi sortu fasi fu taki sani di a ben taki: „A no de fu taki dati ibri oso abi wan sma di meki en, ma a sma di meki ala sani, na Gado” (Hebrewsma 3:4). Ma son sma e taki kande: ’A fasi fa a naturu e wroko de tra fasi leki den sani di libisma meki.’ Ma a no ala sabidensiman e agri nanga a prakseri dati.

Baka di Michael Behe, di de wan professor fu biochemia na a Lehigh Universiteit, na Pennsylvania, Amerkankondre, ben agri taki „biochemia sistema no de sani di no abi libi”, dan a e aksi: „Sma kan denki na wan koni fasi fa fu seti èn meki biochemia sistema di e libi?” A e sori moro fara taki nownow sabidensiman e seti èn meki sani fu tyari fondamenti kenki kon na ini libi sani, nanga yepi fu teknik soleki a wroko di den e wroko na tapu den eigifasi di wan sani abi. A de krin, taki libisma kan „bow” sani di abi libi èn so srefi sani di no abi libi! Di Behe ben e ondrosuku den kefalek pikin cel di e libi, dan a ben si kefalek dangra sistema di meki fu difrenti sortu pisi sani di abi makandra fanowdu fu man wroko. San a ben taki te fu kaba? „A bakapisi fu den muiti disi di e du fu ondrosuku a cel moro nanga moro — fu ondrosuku a libi na ini molecule — na wan tranga èn krin fruklari taki a cel de a bakapisi fu ’a denki di wan sma denki fa fu seti èn meki en!’”

Suma na a Mekiman fu den sortu kefalek dangra sistema disi?

Suma na a Mekiman?

A piki de fu feni na ini na owruten buku di abi koni wortu èn di wi ben taki fu en kaba — Bijbel. Na ini den bigin wortu fu en, Bijbel e piki na wan kefalek sempel èn krin fasi na aksi suma ben meki ala den sani disi: „Na ini a bigin Gado ben meki hemel nanga grontapu.”​—Genesis 1:1.

Ma fu poti ensrefi aparti fu tra gado di sma e taki dati den na Gado, meki a Mekiman e kari ensrefi nanga wan aparti nen: „Disi na san a tru Gado, Yehovah, taki, a Mekiman fu den hemel . . . , a Sma di ben bradi grontapu nanga a nyanyan di grontapu e meki gro, a Sma di e gi bro na den sma di de na en tapu” (Yesaya 42:5, 8). Yehovah na a nen fu a Gado di ben denki fa fu seti èn meki na universum èn di ben meki man nanga uma na grontapu. Ma suma na Yehovah? Sortu Gado na en? Èn fu san ede yu musu arki en?

San en nen wani taki

Na a fosi presi, san a nen fu a Mekiman, Yehovah, wani taki? A nen fu Gado skrifi na ini fo Hebrew letter (יהוה) èn a de pikinmoro 7000 tron na ini pisi fu Bijbel di skrifi na ini Hebrewtongo. A nen disi skrifi ini wan fasi fu a Hebrew werkwortu ha·wahʹ di e sori fa a wan sani e meki wan tra sani du kon èn fu dati ede a wani taki „A E Meki Sani Du Kon”. Nanga tra wortu, na wan koni fasi Yehovah e meki ensrefi kon tron awansi san a musu de fu du den sani di a abi na prakseri. A e tron Mekiman, Krutuman, Frulusuman, a Sma di e hori a libi, èn so moro fara, fu meki den pramisi fu en kon tru. Boiti dati, a Hebrew werkwortu na gramatika sei skrifi na wan fasi di e sori tapu wan sani di e du èn di de fu kon tru. Disi e sori taki Yehovah e meki ensrefi tron a sma ete di e meki den pramisi fu en kon tru. Iya, en na wan libi Gado!

Den moro prenspari eigifasi fu Yehovah

Bijbel e sori taki a Mekiman disi di e meki den pramisi fu en kon tru, na wan sma di e hari sma kon na en. Yehovah srefi ben tyari den aparti eigifasi fu en kon na krin. A ben taki: „Yehovah, Yehovah, wan Gado di abi sari-ati nanga bunfasi, di no e kisi atibron esi-esi èn di abi lobi bun-ati nanga waarheid pasa marki, di e kibri lobi bun-ati gi dusundusun sma, di e gi pardon fu fowtu èn fu a pasa fu wet èn fu sondu” (Exodus 34:6, 7). Bijbel e kari Yehovah wan Gado di abi lobi bun-ati. A Hebrew wortu di gebroiki dyaso kan vertaal so srefi nanga „loyaal lobi”. Fu meki den têgo prakseri fu en kon tru, dan na wan loyaal fasi Yehovah e tan sori lobi gi den sani di A meki. Yu no ben sa warderi a sortu lobi disi?

Yehovah no e atibron esi-esi tu èn a de gaw fu gi wi pardon fu den fowtu fu wi. A switi fu de nanga wan sma di no e suku fowtu, ma di wani fu gi wi pardon. Toku dati no wani taki dati Yehovah e luku pasa ogridu. A ben fruklari: „Mi, Yehovah, lobi retidu, mi no wani si fufuru di sma e fufuru trawan nanga tranga makandra nanga onregtfardikifasi na ai” (Yesaya 61:8). Leki a Gado fu retidu, a no sa gi pasi fu têgo meki tranga-ede sondari tan go doro na ini na ogridu fu den. So bun, wi kan de seiker taki na en reti ten, Yehovah sa poti onregtfardikifasi ini a grontapu lontu wi kon reti.

Koni de fanowdu fu abi wan volmaakti balansi na mindri den eigifasi fu lobi nanga retidu. Yehovah abi wan moi balansifasi na mindri den tu eigifasi disi te a e handri nanga wi (Romesma 11:33-36). Fu tru, a koni fu en de fu si na ala presi. Den wondru fu a naturu e buweisi dati.​—Psalm 104:24; Odo 3:19.

Toku, fu abi koni nomo no nofo. Fu meki ala sani kon tru san e kon na ini en denki, dan a Mekiman musu abi ala makti tu. Bijbel e sori taki a de so wan Gado: „Opo un ai go na loktu èn luku. Suma meki den sani disi? Na a Sma di e tyari na ipi fu a legre fu den go na doro . . . Fu di a abi dinamik krakti pasa marki, . . . meki no wan fu den no e misi” (Yesaya 40:26). Iya, Yehovah abi „dinamik krakti pasa marki” fu du a wani fu en. Den sortu eigifasi disi no e meki yu lobi Yehovah?

Den winimarki te wi kon sabi Yehovah

Yehovah „no meki [grontapu] fu soso”, ma a „ben seti en fu sma”, di abi wan warti matifasi nanga en „libi na tapu” (Yesaya 45:18; Genesis 1:28). A e broko en ede nanga den sani di A meki na grontapu. A ben gi libisma wan volmaakti bigin na ini na oso di ben de leki wan dyari, wan paradijs. Libisma fu den sei e pori grontapu, èn dati no e plisi Yehovah srefisrefi. Toku, akruderi san en nen wani taki, dan Yehovah sa tyari en fosi prakseri di a ben abi nanga libisma èn nanga grontapu kon tru dorodoro (Psalm 115:16; Openbaring 11:18). A sa meki a Paradijs kon baka na grontapu gi den sma di wani gi yesi na en leki pikin fu en.​—Odo 8:17; Mateyus 5:5.

A lasti buku fu Bijbel e taki fa a libi di yu kan nyan bun fu en na ini a Paradijs dati sa de: „A sa figi puru ala watra na den ai, èn dede no sa de moro, no wan sari, no wan babari, no wan pen no sa de moro. Den fositen sani pasa kaba” (Openbaring 21:3, 4). Dati na a trutru libi di Yehovah wani taki yu musu abi. En na wan bun-ati Tata srefisrefi! Yu wani leri moro fu en èn sabi san de fanowdu fu yu man libi na ini a Paradijs?

Te a no taki tra fasi, dan ala den bijbeltekst teki fu a New World Translation of the Holy Scriptures.